Шмат­кроч­ча

Спек­такль тэ­атра­ль­на­га ад­дзя­лен­ня «Дзі­ця­чай ха­рэ­агра­фіч­най шко­лы мас­тац­тваў № 2» (бы­лой Мін­скай тэ­атра­ль­най шко­лы № 1) вы­лу­чыў пед­а­го­гаў Вір­гі­нію Тар­наў­скай­тэ, На­тал­лю Пад­віц­кую і Аляк­сан­дру Не­крыш, аста­ля­ваў фо­рум­ную ліш­тву і да­прас­та­ваў да Гран-пры фес­ты­ва­лю: лі­та­ра­тур­ныя ад­мет­нас­ці «Алі­сы ў За­люс­троў­і» за­йме­лі аб­ая­ль­ны сцэ­ніч­ны пра­цяг. Вы­ка­наў­цы асвой­та­лі­ся і з гу­ма­рам, і з ло­гі­кай аб­сур­ду Лью­іса Кэ­ра­ла, а шмат­на­се­ле­насць пры­му­сі­ла іх пе­ра­ўва­саб­ляц­ца па два-тры разы за спек­такль.

...Бе­лыя і чор­ныя за­йма­юць мес­цы па­аба­пал гу­ль­нё­вай пля­цоў­кі. Па­чы­на­юць... клуб­кі. Роз­на­ка­ля­ро­выя. Да­стат­ко­ва пер­шы пе­ра­ха­піць Кі­ці, улю­бён­цы Алі­сы, як гу­ляц­ца ру­шае ўся чор­ная ка­шэ­чая плой­ма, і пер­шая плас­тыч­ная сцэ­на на­ту­ра­ль­на ўцяг­вае ў пры­го­ду не то­ль­кі дзяў­чын­ку, але і за­ці­каў­ле­ную гля­дзе­ль­ню. На­ступ­ны крок — чор­ныя з бе­лы­мі пе­ра­кі­да­юцца ў шах­ма­ты ды з па­лос чор­най і бе­лай тка­ні­ны лі­та­ра­ль­на ўтва­ра­юць дош­ку... каб па­сля пер­шых ха­доў усё рас­плес­ці для сцэн ван­дроў­кі па За­люс­троў­і. Ка­зы­рац­ца квет­кі, гру­бі­яніць зя­лё­ны лес, стра­ка­тая кам­па­нія па­язджа­наў дэ­ман­струе квіт­кі па­ме­рам з ва­лі­зу, а леў у бой­цы з ад­на­ро­гам — да­спе­хі з ку­хон­на­га на­чын­ня; кан­дук­тар па­гра­жае пра­кам­пас­та­ваць кож­на­га, а бе­лы шах­мат­ны конь, ураз­лі­ва бяс­страш­ны і сляз­лі­вы, аб­яцае Алі­се ка­ро­ну... На­пра­ва і на­ле­ва гу­ля­юць прад­ме­та­мі, мно­жаць воб­ра­зы, за­пля­та­юць ха­ды й свід­ру­юць вы­йсці; на­ту­ра­ль­на спя­ва­юць і фар­са­ва рум­за­юць. Ві­до­віш­ча, пры­ду­ма­нае пед­аго­га­мі, пад­тры­ма­лі дзе­ці роз­ных кла­саў і га­доў на­ву­чан­ня, дэ­ман­стру­ючы не то­ль­кі на­лаў­чо­насць, але пе­рад­усім — пра­цу ду­шэў­ную і ра­з­умо­вую.

Ці­ка­ва, што ў за­ключ­ным спек­так­лі фо­ру­му — «Дзе­сяць за­па­ве­таў ба­аба­ба» Юргі­тэ Чэ­ка­таў­скай­тэ — так­са­ма вы­па­ла па­ван­дра­ваць, але ўжо ў скла­дзе шко­ль­на­га па­хо­ду тэ­атра «Эле­мен­та­рус» (Ві­ль­нюс, Літ­ва) на ча­ле з да­сціп­ным на­стаў­ні­кам. Ме­на­ві­та яго дзе­ці між­соб­ку клі­ка­лі Ба­аба­бам, а яго­ныя за­па­ве­ты — на­род­ныя пры­маў­кі — пад­су­ма­ва­лі для іх доб­рыя жыц­цё­выя ўро­кі. Пад ба­дзё­рае ту­пан­не па­ход­ні­каў з лі­тоў­ска­га тэ­атра і вы­нік­ну­ла за­гад­ка­вае «шмат­кроч­ча», бо кро­чым жа ўсе, раз­ам ці па­асоб­ку, бо да­ро­гу ж ніх­то не вы­сці­лае, а ў агу­ль­най сцэ­ніч­най ха­дзе так важ­на не збіц­ца з на­гі, за­ўва­жыць асаб­лі­вы по­ступ і знай­сці аса­біс­ты пад­ыход… Рэ­жы­сёр спек­так­ля Эгле Стар­пір­штэ­не за­ўва­жы­ла, ад­шу­ка­ла і па­тра­пі­ла ства­рыць дых­тоў­ны ансамбль з вы­ка­наў­цаў роз­на­га ўзрос­ту і сту­пе­ні на­ву­ча­нас­ці, адзна­ча­ны дып­ло­мам фэс­ту.

«Каз­кі пра фар­бы» дзі­ця­ча­га тэ­атра «Кні­фі­ньш» (Ту­кумс, Лат­вія) і фе­ерыю «What is a Youth?..» тэ­атра-сту­дыі «Ля­та­ючая ка­ро­ва» (Та­лін, Эсто­нія) вы­зна­чы­ла па­эзія Іман­та Зі­едо­ні­са і Уі­ль­яма Шэк­спі­ра, за­пат­ра­ба­ваў­шы ад па­ста­ноў­шчы­каў Ру­дзі­ты По­чы і Яні­кі Ко­пэл пе­ра­ка­наў­чых сцэ­ніч­ных рас­пра­цо­вак. У «Каз­цы пра фар­бы» рэ­жы­сёр­скім пры­ёмам зра­бі­ла­ся воб­раз­ная плас­тыч­ная ілюс­тра­цыя. Чы­та­ль­нік на аван­сцэ­не рас­па­вя­даў пра рэ­чы і з’явы, афар­ба­ва­ныя бе­лым, а ма­соў­ка пе­ра­тва­ра­ла­ся ў стаж­кі ды за­сне­жа­ныя дрэ­вы пры да­ро­зе, ды­мы з вяс­ко­вых ко­мі­наў, квет­кі і пту­шак. Чы­та­ль­нік рас­па­вя­даў пра чыр­во­ную фар­бу — і за­ла гу­ля­ла з мі­лым аге­нь­чы­кам, які раз­дзі­маў­ся да страш­на­га ляс­но­га па­жа­ру. Чар­га­ван­не ко­ле­раў пе­ра­стрэ­лі пя­ке­ль­­-
ная чор­ная фар­ба і да­сціп­ныя за­ма­лёў­кі пя­ке­ль­на­га жыц­ця...

На жаль, спек­такль ска­ра­ці­лі, бо ён не ўкла­даў­ся ў час, вы­зна­ча­ны для па­ка­зу: каб не па­ру­шаць яго­ную эстэ­ты­ку фа­наг­рам­ным пе­ра­кла­дам, руп­лі­выя пед­аго­гі да­ру­чы­лі чы­та­ль­ні­ку яшчэ й пе­ра­кла­даць... За­тое гля­дзе­ль­ня ўраз­лі­ва ад­гу­ка­ла­ся на кож­нае сцэ­ніч­нае дзея­нне — так што «Кні­фі­ньш» атры­маў дып­лом за інтэ­рак­тыў­насць і ад­мет­ную ра­бо­ту з за­лай, а чы­та­ль­нік Чэс­лаў Вол­каў — дып­лом за вы­ка­нан­не леп­шай муж­чын­скай ро­лі.

Тэк­сты Шэк­спі­ра ў спек­так­лі «What is a Youth?..» гу­ча­лі па-англій­ску і па-рус­ку, а са­не­ты і ка­вал­кі п’ес ні­та­ва­лі­ся на­праў­ду фе­ерыч­на. Леп­шыя эпі­зо­ды ві­до­віш­ча вы­зна­чыў гу­мар на­пе­ра­мен­кі з ра­ман­тыч­нас­цю, а так­са­ма гу­ль­ня з мас­ка­мі і прад­ме­та­мі. Спар­то­выя аб­ру­чы ўтва­ра­лі ча­роў­ныя люс­тэр­кі, са­жал­кі аль­бо ра­мы для жы­вых парт­рэ­таў, чор­ны по­лаг-пра­сці­рад­ла — бур­лі­вае хва­ля­ван­не мо­ра з па­пя­ро­вым ка­раб­лі­кам аль­бо гаў­бец, дзе сус­тра­ка­лі­ся ве­рон­скія за­ка­ха­ныя. Гус­тоў­ныя кас­цю­мы і мас­кі, са­ма­стой­на зроб­ле­ныя сту­дый­ца­мі, зда­бы­лі прыз за леп­шае мас­тац­кае афар­млен­не, а да шэ­ра­гу дып­ла­ма­ва­ных вы­ка­наў­цаў да­да­лі­ся Дзя­ніс Гаў­ру­шын (Ра­мэа), Ева Ра­ка­ва (Алі­вія) і Ган­на-Вік­то­рыя Ці­ме­ева (Ві­ёла).

За­зна­ла по­спех і му­зыч­ная ка­ме­дыя «Аршын мал алан» Уз­еі­ра Га­джы­бе­ка­ва дзі­ця­ча­га тэ­атра-сту­дыі «Гю­най» (Ба­ку, Азей­рбай­джан): на­іўны, ні­бы двух­мер­ны тэ­атр пад фа­наг­рам­ныя спе­вы, па­бы­то­ва-пад­ра­бяз­на аздоб­ле­ны і кас­цю­ма­ва­ны... Але вар­та бы­ло Эль­да­ру Та­іра­ву пра­спя­ваць за ку­лі­са­мі, як ад­мыс­лоў­цы зра­зу­ме­лі, што па­ста­ноў­шчык спек­так­ля да­рэм­на стра­ха­ваў­ся: га­ла­сы «Гю­ная» вы­дат­на гу­чаць без да­па­мо­гі су­час­най тэх­ні­кі. Вы­ка­нан­не ба­кін­цаў вы­лу­чы­ла­ся аб­са­лют­най на­іўнай ве­рай у пра­па­на­ва­ныя аб­ста­ві­ны, імпра­ві­за­цы­яй і агу­ль­най твор­чай са­ма­адда­нас­цю. Апош­нюю спра­вяд­лі­ва адзна­чы­лі дып­ло­мам фо­ру­му раз­ам з ха­рак­тар­ным ду­этам ка­ла­рыт­ных слуг Эль­да­ра Ліц­ве­ра і Лэй­лы Юсу­ба­вай, а так­са­ма Ла­лай Рза­евай у амплуа тра­вес­ці.

Жу­ры па­чу­ва­ла­ся за­цес­на ў меж­ах вы­зна­ча­ных пры­зоў і дып­ло­маў, бо тыя му­сі­лі ад­па­вя­даць рэ­ча­існас­ці, дзе ані­як не зна­хо­дзі­ла­ся леп­шай сцэ­на­-
г­ра­фіі аль­бо леп­ша­га му­зыч­на­га афар­млен­ня. За­тое ўраж­ва­лі эпі­за­дыч­ныя ро­лі: трох Му­ха­мо­раў са спек­так­ля «Тук. Тук! Хто там?» Мі­ха­іла Бар­це­не­ва тэ­атра­ль­най сту­дыі «ЭсТэР» (Мас­ква), Мыш­кі (Анас­та­сія Дуб­ко) у ка­ла­жы «Гу­ля­ем у тэ­атр» дзі­ця­ча­га му­зыч­на­га тэ­атра «Сюр­прыз» (Мінск).

Воб­раз­ная мо­ва, па­ста­но­вач­ныя пры­ёмы і дра­ма­тур­гія фес­ты­ва­ль­ных спек­так­ляў за­ўваж­на ўсклад­ні­лі­ся. Зда­ецца, рэ­жы­сё­раў не за­сму­чаў ні ўзрост, ні вы­гляд, ні пад­рых­тоў­ка вы­ка­наў­цаў, а дзе­ці-артыс­ты на­бы­ва­лі дос­вед і кштал­ці­лі­ся пад вы­мо­гі дра­ма­тур­гіі — аль­бо дра­ма­тур­гія руп­лі­ва ства­ра­ла­ся пад дзі­ця­чыя інды­ві­ду­аль­нас­ці. Кож­ны шлях пра­кла­даў­ся не на­ў­-
прост, бо на­ват сум­лен­на вы­ву­чыў­шы тэкст ро­лі, не па­тра­піш ства­рыць воб­раз і дзей­ні­чаць у ансам­блі. Леп­шыя спек­так­лі фо­ру­му на­ле­жа­лі да дых­тоў­ных тэ­атра­ль­ных школ, а пед­аго­гі для пад­трым­кі і сіл­ка­ван­ня раз­ліч­ва­лі на пра­фе­сій­ныя зна­ёмствы, зно­сі­ны, аб­ме­ны. Раз­ліч­ва­лі на гэ­та і кры­ты­кі ды сяб­ры жу­ры. На вя­лі­кі жаль, сё­лет­нія «Кро­кі» да іх не дай­шлі. Кі­раў­ні­кі ка­лек­ты­ваў і рэ­жы­сё­ры не вы­сту­па­лі пе­рад ка­ле­га­мі, не ла­дзі­лі вар­шта­таў і аб­мер­ка­ван­няў, не рас­стаў­ля­лі кро­пак над шмат­лі­кі­мі на­ву­ча­ль­ны­мі «і». Кож­ны фо­рум­ны дзень па­кі­даў сваю не­да­га­во­ра­насць, сваё шмат­кроп’е, якое так пра­сі­ла­ся пе­ра­тва­рыц­ца ў шмат­кроч­ча...