Веру ў прадвызначанасць. Кажуць, яшчэ ў калысцы я шкуматаў газеты. Калі трошкі падрос, на мяне з кніжнай шафы пастаянна вывальваліся падшыўкі “ЛіМа”, “Настаўніцкай газеты” і “Маладосці”, якія гадамі выпісвала маці-педагог. А яшчэ потым я з піетэтам ставіўся да таго, што маці добра ведае Максіма Танка, які курыраваў напрыканцы 1950-х рэспубліканскія настаўніцкія нарады, а сястра-старшакласніца атрымлівае абласныя прызы за сачыненні ад Івана Шамякіна. Усё мне падавалася заканамерным. Як, зрэшты, і тое, што праз час мне давялося працаваць і ў “Настаўніцкай газеце”, і ў “ЛіМе”, і што завёў я добрыя знаёмствы з Янкам Брылём, Рыгорам Барадуліным, Нілам Гілевічам, Іванам Шамякіным і з многімі іншымі, што пры жыцці склалі гонар ды славу Беларусі. Як казаў малапісьменны дзед Сцяпан: “Трапіў у макулатуру — круціся!” Пад словам “макулатура” меў ён на ўвазе слова “наменклатура”. Адно дакладна: на адкрытай журналісцкай прасторы кручуся як стары, але яшчэ не лядашчы вятрак. Веру ў прадвызначанасць дакладна. Усё, як адзін мой знаёмы музейшчык кажа: “Ёсць справа, вось я яе і раблю!”

Даўно нічога цікавага не было са Століна. І раптам не абы-якая навіна. Метадыст аддзела бібліятэчнага маркетынгу Столінскай раённай бібліятэкі Ірына Грэчка паведаміла пра конкурс “Кніга і мы”. Гаворка пра фотапраект на зададзеную тэму. Летась мы шмат пісалі пра бібліятэчныя дасціпныя знаходкі, скіраваныя на рост папулярнасці і кнігі, і чытання. Сёлета, натуральна, мы гэтую традыцыю працягваем. І як тут не згадаць выказванне геніяльнага Альберта Эйнштэйна: “Я баюся, што абавязкова наступіць той дзень, калі тэхналогіі пераважаць простыя чалавечыя зносіны. І свет атрымае пакаленне ідыётаў”. Вельмі страшнае прадказанне. І калі не супрацьпаставіць гаджэтам кнігу, дык...

Са здзіўленнем даведаўся, што першыя клубы, як забаўляльныя ўстановы, з’явіліся аж у XVI стагоддзі. Кажуць, адным з актыўных іх наведвальнікаў быў Уільям Шэкспір. Відаць, драматычны гурток узначальваў. Калі ж сур’ёзна казаць, досвед сівой мінуўшчыны — стымул для развіцця будучыні. Усё ж па спіралі ўдасканальваецца. Чаму б і нам не падумаць сёння пра шматпрофільныя ўстановы культуры? Тым больш, што такія ўжо калісьці існавалі. Да прыкладу — кніжныя клубы, дзе можна было не толькі літаратурай абмяняцца, але і мастацкі фільм паглядзець ды абмеркаваць прачытанае і пабачанае. І ствараліся кніжныя клубы на прадпрыемствах, у бібліятэках ды школах. Гэта пазней яны ператварыліся ў літаратурныя салоны для абраных. Дый клубы тады сталі закрытымі і пераўтварыліся з забаўляльных у ідэалагічныя. Дык мо час прыйшоў вяртаць колішнюю сінтэтычнасць? Уявіце ўстанову культуры аграгарадка, дзе бібліятэка і клуб аб’яднаны ў магутны духоўны кангламерат, дзе ў аснове дзейнасці — нацыянальная традыцыя. А транслюе і развівае яе адзіны штат з абавязковым наборам тэхнікі: ад аўтамабіля да апаратуры камп’ютарнай, прайгравальнай, узмацняльнай ды асвятляльнай. Без інвестыцый цяжка чакаць аддачы. Будзем спадзявацца, што ўкладанне грошай у нацыянальную культуру стане ў перспектыве справай прэстыжнай і паўсюднай.

Эдсан Аранціс ду Насіменту — гэта Пеле, кароль футбола, нацыянальны набытак Бразіліі. У складзе зборнай сваёй краіны згуляў 92 матчы, забіў 77 галоў. Але я сёння не пра футбол і яго зорку. Пеле напісаў некалькі аўтабіяграфічных кніг, першую — у 1975 годзе. Для таго, каб усё гэта адолець, непісьменныя ў большасці бразільцы навучыліся чытаць. Факт усенароднай любові беспрэцэдэнтны! Мяркуючы па выніковасці беларускага футбола, пэўная частка нашага насельніцтва так і не стане чытачамі. Паколькі няма веры футбалістам, застаецца спадзявацца толькі на бібліятэкараў. А каб зацікавіць, яны павінны здзіўляць. Пастаянна і разнастайна.

Чалавек пачаў спяваць, падаецца, з самага свайго з’яўлення на свет. У моманты максімальных эмацыйных праяваў. Вось толькі захаваць тыя спевы быў няздольны. Музычныя натацыі (запісы музыкі з выкарыстаннем знакаў прыпынку) існавалі, як сцвярджаюць навукоўцы, у XIV стагоддзі да нашай эры ў старажытнай Грэцыі. Гліняныя таблічкі расшыфроўвалі ці не дваццаць гадоў, але здолелі зразумець, што першай песняй, што да нас дайшла, быў зварот бясплоднай жанчыны да багоў. Я перакананы, што продкі беларусаў спявалі ўсё ж не ад суму, а ад радаснай разняволенасці. ад добрага ўраджаю, ад жончынай лагоднасці, ад таго, што дзяцей шмат і ўсе яны ў гаспадарцы — незаменныя. Дарэчы. згадайце нашу народную, “Песнярамі” апрацаваную песню-маніфест: “Чаму ж мне не пець? Чаму ж не гудзець, калі ў маёй хатачцы парадак ідзець?” Так што беларусам на родзе наканавана жыць пры парадку ў хаце і з радаснай песняй. Так што годзе сумных песень!

Асноўная нацыянальная падзея апошніх дзён — 90-годдзе з дня нараджэння Уладзіміра Караткевіча. Добрых пісьменнікаў у нас, што жыта ў полі. А Караткевіч — адзіны, бо для Беларусі ён нібыта анёл з белымі крыламі, што вядзе нас і накіроўвае да светлага ды мудрага жыцця. Колькі душ ён выратаваў і напоўніў іх зместам вялікай любові да Бацькаўшчыны! А колькі юнакоў ды дзяўчат выраслі і ўсвядомілі сябе пад надзейнай аховай гэтых белых крылаў! Караткевіч не проста празаік, паэт, публіцыст, сцэнарыст, філосаф і крытык. Ён ахоўнік нашага сумлення. Адам Мальдзіс у артыкуле “Жыццё і ўзнясенне Уладзіміра Караткевіча” так акрэслівае жыццёвую пазіцыю свайго даўняга сябра: “Калі ў чалавека няма патрыятычных пачуццяў, то ён становіцца перакаці-полем, якому ўсё роўна, што гіне: культура, памяць, зямля”.