"Трэба ўсіх сіл далажыць..."

— Іван Дамінікавіч, якім жа чынам вы завялі акаўнт у сацыяльнай сетцы?

— Шчырапаважаны Паночку, я заўсёды быў у трэндзе, вы ж ведаеце, а гэта — найбольш актуальны шлях данесці нешта да сучасніка. Вы ж зараз он-лайн 24 гадзіны, і гэта рэальнасць. З гэтым не трэба змагацца — да гэтага трэба прыстасоўвацца. Калі сучаснаму беларусу прасцей даведацца нешта новае ды карыснае пра сваю культуру ў стужцы навін, то трэба даць яму гэтую магчымасць. Ну, і яшчэ, ведаеце, Уладзіслава Францаўна стварыла сабе акаўнт у Facebook, і сябры мае там ёсць. Мне падабаецца, карацей кажучы.

(Хацелася б, каб менавіта так нам адказаў сам Купала.)

— Пра вас кажуць, што былі вы чалавекам хоць і кампанейскім, але ўсё ж даволі самотным, нярэдка любілі адзіноту. Неяк дзіўна бачыць вас у сацыяльнай сетцы, дзе людзей — процьма!..

— “...Вам желательно иметь, как Вы там по-книжному называете, мою автобиографию. Что же, пожалуйста. Чем могу — рад служить. Однако чего-нибудь интересного и светлого мало в ней найдется, так как суждено мне принадлежать к разряду тех многочисленных людей, которых обыкновенно величают париями, скитальцами и тому подобными титулами...”

(Пісьмо да Л.М. Клейнбарта, С-П., 1910 г.)

— Ваша старонка ў Сеціве — рэальная магчымасць бліжэй пазнаёміцца з вашай творчасцю, з вашай асобай. А як лічыце, ці дастаткова сёння пра вас пішацца, гаворыцца? Ці шчырае гэта шанаванне сярод беларусаў, альбо — “дзеля птушачкі”?

— А як вы лічыце?... Вы ж пішаце і чытаеце пра мяне… “...Я со своей стороны постарался бы разрекламировать в краевой — русской, белорусской и даже еврейской печати...”

(Пісьмо да А.А. Карынфскага, Вільня, 16 сакавіка 1914 г.)

— Дарэчы, ці падабаюцца вам помнікі, што выяўляюць вас? Ці такім вы былі ў жыцці?

— “...Захавалася ў мяне адна фатаграфія… Я сфатаграфаваны там ў сялянскай світцы, на мяне глядзіць белакуры твар юнака-селяніна… Сялянскі хлопец, праняты вялікай верай у будучыню свайго народа, поўны энтузіязму і паэтычнага запалу…”

(Успаміны т. 8, стар. 172)

— Якія мясціны з пазначаных творамі мастацтва падабаеце найбольш?

— “...Масква мне не зусім падабаецца — нейкая яна заплутаная, не зусім верагодная. Петраград яшчэ захоплівае нашу думку сваёй велічынёй і размахам. Мінск — сталіца, гордасць наша. Слава ўсёй краіны". "Да і ўвогуле:

Мінск, Маладзечна, Вільня…

Як жа знаёмы шлях гэты.

Змерыў яго я калісьці,

Як шукаў шчасце па светах…"

Спадзяёмся, што яшчэ шмат пекных абразоў намалюеце з жыцця і прыроды роднай, беларускай…”

(Пісьмо да Б.І. Эпімаха-Шыпілы, Масква, 28 верасня 1915 г.; энц. “Беларусі ардэнаносцы”; Пісьмо да І.А. Белавусава, Мінск, 4 мая 1919 г.; “Еду сягоння я ў Вільню…”1939 г.; Пісьмо да Я.Н. Драздовіча, Вільня, 4 ліпеня 1915 г.)

— Якімі духоўнымі каштоўнасцямі вылучаецца беларус?

— “Даўно было — мо тысячу год назад, а мо яшчэ болей, — як сталі жыць, размнажацца і ў славу расці ўдалыя прашчуры нашы — дрыгавічы, крывечы і палачане.

Важны быў гэты народ, і паміж суседзямі меў ён добрую песню і праўдзівае паважанне… Заморскія госці ведалі, што народ, да якога ім дарога ляжала, быў сэрца мяккага, рупны гасцінаю і багацтвам асаблівым адзначываўся… Бо не зачынялі нашы прашчуры весніцаў і дзвярэй хат сваіх перад званым ці нязваным госцем падарожным, нават калі выхадзілі з сялібаў сваіх рыбу ў невады лавіць ці з лукам звера пушнога сачыць, то і тады замкоў не зналі, а яшчэ астаўлялі ў хатах пад абрусамі бохана хлеба пшанічнага і дубовыя дзежы сотаў пчаліных — гэта каб госць меў чым з дарогі пажывіцца…

Просты быў народ, і крывадушыць ня ўмеў ён у веры сваёй. Ведаў толькі, што найлепей гаварыць з небам, гледзячы ў неба, не зачыняючыся ў ніякія словы будоўлі… Чыстае, відаць, сумленне мелі прадзеды нашы…”

(Артыкул “Як у казцы”. 1919 г.)

— Якое ваша самае вялікае расчараванне ў жыцці? А радасць?

— “...Самая вялікая радасць у жыцці — уся беларуская справа, якая мне цяпер стала даражэй жыцця… Усю душу і ўсе сілы цяпер укладаю ў “Нашу ніву”, каторую стараюся паставіць па сіле магчымасці на належачую вышыню. Апрача працы непамернай каля газеты, маю шмат усялякіх непрыятнасцей, звязаных і з рэдагаваннем, і з выдаваннем… А жыць хочацца і шчыра працаваць для сваей Бацькаўшчыны...”

(Пісьмо да Б.І. Эпімаха-Шыпілы, Вільня, 28 верасня 1914 г.)

— А вам не сорамна за пэўныя ўчынкі ў маладыя гады ды ў сталым веку?

— “...Вам, может быть, интересны мои, в известные периоды жизни, переживания и мировоззрения. Все это приблизительно отразилось на моих стихотворениях. Безусловно, о многом приходится умалчивать, ибо в наши веселые времена не везде и не обо всем удобно вслух рассуждать".

(Пісьмо да Л.М. Клейнбарта ад 1910 г.)

— Якія шанцы ў беларускай мовы ў ХХІ стагоддзі?

— “...Гэта вельмі важная справа, і стыдна будзе нам, калі мы праспім яе ў шапку… Трэба ўсіх сіл далажыць, каб не свяціць пасля вачыма перад светам…”

"Цяпер астановімся на нашай беларускай мове. Нам кажуць, і мы самі часта гэтаму патураем, што мова беларуская прастая. А па-мойму: ну і дзякаваць Богу, абы не крывая… Але ўсё ж такі асталіся і мы самі, — як нацыя, і асталася пры нас наша простая родная мова, праз якую ўсе знаюць, знае свет, што мы не прыблуды якія, а колькімільённы народ-Беларусы, засяляючыя сваю адвечную Бацькаўшчыну-Беларусь. Ачуняць, глянуць па-арлінаму смела, дружна на свет белы, загаманіць праўдай цэламу свету громка, свабодна, як калісь званы нашых вечаў, мы зможам толькі тады, калі пад [...] страхамі нашых хат займе пачэснае месца наша родная беларуская мова, кніжка, звычай і абычай. Праз памяць на магільныя наспы і крыжы, пад якімі бяспечна, змарнеўшыя ў нядолі, спяць нашы дзяды і прадзеды, праз памяць на сваіх матак, каторыя нас сваей грудзей ускармілі, — выракацца роднай мовы не маем права..."

(Пісьмо да Б.І. Эпімаха-Шыпілы, Вільня, 26 верасня 1916 г.)

— Пытанне, што вынікае з вашых мемуараў, эпісталярыя: ці сапраўды вы не любілі працаваць на зямлі?

— “...Гаспадар з мяне выйшаў кепскі. Гаспадаркі не любіў, а вазіўся заўсёды з кніжкамі, за што меў ад бацькі частую нагонку. Бацька пасля жалеў, што не вучыў мяне… Да 21 года гаспадарыў дома — араў, касіў, сек дровы. Гаспадарка на чужой зямлі надаела. К таму часу памёр бацька, малодшы брат і дзве малодшыя сястры. Гэта страшэнна мяне змагло. Кінуў гаспадарыць дома, а пайшоў шукаць лёгкага хлеба ў броварах. Зазнаў там такога пекла, якога яшчэ не меў…”

(Пісьмо да Я.Ф. Карскага, Мінск, 4 кастрычніка 1919 г.; Пісьмо да Л.М. Клейнбарта, 25 кастрычніка 1911 г.)

— Цікава, што ў сям'і вас называлі Янам, мы ж вас ведаем як Івана Дамінікавіча або Янку Купалу. А якое імя вам да душы?

— “...Па пашпарце я — Іван Дамінікавіч Луцэвіч, у пастанове аб прысваенні звання народнага паэта — Ян Дамінікаў Луцэвіч, а для беларусаў  — Янка Купала!”

(Мяркуем, Купалаў адказ быў бы прыкладна гэткім.)

— Вострае пытанне. Вы, аўтар артыкула “Незалежнасць”, ці маеце рацыю называць сваю творчасць пасля 30-х гадоў сапраўднай літаратурай?

— “...Не будзем затрымлівацца на тым, якімі шляхамі павінна была перайсці наша справа. Гэны перыяд нашых дамаганняў і змаганняў за свае неадменныя правы на ўласнае незалежнае існаванне астаўляем разабраць як следна нашым цяперашнім і будучым гісторыкам...”

(“Справа незалежнасці Беларусі за мінулы год”. 1920 г.)

— Каму з беларускіх літаратараў вы аддалі б сёння Купалаўскую літаратурную прэмію?

— “...Какой автор произвел на меня большее впечатление — трудно сказать. Но в общем помню хорошо, что книга, где говорилось о тяжелой доле бедного люда, всегда меня захватывала. Кто ближе мне из белорусских поэтов наших дней? Это щепетильный вопрос. Всех их я очень люблю и ценю, и если есть у кого из них известные недочеты в смысле дарования, оправдывается это их молодостью…”

(Пісьмо да Л.М. Клейнбарта, Мінск, 11 студзеня 1929 г.)

Адказы занатавалі Надзея САЕВІЧ, галоўны захавальнік фондаў, і Лізавета ЕЛІНЕВІЧ, навуковы супрацоўнік аддзела навукова-фондавай работы Дзяржаўнага літаратурнага музея Янкі Купалы

Фота з фондаў Дзяржаўнага літаратурнага музея Янкі Купалы

29 лістапада 2013 года

“Выдатна! Вам так не здаецца?) Дзякуй”.

30 верасня 2013 года

Janka Kupala змяніў свой здымак вокладкі.

30 верасня 2013 года ў Мінску

“Усім віншаванні! =) Я разумеў ролю перакладаў як сродку ўзаемасувязей літаратур і выступаў за тое, каб праз пераклад адбывалася знаёмства з літаратурамі іншых народаў. У свой час пераклаў “Слова аб палку Ігаравым”) — прозай і вершам, міжнародны пралетарскі гімн “Інтэрнацыянал”, польскі тэкст у п’есах #В.Дуніна-Марцінкевіча “Ідылія” і “Залёты”, лібрэта оперы #С.Манюшкі “Галька”, паэму #А.Пушкіна “Медны коннік”, шэраг вершаў і паэм #Т.Шаўчэнкі, асобныя творы #М.Някрасава, #І.Крылова, #А.Кальцова, #А.Міцкевіча, #У.Сыракомлі, #М.Канапніцкай і інш.”.

25 верасня 2013 года ў Мінску

“З-за гэтых халадоў магчыма забыць аб усім… Учора, 24 верасня, быў дзень народзінаў у маёй сяброўкі #Паўліны Мядзёлкі. Гэта цудоўная жанчына з Будслава, неверагодная артыстка, таленавіты педагог! Менавіта яна была першай выканаўцай ролі Паўлінкі ў Пецярбургу. Вельмі раю ўсім пачытаць з гэтай нагоды яе твор “Сцежкамі жыцця”. Добрага ўсім дня!”.

23 верасня 2013 года

“Такім сёлета быў Багач на маёй радзіме, у Вязынцы”.

23 верасня 2013 года ў Мінску

“Здараецца!) Вось што піша майстар па татуіроўках: “Однажды делала портрет Янки Купалы на плече у одного молодого человека (смеется). Это москвич, который знает о том, кто такой Янка Купала, только в общих чертах. А сделал он это, чтобы в ответ на вопрос “У тебя есть татуировки?” говорить: “Да, Купала!”.

20 верасня 2013 года ў Мінску

“20 верасня 1945-га адкрыўся для наведвальнікаў Літаратурны музей Янкі Купалы, тады ён размяшчаўся ў будынку Дома прафсаюзаў, на пл. Свабоды, 23. Яго стваральнікам і першым дырэктарам была мая жонка Wladzja Stankevich. Прымаю віншаванні і падарункі ў Дзяржаўны літаратурны музей Янкі Купалы”.

1 жніўня 2013 года ў Ялце, Крым

“Адпачываем у Крыме разам з Цішкам Гартным, Анатолем Вольным, Васілём Мялешкам, Андрэем Александровічам і Уладзімірам Дубоўкам.

Хвалююцца морскія хвалі,

І воблакі вецер калыша, —

А мы плывём далей і далей,

А мы ляцім вышай і вышай...”

Разгадка Купалы