За па­вер­хняй і пад упа­коў­кай

«Я раз­маў­ляю на англа-рус­ка-, ча­сам бе­ла­рус­кай тра­сян­цы, — пі­ша аўтар­ка. — Я пы­та­юся ў па­вет­ра: што ха­ва­ецца за па­вер­хняю рэ­чаў або пад ску­рай?.. Зям­ля, упа­ка­ва­ная ў плас­ты­ка­выя па­ке­ты, мя­няе сваё аб­ліч­ча і ро­біц­ца прад­уктам. Гу­кі пры­бою або цвыр­ку­ноў да­но­сяц­ца з аўды­яма­шы­ны, пры­ста­са­ван­ня ад бяс­сон­ня, па­пу­ляр­на­га ў Аме­ры­цы, якая не мо­жа за­снуць ад стрэ­су, што за­па­ляе яе маз­гі. У сва­ім зна­ка­мі­тым эсэ «Ад­люс­тра­ва­ны Час» Андрэй Тар­коў­скі ка­заў, што пра­ца му­сіць мець пах. І я з ім та­кім чы­нам згод­ная»…

«Пя­рэ­ва­ра­цень» ата­ба­рыў­ся ў но­вай за­ле Па­ла­ца мас­тац­тва — і на мо­мант на­ша­га інтэрв’ю па­мяш­кан­не зда­ва­ла­ся пус­тым, хоць ра­бо­та над экс­па­зі­цы­яй ішла па­ста­янна. Но­выя тэх­на­ло­гіі ўва­хо­дзяць у на­ша жыц­цё ня­бач­на і хут­ка. На­стас­ся — мас­тач­ка му­ль­ты­ме­ды­яль­ная, пра­цуе з пра­сто­ра­вы­мі інста­ля­цы­ямі, ску­льп­ту­рай, ві­дэа-артам, яе твор­чы дос­вед — з ці­ка­вы­мі пе­ры­пе­ты­ямі бі­ягра­фіі. На­ра­дзі­ла­ся ў Мін­ску, скон­чы­ла тут «Па­рнат», у 1998 го­дзе эміг­ра­ва­ла з ма­ці ў Та­рон­та, дзе пра­цяг­ну­ла ад­ука­цыю ва Уні­вер­сі­тэ­це Ра­ерса­на. Рас­па­ча­ла па­спя­хо­вую кар’еру ў мо­дзе, мяр­ку­ючы, што гэ­та ве­ль­мі пра­ктыч­ная твор­чая пра­фе­сія. Пра­ца­ва­ла ў Па­ры­жы і Лон­да­не. У 2008 пе­ра­еха­ла ў Нью-Ёрк, рэ­зка змя­ні­ла ко­ла інта­рэ­саў — ста­ла пра­ца­ваць з но­вы­мі мед­ыя. Сён­ня жы­ве ў Та­рон­та, мае сту­пень ба­ка­лаў­ра мас­тац­тва па ды­зай­не мо­ды і ма­гіс­тра вы­яўлен­ча­га мас­тац­тва па кі­на-ві­дэа (2017, Аспі­ран­ту­ра Міл­тан Аве­ры).

Мы сус­тра­ка­емся ва ўту­ль­ным дво­ры­ку Па­ла­ца мас­тац­тва. Усё тут імклі­ва мя­ня­ецца, ка­вяр­ня, сто­лі­кі на ву­лі­цы, а ста­рая кан­фе­рэнц-за­ла ста­ла не­ча­ка­на вельмі эрганамічнай вы­ста­вач­най пра­сто­рай. Гэ­та не пер­шая вы­ста­ва На­стас­сі Ко­лас у Мін­ску. У 2015-м тут ад­быў­ся твор­чы дэ­бют — экс­па­зі­цыя пад на­звай «На­ту­ра­ль­ныя пры­чы­ны» бы­ла зла­джа­на ў га­ле­рэі «Ў». На­пя­рэ­дад­ні но­ва­га па­ка­зу мя­не най­перш ці­ка­вяць су­вя­зі — тэ­ры­та­ры­яль­ныя і мен­та­ль­ныя.

Як пра­хо­дзі­лі­ся гэ­тыя шля­хі — ад мо­ды да ві­дэа, ад Нью-Ёрка да Та­рон­та?

— За­ймеў­шы пэў­ны по­спех у сфе­ры мо­ды, я зра­зу­ме­ла, што не ха­чу пра­цяг­ваць пра­ца­ваць тут да­лей, бо, акра­мя ўсве­дам­лен­ня та­го, што мо­да як індус­трыя да­во­лі так­січ­на ўплы­вае на ўспры­ман­не ся­бе, свай­го це­ла, мя­не ста­лі бо­льш ці­ка­віць пы­тан­ні фі­ла­со­фіі, звя­за­ныя са ства­рэн­нем эстэ­тыч­най прад­укцыі. Я вы­ра­шы­ла змя­ніць кі­ру­нак і вяр­нуц­ца на­зад — у мас­тац­тва. Гэ­та бы­ло да­во­лі скла­да­на зра­біць у Нью-Ёрку, але я па­сту­пі­ла ў ма­гіс­тра­ту­ру ў Бард Ка­ледж, ку­ды так­са­ма пры­йшла ву­чыц­ца Тац­ця­на За­мі­роў­ская. Мы бы­лі на роз­ных ад­дзя­лен­нях, але на ад­ным па­то­ку. І ёй бы­ло ве­ль­мі ці­ка­ва ка­му­ні­ка­ваць з ча­ла­ве­кам, які з Бе­ла­ру­сі пры­ехаў да­во­лі да­ўно, а мне бы­ло ве­ль­мі ці­ка­ва па­га­ва­рыць з ча­ла­ве­кам, які пры­ехаў ня­даў­на. Па за­кан­чэн­ні гэ­тай шко­лы я пе­ра­еха­ла ў Та­рон­та. Пры­чы­ны пе­ра­езду — у асноў­ным эка­на­міч­ныя. Але бы­лі і іншыя, звя­за­ныя з па­лі­ты­кай, і я вы­ра­шы­ла, што мне вар­та ся­бе па­шка­да­ваць і пе­ра­стаць ста­віць пе­рад са­бой то­ль­кі амбі­цый­ныя мэ­ты. Зна­хо­джан­не ў Нью-Ёрку ў якас­ці мас­та­ка, што ня­даў­на па­мя­няў кі­ру­нак, па­тра­ба­ва­ла ад мя­не та­ко­га сты­лю жыц­ця, на які я ўжо — у свае 38 га­доў — бы­ла не га­то­вая. Па­ко­ль­кі я пра­йшла праз усе эта­пы эміг­ра­цыі — а гэ­та ўво­гу­ле да­во­лі ня­прос­ты пра­цэс, — ад­чу­ла, што леп­шым ра­шэн­нем для мя­не бу­дзе вяр­нуц­ца ў Ка­на­ду і атры­маць усе са­цы­яль­ныя да­бро­ты, якія пра­па­нуе мне гэ­ты па­шпарт. І я зма­гу ўдзе­ль­ні­чаць у мас­тац­тве ў мес­цы, у пры­нцы­пе, не­да­лё­кім ад Нью-Ёрка і вы­стаў­ляц­ца інтэр­на­цы­яна­ль­на, у тым лі­ку і ў га­ле­рэ­ях су­сед­няй кра­іны.

Да­лей ад цэн­тра — бо­льш спа­кой­нае жыц­цё? Пра­ві­ль­на я зра­зу­ме­ла на­мер?

— Не зу­сім, бо важ­на ўсве­дам­ляць, што мы ма­ем на ўва­зе, ка­лі га­во­рым: Нью-Ёрк — цэнтр. Гэ­ты цэнтр най­перш ка­мер­цый­ны. Трэ­ба асэн­соў­ваць роз­ні­цу па­між ЗША, Ка­на­дай, Еўро­пай — і ўсім астат­нім све­там.

ЗША сап­раў­ды лі­чыц­ца ад­ной з пер­шых кра­ін све­ту, але па­ўна­вар­тас­нае жыц­цё там ве­ль­мі пра­бле­ма­тыч­нае, гэ­тая кра­іна ў да­дзе­ны мо­мант за­кры­тая для іміг­ра­цыі, яна ве­ль­мі спе­цы­фіч­на ста­віц­ца да сва­іх мен­шас­цей, у ёй ня­ма бяс­плат­най ахо­вы зда­роў­я, са­цы­яль­най пад­трым­кі і гран­та­вай сіс­тэ­мы для мас­тац­тва, та­кой, якая існуе у Ка­на­дзе і Еўро­пе, на­прык­лад у Гер­ма­ніі ці Шве­цыі. За­тое ў іх ве­ль­мі раз­ві­тая сет­ка ка­мер­цый­ных га­ле­рэй, што звя­за­на з важ­кас­цю эка­на­міч­ных па­зі­цый Нью-Ёрка, іншых індус­трый, якія існу­юць, бо ёсць лю­дзі, ка­то­рыя мо­гуць са­бе да­зво­ліць пад­трым­лі­ваць мас­тац­тва, — ме­цэ­на­ты і ка­лек­цы­яне­ры. Гэ­ты го­рад — мес­ца кан­цэн­тра­цыі. Для мас­та­ка ён ці­ка­вы най­перш та­му, што тут мож­на па­ба­чыць шмат роз­на­га кштал­ту тво­раў і па­ўдзе­ль­ні­чаць у мас­тац­кіх пра­цэ­сах, — у му­зе­ях ці га­ле­рэ­ях, так­са­ма тут ба­га­та лек­цый і ўво­гу­ле ве­ль­мі на­сы­ча­ная пра­сто­ра. Па­вод­ле на­сы­ча­нас­ці падзе­ямі дзе­сь­ці на та­кім жа ўзроў­ні зна­хо­дзіц­ца Лон­дан. Бер­лін, на­прык­лад, з гэ­ты­мі га­ра­да­мі не­маг­чы­ма па­ра­ўнаць.

Але для вы­твор­час­ці мас­тац­тва Нью-Ёрк з’яўля­ецца не са­мым леп­шым мес­цам. Бо які сэнс мы ўкла­да­ем у фра­зу «ра­біць мас­тац­тва»? Гэ­ты пра­цэс не азна­чае «прад­аваць». Маг­чы­масць ства­раць — гэ­та най­перш спа­кой­ныя раз­ва­жан­ні, пра­ца ў сту­дыі, ван­дроў­кі, у тым вы­пад­ку, ка­лі не­абход­на право­­дзіць не­йкія свае да­сле­да­ван­ні. У та­кой эка­на­міч­най сі­ту­ацыі, якую пра­па­нуе Нью-Ёрк, пад­обнае мо­гуць са­бе да­зво­ліць то­ль­кі ве­ль­мі ня­мно­гія. Бо гэ­та да­стат­ко­ва стрэ­са­вае мес­ца, каб за­ймац­ца мас­тац­твам. У гэ­тым го­ра­дзе доб­ра апы­нуц­ца, ка­лі твая кар’ера ўжо на ўзлё­це, ты ма­еш ад­па­вед­ныя фі­нан­са­выя маг­чы­мас­ці, якія да­зва­ля­юць та­бе ўклю­чыц­ца ў гэ­тае жыц­цё на роў­ных умо­вах. Яшчэ да­дам: аме­ры­кан­цы са­мі па са­бе — гэ­та ты­чыц­ца ў тым лі­ку і мо­ла­дзі — да­во­лі за­мкну­тыя, яны ма­ла ван­дру­юць, і гэ­та ўсё эма­цый­на ця­бе ве­ль­мі вы­чэр­пвае. Я не су­праць скла­да­ных ды­яло­гаў, ад­ука­ван­ня ад­но ад­на­го, але ў не­йкі мо­мант я зра­зу­ме­ла, што вы­чар­па­ная, што па­сля та­кіх знач­ных пе­ра­мен у кар’еры мне трэ­ба ста­­біль­­нае, не та­кое да­ра­гое мес­ца, дзе мя­не фі­нан­са­ва змо­гуць пад­тры­маць.

У 2015-м ва­ша пер­шая пер­са­на­ль­ная вы­ста­ва ад­бы­ла­ся ў Мін­ску, та­ды праз свае тво­ры вы раз­ва­жа­лі пра гіс­то­рыю, якая мо­жа быць сцёр­тай ці зме­не­най но­вы­мі тэх­на­ло­гі­ямі. І ця­пер пры­йшоў час для на­ступ­най экс­па­зі­цыі… «На­ту­ра­ль­ныя су­вя­зі» і «Пя­рэ­ва­ра­цень» — што іх лу­чыць? Які шлях па­між імі?

— Тое, што звяз­вае ўсю маю пра­кты­ку, я вы­зна­чаю як «цыр­ку­ля­цыя эстэ­ты­кі». А маю на ўва­зе... У на­шым гла­ба­лі­за­ва­ным све­це вы­явы — імі­джы — лёг­ка пе­ра­мяш­ча­юцца праз лю­быя межы. «Інстаг­рам», «Фэй­сбук», рэ­кла­ма, фі­льм, друк — эстэ­ты­ка, якая хут­ка міг­руе і аб­ва­лак­вае… Зна­чэн­ні і асэн­са­ван­ні імі­джаў пры гэ­тым змя­ня­юцца. Мой пер­шы пра­ект быў, ска­жам так, пра нось­­бі­таў гіс­то­рыі праз вы­яву. Па­ча­ло­ся з та­го, што я знай­шла кі­нас­туж­кі ма­ёй ба­бу­лі, якія бы­лі сап­са­ва­ны, але гэ­та па­спры­яла ма­ім раз­ва­гам: што зна­чыць «за­хоў­ваць гіс­то­рыю, за­хоў­ваць архі­вы»… І гэ­та бы­ла хут­чэй вы­ста­ва пра мі­ну­лыя, су­час­ныя і спе­ку­ля­тыў­ныя бу­ду­чыя ме­та­ды архі­ва. То-бок у экс­па­зі­цыі я па­ка­за­ла гэ­тыя за­ха­ва­ныя ста­рыя фі­ль­мы, но­выя дзі­гі­та­ль­ныя фі­ль­мы, пе­ра­роб­ле­ныя ў ві­дэа, на­рэ­за­ныя ад­па­вед­на з на­шым успры­ман­нем рэ­аль­нас­ці по­стэм­ці­ві, по­стін­стаг­рам і гэ­так да­лей… Яшчэ я пра­са­чы­ла су­вязь з ма­тэ­ры­яль­нас­цю архі­ваў. Ра­ней фі­ль­мы за­хоў­ва­лі­ся на цэ­лю­ло­зе, на 35-мі­лі­мет­ро­вай стуж­цы. І ня­гле­дзя­чы на тое, што стуж­кі бы­лі за­лі­тыя ва­дой, сап­са­ва­ныя, я ўсё роў­на змаг­ла за­ха­ваць не­йкую час­тку вы­яў і на­ват гу­ку. Ка­лі хай-драйв-дыск упа­дзе ў ва­ду сён­ня, то ўсё, не­маг­чы­ма ні­чо­га бу­дзе ўзна­віць. З ад­на­го бо­ку, ад­бы­ва­юцца пра­цэ­сы тэх­на­ла­гіч­на­га па­ска­рэн­ня, але з інша­га — усе су­час­ныя сіс­тэ­мы ста­лі бо­льш за­леж­ныя, на­прык­лад ад элек­трыч­нас­ці, ста­лі бо­льш крох­кія. У мя­не сап­са­ваў­ся но­сь­біт, на якім бы­лі змеш­ча­ны мае пра­цы за тры га­ды, да­вя­ло­ся пры­вез­ці яго ў Бе­ла­русь, і тут мне яго ад­ра­ман­та­ва­лі. Гэ­тая ма­тэ­ры­яль­насць па­чы­нае па­шы­рац­ца. У прын­цы­пе, я ду­ма­ла пра антра­па­ла­гіч­ныя му­зеі, ка­лі ра­бі­ла са­му інста­ля­цыю 2015-га ў га­ле­рэі «Ў», і гэ­та ад­бі­ла­ся на тым, як бы­ла зла­джа­на эстэ­тыч­ная прэ­зен­та­цыя — з пад­свет­кай. Але мне ха­це­ла­ся прад­ста­віць гэ­тыя ма­тэ­ры­ялы та­кім чы­нам, каб вы­гля­да­ла, што на іх гля­дзіць не­хта іншы. Ма­ецца на ўва­зе по­гляд не з на­шай сіс­тэ­мы, а з пер­спек­ты­вы чу­жын­ца. І я шу­ка­ла шля­хі, як прад­ста­віць іншыя ме­та­ды па­мя­ці. Та­му ў экс­па­зі­цыі я змяс­ці­ла бокс з іржаў­чы­най, саб­ра­най з ка­ро­бак, у якіх за­хоў­ва­лі­ся стуж­кі, і яна бы­ла за­пя­ча­та­на ў сі­лі­ко­не на­заў­сё­ды. У экс­па­зі­цыі так­са­ма дэ­ман­стра­ва­лі­ся зу­бы ма­ёй ба­бу­лі, што так­са­ма з’яўля­лі­ся ма­ёй спад­чы­най, а мы ве­да­ем: зуб — нось­­біт знач­най інфар­ма­цыі пра ча­ла­ве­ка. Але гэ­та бы­лі за­ла­тыя зу­бы, на­пэў­на, на іх і за­ста­лі­ся сля­ды, але гэ­та ма­тэ­ры­ял з іншай гіс­то­ры­яй. На­прык­лад, пад­час Дру­гой сус­вет­най вай­ны на­цыс­ты збі­ра­лі за­ла­тыя зу­бы па­мер­лых лю­дзей. Так­са­ма сён­ня ёсць тра­ды­цыя пе­рад­ачы зу­боў у спад­чы­ну, каб з іх па­сля зра­біць не­йкае ўпры­го­жан­не, — гэ­та спе­цы­фіч­ная тра­ды­цыя на­ша­га рэ­гі­ёна. Яшчэ я вы­ка­рыс­та­ла ў экс­па­зі­цыі спе­цы­фіч­ны ма­тэ­ры­ял — бі­яплас­тык у гер­ме­тыч­ных па­ке­тах, які быў зроб­ле­ны з ма­ла­ка ма­ёй сяб­роў­кі. Зноў жа вяр­тан­не да воб­ра­за ма­ці, да на­ша­га це­ла як но­сь­бі­та гіс­то­рыі ці архі­ва. Тое бы­ла вы­ста­ва пра ме­та­ды архі­ва, а архіў — гэ­та вы­ява, а так­са­ма ма­тэ­ры­яль­насць, як я па­тлу­ма­чы­ла. І тэ­ма бу­дзе пра­цяг­ну­та тут.

У «Пя­рэ­ва­рат­ні»?

— Так. Я ду­ма­ла пра тое, як спа­лу­ча­ецца ку­ль­тур­ная гіб­рыд­насць і вы­ява. Пра­ект змя­ніў­ся пад­час пад­рых­тоў­кі, бо я му­сі­ла ад­рэ­ага­ваць на но­вае мес­ца пра­вя­дзен­ня ра­бо­ты. Я за­ўсё­ды пра­цую не­пас­рэд­на з са­мім мес­цам, пра­га­вор­ваю гіс­то­рыю та­го, як мы апы­ну­лі­ся тут, як ад­бы­ло­ся за­крыц­цё мі­ну­ла­га па­мяш­кан­ня — пра­сто­ры «Ста­лоў­ка XYZ».

Мес­цаз­на­хо­джан­не гэ­тай вы­ста­вы і фраг­мен­ты інтэр’ера з той га­ле­рэі, які пра­цяг­вае ван­дра­ваць раз­ам з на­мі, — ра­шот­кі, дэ­ка­ра­тыў­нае аздаб­лен­не, — ста­нуць час­ткай вы­ста­вы, а ма­тыў гэ­тых ра­шо­так бу­дзе па­ўто­ра­ны ў но­вай экс­па­зі­цыі.

То-бок вы пры­еха­лі з ад­ным кан­цэп­там, але ён тран­сфар­ма­ваў­ся пад уз­дзе­яннем та­го, што «Ста­лоў­ка» за­кры­ла­ся?

— Так, гэ­ты ма­тыў увасобіўся ў новым праекце, бо я ду­ма­ла пра эстэ­ты­ку ўпа­коў­кі — упа­коў­ван­ня на­ша­га жыц­ця. Па­чы­на­ючы з та­го, як мы жы­вём, у якім акру­жэн­ні, і за­кан­чва­ючы тым, як мы ся­бе прад­стаў­ля­ем на інды­ві­ду­аль­ным уз­роў­ні — праз вы­яву. Я звя­за­ла гэ­та з тым, што мы ўпа­коў­ва­ем на­ша ася­род­дзе і ў рэ­шце рэшт упа­коў­ва­ем зям­лю. І ўсё бо­льш ад­да­ля­емся ад ася­род­дзя. Ці­ка­вая кні­га «The Artificial Kingdom: A Treasury of the Kitsch Experience» Се­лес­ты Алал­кі­агі, аўтар­ка ў 1990-я на­пі­са­ла пра ўплыў по­стін­дус­тры­яль­на­га эфек­ту на эстэ­ты­ку. Будуючы штуч­ныя ўкрыцці і шкля­ныя па­ла­цы, мы па­ча­лі ад­да­ляц­ца ад пры­ро­ды і ў той жа час — яе эстэ­ты­за­ваць. З’яўля­юцца ме­та­ліч­ныя ра­шот­кі ў фор­ме ліс­то­ты, кве­так, але гэ­тыя кан­струк­цыі нас аб­ара­ня­юць ад са­мо­га рэ­сур­су, ад кры­ні­цы. Рых­ту­ючы гэ­ты пра­ект, я не маг­ла не ду­маць і пра па­лі­тыч­ную сі­ту­ацыю, пра бе­жан­цаў і по­стка­ла­ні­яль­ную гіс­то­рыю, што ты­чыц­ца меж­аў кра­ін, а так­са­ма гра­ніц ча­ла­ве­ка, які ўдзе­ль­ні­чае ў што­дзён­ных эка­ла­гіч­ных зме­нах. У гэ­тай экс­па­зі­цыі я прад­стаў­лю ві­дэа з зям­лёй і іншы­мі інгрэ­ды­ента­мі. Так­са­ма зям­ля бу­дзе за­па­ка­ва­на ў па­кеты, ме­та­ды ўпа­коў­ван­ня жыц­ця пра­лам­ля­юцца праз гук, праз ма­шы­ны, пры­зна­ча­ныя для сну, для су­па­ка­ення. І гэ­та звя­за­на з аксе­ле­ра­цы­яй, з ідэ­яй пра­грэ­су, якая ста­віць ча­ла­ве­ка вы­шэй за ўсё і мяр­куе па­ста­янную тэн­дэн­цыю раз­віц­ця, за­сна­ва­ную на тэх­на­ло­гі­ях. Гэ­та так ці іна­чай уплы­вае на інфар­ма­цый­ны аб­мен, бо мы фі­зіч­на не мо­жам успры­маць той ві­зу­аль­ны па­ток, які ідзе, пе­ра­вы­ша­ючы маг­чы­мас­ці на­ша­га ўспры­ман­ня. І гэ­ты стан вы­чэр­пвае.

Ці­ка­ва зга­даць і пра іншыя ку­ль­тур­ныя маг­чы­мас­ці, тое ж на­ша па­ган­ства, з па­ва­гай да пры­ро­ды, да ася­род­дзя…

Та­кім чы­нам, вы­ста­ва «Пя­рэ­ва­ра­цень» — най­перш кры­тыч­нае вы­каз­­ванне…

Так, але гэ­та і раз­ва­жан­не, асэн­са­ван­не та­го, дзе я зна­хо­джу­ся са­ма, як я ва ўсім гэ­тым удзе­ль­ні­чаю. На­ко­ль­кі маг­чы­ма ці не­маг­чы­ма ад гэ­та­га ад­дзя­ліц­ца, я яшчэ не ве­даю, ку­ды ру­шу. Мне ве­ль­мі ці­ка­ва, на­ко­ль­кі мас­так як вы­твор­ца эстэ­ты­кі звя­за­ны з гэ­ты­мі ідэ­ямі і на­ко­ль­кі мы па­він­ны пра­па­ноў­ваць но­выя эстэ­тыч­ныя ідэі ці мя­няць па­зі­цыю, як гэ­та ра­біць, не апра­на­ючы кас­цюм пра­бле­мы. Ма­ецца на ўва­зе: як не тэ­атра­лі­за­ваць пра­бле­му. Я яшчэ не цал­кам сыш­ла ад гэ­та­га ме­та­ду, я з ім ся­джу, з усі­мі гэ­ты­мі зна­ход­ка­мі, і про­ста спра­бую зра­зу­мець, як ра­біць пра­цу да­лей.

Вы пад­крэс­лі­ва­еце вы­бар «бед­ных» ма­тэ­ры­ялаў для сва­іх пра­ектаў. Гэта ўсвя­дом­ле­нае ра­шэн­не ці бо­льш не­абход­насць?

— Гэ­та ці­ка­вая тэ­ма, рас­па­ча­тая ў ся­рэ­дзі­не 2000-х Хі­то Стэй­эрлам, фі­ло­са­фам з Гер­ма­ніі, у эсэ «Бед­ны імідж». У ім раз­ва­жа­ецца пра тое, як рас­паў­сю­джва­юцца ма­тэ­ры­ялы, што та­кое джэй-бэк — гэ­та тая са­мая лёг­кая вы­ява, якую мож­на хут­ка пе­ра­сы­лаць, але ка­лі яе зра­біць бо­ль­шай, яна пік­се­лю­ецца. І та­кія вы­явы мы мо­жам час ад ча­су сус­трэць на бе­ла­рус­кіх ву­лі­цах, хоць яны мо­гуць з’яўляц­ца ў лю­бых кра­інах. Але ёсць ідэ­ал — high definition но­вых но­сь­бі­таў, якія зноў жа звя­за­ны з аксе­ле­ра­цы­яй. То-бок бед­ны ма­тэ­ры­ял — гэ­та, з ад­на­го бо­ку, мая па­зі­цыя, але ў пэў­най сту­пе­ні і мая рэ­аль­насць. Ад­нак, на­прык­лад, атрым­лі­ва­ючы не­йкі грант, я маг­ла б зра­біць што­сь­ці мен­шае, але бо­льш да­ска­на­лае — па­вод­ле са­мых апош­ніх тэх­на­ло­гій. Ды вы­ка­рыс­тан­не най­леп­ша­га тэх­ніч­на­га вы­на­ход­ніц­тва не ста­но­віц­ца са­ма­мэ­тай, пе­рад­авыя тэх­на­ло­гіі пры­хо­дзяць у маё жыц­цё праз ві­дэа, дзе я вы­ка­рыс­тоў­ваю са­мую су­час­ную ка­ме­ру, але не раб­лю вы­сіл­каў на тое, каб вы­ява гля­дзе­ла­ся глян­ца­ва. Мне пад­аба­ецца не­пра­фе­сій­ная вы­ява, бо мне пад­аба­ецца эстэ­ты­ка бо­льш хут­кая, яна бо­льш аса­біс­тая. Гэ­та тое, што я раб­лю як мас­так: да інста­ля­цыі стаў­лю­ся як да жы­ва­пі­су — і за­вяр­шаю яе на мес­цы. Ка­лі мес­ца — гэ­та кан­ва, то я на­но­шу на яе ўзор.