Аўтары

Ураджэнец мястэчка Ляды Бабінавіцкага павета Магілёўскай губерні (сёння — Дубровенскі раён Віцебшчыны), які зрабіў славу жанру партрэта ў ХІХ стагоддзі… Гаворка — пра мастака Сяргея Заранку. Калі ў мінулы раз распавёў пра станаўленне творцы, легенду аб паходжанні прозвішча майстра пэндзля, дык сёння засяроджуся на сталым перыядзе жыцця нашага земляка.

Сяргей Заранка ўвайшоў у гісторыю рускага мастацтва як аўтар цудоўных партрэтаў сваіх сучаснікаў. У лепшых з іх глыбіня прачытання вобразаў спалучаецца з вельмі добрымі ведамі ўнутранай псіхалогіі мадэлі і надзвычайным майстэрствам валодання пэндзлем, якое было атрымана ў выніку добра засвоеных урокаў акадэмічнага жывапісу. Партрэты Заранкі і сёння ўражваюць надзвычай моцнай пластычнай “лепкай”, святланосным жывапісам і ілюзорным адлюстраваннем усіх атрыбутаў і аксесуараў, якія дапамагаюць максімальна раскрыць вонкавы выгляд мадэлі.

Калі сцісла ахарактарызаваць творчасць гэтага выдатнага амерыканскага мастака, дык ён быў жывапісцам метафізічнага, які стварыў уласны стыль, звёў разам “жывапіс колеравага поля” і абстрактны экспрэсіянізм. У асноўным, ён маляваў карціны вялікіх фарматаў, з прамавугольнымі колеравымі палямі, якія, здаецца, лунаюць у прасторы. Гэта Марк Ротка — дакладней, Маркус Якаўлевіч Ратковіч. Усе замежныя каталогі і энцыклапедыі паведамляюць, што ён нарадзіўся “ў горадзе Дзвінску (Латвія)”. Менавіта так: “Латвія”. Гэта не зусім правільна. Так, ён нарадзіўся 25 верасня 1903 г. і сапраўды ў Дзвінску. Але тады гэты горад з 1777 г. уваходзіў у склад Віцебскай губерні і толькі ў 1920-м стаў латвійскім Даугаўпілсам. А мастак пакінуў свой родны Дзвінск і эмігрыраваў у ЗША яшчэ за год да пачатку Першай сусветнай вайны.

...У лютым 1942 г. Ніскі і Дэйнека накіроўваюцца ў дзеючую армію— у раён Юхноўкі. Перад вачыма — бясконцая снегавая роўнядзь, абгарэлыя касцякі дамоў, пакарабачаная ваенная тэхніка, літаральна ўпаяныя ў снягі трупы забітых. З франтавога дзённіка мастака: “Толькі б правільна зразумець сэрцам. На вочы надзеі больш. Бачыць — ужо правільна… Выбіраць толькі галоўнае… Астатняе, літаратурнаілюстратыўнае, прымаць упэўнена, бязлітасна”. Падкрэслю, адна з самых характэрных рыс Ніскага-жывапісца — унікальнае ўменне знаходзіць у “натуры” самае галоўнае і “выкрэсліваць” другараднае, пабочнае, неабавязковае, на яго погляд, для раскрыцця ўнутранага, “каранёвага” зместу той або іншай кампазіцыі.

Георгій Ніскі: “Я ўсё ж здолеў быць сучасным мастаком…” нашага земляка, немагчыма прадставіць развіццё савецкага выяўленчага мастацтва 1930-х — 60-х гадоў ХХ стагоддзя. Канешне, у кожнага часу — свае песні. Для сваёй эпохі жывапісныя “песні” Георгія Ніскага былі новай, незвычайнай і яркай з’явай. Ён па праве лічыцца “предтечей” “суровага стылю” ў жывапісе канца 1950-х — пачатку 60-х гадоў. Водгаласы выдатнага дару мастака гучаць і ў сённяшнім жывапісе, і, адважуся сцвярджаць, цалкам сучасна, як, скажам, сучасна гучыць мастацтва Альбера Марке — аднаго з шанаваных і паважаных Ніскім мастакоў. Альбо — жывапіс Аляксандра Дэйнекі і Пятра Канчалоўскага, яго блізкіх сяброў…

Беспрадметны свет Уладзіслава Стржэмінскага Сёння гаворка пойдзе яшчэ пра аднаго нашага славутага земляка — выдатнага авангардыста ХХ стагоддзя Уладзіслава Стржэмінскага, імя якога стаіць у адным шэрагу з імёнамі К.Малевіча, В.Кандзінскага, А.Экстэр, Ф.Марка, А.Яўленскага, П.Мандрыяна, П.Клее, Х.Міро. Дастаткова сказаць, што Акадэмія мастацтваў у польскай Лодзі носіць яго імя, а выстаўкі твораў мастака, арганізаваныя напрыканцы ХІХ — на пачатку ХХ ст. у Германіі, Польшчы, Францыі ды іншых краінах свету, мелі шалёны поспех.

Ся­род та­кіх ня­зна­ных на Ра­дзі­ме ге­ні­яў - Осіп Цад­кін. Урэш­це, з "лё­сам" яму па­шан­ца­ва­ла, як і Ша­га­лу: яшчэ пры жыц­ці ён стаў кла­сі­кам сус­вет­на­га мас­тац­тва, і, у ад­роз­нен­не ад мно­гіх сва­іх зем­ля­коў-эміг­ран­таў, цал­кам спаз­наў смак сла­вы, гра­мад­ска­га пры­знан­ня. Сён­ня ў па­рыж­скім до­ме па ву­лі­цы Асас (VI акру­га), дзе Цадкін жыў з 1928 го­да, пра­цуе му­зей ску­льп­та­ра. А яшчэ яго­нае імя но­сіць ву­лі­ца ў ХІ­ІІ акру­зе фран­цуз­скай ста­лі­цы. Па­вод­ле вы­каз­ван­ня Жа­на Ка­сі, гэ­та быў "вя­лі­кі па­эт, сяб­ра лю­дзей і най­му­зыч­ны пяс­няр жыц­ця і надзеі".

Дык пра якую ж версію я распачаў гаворку мінулым разам? Па-першае, з пачатку 30-х Юдзін цалкам перайшоў на станковую графіку, кніжнае афармленне і “рэалістычны” жывапіс (у Трацякоўцы ёсць яго “Блакітны нацюрморт” гэтага перыяду); па-другое, лічу, не апошнюю ролю тут адыграла яго стрыечная сястра Марыя Веніямінаўна Юдзіна, блізкая сяброўка Кацярыны Пешкавай і іншых уплывовых асоб. Гэтыя сувязі дапамаглі ёй выратаваць ад ГУЛАГа і рэпрэсій не адну чалавечую душу. Ну і, па-трэцяе, Юдзін, паводле складу характару, мабыць, быў “не арол” і пазбягаў усялякай палітыкі. Хаця я павінен тут зрабіць наступную рэмарку. (Заканчэнне. Пачатак у № 26.)

Палатно "Музычны Віцебск" было напісана майстрам у 2005 годзе. Яно ўвайшло ў калекцыю дыямента ведаў нашай краіны - Нацыянальнай бібліятэкі. Гэтая работа народнага мастака Беларусі, члена рэдкалегіі газеты "Культура" Леаніда Шчамялёва стала таксама часткай цыкла карцін "Палітра майго часу", уганараванага Прэміяй Саюзнай дзяржавы ў галіне літаратуры і мастацтва за 2009 - 2010 гг. Перад вамі - варыянт работы, які сёння пабачаць віцябчане на адкрыцці выстаўкі Леаніда Дзмітрыевіча "Маім землякам" у Віцебскім абласным мастацкім музеі.

Для ўдзе­ль­ні­каў сё­лет­ня­га Між­на­род­на­га кон­кур­су вы­ка­наў­цаў эстрад­най пес­ні "Ві­цебск-2010", пер­шы этап пад­рых­тоў­кі да твор­ча­га спа­бор­ніц­тва рас­па­чаў­ся, па­вод­ле тра­ды­цыі, у Мін­ску. Ме­на­ві­та сю­ды, у рэ­пе­ты­цый­ную за­лу На­цы­яна­ль­на­га кан­цэр­тна­га аркес­тра Бе­ла­ру­сі пад кі­раў­ніц­твам на­род­на­га артыс­та кра­іны, пра­фе­са­ра Мі­ха­іла Фін­бер­га, яны па­ча­лі з'язджац­ца ўжо з 7 лі­пе­ня.