Ці стане “...Салон” крокам наперад — і калі так, дык у якім кірунку? Пра гэта мы гутарылі падчас “круглага стала”, праведзенага па ініцыятыве “К” непасрэдна ў экспазіцыі выстаўкі ўсяго за некалькі дзён да яе фінісажу. У дыскусіі прынялі ўдзел куратар “Восеньскага салону” Вольга КЛІП, дырэктар Рэспубліканскай мастацкай галерэі Беларускага саюза мастакоў Аляксандр ЗІНКЕВІЧ, каардынатар адукацыйнай праграмы “Восеньскага салона” Ганна САМАРСКАЯ, удзельнікі выстаўкі Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА і Міхаіл ГУЛІН, дырэктар галерэі “Дом карцін” Ларыса БОРТНІК, куратар галерэі “Шостая лінія” Ірына БІГДАЙ, намесніца дырэктара па навуковай рабоце Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь Наталля СЯЛІЦКАЯ, мастацтвазнаўца, сябра экспертнай рады “Белгазпрамбанка” Надзея УСАВА, мастак Руслан ВАШКЕВІЧ, а таксама журналісты “К” Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ і Ілья СВІРЫН.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — На пачатку традыцыйнае пытанне пра мэты, задачы, чаканні… Ці спраўдзіліся яны?
Вольга КЛІП: — Наша мэта — а тут я маю на ўвазе не толькі саму выстаўку, але і маштабны праект “Арт-Беларусь”, у рамках якога яна адбылася, — гэта зрабіць тое мастацтва, якое ствараецца маладымі аўтарамі ў сучаснай Беларусі, бачным для шырокага кола нашых грамадзянаў.
Ганна САМАРСКАЯ: — Што, у прынцыпе, і атрымалася: на выстаўку прыйшлі “звычайныя” гледачы, а не толькі прадстаўнікі арт-кам’юніці агульным лікам у пару соцень чалавек.
Наталля СЯЛІЦКАЯ: — Па маіх назіраннях, гэта сапраўды так. Людзі завітвалі сюды цэлымі сем’ямі, на выстаўцы было заўсёды шмат моладзі. І гледачы праяўлялі непадробную цікавасць да ўбачанага.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Агулам “Восеньскі салон...” наведала каля дзесяці тысяч чалавек. Гэта прыблізна столькі ж, колькі прыходзіць у Палац мастацтва за цэлы год! Сакрэт тут, думаю, вельмі просты. Праект рыхтаваўся сур’ёзна і дбайна, ён меў сфармуляваную ідэю, добрую інфармацыйную і рэкламную падтрымку. І ў дадатак — доўжыўся даволі працяглы час. Выстаўка на тыдзень — гэта “15 хвілін славы” для мастака, а вось калі яна ідзе месяц з гакам, уключаецца “сарафаннае радыё”.
Ілья СВІРЫН: — А такі поспех — гэта заслуга банка або Палаца?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Гэта плён нашай сумеснай працы і прадуктыўных партнёрскіх адносінаў. Выкарыстаўшы сродкі банка і задзейнічаўшы ўсе ўласныя рэзервы, мы перабудавалі сваю экспазіцыйную пляцоўку. Прастора Палаца, якая праектавалася зусім у іншы час, недзе напрыканцы 1970-х, даўно патрабавала сур’ёзных змен. Вялізныя аб’ёмы верхняга паверха вытрымлівалі нямногія мастакі, у большасці выпадкаў зала літаральна “тапіла” самі творы. Цяпер, як бачыце, з’явіліся перагародкі і экспанавацца тут стала куды больш утульна. Думаю, гэта таксама не абы-як паспрыяла наведвальнасці. Інакш усплёск быў бы толькі ў першы тыдзень, а далей — ціша.
Ларыса БОРТНІК: — Нарэшце ў Палацы мастацтва з’явілася тая атмасфера, якой тут вельмі даўно не ставала. У гэтай зале мне знаёмая кожная паркеціна: я прыйшла сюды працаваць у 1978 годзе і засталася на 12 гадоў. Памятаю тыя часы, калі Палац быў сапраўды палацам: выглядаў раскошна і з гонарам выконваў сваю функцыю цэнтра мастацкага жыцця рэспублікі. І хочацца сказаць банку асаблівы дзякуй за гэты праект, бо ён дапамагае Палацу аднавіць сваю былую вагу.
Ілья СВІРЫН: — Тая інавацыя “…Салона”, якую адзначылі літаральна ўсе, — гэта цэтлікі з сумамі, размешчаныя побач з подпісамі да работ. Некаторыя журналісты надавалі цэнам куды больш увагі, чым самім работам…
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Гэта праблема прэсы. Далёкія ад мастацкай крытыкі журналісты імкнуліся хоць нечым зачапіць чытача. Прасуміраваўшы цэны на работы і атрымаўшы ўнушальны лік у 12 мільярдаў рублёў, ты маеш яркі загаловак для артыкула.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Змяшчаць пад карцінамі цэннікі — ход памылковы. Можна было б зрабіць тое самае больш далікатна: напрыклад, прапанаваць усім ахвотным брашурку з прайс-лістом.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Даруйце, але гэта было складана нават чыста тэхнічна. Друкаваць дзесяць тысяч прайс-лістоў — немалыя выдаткі.
Ларыса БОРТНІК: — Цэны пад карцінамі выклікаюць у публікі недарэчнае стаўленне да сучаснага мастака як такога. Маўляў, гэта нейкі абібок і прайдзісвет, які немаведама чаму патрабуе за свае працы шалёныя грошы.
Вольга КЛІП: — Чаму ж толькі да сучаснага? Твор Суціна таксама выклікае ўвагу прэсы перадусім дзякуючы той унушальнай суме, якую за яго заплацілі.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Калі ты распавядаеш нешта сур’ёзнае і дадаеш для “прыгожага слоўца” анекдот, звычайна здараецца вельмі прыкрая рэч. У памяці слухача застаецца толькі анекдот, а твой “мэсідж” забываецца. Вось і тут, лічу, атрымалася нешта падобнае. Цэны перацягнулі на сябе ўвагу.
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Сапраўды, навошта было скіроўваць глядацкае ўспрыняцце ў такім рэчышчы? Хай бы публіка звяртала больш увагі на мастацтва, а не на непад’ёмныя для яе цэннікі.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Няхай публіка прызвычайваецца да гэтых коштаў.
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Лепш бы прызвычайвалася да мастакоў і мастацтва.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Не ведаю, чаму ўсіх так узварушылі гэтыя цэннікі. Мы прапанавалі такі фармат і лічым яго правільным. Урэшце, ніхто не перашкаджае прапаноўваць іншыя. Перакананы, што выстаўляць кошты напаказ — гэта натуральна.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Так, але толькі на Камароўцы.
Вольга КЛІП: — На арт-кірмашы ў Базэлі, які лічыцца адной з найважнейшых падзей сусветнага мастацкага жыцця, таксама можна ўбачыць цэннікі пад работамі. Урэшце, варта нагадаць, што “…Салон” — менавіта выстаўка-продаж.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — У звязку з цэннікамі мне прыгадаўся праект Руслана Вашкевіча “Фінісаж”, месцам дзеяння якога быў небезвядомы арт-кірмаш ля Палаца прафсаюзаў.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Мне хацелася зразумець, як законы арт-рынку працуюць на нізавым узроўні. Там попыт на мастацтва рэгулюць, скажам, поры года. Увосень добра ідуць кляновыя лісты, узімку — снежныя пейзажы… Карацей, усё арганічна, вытлумачальна і сумленна — у адрозненні ад нейкіх хітравыбудаваных у высокіх эшалонах арт-працэсу схем. Дарэчы, было б цікава выставіць гэтых мастакоў тут — паралельна з “…Салонам”. Вядома, чыста з аналітычнымі мэтамі: ці прасочваліся б нейкія сувязі, дзе куплялі б больш...
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — “Восеньскі салон…”, канешне, узроўнем вышэй за вулічны кірмаш, але… механізмы цэнаўтварэння ды і ўвогуле логіка, як падаецца, даволі падобныя.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Прычым у тых хлопцаў нават лепш атрымліваецца! Яны штодня гатовы да прыходу пакупніка і могуць улічыць усе яго патрабаванні ды капрызы. Таму і не дзівіць, што некаторыя з такіх мастакоў ужо ўпрыгожваюць сваімі творамі не чужыя катэджы, а ўласныя.
Ілья СВІРЫН: — Можа, такія паралелі пададуцца камусьці надта рызыкоўнымі, але… на вялікі жаль, у нечым яны дарэчныя. Вось, напрыклад, такая сімптаматычная дэталь. На Беларусі амаль ніхто не купляе інсталяцыі, аб’екты, творы відэа-арта.. Карацей, усё тое, што ў сваім катэджы не паставіш. Хаця не толькі ў далёкім замежжы, але нават у Расіі ды ва Украіне такія артэфакты даўно ўжо сталі “таварам” арт-рынку.
Міхаіл ГУЛІН: — У мяне неяк купілі. Аднойчы.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — І што тут дзіўнага? Немагчыма зарабіць з нуля на мастацтве, якое не карыстаецца попытам у грамадстве. Таму ніхто асабліва і не спрабуе ды не ўкладае туды сродкі. Як інвестыцыйная ідэя, гэта ўсё выглядае вельмі цьмяна. Адпаведна, пакуль нам нічога не застаецца, як толькі фарміраваць рэзервы за кошт “зразумелага” мастацтва.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Урэшце, тут немінуча ўзнікае яшчэ адно пытанне: наколькі аб’ектыўнымі былі цэны на “…Салоне” — часам, дарэчы, дзевяцізначныя?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Іх вызначалі самі мастакі. Наш удзел у цэнаўтварэнні быў нязначны: мы хіба што ставілі мінімальную нацэнку. Прычым не столькі нават з мэтай зарабіць, колькі для таго, каб заплаціць падаткі ды вырашыць іншыя юрыдычныя пытанні. Па сутнасці, работы прадаваліся амаль па сабекошце. У дадатак, мастакі атрымалі магчымасць дысконту: калі нехта быў гатовы купіць той ці іншы твор за меншую суму, чым прапанаваная ад пачатку, аўтар мог пайсці насустрач пакупніку. І такі спосаб навобмацак выйсці на адэкватную цану мне падаецца вельмі плённым.
Наталля СЯЛІЦКАЯ: — Мяркую, што мастакі і гледачы спазналі ўзаемны шок. Глядач мог даведацца, як мастакі самі сябе ацэньваюць, а многія аўтары выстаўлялі шалёныя кошты дзеля эксперыменту: а раптам пройдзе? Гэта была такая “прыцірка” адзін да аднаго.
Ілья СВІРЫН: — На якога пакупніка быў разлічаны салон: на свядомага калекцыянера, што спецыялізуецца на пэўнай тэматыцы, альбо на заможнага спажыўца, які падбірае карціны пад інтэр’еры сваёй кватэры?
Вольга КЛІП: — Гэта вызначаць пакуль зарана. У рамках мерапрыемства мы праводзім анкетаванне, ставячы перад сабой мэту канкрэтызаваць постаць пакупніка маладога беларускага мастацтва. Высновы можна будзе зрабіць толькі пасля правядзення грунтоўнай аналітычнай работы.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Пытанне да прысутных тут музейшчыкаў і галерыстаў: ці выклікаў гэты праект іх прафесійную цікавасць і ці можа ён неяк паўплываць на планы выставак і закупак?
Наталля СЯЛІЦКАЯ: — Так, вядома. Нашы супрацоўнікі рэгулярна наведваюць выстаўкі і адсочваюць цікавыя работы. У гэтым плане “…Салон” для нас быў вельмі карысным. Літаральна надоечы мы з гендырэктарам Нацыянальнага мастацкага Уладзімірам Пракапцовым абмяркоўвалі гэтую тэму і вызначылі дзве кандыдатуры, чые работы нас найбольш зацікавілі. Будзем думаць пра іх набыццё.
Надзея УСАВА: — Мяне найбольш уразіла беларуская маладая скульптура: на “…Салоне” прадстаўлена вельмі моцная яе падборка. На маю думку, ці не кожная другая работа вартая таго, каб трапіць у сур'ёзную калекцыю.
Ларыса БОРТНІК: — Нягледзячы на тое, што спецыялізацыя галерэі “Дом карцін” — гэта мастакі са званнем “народны”, яе ўласнік агучыў прапанову зрабіць выстаўку кагосьці з тых аўтараў, якіх мы тут убачылі. Імёнаў пакуль называць не буду, адзначу толькі адно: без сумневу, такія праекты, як “Восеньскі салон…”, выклікаюць у прафесіяналаў цікавасць да маладых мастакоў і стымулююць жаданне прасоўваць іх творчасць.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Мы адразу папярэджвалі ўсіх удзельнікаў: ніякай мэтавай закупікі не будзе — хаця наяўнасць у “шапцы” выстаўкі лагатыпа буйнога банка давала многім такую надзею.
Надзея УСАВА: — Аднак сёе-тое “Белгазпрамбанк” усё ж мае намер купіць. Творы спатрэбяцца для афармлення новага офіса.
Ілья СВІРЫН: — У звязку з айчынным арт-рынкам мы гаворым перадусім пра інтэр’еры, а не пра тэматычныя калекцыі. “…Салон”, як падаецца, толькі адлюстраваў гэту тэндэнцыю — творы мастацтва ў нас купляюцца звычайна як нешта “прыкладное”, а не самакаштоўнае. І тут паўстае пытанне: ці няма небяспекі, што выстаўка паспрыяе фарміраванню кан’юнктуры ды скіруе беларускі мастацкі працэс выключна ў рэчышча аздаблення інтэр’ераў?
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Ці не адбудзецца зніжэнне творчай планкі ва ўгоду густам пакупнікоў?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — А што вас тут бянтэжыць? Большая частка рынку сучаснага мастацтва — глыбока стратная, а існуе яна выключна за кошт продажу мастацтва “зразумелага”. Іншая справа — нашы галерэі маюць настолькі малы запас трываласці, што не могуць выкарыстаць нават гэтую схему.
Ганна САМАРСКАЯ: — Мы часта наракаем на тое, што арт-рынку няма, галерэй — вобмаль, усе продажы адбываюцца непасрэдна ў майстэрнях. Прычым самі мастакі разумеюць неабходнасць перавесці іх стасункі з пакупнікамі ў інстытуцыйную форму і таму шукаюць пасрэднікаў, здатных прафесійна прасоўваць іхнюю творчасць. “Восеньскі салон…” — гэта акурат крок у кірунку да цывілізаванага арт-рынку. Ужо хаця б таму, што ўсе продажы тут адбываюцца цалкам легальна, а не “чорным налам”.
Ілья СВІРЫН: — Руслан, вы адзін з нешматлікіх на Беларусі прафесійных мастакоў — у сэнсе, тых, хто можа сабе дазволіць жыць выключна з продажу сваіх твораў. На вашу думку, ці здатны фармат салона наладзіць повязі паміж аўтарам і пакуль яшчэ абстрактным пакупніком?
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Выпадковых продажаў, кшталту, убачыў — вочы загарэліся — купіў, у маім жыцці амаль не было. Кар’ера мастака ў нашых варунках — гэта паступовае прасоўванне ўгару з хуткасцю слімака. Прыкладна па сантыметры ў год.
Вольга КЛІП: — Уласна, “Восеньскі салон…” і прызначаны неяк фарсіраваць гэты рух.
Ірына БІГДАЙ: — Калі мы ацэньваем “…Салон” у кантэксце фарміравання арт-рынку, цалкам дарэчы будзе паставіць такое пытанне: а ці акупілася гэтая выстаўка для арганізатараў? Я цудоўна разумею, што грошай было патрачана шмат: на арэнду, рэкламу і гэтак далей. Вядома, для мастакоў такі праект адназначна выгадны: яны атрымліваюць магчымасць паказаць свае творы і нават пры нагодзе нешта легальна прадаць. А што адносна арганізатараў?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — З пункту гледжання эканамічнай эфектыўнасці, гэты праект калі не прыбытковы, дык, прынамсі, цалкам рэнтабельны. Прычым тут мы свядома выносім за дужкі рэкламныя інтарэсы банка…
Ірына БІГДАЙ: — Вядома, такая акцыя — нядрэнны спосаб для банка адсвяткаваць сваё 25-годдзе… Але ж круглыя даты ды іншыя падобныя святы здараюцца не так і часта ў жыцці. А прыватных галерэй, якія з’яўляюцца апірышчам арт-рынку, так бы мовіць, у будні, у нас вельмі мала, бо гэта — нявыгадны бізнес. Пакупнікоў адчувальна бракуе...
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — У той самы час, цяжка не запрыкмеціць і станоўчыя змены. У цяперашні крызісны год у Мінску адкрылася адразу некалькі новых галерэй. Зразумела ж, іх стваральнікі нават не разлічваюць на хуткую аддачу і камерцыйную эфектыўнасць. Ды і ўвогуле: як мне падаецца, бліжэйшыя дзесяць гадоў казаць пра нейкія сур’ёзныя прыбыткі ў сферы арт-бізнесу ў нас наогул не выпадае. Што цалкам вытлумачальна: праблем тут назапасілася вельмі шмат, і вокамгненна яны не вырашацца.
Вольга КЛІП: — Лішне нават казаць, што адно асобна ўзятае мерапрыемства ніколі не спрычыніцца да станаўлення арт-рынку. Але калі яно стане рэгулярным, калі самі высілкі набудуць сістэматычны характар, тады можна чакаць істотных зрухаў.
Ларыса БОРТНІК: — І вельмі важна, каб кожны з нас прымаў той ці іншы ўдзел у гэтым працэсе.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Але тут паўстае пытанне: ці актуальная форма салона ў наш век? Ці здатная яна істотна паспрыяць фарміраванню арт-рынку?
Надзея УСАВА: — Зразумела ж, сама назва апелюе да парыжскіх салонаў. Там практыкаваўся вельмі строгі адбор твораў, ды і аўтарытэт журы, якое складалася з акадэмікаў, быў непахісны. Адпаведна, публіка разумела, што калі мастак прайшоў праз гэтае сіта, ягоны твор варты ўвагі. А калі ён не проста патрапіў, але і быў узнагароджаны медалём салона… Тады рэйтынг мастака адразу рэзка ішоў угару, а яго карціны сур’ёзна павышаліся ў цане. Мінскі “Восеньскі салон…” таксама ставіць перад сабой падобныя мэты.
Вольга КЛІП: — Магчыма, многія прыйшлі паглядзець на Шагала і Суціна, але пры гэтым даведаліся, што ў Беларусі ёсць дзясяткі цікавых маладых мастакоў.
Ілья СВІРЫН: — Cуседства класікаў і сучасных мастакоў — гэта папраўдзе ўдалы ход, і важны ён не толькі ў якасці прынады для гледача. Творы прадстаўнікоў Парыжскай школы, за немалыя грошы набытыя “Белгазпрамбанкам”, прыцягваюць увагу перадусім дзякуючы прыналежнасці да сусветнавядомай культурнай з’явы. Значыць, нашы суайчыннікі здолелі спрадукаваць нейкі сімвалічны капітал. Беларускае сучаснае мастацтва такім прызнаным феноменам не з’яўляецца, але… да гэтага належыць імкнуцца. “…Салон”, як мне падаецца, не надта акцэнтаваў увагу на тым, каб акрэсліць беларускае мастацтва як самабытную культурную з’яву.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Чаму ж? Па-мойму, была зроблена сур’ёзная спроба гэта зрабіць. Мы атрымалі больш за 6 тысяч глядацкіх анкет, што дае пэўны зрэз густаў самых розных сацыяльных слаёў грамадства. Прычым густы, як выявілася, — даволі розныя. На гэтай глебе можна выканаць даследванне пра тыя трэнды, якія цікавяць масавага гледача. Між іншым, яны адрозніваюцца ад упадабанняў пакупнікоў.
Наталля СЯЛІЦКАЯ: — Такое маштабнае апытанне — гэта сапраўды вельмі важная частка праекта. Спадзяюся, будзе праведзены і грунтоўны аналіз атрыманых даных, які дапаможа выкрышталізаваць цяперашнюю сітуацыю.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — Пэўна, найбольш пытанняў выклікаў сам механізм адбору ўдзельнікаў
“...Салона”. Гэта не дзіўна, калі ўлічыць, што склад журы быў засакрэчаны… Хто ж туды ўваходзіў?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Немастакі. Банк выразна паставіў такую ўмову. Гэта вельмі розныя спецыялісты ў галіне мастацтва, якія часам маюць нават палярныя погляды. Рашэнні яны прымалі індывідуальна і не мелі ніякага ціску звонку. Між іншым, поўны склад журы быў засакрэчаны нават для яго членаў!
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Па шчырасці, такая таямнічасць мяне моцна бянтэжыць. Немаведама ні хто ацэньваў, ні па якіх крытэрыях… Хай бы, можа, лепш кандыдаты з ліку мастакоў былі ананімнымі — хаця, вядома, адмыслоўцы тут жа пазналі б аўтараў па іх творах. Але як адбіралі лепшых у прапанаваным на
“…Салоне” фармаце, мне, па шчырасці, абсалютна незразумела.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Каб склад журы быў вядомы, мы сталі б мішэнню для іншых папрокаў: маўляў, “міжсабойчык”… Адпаведна, прэтэнзій нам у кожным разе было не пазбегнуць. Затое, ананімнасць дазволіла членам журы працаваць спакойна.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — А якая небяспека ім пагражала? Няўжо нехта мог камянямі закідаць?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Ад камянёў яшчэ можна неяк ухіліцца, а вось ад касых поглядаў калег па цэху…
Надзея УСАВА: — Менавіта таму пераможцу вызначае не беларускае журы (што б мы ні казалі, а тутэйшая арт-прастора скрозь працятая рознымі асабістымі сувязямі), але менавіта замежныя эксперты. Іх меркаванне дакладна будзе непрадузятым.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Што да неабходнасці адбору твораў — а ў экспазіцыю патрапіла прыкладна 90 аўтараў з 300… Ён матываваны хаця б самой прасторай: яна проста не магла змясціць усіх ахвотных.
Надзея УСАВА: — Ну чаму ж, не толькі прасторай! Адбор быў прызначаны найперш для таго, каб адсекчы дылетантаў, нейкія зусім слабыя рэчы, якія не адпавядаюць высокай планцы гэтай выстаўкі. І, па-мойму, журы з функцыяй справілася.
Вольга КЛІП: — Многія пытаюцца, чаму гэтыя мастакі сюды патрапілі? Таму што яны аказаліся лепшымі сярод тых, хто падаў заяўкі.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Лепшымі — па меркаванні журы. Магу запэўніць, што “самародкаў”, якія б не прайшлі праз гэтае сіта, не было.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — А як жа, напрыклад, Саша Бельскі? Як мне падаецца, ён прапанаваў добрыя творы, якія, да ўсяго, нідзе раней не выстаўляліся. Але журы чамусьці аддало перавагу досыць трывіяльным пейзажам.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Я таксама шкадую, што серыя Бельскага сюды не патрапіла, але ж ніякім чынам не мог паўплываць на рашэнне журы. Зрэшты, і пейзажы не стаў бы “выкідаць за борт”. Яны прадаюцца, і з гэтым трэба змірыцца.
Вольга КЛІП: — Руслан, гэта вам пейзажы не падабаюцца, а нехта з наведвальнікаў ад іх у захапленні.
Руслан ВАШКЕВІЧ: — Пейзажаў у нас больш чым дастаткова. Чаго не скажаш пра папраўдзе знакавыя работы… Гэта можна аднесці і да “Восеньскага салона…”, дзе камерцыйны ўхіл вельмі адчувальны.
Ілья СВІРЫН: — Чуў, што нават з’явілася ініцыятыва правесці альтэрнатыўны салон — гэткую аддаленую аналогію на “Салон адрынутых”…
Вольга КЛІП: — Такую рэакцыю можна лічыць дасягненнем “Восеньскага салона…”.
Надзея УСАВА: — “Алімпія” Манэ, дарэчы, выстаўлялася менавіта ў “Салоне адрынутых”.
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Паміж намерам і ініцыятывай ёсць вялікая розніца. І звычайна такія намеры заканчваюцца на ўзроўні “пагутарылі”. Тыя абураныя мастакі маглі б, прынамсі, звярнуцца да арганізатараў “…Салона”: “Хлопцы, магчыма, у вас ёсць рэзервовыя пляцоўкі для “Салона адрынутых?”.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — І што, вы прадаставілі б ім выставачныя плошчы? На якіх умовах? За грошы?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Каб наш партнёр-банк не супраць гэтай ініцыятывы, чаму б не? Вядома, мы маглі б аддаць толькі вольныя плошчы — скажам, хол альбо дворык. Але нават грошай за гэта не бралі б.
Ірына БІГДАЙ: — Вы, напэўна, проста жартуеце? Якую работу можна выставіць у холе ці, тым больш, у дворыку?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Скульптуру можна і ў дворыку выставіць. Можна, урэшце, стварыць нейкія павільёны… Мы не адмовілі б у тэхнічнай дапамозе — балазе, у нас ёсць добрыя стасункі з арганізацыямі, якія маюць патрэбнае абсталяванне. Але справа тут у іншым: жывой плыні ахвотных выставіцца я не заўважыў.
Дар’я АМЯЛЬКОВІЧ: — А калі налета “адрынутыя” да вас звернуцца, ці аддасцё вы ім хаця б той жа дворык?
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Баюся, у такім выпадку мы будзем змушаныя зрабіць за гэтых мастакоў усю арганізацыйную работу. А потым яшчэ прымаць ад іх абавязковыя папрокі: маўляў, плошчы не тыя, усе не змясціліся… і ўвогуле трэба было б правесці яшчэ і салон “самых адрынутых”.
Ілья СВІРЫН: — Наколькі тое, што тут прадстаўлена, рэпрезентатыўна ў дачыненні да беларускага сучаснага мастацтва? Ці можна назваць “...Салон” нейкім яго зрэзам?
Ганна САМАРСКАЯ: — Хачу падкрэсліць адзін прынцыповы момант: гэта выстаўка не сучаснага мастацтва, але менавіта маладых мастакоў. Арганізатары мерапрыемства свядома адмовіліся ад выкарыстання паняцця, якое выклікае шматлікія спрэчкі.
Міхаіл ГУЛІН: — Але ж тыя парыжскія салоны канцэнтравалі ўвагу менавіта на сучасным — для свайго часу — мастацтве…
Ганна САМАРСКАЯ: — Думаю, сама назва праекта — не больш чым пэўны маркетынгавы ход, і не варта тут надта пераймацца гістарычнымі паралелямі. Гэты ўзор нэймінгу апелюе да чагосьці зразумелага для шырокага кола людзей.
Што да рэпрэзентатыўнасці… Без сумневу, на выстаўку патрапілі далёка не ўсе вартыя беларускія творы ды аўтары. Мне як культурнаму аналітыку вельмі крыўдна, што тут не прадстаўлены многія значныя імёны, якім уласцівае адметнае мастацкае мысленне. Тым не менш, гэта заканамерна і нармальна. Вельмі важны момант, пра які чамусьці ўсе забываюць: выстаўка была сфарміравана на аснове адкрытага конкурсу. Адпаведна, тое, што мы тут бачым — гэта не выбар куратара, але ініцыятыва саміх мастакоў, і патрапілі сюды толькі тыя, хто яе праявіў. Дык чыя ж тут віна, што далёка не кожны мастак у нас схільны праяўляць актыўнасць?
Ілья СВІРЫН: — З агульнага кантэксту выстаўкі выразна вытыркаюцца творы Міхаіла і Антаніны. Гэты сямейны тандэм прапісаўся на ніве самага што ні ёсць contemporary art. Навошта вы ўдзельнічалі ў гэтым праекце: дзеля эпатажу альбо каб паспрабаваць паразумецца з “няпрофільным” гледачом?
Міхаіл ГУЛІН: — Тут не было ніякай звышзадачы. Мы прапанавалі свае праекты, якія выяўляюць наша разуменне сучаснага мастацтва. Лічу, мая работа, што змяшчае вядомую цытату Леніна пра “зразумеласць мастацтва народам”, вельмі трапна каментуе саму выстаўку. Вядома, гэта не прапаганда, але канстатацыя факта.
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Мне некалькі разоў тэлефанавалі з прапановай узяць удзел у гэтай выстаўцы…
Аляксандр ЗІНКЕВІЧ: — Так, каб кагосьці не прапусціць, мы запрашалі мастакоў асабіста — прынамсі, тых, каго ведаем і чые кантакты маем. Натуральна, нехта выпаў з нашага кругагляду — асабліва аўтары, што жывуць па-за межамі сталіцы. Аднак мы імкнуліся ахапіць як мага болей мастакоў.
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Шчыра кажучы, я вельмі сумнявалася, ці варта мне браць удзел у такой выстаўцы, і наконт агульнага стракатага кантэксту ад самага пачатку не было ніякіх ілюзій. Да ўсяго, назва здавалася мне сумнеўнай, ды і сама характарыстыка — выстаўка-продаж…
Вольга КЛІП: — Гэта і выстаўка, і продаж, і конкурс… Адпаведна, мастакі маглі кіравацца самымі рознымі мэтамі, беручы ўдзел у нашым праекце.
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Я арыентавалася толькі на тое, каб паказаць работу, продаж мяне зусім не спакушаў — хаця я зусім не той мастак, які актыўна купляецца. Ды і ўвогуле — выстаўляцца ў такой спецыфічнай прасторы, як Палац — заўсёды вельмі небяспечна, бо твая работа тут можа лёгка праляцець міма касы. Разумею, што на агульным тле мая інсталяцыя выглядала даволі недарэчна, але… Мне даступны вельмі мала месцаў, дзе я магу паказаць такую работу. Я ўжо дэманстравала яе на адной спецыфічнай выстаўцы, прысвечанай гендэрнай тэматыцы, але там мой твор убачыла хіба вузкае кола далучаных. Таму беларускім аўтарам не выпадае грэбаваць любой магчымасцю кантакту з гледачамі.
Ілья СВІРЫН: — Адпаведна, калі б у вас быў выбар, дзе выставіць гэтую працу, магчыма, вы б выбралі нейкую іншую выстаўку?
Антаніна СЛАБОДЧЫКАВА: — Але насамрэч выбару ў нас няма, і я ўжо да гэтага прызвычаілася.
Фота Аліны САЎЧАНКА