Он-лайн-канферэнцыя: квоты для творчасці
Памятаеце 2008-ы, калі Палац Рэспублікі ў гонар 65-годдзя вызвалення краіны ад фашысцкіх захопнікаў прымаў па чарзе канцэрты-справаздачы кожнай з нашых абласцей? Так, відовішча было феерычнае! Хтосьці з мінчан, мабыць, упершыню ўбачыў, на што здольныя ў творчым плане нашы вобласці і раёны. Кастрычніцкая плошча на той час пераўтварылася ў рознакаляровы кірмаш, дзе рамеснікі і мастакі прадстаўлялі свае самабытныя творы. А ў самім Палацы спявалі ды танцавалі лепшыя мастацкія калектывы і выканаўцы. Словам, у Мінск тады прыязджала Беларусь…
Прайшлі гады. Захацелася працягу свята. Урэшце, стагоддзі таму краіна наша і славілася тым, што ў мястэчках ды буйных гарадах перыядычна адбываліся знакавыя кірмашы, дзе рэй вёў не толькі гандаль, але і мастацтва. Тыя кірмашы пакрысе адраджаюцца. Дык чаму б галоўны не ладзіць у сталіцы? Без ведання і ўшанавання абласных творчых адметнасцей пра ўзнікненне якіх брэндаў можа ісці гаворка? Вось на Любаншчыне існуе і карыстаецца нязменным поспехам фальклорны гурт “Верабейкі”. Для раёна — брэнд несумненны. Але хто пра яго ведае ў сталіцы? А пры адсутнасці пэўнай рэкламна-гастрольнай палітыкі ніколі і не даведаюцца. Шкада, бо сталічнаму жыхару вельмі не хочацца пачуваць сябе абдзеленым.
У Расіі існуюць правінцыйныя фальклорныя фэсты кшталту калужскай “Дзікай мяты”. Было б дзіўна, калі б такім сапраўды народным імпрэзам знайшлося месца ў камерцыялізаванай Маскве. Але ж Мінск пакуль мае “раскошу” праводзіць мерапрыемствы не на продаж, а — “для душы”. Дык чаму б раз-пораз і не зладзіць у нашай сталіцы абласныя справаздачы лепшых раённых фалькларыстаў, рамеснікаў, музейшчыкаў, а таксама — прафесійных мастакоў і майстроў тэатральнага мастацтва? Апошнія сваімі вернісажамі ды прэм’ерамі сталіцу таксама не надта песцяць.
Дык што варта зрабіць, каб сталіца наша адчула свежыя павевы абласных творчых дасягненняў? Каб не цуралася вытокаў, а пастаянна жывілася імі? Карацей, што патрэбна апрача энтузіязму? Па адказы на гэтыя няпростыя пытанні мы звярнуліся да прафесіяналаў. У он-лайн-канферэнцыі прынялі ўдзел дырэктар Музея сучаснага выяўленчага мастацтва Наталля ШАРАНГОВІЧ, начальнік упраўлення культуры Брэсцкага аблвыканкама Сяргей ПАНАСЮК, старшыня Гомельскай арганізацыі Саюза мастакоў Беларусі Ларыса ЗУЕВА, дырэктар Музея гісторыі Магілёва Аляксей БАЦЮКОЎ, дырэктар Віцебскага абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці Кацярына ЛАБУКА, дырэктар Гродзенскага абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці і культасветработы Ірына ДЗЕМЯНЧУК, начальнік аддзела культуры Столінскага райвыканкама Васіль ЗАРУБА, загадчык арганізацыйна-творчага аддзела Любанскага раённага цэнтра культуры Сяргей ВЫСКВАРКА.
adm:
— У тым, што правінцыя можа ўразіць сталіцу, мы пераканаліся адносна нядаўна, калі ў Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва выстаўляліся інсітныя творы разбяра з Пружаншчыны Мікалая Тарасюка. Вясковы “драўляны народ” майстра выклікаў сапраўдны ажыятаж у сталічнай публікі!
panasiuk:
— Для гэтага вельмі пастараўся Брэсцкі абласны грамадска-культурны цэнтр.
sharangovich:
— Тут і само жаданне Тарасюка паказацца ў Мінску адыграла немалаважную ролю. Міністэрства культуры, наколькі ведаю, прапанавала для выстаўкі пляцоўку Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту "Строчыцы". Але дзяўчаты з Брэсцкага абласнога грамадска-культурнага цэнтра хацелі, каб выстаўка Тарасюка прайшла менавіта ў Мінску. Таму яны выйшлі наўпрост на мяне, паказалі работы, якія мне вельмі спадабаліся: непадманны прымітыў, у добрым сэнсе слова, што вельмі дакладна кладзецца на паняцце “сучаснае мастацтва”…
adm:
— Але гэта на маёй памяці, бадай, адзіны такі “перыферыйны” прарыў да сталічных, так бы мовіць, выставачных вышынь. Аднак гэтага не было б, каб не пастараліся абласныя метадысты…
panasiuk:
— Дык сама сталіца, лічу, павінна быць зацікаўленай у тым, каб вобласці прэзентавалі мінчанам свае лепшыя здабыткі.
sharangovich:
— Такія прарывы, неаспрэчна, павінны мець месца, але — пры ўмове жорсткага адбору. Скідкі на правінцыйнае мастацтва, якое мусіць прэзентавацца ў сталіцы толькі таму, што яно — правінцыйнае, быць, натуральна, не павінна. І ў фальклоры, і ў аматарскім мастацтве трэба не проста выбіраць лепшае, але і рабіць пры гэтым пэўныя канцэптуальныя высновы.
panasiuk:
— Цалкам згодны, але кожнай вобласці ёсць што паказаць на сталічнай сцэне — і аматарскай, і прафесійнай.
adm:
— А як часта выстаўляюцца ў нашай сталіцы прафесійныя мастакі з абласцей?
zueva:
— Нашы, да прыкладу, выстаўляліся ў Мінску летась. Як і заўжды — у Палацы мастацтва.
adm:
— Часцей не выпадае?
zueva:
— Каб вы ведалі, наколькі ўсё складана! Па-першае, патрэбны немалыя фінансы і транспарт. Па-другое, неабходна ледзь не кожны дзень працаваць з мастакамі і нагадваць, што новую экспазіцыю не створыш без новых работ... Так што чарговую выстаўку ў сталіцы чакаць варта толькі, мабыць, у наступным годзе.
sharangovich:
— Тут вось яшчэ якую акалічнасць варта трымаць пад увагай. Для адбору работ патрэбна напружаная праца куратараў-экспертаў — альбо нашых сталічных, альбо мясцовых абласных. Вось, да прыкладу, у Віцебску яны працуюць цудоўна. За апошнія гады рэалізавалі з нашай дапамогай некалькі арыгінальных, дакладна вывераных, праектаў па прапагандзе мясцовага выяўленчага мастацтва. У іншых абласцях, як мне падаецца, павінны звярнуць першарадную ўвагу менавіта на такі прафесійны адбор.
dzemiancuk:
— Я б хацела больш шырока пытанне разгледзець. Чаму ў Мінску рэдка прэзентуецца наша аматарскае мастацтва? Ды, проста, не так часта паступаюць прапановы на такія прэзентацыі…
adm:
— Таму, відаць, часцей у Польшчы выступаеце?
dzemiancuk:
— Не, ну чаму? Выступаем і па Беларусі, і ў Расіі з Літвой. А ў Польшчу іншым разам не так проста трапіць, бо ўзнікаюць візавыя праблемы. Іншая справа, што Гродзеншчына даўно і плённа супрацоўнічае з Беларускім грамадскім таварыствам беларусаў у Польшчы. Гэта ўжо традыцыя. У Сувалкі пастаянна сваіх майстроў возім... Што ж да Мінска... Рэжысёры, якія ладзяць вялікія рэспубліканскія святы, ведаюць дакладна нашы прафесійныя філарманічныя калектывы. Іх і запрашаюць. Іншым разам з намі раяцца, якія аматарскія ансамблі можна выкарыстаць пад час канцэртаў, прымеркаваных да знамянальных дат. Вось і ўсе творчыя стасункі…
vyskvarka:
— У нас — тыя ж праблемы, што і ў гомельскіх (ды, напэўна, не толькі гомельскіх) мастакоў. Для таго, каб часцей выбірацца з канцэртамі ў сталіцу, патрэбна аплаціць праезд нашых творчых калектываў. А ўсё гэта выліваецца цяпер у немалую капейчыну, бо людзей неабходна збіраць не толькі з Любані, але і з вёсак раёна. Так што апошнім разам наша, скажам, “Ярыца” выступала ў Мінску на Масленку.
adm:
— Рэдакцыя цудоўна разумее сітуацыю. Проста, хочам разам з вамі адшукаць найбольш рацыянальны шлях да яе выпраўлення. А тое, што варта выпраўляць, для нас — неаспрэчна. Пытанне да Любані: ці звярталіся вы па дапамогу да спонсараў?
vyskvarka:
— А іх проста няма ў Любанскім раёне.
adm:
— Пытанне да ўсіх удзельнікаў канферэнцыі: а што, ініцыятыва з вашага боку па прасоўванні ўласнай арт-прадукцыі цалкам выключаецца?
dzemiancuk:
— Скажыце, а да каго канкрэтна звяртацца? Што да фестываляў і конкурсаў, дык тут няма ніякіх праблем. На фестываль у Паставах “Звіняць цымбалы і гармонік” адбіраем і накіроўваем калектывы па даўно выверанай схеме. І ў самых разнастайных конкурсах бяром удзел даволі актыўна. Сталічнага фестывалю пакуль няма, адпаведнай сцэнічнай пляцоўкі — таксама. Пад час тых памятных абласных справаздач пытанне з прадастаўленнем нам сцэны Палаца Рэспублікі было вырашана на самым высокім дзяржаўным узроўні. А цяпер хто нам дасць такую пляцоўку? І колькі гэта будзе каштаваць?
zaruba:
— Цалкам згодны! Цяпер прасцей не ў нашу сталіцу, а за мяжу выбрацца: у Літву, Латвію, Польшчу.
panasiuk:
— Калі ад мінскіх рэжысёраў паступаюць прапановы запрасіць для канцэрта некалькі калектываў з Брэстчыны, мы з вялікім задавальненнем выкарыстоўваем такую магчымасць. І спонсараў знаходзім для таго, каб падобны піяр быў прыстойным. Але хацелася б, каб такая сувязь была пастаяннай, маштабнай, з добра распрацаванай канцэпцыяй. Так, патрэбны квоты для такіх справаздачных канцэртаў, як гэта было ў 2008 годзе.
vyskvarka:
— Атрымліваецца, вам для “заваявання” сталіцы патрэбны гэткі каардынацыйна-прадзюсарскі цэнтр…
dzemiancuk:
— І яго функцыі можа выконваць Інстытут культуры Беларусі: адзін з аддзелаў установы, калі мы ўжо ўзнялі такое пытанне, здолеў бы курыраваць канцэртны рух лепшых аматарскіх калектываў рэспублікі.
adm:
— І не адно канцэртны рух, але і Усебеларускі фестываль традыцыйнага мастацтва, гэткі дарослы спадарожнік дзіцячай “Берагіні”. А ладзіць такі фэст можна калі і не ў сталіцы, дык у Азярцы, у Музеі народнай архітэктуры пад адкрытым небам.
panasiuk:
— А я не ставіў бы так пытанне: праводзіць толькі фальклорны фэст. 2008 год пераканаў, што кожная вобласць павінна перыядычна трымаць творчую справаздачу ў Мінску, і без жанравага, так бы мовіць, уціску. Я назваў бы такія мерапрыемствы, скажам, Днямі культуры абласцей у Мінску. І цягам гэтых Дзён мы ў сталіцы паказалі б усё лепшае, што створана і ў прафесійным, і ў аматарскім мастацтве, прэзентавалі б таксама рамеснікаў, фальклорныя гурты, тэатральныя прэм’еры, выстаўкі прафесійнага выяўленчага мастацтва... Гэта быў бы цудоўны стымул для далейшага развіцця рэгіянальнага мастацтва! Ды і ў Мінску не думалі б, што краіна заканчваецца за кальцавой дарогай…
adm:
— Віцебску тут больш пашанцавала...
panasiuk:
— Так, у яго ёсць “Славянскі базар...”, дзе хапае месца і мастакам, і фалькларыстам, і рамеснікам. А мы — “галадаем” з-за недахопу маштабных творчых дзей, дзе можна было б паказаць сябе.
labuka:
— А ў нас не толькі “Славянскі базар...”, але і яшчэ тры міжнародныя фестывалі: у Паставах, Дуброўне, Браславе. І ў кожным строга “прапісаны” ўдзел творчых абласных сіл, у тым ліку рамеснікаў. Вельмі не хочацца, каб яны пачувалі сябе выканаўцамі, так бы мовіць, другарадных роляў. Апошнім часам актыўна выкарыстоўваем рэкламу, падключаем да гэтага і мясцовае тэлебачанне…
adm:
— У Віцебску пры гарадскім аддзеле культуры нязменна паспяхова дзейнічае сувенірны салон “Фэст”. А вось, напярэдадні Чэмпіянату свету па хакеі, не хацелі б аналагічную краму адкрыць у сталіцы? Ці ў гэтым няма камерцыйнага сэнсу?
labuka:
— Нам пад час Чэмпіянату прасцей утварыць у Мінску “Горад майстроў” Віцебшчыны, бо вопыт тут назапашаны, як разумееце, немалы. А крама — гэта арэнда, нацэнкі, падаткі...
adm:
— Кацярына Пятроўна, дык мо наша рэдакцыйная дыскусія, у пэўнай ступені, — надуманая? Хтосьці скажа, што “К” хоча адрадзіць у сталіцы гэткую выстаўку абласных творчых дасягненняў з пампезным фантанам “Сяброўства рэгіёнаў”...
labuka:
— Хачу з гэтай нагоды выказаць сваё меркаванне. Падаецца, кожная вобласць цяпер становіцца ў творчым плане ўсё больш самадастатковай. Так, у Мінску ладзіцца рамесніцкі фэст “Вясновы букет”. Але ў Віцебску ўжо другі месяц, кожныя выхадныя, працуе вулічны “Віцебскі вернісаж”, дзе выстаўляюцца мастакі вобласці і народныя майстры ці не з усіх па чарзе раённых дамоў рамёстваў... Прыязджайце!
adm:
— А яшчэ ў вас ёсць Цэнтр традыцыйнага мастацтва “Дзвіна” з процьмай майстэрняў і выставачных залаў... Згодны, мы, вы — самадастатковыя. Так бы — у кожнай з абласцей. Але вы без Мінска абысціся можаце. Аднак ці абыдзецца без вас Мінск?
labuka:
— Канешне ж, мы — за пастаянныя творчыя стасункі са сталіцай. Але не хацелася б, каб нашы самадзейныя артысты і майстры традыцыйных мастацтваў былі толькі гэткім дадаткам да нейкіх буйных сталічных мерапрыемстваў. Калі і прыязджаць у Мінск, дык — на асноўныя канцэртныя пляцоўкі!
zaruba:
— А з такімі пляцоўкамі для нас, рэгіянальных, — якраз і праблема... Шмат гаворак вялося і вядзецца пра стварэнне Рэспубліканскага музея беларускай традыцыйнай культуры. Дык мо мае сэнс адкрыць не музей, а — цэнтр, дзе і рамеснікі выстаўлялі б ды прадавалі свае творы, і канцэртная сцэна была б? Вось вам і пляцоўка для рэгулярных выступленняў лепшых з лепшых!
dzemiancuk:
— Але гаворка, як я разумею, — пра вельмі няблізкую перспектыву. Да прыкладу, наш Заслужаны аматарскі калектыў “Шкляры” мог бы сабраць аўдыторыю і ў Мінску. Гэты ансамбль працуе на прафесійным узроўні і здатны даць паўнацэнны канцэрт. На Гродзеншчыне ён вельмі актыўна выступае. Дарэчы, і МТЗ яго нядаўна запрашаў. Але гэта вузкакарпаратыўныя стасункі пры поўнай адсутнасці нейкай мэтанакіраванай і паўнацэннай рэкламы.
labuka:
—Тое ж датычыцца і рэкламы нашых народных майстроў.
vyskvarka:
— Рэклама традыцыйнай культуры (асабліва на нашым тэлебачанні) — гэта ўвогуле тэма для асобнай, праблемнай, гутаркі... Пакуль мара пра цэнтр ці музей традыцыйнай культуры застаецца толькі марай, мы не без поспеху і ў Музеі беларускай архітэктуры і побыту выступаем. Але, натуральна, калі знаходзім сродкі туды дабрацца.
adm:
— Наконт рэкламы цяжка не пагадзіцца, бо пра сталічны Рэспубліканскі фестываль-кірмаш рамёстваў “Вясновы букет” амаль ніхто з мінчан не ведае. А калі хто і ведае, дык да Лошыцы, куды метро яшчэ не пракладзена, не кожны дабярэцца, нават у выхадны дзень. Вось і сёлета пэўныя майстры скардзіліся, што наведвальнікаў было мала. Відаць, дождж напалохаў…
zaruba:
— Я вось што думаю. За савецкім часам была добрая традыцыя шэфства раёнаў Мінска над чарнобыльскімі рэгіёнамі. Тады нашы калектывы часцей у сталіцу выбіраліся. Варта традыцыі адраджаць, бо сувязь з Мінскам страціцца. А нашаму Палескаму краю ёсць што паказаць. Можна разважаць, ці патрэбны нам Усебеларускі фальклорны фэст, але неаспрэчным падаецца тое, што ўсё больш запатрабаванай сярод гараджан становіцца менавіта старадаўняя культура беларускага народа. Таму ў Мінск жадаем прывозіць не толькі нашы лепшыя фальклорныя гурты, але і ўзоры беларускіх спрадвечных промыслаў: бондарства, ганчарства... А то нашай вёскай Гарадной з Міжнародным пленэрам керамістаў ці не ўвесь свет захапляецца, але ж ці ведаюць пра яе ў Мінску?
panasiuk:
— Зразумела адно: трэба, каб усе вобласці сабраліся разам і з дапамогай нашага Міністэрства культуры выпрацавалі канцэпцыю правядзення абласных творчых справаздач у Мінску. Каб не раз у пяцігодку іх праводзіць, а хаця б раз на тры гады.
labuka:
— І гэтую гутарку варта весці з удзелам прадстаўнікоў улады... Мы, да прыкладу, марылі, што ў цэнтры Віцебска, побач з рэчкай Віцьбай, з’явіцца стацыянарны рамесніцкі цэнтр. Не атрымалася. На гэтым кавалачку зямлі будуць узводзіцца, наколькі мне вядома, рэстаран і гасцініца.
dzemiancuk:
— Цалкам падтрымліваю прапанову правядзення абласных творчых справаздач!
vyskvarka:
— А калі хтосьці сумняваецца, што рэгіянальнае мастацтва (у нашым выпадку — аўтэнтычна фальклорнае) не збярэ сталічных залаў, дык згадаю, у такім выпадку, традыцыйныя імпрэзы Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў “Фальклор беларускай глыбінкі”: праходзяць яны з пастаяннымі аншлагамі!..
zaruba:
— І такая цікавасць да аўтэнтыкі характэрная на сёння для ўсіх краін Еўрасаюза. Так што і ў нашай сталіцы мы павінны годна прапагандаваць апошнюю. Хаця б для таго, каб ад свету не адставаць.
adm:
— Аб праблемах прафесійнай мастакоўскай суполкі мы ўжо гаварылі, а як пачуваюць сябе музейшчыкі? З прадстаўнікамі абласнога тэатральнага мастацтва ўсё больш-менш зразумела. Ёсць Нацыянальная тэатральная прэмія — лепшыя спектаклі абласных драмтэатраў мінскія гледачы ўбачаць так або іначай, чаго не скажаш пра абласныя музейныя экспазіцыі... У дадзеным выпадку пашанцавала ўжо Гродну, дзе праводзіцца Музейны форум... А што да музейных “гастролей” у, скажам, Музеі гісторыі Магілёва, які аднойчы ўжо прывозіў свае рарытэты ў Мінск?
baciukou:
— Канешне ж, наша прысутнасць у сталіцы залежыць ад наяўнасці рэдкіх музейных прадметаў. Статут ВКЛ цягам месяца экспанаваўся ў Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі. Зараз мы адкрыты для працягу аналагічнага супрацоўніцтва з іншымі сталічнымі ўстановамі культуры. Але канкрэтнага плана такога ўзаемадзеяння ў нас пакуль няма. Наш музей — малады, толькі выкшталцоўваем канцэпцыю ўласных дзеянняў... А для выездаў патрэбны дадатковыя перасоўныя вітрыны, выставачныя модулі, якія каштуюць нятанна...
Ад рэдакцыі. Дадзеная публікацыя — не ісціна ў апошняй інстанцыі. Мы далёкія ад пампезных планаў адраджэння, прынамсі, савецкіх традыцый шматдзённых творчых справаздач кожнай з беларускіх абласцей. Неаспрэчна і тое, што паслабленне сталічнай каардынацыі рэгіянальных культурных намаганняў стала вынікам пэўнай абласной творчай самадастатковасці. Але з рахункаў нельга скідваць і тое, што мінскай мастацкай палітры іншым разам бракуе яркіх фарбаў з месцаў, як і дакладна выпрацаванай стратэгіі ўзаемадзеяння ў сферы прафесійнага і аматарскага мастацтва, а таксама — адзінага “штаба” і адзінага цэнтра па прапагандзе лепшых дасягненняў нацыянальнай культуры. Словам, мы толькі распачынаем дыскусію на пазначаную сёння тэму і чакаем зацікаўленых водгукаў ды прапаноў з нашых рэгіёнаў.