Галоўная / Аўтары
АўтарыАўтар Барыс КРЭПАК ( 575 cт. ) |
"Як ён малюе — ніяк не разумею... Чарадзей!"
Гэтак сказаў пра майго сённяшняга героя Ілья Яфімавіч Рэпін. А яму верыць можна. Зараз я хачу распавесці пра жыццё таго выдатнага мастака-жывапісца, лёс якога самым непасрэдным чынам звязаны з нашай Беларуссю. На жаль, яго яшчэ мала ведаюць не толькі ў нас, але і ў Расіі (мастак лічыў сябе менавіта рускім жывапісцам): а ён быў акадэмікам імператарскай Акадэміі мастацтваў і членам Таварыства перасоўных мастацкіх выставак. Затое яго літаральна абажаюць у Францыі і Бельгіі: у гэтых краінах ён пражыў амаль палову жыцця. У Брусэлі 23 снежня 1923 года знайшоў апошняе месца вечнага спачыну. Яму было 73 гады…
Далей
|
Маэстра абразной гравюры
...А вось творы, прысвечаныя Вялікай Айчыннай вайне, у Гарбаўца знайсці цяжка, хаця ён з першых яе дзён пайшоў на фронт і да 1943-га ўдзельнічаў у жорсткіх баях, у тым ліку пад Ржэвам. Пасля цяжкага ранення быў камісаваны. І, на шчасце, — выжыў. У адрозненне ад франтавога таварыша, таленавітага мастака і любімага вучня Р.Фалька — Льва Зевіна, якому ў баі за горад Ржэў не пашанцавала… Такія выпадкі сустракаюцца, калі мастак-франтавік тэму вайны ў сваёй творчасці абыходзіць: занадта цяжкія перажыванні, якія непакояць душу, не даюць вяртацца ў мастацтве да нядаўняга трагічнага мінулага. Для сардэчнага спакою, канешне ж, лепш пісаць пейзажы, нацюрморты, партрэты, жанравыя сучасныя кампазіцыі. А эпас трагедый і подзвігаў Вялікай Айчыннай вайны, лічыў мастак, няхай прафесійна ствараюць тыя, каму гэта было наканавана лёсам…
Далей
|
Маэстра абразной гравюры
17 чэрвеня 1927-га мастацтвазнаўца, калекцыянер і бібліёграф, “рыцар графічнага вобраза” Павел Эцінгер, той самы, які цягам сямнаццаці гадоў рэгулярна перапісваўся з Маркам Шагалам, у Расійскім таварыстве сяброў кнігі прачытаў даклад пра беларускіх графікаў, і першае месца аддаў Зіновію Гарбаўцу. Потым у лісце да Эцінгера Гарбавец напіша: “...Толькі дзякуючы Вашаму прызнанню і ацэнцы мяне ўпершыню як мастака-гравёра, я атрымаў шэраг магчымасцей, якія не мелі месца раней”. Наступныя тры гады Гарбавец падтрымліваў сувязь з гэтым цікавым таварыствам — бібліяфільнай арганізацыяй савецкіх кнігалюбаў, куды ўваходзілі такія знакавыя асобы тых гадоў, як У.Адарукаў, Д.Айзенштат, А.Кажабаткін, А.Сідараў, М.Шчаўкуноў, С.Кара-Мурза; дзе рабілі даклады А.Белы, І.Сяльвінскі, Л.Лявонаў, І.Грабар, П.Шчогалеў, Д.Благой. Я бачыў унікальнае выданне таварыства — пушкінскую рэч “Домік у Каломне” з выдатнымі гравюрамі-ілюстрацыямі настаўніка Гарбаўца — Уладзіміра Фаворскага.
Далей
|
Маэстра абразной гравюры
Імя Зіновія Гарбаўца амаль што нічога не гаворыць сучаснаму аматару выяўленчага мастацтва. Толькі ў некаторых даследчыкаў беларускай графікі 1920-х гадоў (І.Фурман, В.Шматаў, А.Падліпскі, М.Цыбульскі) можна знайсці штосьці пра гэтага таленавітага майстра, аднаго са стваральнікаў беларускай абразной гравюры — ксілаграфіі (дрэварыта). І ў гэтым ён з’яўляўся годным нашчадкам Ф.Скарыны, П.Мсціслаўца, Ф.Ангілейкі, у выданнях якіх выкарыстоўвалася прыкладна такая ж гравёрная тэхніка. Думаю, што Гарбаўца можна смела паставіць у адзін шэраг з такімі цікавымі мастакамі-графікамі, яго сучаснікамі, як Я.Мінін і С.Юдовін, а як выдатнага майстра нацыянальнага экслібрыса — з П.Гуткоўскім, А.Тычынам, Г.Змудзінскім. Урэшце, і пра гэтых творцаў сёння, на вялікі жаль, мала хто ведае, уключаючы і творчую моладзь…
Далей
|
Эпоха ВМТ
…А зараз я трошкі распавяду пра няпростыя лёсы некаторых педагогаў Віцебскага мастацкага тэхнікума (вучылішча), пра якіх сучасны чытач мала што ведае. Перш за ўсё — Міхаіла Керзіна, скульптара, педагога і першага дырэктара ўстановы (1923 — 1928 гг.). Пасля яго тэхнікум на кароткі тэрмін узначаліў пісьменнік Віталь Вольскі. Дык вось, Міхаіл Аркадзьевіч — асоба складаная, супярэчлівая.
Далей
|
Эпоха ВМТ
...Цікава зазначыць і такі факт. Гаворка ідзе пра тое, што большасць педагогаў стварала работы ў памяшканні тэхнікума на вачах вучняў — можна сказаць, спецыяльна, каб апошнія бачылі працэс нараджэння твора. Менавіта так маляваліся карціны “Чырвоныя партызаны”, “Работніца” і “Дзяўчаты ідуць на працу” М.Эндэ, “Партызаны”, “Плытагоны” і “Кастусь Каліноўскі” В.Волкава. Так працаваў над вялікімі палотнамі “Другі З’езд РСДРП” і “Торф для Асінбуда” малады І.Ахрэмчык, стваралі карціны “Сустрэчны” В.Дзежыц і “Будаўніцтва” У.Хрусталёў. Я.Мінін любіў пад “наглядам” студэнтаў працаваць над сваімі графічнымі аркушамі пра старажытную архітэктуру Віцебска, — і ўвесь калектыў тэхнікума мог прымаць удзел у абмеркаванні твораў. Тут аўтарытэт аўтараў-педагогаў не адыгрываў ніякай ролі — можна было казаць усё, што думаеш і пра недахопы твора, і пра тое, як іх выправіць. Тут педагог і яго вучань, так бы мовіць, ператвараліся проста ў раўнапраўных калег па цэху. Педагогі на крытыку не крыўдзіліся, наадварот, давалі вучню пэндзаль ці разец і казалі: “Давай, дружа, пакажы, на што ты здольны, паспрабуй выправіць мае памылкі…”. Вось так юны Заір Азгур, паводле яго ўспамінаў, “дапамагаў” Керзіну ляпіць партрэт-бюст Карла Маркса, а Я.Ціхановіч “уставіў” свой мазок у палатно Ф.Фогта “Смерць венгерскага камуніста Валіша”.
Далей
|
Год чыстага света
Мы, дарослыя людзі, акунаемся ў атмасферу дзяцінства і ловім жывыя адчуванні ад кантакту з гэтым чыстым светам. Наш каляндар — бадай, своеасаблівы метад пагружэння ў яе, шанц адысці ад стандартаў будзённасці, атрымаць першапачатковае ўражанне ад часу ды падзей, якія адкрываюцца перад намі, ад прыроды і святаў, ад казак і легенд і ад шмат чаго, чым напоўнены душы і сэрцы юных мастакоў. Усе творы, пабудаваныя на свабоднай, нязмушанай гульні ўяўлення — жыццярадасныя, натхнёныя, нестандартныя, — сведчаць пра тое, што ў гэтым свеце пакуль усё на сваіх месцах, хаця б у дзяцінстве. Няхай і далей так будзе… І яшчэ хочацца падзякаваць усім тым педагогам, якія прывілі сваім вучням любоў да Бацькаўшчыны, да той зямлі, на якой ім давядзецца жыць ды працаваць, незалежна ад таго, стануць яны мастакамі ці не.
Далей
|
Навелы пра застылае “заўсёды”
Я перакананы, што гэты чалавек — асоба ўнікальная. Шчыры патрыёт зямлі беларускай — без дэманстрацыі напаказ, — бліскучы жывапісец і педагог, з-пад крыла якога выйшла некалькі пакаленняў манументалістаў, суразмоўца, з кім можна гаварыць бясконца, сумленны і прынцыповы, што датычыцца маральнага стрыжня чалавека ды грамадства ў цэлым. З 85 гадоў больш за шесцьдзясят ён працуе ў мастацтве. Не буду інтрыгаваць чытача: гэты чалавек — народны мастак краіны, прафесар Гаўрыла Харытонавіч Вашчанка, выстаўка твораў якога пад назвай “Таямніца ночы” экспануецца зараз у Нацыянальным мастацкім музеі.
Далей
|
З’езд — прайшоў... Што далей?
“Ты вечности заложник, у времени в плену...” — гэтыя радкі Барыса Пастэрнака цалкам могуць быць адрасаваны і беларускім мастакам, якія, мерай адпушчанага ім Богам таленту, сапраўды з’яўляюцца “вечности заложниками”. “У времени в плену” ўсе мы, але мастак перажывае гэтую залежнасць асабліва востра. Яго грамадзянскае, чалавечае пакліканне — у тым, каб хуткаплынны час захоўваўся ва ўсім багацці мастакоўскага ўспрымання і радасцяў жыцця, і “сердца горестных замет”, і філасофскага адчування эпохі. Менавіта такія думкі прыйшлі да мяне пад час работы чарговага, ХХI З’езда мастакоў Беларусі, у якім прынялі ўдзел 255 дэлегатаў ад 1 008 членаў Грамадскага аб’яднання “Беларускі саюз мастакоў”.
Далей
|
Дыялектыка рукачыннага
У Палацы мастацтваў паглядзеў выстаўку “Беларускаму плакату — 100 гадоў”. Паглядзеў і трошкі збянтэжыўся: чаму сто гадоў? Таму што выдатны жывапісец Фердынанд Рушчыц у верасні 1913-га зрабіў рэкламны плакат да “Першай краёвай выстаўкі хатняга вырабу і народнага штукарства ў Вільні”? Пры тым, што мастак ніколі сур’ёзна не займаўся плакатам, а жывапіс, графіка і сцэнаграфія былі для яго галоўнай справай. Зразумела, што дата “1913” вельмі добра кладзецца на наш 2013 год, але ўсё высакароднае імкненне арганізатараў экспазіцыі трошкі, як кажуць, прыцягнута за вушы. Бо далей — безупынныя “белыя плямы”: дзе, напрыклад, плакаты часоў супрэматызму? Тых жа Лісіцкага ці Суэціна? Дзе плакаты 1920 — 1930-х (ці тады зусім не было беларускіх твораў?)? Дзе бліскучыя беларускія савецкія плакаты і плакаты-лістоўкі эпохі Вялікай Айчыннай? Калі пастарацца, можна было б іх знайсці ў фондах іншых музеяў ці зрабіць фотакопіі, як атрымалася з плакатам Ф.Рушчыца. Між іншым, выдатны мастак Леў Бакст, выхадзец з Гродна, свой першы рэкламны плакат зрабіў ажно ў 1899 годзе!
Далей
|
Новы нумар
Рэдакцыйна-выдавецкая ўстанова
"Культура і мастацтва"