Чарговую “гарачую лінію”, што адбылася ў рэдакцыі 2 красавіка, “К” вырашыла прысвяціць пытанням перспектыўнага развіцця Інстытута культуры Беларусі, павышэння кваліфікацыі работнікаў галіны і ўзаемадзеяння рэспубліканскай навукова-метадычнага цэнтра з рэгіянальнымі ўстановамі культуры.
Калі, забягаючы наперад, рэзюмаваць гаворку, дык не пазбегнуць высновы, што раённы ці абласны метадыст — эліта культурнай “арміі”, а метадцэнтр — кшталту атрада спецыяльнага прызначэння. Ён — заўжды ў авангардзе справы, больш за тое — наўпрост адказвае не столькі за рэпертуарна-сцэнарны складнік гэтай справы, колькі за дакладна акрэсленую стратэгію яе перспектыўнага развіцця. На жаль, рэальны стан рэчаў не надта адпавядае тэарэтычным пастулатам. Гэтаксама як і перакананне, што любы работнік культуры са стажам і прагай самавыяўлення — патэнцыйны метадыст, абсалютна не падмацавана велічынёй заробкаў тых, хто штодня павінен выпрацоўваць методыку творчага поспеху…
І гэта толькі адно з праблемных патанняў, што было абмеркавана пад час “гарачай лініі”.
Яўген РАГІН:
— Іван Іванавіч, два гады таму, калі вы ўзначалілі Інстытут культуры Беларусі, мы гаварылі з вамі пра тры вектары развіцця ўстановы: кадры, матэрыяльная база, стасункі з беларусамі замежжа… Матэрыяльны складнік збольшага ўжо не турбуе?
Іван КРУК:
— За гэты час сёе-тое зрабілі: набылі камп’ютары, абсталяванне для навучальных аўдыторый. Кожную з іх, дарэчы, мяркуем “насыціць” спецыфічным інтэр'ерам і зместам. Да прыкладу, аўдыторыя музейнай справы будзе распавядаць пра Першы міжнародны музейны форум у Гродне… Неўзабаве з’явіцца “Беларуская гасцёўня”, дзе кожны абласны метадцэнтр мог бы паказаць свае напрацоўкі. Пакуль часцяком і так адбываецца, што прадстаўнікі рэгіёнаў прыязджаюць у Інстытут з адзіным жаданнем: Мінск нам дапаможа. А мы, у сваю чаргу, робім выгляд, быццам цудоўна арыентуемся ў тым, што адбываецца ў кожным кутку Беларусі.
Яўген РАГІН:
— Вы пра пэўную недаацэнку таго, што робіцца ў рэгіёнах?
Іван КРУК:
— Прыйшоў да высновы (і на пасяджэннях мы гэта абмяркоўвалі), што трыццаць працэнтаў навучальнага часу нашых курсаў трэба аддаваць прэзентацыям рэгіянальнага вопыту. Цяпер такія прадстаўленні раённых аддзелаў мы абавязкова ўзгадняем з кожным абласным упраўленнем культуры. І засваенне вопыту імкнёмся арганізоўваць у форме абмеркавання, “круглых сталоў”, дыялогу прадстаўнікоў раёнаў з нашымі выкладчыкамі. Інакш база метадычных комплексаў будзе мёртвай… Не хачу, каб метадычнае забеспячэнне заставалася нашым адзіным прыярытэтам. Але, на вялікі жаль, большасць нашых слухачоў (не кіраўнікоў сферы, а супрацоўнікаў па месцах) прыязджае ў Мінск, каб пабачыць калег з іншых раёнаў, абмяняцца набалелым у кулуарах: “ А якія новыя сцэнары святаў распрацаваў? А як ты спраўляешся вось з гэтым заданнем цэнтра?”. Таму і вырашылі, што ў нас будзе працаваць “Беларуская гасцёўня” для абмеркавання актуальных пытанняў, вядзення прафесійных дыялогаў.
Яўген РАГІН:
— Інакш кажучы, кадравая праблема пераважае?
Іван КРУК:
— Спецыялістаў не хапае нават у самім Інстытуце. Месяцамі адшукваем работнікаў для бухгалтэрыі, эканамічна-прававога аддзела… Прафесіяналы цяпер — у прыватных фірмах: там заробкі большыя. Рады таму, што практычна ўсе аддзелы ўзначальваюць кандыдаты навук. Але для таго каб мы маглі атрымаць статус навуковай установы, вядучай у галіне дадатковай адукацыі дарослых, неабходна, каб навукоўцаў было значна больш. Побач з доктарам навук, сусветна вядомым гісторыкам культуры Адамам Мальдзісам, які цягне немалую ношку стасункаў з беларусамі замежжа, хацелася б бачыць маладога навукоўцу-пераемніка…
Яўген РАГІН:
— На сяле кадравая сітуацыя, як вы ведаеце, непараўнальна горшая. Спецыялісты чакаюць пенісіі, таму і не надта жадаюць уступаць з Інстытутам у канструктыўны дыялог.
Іван КРУК:
— Яўген, не зусім падзяляю гэтую думку. Перакананы, што сёння будзе шмат званкоў ад людзей, якія працуюць у рэгіёнах і зацікаўлены супрацоўніцтвам з намі. У нас шмат апантаных асоб. Аднак час новых падыходаў да асэнсавання ролі культуры ў жыцці грамадства, час інфармацыйных тэхналогій, прэзентацыі крэатыўных праектаў, генеравання нестандартных ідэй, скіраваных на фарміраванне пазітыўнага іміджу краіны, змена культуралагічнай парадыгмы і разуменне таго, што сфера культуры — гэта важны складнік сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны, вымагае фарміравання генерацыі спецыялістаў, узброеных новымі ведамі і тэхналогіямі. Думаецца, прыйшоў той час, калі мы прынцыпова па-іншаму павінны паставіцца да студэнцкага кантынгенту БДУКіМ. Маю на ўвазе найперш патэнцыйных магістрантаў. Прадстаўнікі рэгіёнаў, мэтавікі павінны пад час падрыхтоўкі ў магістратуры распрацоўваць не толькі праблемы тэарэтычнай культуралогіі, але найперш прыкладной. Іх трэба на тры месяцы накіроўваць у абласны метадычны цэнтр… Папасіся на полі рэгіянальных праблем, прыжывіся з кадравым рэсурсам раёнаў, прыгледзься да пытанняў, што хвалююць райцэнтры, сяло, прапануй свае рэцэпты па аздараўленні сітуацыі. Тое ж самае павінна быць і з напісаннем дыпломных праектаў. Трэба каб дыплом быў рэальным прадуктам, які дазваляў бы выпускніку атрымаць “прапіску” ў месцы будучай працы. Цяперашняя ж сітуацыя аптымізму не дадае. Дыпламаванага маладога спецыяліста ці не цягам двух гадоў адпрацоўкі неабходна “ўжыўляць” у практычную дзейнасць, вучыць генерыраваць ідэі. А маладыя павінны тыя ідэі самі выдаваць на-гара. Аднак якія могуць быць ідэі, калі выпускнік не ведае канкрэтных сельскіх рэалій… Яшчэ адзін рэзерв папаўнення кадраў для рэгіянальных метадцэнтраў — карэкціроўка работы з аспірантамі ў Інстытуце мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. У абласных метадычных цэнтрах сёння — ніводнага кандыдата навук. Дык чаму б згаданаму Інстытуту не рыхтаваць для нашых метадычных структур мэтавікаў па накірунках “фальклор”, “дэкаратыўна-прыкладное мастацтва” і г. д.
Людміла МЕЛЬНІКАВА, вядучы метадыст па традыцыцях і абрадах Гомельскага абласнога цэнтра народнай творчасці:
— Іван Іванавіч, хачу найперш падзякаваць і вам, і ўсім тым, хто дапамог абараніць нашых каменных “дзевачак” (Сакральныя камяні, ля якіх праводзяцца абрады. — Я.Р.). Для жыхароў паселішчаў Данілевічы і Баравое Лельчыцкага раёна гэта вельмі важна. А цяпер пытанне: ці будзе і надалей аказвацца дапамога вясковай супольнасці ў падрыхтоўцы экспертнай ацэнкі абрадавых элементаў для прысваення статуса нематэрыяльнай гісторыка-культурнай спадчыны?
Іван КРУК:
— Дзякаваць тут, напэўна, не варта, бо гэта наш неад'емны клопат, звязаны з умацаваннем іміджу краіны… Мы, напэўна, дарэмна аддалі на водкуп рэгіёнам “прасоўванне” элементаў культурнай спадчыны. Трэба было спачатку сабраць прапановы адусюль, потым абмеркаваць іх у Мінску на ўзроўні спецыялістаў-прафесіяналаў, а потым, разам з раёнамі, але пры каардынацыі са сталіцы, даводзіць справу да лагічнага завяршэння... Мы з кіраўніком вашай установы Мікалаем Шамшэнем абмяркоўвалі такую праблему: на абласным узроўні часцяком няма высокапрафесійнага аператара, фатографа, экспертаў-гісторыкаў культуры, высокакваліфікаваных спецыялістаў у галіне нематэрыяльнай культурнай спадчыны... Варта вакол абласных метадцэнтраў ствараць рэгіянальныя мабільныя каманды з ліку названых спецыялістаў і мясцовых краязнаўцаў ды іх сіламі рыхтаваць усе патрэбныя дакументы. Кожны новы элемент НКС, прыняты міжнароднай супольнасцю, — гэта прэстыж краіны, яшчэ адна цагліна ў падмурак стратэгіі фарміравання пазітыўнага іміджу нашай Беларусі.
Людміла МЕЛЬНІКАВА:
— Цалкам пагаджаюся з такой пастаноўкай пытання.
Іван КРУК:
— Прыязджайце ў наш Інстытут, і мы разам падумаем, якія элементы культурнай спадчыны Гомельшчыны могуць і павінны займець такі статус.
Яўген РАГІН:
— Гэта той самы недахоп кадраў, пра які мы толькі што казалі... Але скірую праблему крыху ў іншы бок. Рэдакцыя з месяц таму прапанавала БДУКіМ, а канкрэтней — кафедры менеджменту сацыякультурнай дзейнасці, каб студэнты-вяскоўцы з першага курса пачалі рыхтаваць творчыя праекты па культурным развіцці свайго роднага краю...
Іван КРУК:
— ...Каб і курсавыя і дыплом засноўваліся на канкрэтным матэрыяле і не пыліліся б у архівах, а працавалі на канкрэтны рэгіён.
Яўген РАГІН:
— Так. А наша рэдакцыя цікавы працэс студэнцкага сталення адсочвала і публікавала паступова гэтыя праекты. Задумка, пагадзіцеся, цікавая і карысная. Але, вы не паверыце, студэнты адмовіліся. Гарадскія праекты яны гатовы рабіць, вясковыя — не.
Іван КРУК:
— Маеце на ўвазе, што мінскіх прысмакаў пакаштавалі і на малую радзіму вяртацца не збіраюцца?
Яўген РАГІН:
— Акурат!
Іван КРУК:
— Гэтая праблема спярша філасофская, а потым ужо культуралагічная і сацыяльная. Мы сёння шмат гаворым пра захаванне традыцыі, пра яе пераемнасць. І цудоўна, што на Любаншчыне, скажам, традыцыя жыве і развіваецца. У такіх раёнах трэба рабіць рэспубліканскія эксперыментальныя базавыя пляцоўкі і разам прапрацоўваць пытанне: дзе канкрэтна сфера культуры “недацягвае”?.. Глядзіце, юнакі і дзяўчаты прыязджаюць з вёсак ва Універсітэт культуры і мастацваў з прэзентацыяй сваёй лакальнай культуры. Але цягам навучальных гадоў ці запыталіся мы ў іх: “А што вашы бабулі спявалі? У якіх абрадах вы бралі ўдзел?”. Напэўна, не запыталіся. Адсюль — і невіліроўка, адрыў ад каранёў, нежаданне вяртацца ў вёску... Давайце на гэтую тэму правядзём асобны “круглы стол”, бо, сапраўды, надзвычай важны аспект агучаны. І наша недапрацоўка тут — відавочная. Трэба і сацыёлагаў падключыць. Дарэчы, гэта праблема можа стаць аб’ектам спецыяльнага комплекснага навуковага даследавання, якое можна было б правесці на базе нашага інстытута сумесна з прафесарска-выкладчыцкім корпусам Універсітэта.
Іван КРУК:
— Актыўныя працэсы ўрбанізацыі, шырокамаштабныя міграцыі — няспынныя, але абавязкова павінен быць ключ да вырашэння гэтай праблемы. Можа, мы не навучыліся пакуль фарміраваць са студэнта Асобу з цвёрдым разуменнем адказнасці за лёс бабуліных традыцый? А гэта ўжо адзін з фундаментальных прынцыпаў развіцця сучаснай дзяржаўнай ідэалогіі!
Наталля ІГНАЦЬЕВА, намеснік дырэктара Магілёўскага абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці і культурна-асветніцкай работы:
— Хачу найперш выказаць удзячнасць Інстытуту культуры Беларусі за шматгадовае і плённае супрацоўніцтва з нашай установай. Апошнім часам мы вось з чым сутыкнуліся. Нашы дамы рамёстваў праводзяць гуртковую дзейнасць без належнай сістэмнасці. Няма адпаведных навучальных праграм. У мяне прапанова: распрацаваць прыкладныя праграмы для РДР па навучанні традыцыйным відам рамёстваў. І другое пытанне: ваш Інстытут пачаў выпускаць “Веснік Інбелкульта”, матэрыялы ў першым нумары — вельмі цікавыя і карысныя. Калі выйдзе чарговы выпуск і ці можна зрабіць так, каб хаця б адзін экзэмпляр “Весніка” апынуўся ў кожным раёне Беларусі?
Іван КРУК:
— Адказваю па чарзе. Калі ваш дырэктар Алег Хмялькоў быў на пашыраным савеце нашага Інстытута, мы казалі: 30% навучальнага часу павінна аддавацца прэзентацыям рэгіянальнага досведу. Гэта дапаможа нам сфарміраваць неўзабаве прыстойную метадычную базу, у тым ліку і электронную, для, так бы мовіць, экстранай падтрымкі раёнаў. Наступнае. Я гатовы сесці за стол перамоваў з такімі спецыялістамі, як вы, для выпрацоўкі нейкага аптымальнага рашэння. Аднак вы павінны разумець, што калі за справу возьмуцца нашы спецыялісты, то навучальная праграма атрымаецца ўніверсальнай, але ж пры гэтым неабходна абавязкова ўлічыць і мясцовыя асаблівасці, таму патрэбны зацікаўлены дыялог двух бакоў...
Наталля ІГНЦЬЕВА:
— Гэтыя асаблівасці мы ўлічым.
Іван КРУК:
— Мо варта месяцы праз паўтара правесці рэспубліканскі семінар па гэтай праблеме?
Наталля ІГНЦЬЕВА:
— Ідэя прымаецца.
Іван КРУК:
— Што датычыцца “Весніка”. Я літаральна днямі падпісаў у друк другі нумар. Хутка вы яго пабачыце. Мы падумаем, як зрабіць так, каб наш “Веснік” маглі чытаць не толькі ў Мінску...
Галіна ЧАРАПОК, дырэктар Ваўкавыскага раённага метадычнага цэнтра:
— Па-першае, зазначу, што нашым работнікам вельмі спадабаліся курсы Інстытута па творчым праектаванні, абрадавай дзейнасці, курсы з запрашэннем псіхолагаў. Па-другое, хачу засяродзіць вашу ўвагу вось на якой балючай праблеме. Ніводзін кірунак культурнай дзейнасці не абыходзіцца без метадычнага забеспячэння. Дык адкуль пайшла тэндэнцыя адмаўлення ад метадычных служб? Нам прапаноўваюць пакінуць метадкабінеты пры раённых дамах культуры. А яны сваю работу ледзь паспяваюць выконваць, а яшчэ давядзецца і сельскія клубныя ўстановы курыраваць. Дык каму мы не дагадзілі, адпрацаваўшы метадыстамі па 25 гадоў?
Іван КРУК:
— Справа не ў тым, дагадзілі альбо не. Зараз адбываецца працэс аптымізацыі. З другога ж боку, баюся, каб мы заўтра не пашкадавалі аб зробленым. Баюся, што разам з вадой выплеснем і дзіця. Людзі, сапраўды, назапасілі велізарны вопыт, і адправіць іх сёння ў нікуды — прынамсі, няправільна, не па-дзяржаўнаму. Можа, на пэўных узроўнях мясцовае кіраўніцтва не разумее вельмі важную рэч: калі раней была прамая пераемнасць традыцыі “бабуля, дзядуля — унук”, то цяпер гэтая жывая міжпакаленная пераемнасць парушана, бо ўнукі па сталічных вуліцах гуляюць, а ролю пасрэдніка якраз выконвае метадцэнтр. Ён і транслюе цяпер сувязь пакаленняў. Не будзе метадычнага цэнтра — мы хутка станем вывучаць традыцыйную культуру як егіпетскія піраміды...
Галіна ЧАРАПОК:
— Мо ў іншых краінах таксама паадмаўляліся ад метадычных службаў?
Іван КРУК:
— Я часта ўдзельнічаю ў міжнародных канферэнцыях, сустракаюся з калегамі з Прыбалтыкі, Каўказа, Украіны, Расіі... Там на сёння метадычныя службы захаваны ў поўным складзе. Іншая справа, што яны працуюць на самафінансаванні і дзяржавай падтрымліваюцца толькі часткова... Я ўсё ж спадзяюся на лепшае, бо без асобы метадыста культура раёна проста загіне. Для мяне метадыст — гэта бабуля-павітуха, што прымае ў ражэніцы дзіця і дае яму жыццё... Мы, дарэчы, пачалі абмяркоўваць агучаную вамі праблему вось зараз у рэдакцыі...
Марыя МУХА, дырэктар Ганцавіцкага раённага дома рамёстваў:
— Нядаўна была на вашых курсах павышэння кваліфікацыі. Засталася задаволеная падыходам вашых метадыстаў. Але заўважу, што нам не стае інфармацыі пра дзейнасць калег з іншых абласцей.
Іван КРУК:
— Зразумеў. Недзе паўгода таму пачаў весці са сваімі калегамі гаворку пра тое, што Інстытут дапускае вялікую памылку, не назапашваючы рэспубліканскі вопыт. Мы распачынаем урэшце стварэнне адпаведнай метадычнай базы. Прэзентацыя кожнага рэгіёна будзе распаўсюджвацца па ўсёй краіне. І яшчэ адно. Мяркую, што наспеў час вырашыць наступную праблему: нам неабходна дакладна скаардынаваць дзейнасць Інбелкульта і абласных метадцэнтраў ды распрацаваць адзіны рэспубліканскі план падрыхтоўкі метадычных выданняў. Напрыклад, на Віцебшчыне назапашаны вялікі вопыт па стратэгіі развіцця дамоў рамёстваў, на Магілёўшчыне — па вывучэнні народных строяў, на Брэстчыне — па захаванні традыцыйных промыслаў… Кожны рэгіён мае актыўна працаваць у пэўным кірунку, а затым прэзентаваць метадычны вопыт на Рэспубліканскіх семінарах у нашым Інстытуце.
Яўген РАГІН:
— Так, метадцэнтр аб’ядноўвае пакаленні на спрадвечнай беларускай традыцыі. Але я не хацеў бы пакідаць у ценю і тое, што варта ўсяляк прасоўваць і сучасныя інфармацыйныя, праектныя тэхналогіі. У “К”, да прыкладу, вялікія праблемы з наладжваннем па рэгіёнах он-лайн-канферэнцый. Не ўсе яшчэ валодаюць як след камп’ютарнай тэхнікай. Дык мо і варта пераводзіць метадычныя цэнтры на частковую самаакупнасць, каб яны нараджалі канкурэнтаздольныя ідэі, вучылі гэтаму сельскіх клубнікаў?
Іван КРУК:
— Безумоўна, так. Гэта яшчэ адзін кірунак дзейнасці Інстытута. Мы павінны аддаваць належную ўвагу маркетолагам, менеджарам культуры, варта вучыць работнікаў сферы зарабляць грошы. Але я б не кідаўся ў крайнасці. Поўная самаакупнасць метадцэнтра — пакуль нязбыўная мара. Давайце паступова скіроўваць іх у гэта рэчышча: спачатку 50% самаакупнасці. Другая палова — дзяржаўнае фінансаванне. Не ўсе ўмеюць дзейнічаць ва ўмовах рынкавых адносін. Гэтаму варта вучыць.
Яўген РАГІН:
— І метадычны цэнтр тут павінен выступіць каардынатарам самых розных намаганняў.
Іван КРУК:
— І я пра тое ж: варта працаваць у звязцы з Міністэрствам спорту і турызму, Міністэрствам адукацыі...
Яўген РАГІН:
—...з Міністэрствам унутраных спраў.
Іван КРУК:
— І тады будзе большым кола зацікаўленых асоб. І зразумеюць тыя зацікаўленыя асобы ўрэшце, што прысутнасць юнакоў і дзяўчат да 18 гадоў на начной дыскатэцы — не злачынства, а клопат пра моладзь. Некалі цягам усёй Купальскай ночы дзеці былі са сваімі дзядамі — і ніякіх праблем не ўзнікала...
Яўген РАГІН:
— Значыць, прадстаўнікі ўсіх узгаданых міністэрстваў павінны прысутнічаць на нашым “круглым стале”.
Іван КРУК:
— Давайце разам наладжваць такі ўзаемакарысны “круглы стол”... І тут, калі гаворка — пра ўзаемадзеянне, я зноў прыгадваю асобу метадыста. Калі ён будзе ведаць, якія аграсядзібы знаходзяцца пад бокам, калі ён будзе з імі штодзённа працаваць дзеля ўключэння гэтых аб’ектаў у івент-менеджмент, тады выніковасць яго працы на агульную карысць павысіцца ў разы. Чаму, сапраўды, нельга наладжваць ў аграсядзібах самыя розныя беларускія абрады, нашы традыцыйныя святы? Карацей, я пра што? У культуры няма межаў уплыву. А мы на гэта недаравальна забываемся. І мне дзіўна чуць пераможныя справаздачы пра тое, што ў аграсядзібах адкрываюцца боўлінгі. Хіба ж у такім выпадку гэта аграсядзіба? Этнатурызмам тут і не пахне. Вонкавы антураж — старое кола, прасліца або жорны — гэта яшчэ не аграсядзіба. А дзе душа гэтай мікрасацыякультурнай установы, чым яна поўніцца, калі яе гаспадар робіць абвестку ў сусветным інфармацыйным павуцінні?
Яўген РАГІН:
— Яшчэ адна праблема, “прывезеная” з журналісцкіх камандзіровак: у аддзелах культуры недаравальна збяднелі метадычныя бібліятэкі, расійскія выданні сталі “няўздымнымі” па кошце.
Іван КРУК:
— Мы паставілі перад сабой наступную мэту: кожны кірунак дзейнасці Інстытута павінен быць адлюстраваны ў нашых публікацыях. І толькі “Веснікам...” мы не абмяжоўваемся. Клубная, бібліятэчная, музейная дзейнасць, менеджмент у сферы культуры — мы пакрысе “накачваем цягліцы” і збіраем гэты матэрыял, каб дапаможнікаў і манаграфій стала больш... Сродкаў не хапае, але, тым не менш, рыхтуем чарговы кафедральны зборнік. Толькі што ўбачыў свет “Музейны сшытак”, будуць салідныя матэрыялы па выніках конкурсу на лепшы клуб года сярод аграгарадкоў…
Яўген РАГІН:
— А тут, напэўна, альтэрнатыва ёсць. Гэта, зноў жа, з вопыту правядзення рэдакцыйных он-лайн-канферэнцый. Чаму не ладзіць перыядычныя вэб- ці скайп-канферэнцыі з удзелам кожнага з раёнаў. Забіваем пры гэтым адразу некалькіх зайцаў: і інфармацыйны вакуум запаўняем, і аператыўна вопыт распаўсюджваем, і паперу захоўваем... Усё ўпіраецца толькі ў камп’ютарную падрыхтаванасць нашых будучых суразмоўцаў.
Іван КРУК:
— Можа, гэта і ёсць адзін з варыянтаў адказу на пытанне “Як выправіць сітуацыю”? А можна ж яшчэ падключыць да “скайпавай” гаворкі і Навасібірск, Вільнюс, Маскву, Беласток, Парыж... Эканомім мільёны на камандзіровачныя выдаткі. Можна выкарыстаць для размовы інтэрнэт-форум. Вось гэта і ёсць дыялог на роўных. Мо тады і не ўзнікла б праблема, дзе ўзяць сцэнарыі, метадычныя распрацоўкі і навучальныя планы для гуртковай дзейнасці. Але тут галоўнае — не звесці ўсіх пад адну мерку, не згубіць рэгіянальнай адметнасці. Нівеліроўка — вораг творчасці...
Людміла ДУДАРАВА, начальнік аддзела культуры Дубровенскага райвыканкама:
— Нам як паветра патрэбны курсы па авалоданні новымі камп’ютарнымі праграмамі, без якіх проста не абысціся.
Іван КРУК:
— Не палічыце мяне бюракратам, але літаральна сёння скіньце на інстытуцкі электронны адрас вашу канкрэтную прапанову. Яна будзе абавязкова прынята да ведама.
Яўген РАГІН:
— Іван Іванавіч, чарговая тэма для гаворкі — сайты не толькі аддзелаў культуры (збольшага яны — частка агульнай райвыканкамаўскай старонкі), але рэсурсы асобных сельскіх устаноў культуры. Як паказваюць інтэрнэт-пошукі, такія пляцоўкі для Расіі і Украіны — справа ледзь не будзённая. У нас жа — пакуль не. Рэкламна-іміджавы рэзерв не выкарыстоўваецца.
Іван КРУК:
— Для нашага Інстытута гэта — таксама праблема: цягам года хочам стварыць новы сайт. Спрабавалі самі — нічога не атрымліваецца. Знайшлі ўрэшце студэнта-праграміста аднаго з ВНУ, дамовіліся з дэканам, што распрацоўка нашага сайта стане падставай для падрыхтоўкі дыпломнага праекта гэтага студэнта. Паглядзім, што атрымаецца... Пытанне — вельмі важнае. Кожны клуб, кожная бібліятэка павінны мець свой сайт. Справа ў тым, што падобныя медыятэхналогіі будуць толькі падвышаць статус бібліятэкі як вядучага культурнага цэнтра рэгіёна, і не толькі як рэсурсна-інфармацыйнай базы, але яшчэ як, гэта можа гучаць парадаксальна, цэнтра своеасаблівай псіхалагічнай дапамогі для людзей старэйшага ўзросту.
Ала ЗАНЬКА, дырэктар Ганцавіцкага раённага метадычнага цэнтра:
— Нас турбуе пытанне захавання спадчыны, надання ёй афіцыйнага статуса.
Іван КРУК:
— Я сёння ўжо адказваў на яго. Патрэбна мабільная група дасведчаных спецыялістаў, якая прыехала б да вас і дапамагла ў зборы і афармленні неабходнага дасье. Але мы чакаем і вашай ініцыятывы.
Яўген РАГІН:
— Цяпер самадастатковыя ўпраўленні і аддзелы культуры знаходзяцца ў пошуку ідэй. У замежжы ідэя лічыцца самай каштоўнай. Мы, як падаецца, толькі падбіраемся да асэнсавання гэтай высновы. Інстытут стаў генератарам ідэй?
Іван КРУК:
— Патэлефанавалі калегі з Бабруйска, якія ўсвядомілі: фестываль “Вянок дружбы”, які праводзіўся ўжо дзесяць разоў, пачаў паўтарацца, патрэбна нейкая новая хваля. Мы прыдумалі гэты новы імпульс: уцягваем у фэст універсітэцкае кола з усіх краін-удзельніц. Гэтыя адмысловыя гурты і ўнясуць свежую фарбу. А з іх мастацкімі кіраўнікамі мы праводзім навуковую міні-канферэнцыю “Дыялог культур”... Бо неабходна пастаянна задумвацца і абмяркоўваць, куды далей рухацца гэтаму фестывалю. Так, традыцыя — гэта паўтаральнасць, але эмоцыі, інтэнцыі штораз павінны быць рознымі... Калі лясную крынічку перагарадзіць, вады з яе праз дзень ужо не пап'еш, крынічка ў балота пераўтворыцца. Гэткая ж небяспека існуе і з якасцю любога культурнага мерапрыемства.
Яўген РАГІН:
— Напэўна, заўжды “свежая вада” — асноўная задача Інстытута?
Іван КРУК:
— Без сумневу! Але тут патрэбны дыялог Інбелкульта з рэгіёнамі. Дыялог смелы, на роўных, толькі тады ён будзе прадуктыўны і эфектыўны. Вы ўжо зразумелі, што я часта выкарыстоўваю як ключавую форму дыялогу — "круглы стол". За ім ўсе роўныя, але кожны непаўторны, вось у гэтым і закладзены эўрыстычны момант. Я не за тое, каб даваць гатовыя парады, я за тое, каб разам выпрацоўваць алгарытмы іх пошуку.
Яўген РАГІН:
— Журналістаў “К” хвалюе пэўная пасіўнасць сельскіх работнікаў культуры. Рэдка хто з іх зацікавіцца публікацыяй, каб патэлефанаваць, паспрачацца...
Іван КРУК:
— Прычын некалькі. Для нашых работнікаў культуры на першым месцы выкананне плана мерапрыемстваў: ім проста не хапае часу падумаць, паразважаць, генерыраваць новую ідэю... Іх не навучалі стратэгічнаму мысленню, нарэшце, ад іх заўсёды патрабавалі выканання загадаў вышэйстаячых органаў улады. А цяпер настаў час, калі дамінуюць іншыя тэндэнцыі: ад кожнага патрабуецца крэатыў, нестандартнасць ідэй, непаўторнасць. А гэта вельмі цяжка псіхалагічна: гадамі патрабавалі прытрымлівацца межаў, граніц, правілаў, а цяпер хочам у адзін дзень ператварыцца ў бесперапынны генератар крэатыўных ідэй. Такога не бывае, хаця час не дае магчымасці доўга чухаць патыліцу.
Святлана КАРЖУК, дырэктар Брэсцкага абласнога грамадска-культурнага цэнтра:
— Скажыце, калі ласка, ці плануецца выданне рэпертуарных зборнікаў для аматарскіх мастацкіх калектываў розных жанраў? Ёсць у нашых ансамбляў, інструментальных, духавых, такая праблема.
Іван КРУК:
— Так. У 2012 годзе. Мы выдалі шэраг такіх зборнікаў, і вы павезлі ад нас нядаўна каля 500 асобнікаў. На гэты год запланавана таксама не менш за дзясятак зборнікаў. Хаця вы ведаеце, што падрыхтоўка нотных выданняў — справа надзвычай карпатлівая — калі ёсць канкрэтныя прапановы, высылайце заказ. Будзем думаць разам.
Святлана КАРЖУК:
— Дзякуй. І яшчэ: за апошні час актывізавалася дзейнасць па павышэнні кваліфікацыі кіраўнікоў аматарскіх калектываў. Ці будзе і надалей працягвацца гэтая практыка?
Іван КРУК:
— Усё залежыць ад вашага жадання, ад вашай канкрэтнай патрэбы. І не абавязкова для гэтага чакаць “гарачай лініі”: я пастаянна на сувязі і гатовы да абмеркавання любых прапаноў.
Святлана КАРЖУК:
— І вельмі хацелася б вашага хадайніцтва перад Міністэрствам культуры па распрацоўцы і зацвярджэнні палажэння аб аматарскім аб’яднанні, клубе па інтарэсах.
Іван КРУК:
— Я абавязкова перадам вашу прапанову і мы прымем адпаведныя захады ў вырашэнні пытання.
Яўген РАГІН:
— Баюся кагосьці пакрыўдзіць, але ж, ці галоўная функцыя абласных метадцэнтраў дбаць аб навучальных планах ці рэпертуарных зборніках? Пару маіх знаёмых метадыстак, ведаю, выкарыстоўваюць для гэтага ў тым ліку і сацыяльныя сеткі, каб адшукаць патрэбны “касцяк”, каб нарасціць на яго "ўласнае мяса”. Прыкладна гэта я і называю творчай самадастатковасцю.
Іван КРУК:
— Мяне вельмі здзіўляе і непакоіць тое, што стратэгія развіцця галіны культуры, вызначэнне найбольш прыярытэтных кірункаў, нявырашаныя праблемныя сітуацыі застаюцца справай другараднай.
Яўген РАГІН:
— Агульны рэпертуарны зборнік — гэта невіліроўка. Адметны аналагічны рэгіянальны зборнік — гэта няспынныя экспедыцыі і мэтанакіраваная навуковая дзейнасць. Нават для патрэб духавога ці эстраднага калектыву, калі мы жадаем захаваць мясцовы каларыт.
Іван КРУК:
— Так, нотныя бібліятэкі састарэлі. Мы імкнёмся вырашыць пытанне, забяспечыць выкананне адукацыйных праграм, але не хапае прадметнага дыялогу на гэты конт з рэгіёнамі... І Інстытут, на жаль, пакуль не выкарыстоўвае творчы патэнцыял тых работнікаў культуры, што прыязджаюць да нас на двухтыднёвыя курсы. Напэўна, працаваць з імі неабходна не толькі пад час дзённых заняткаў, але і ўвечары...
Яўген РАГІН:
— Вось Наталля Міхайлаўна патэлефанавала з Магілёва і запыталася ў вас, а што далей рабіць з развіццём традыцыйных рамёстваў. Я цяпер пра навуковае абгрунтаванне нашых бліжэйшых перспектыў. А што далей рабіць з дамамі рамёстваў? Пастаянна задаю гэтае пытанне ў раёнах. Адзіны слушны адказ: павялічваць колькасць сельскіх філіялаў РДР. Хай сабе, павялічым, а што далей?
Іван КРУК:
— Пагаджаюся, праблема з праблем. Яўген, калі разважаць пра іх лёс праз прызму сённяшніх пытанняў, то калегі думаюць пра захванне мясцовых традыцый, пра тое, а як дбаць пра міжпакаленную пераемнасць? Але гэта тактычнае пытанне. Я ж думаю пра заўтрашні дзень. Яшчэ раз — кожная бібліятэка, клуб, дом рамёстаў і ўсе астатнія ўстановы культуры павінны станавіцца асяродкамі ўстойлівага развіцця мікрарэгіёнаў, базісным сацыякультурным агменем раскрыцця духоўнага таленту грамадзяніна, тым крэатыўным цэнтрам, які дапаможа раскрыць глыбіні Богам дадзенай чалавеку душы, клубам у еўрапейскім разуменні гэтага слова, дзе можна адпачыць усёй сям’ёй — і кожнаму будзе свой занятак.
Тут трэба думаць пра два полюсы соцыума. З аднаго боку, пра моладзь, каб заняць яе творчасцю, адцягнуць ад таго баўлення часу, калі пачне кіпець “негатыўны крэатыў” і больш гаварыць пра асобу і ў школе, і ў клубе. З другога боку, нам нельга пакінуць без увагі старэйшае пакаленне. Калі чалавек будзе разумець, што яго чакаюць у клубе, каб разам выткаць ручнік, пра які заўтра будуць гаварыць на ўроках у школе, — вось тады людзі з радасцю стануць прыходзіць да клубных работнікаў.
Кацярына ЛАБУКА, дырэктар Віцебскага абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці:
— Вы шмат зрабілі па захаванні традыцыйнай беларускай культуры і народнай творчасці. А пытанне ў мяне наступнае: ваш Інстытут апошнім часам вырашыў праводзіць па рэгіёнах цікавыя святы, фестывалі фальклору і рэдкіх традыцыйных рамёстваў. Скажыце, у чым вам бачыцца перспектыва такіх святаў?
Іван КРУК:
— Вы маеце на ўвазе магілёўскі форум, гомельскі “Покліч Палесся”, “Слуцкія паясы” Міншчыны, віцебскі “Вянок Паазер’я”?... Цягам некалькіх гадоў мы будзем пракручваць абласныя фестывалі, а потым аб’яднаем іх у адзіны рэспубліканскі фэст беларускага фальклору. Памятаеце, у 1994 годзе ў Пінску быў праведзены І Міжнародны фестываль беларускага фальклору. Потым справа нібыта заціхла. Мы вярнуліся да гэтай ідэі. Будзем яе і надалей рэалізоўваць. Ваш віцебскі “Славянскі базар” прэзентуе зорак прафесійнага мастацтва, але ў нашай краіне павінен быць і славуты “кірмаш” народнай творчасці. Паглядзіце, з якім гонарам нашы суседзі латышы гавораць пра “Спеўнае поле”, пра іх купальскі фэст. Перакананы, што наспеў час увесці традыцыю правядзення адзінага фестывалю традыцыйнай культуры ўсёй Беларусі. Гэта павінен быць іміджавы форум — свята нашай духоўнай традыцыі, таленту беларусаў. Абавязкова мусіць існаваць у нашага народа такое свята, пра якое і стары і малады будзе думаць увесь час, рыхтавацца да яго так, як бразільцы, напрыклад, рыхтуюцца да свайго знакамітага карнавала.
Кацярына ЛАБУКА:
— У выніку рэспубліканскі фэст стане конкурсам народных майстроў?
Іван КРУК:
— Вось я і хачу разам з вамі абмеркаваць гэтае перспектыўнае пытанне. Але мне тут бачыцца не столькі конкурс майстроў, колькі падзяка дзяржавы за талент народа, за жаданне кожнаму майстру тварыць на карысць нашай краіны.
Кацярына ЛАБУКА:
— Абавязкова выкажам свае прапановы, бо вельмі хочацца, каб святы развіваліся, не губляючы свай яркасці.
Яўген РАГІН:
— Заканамернае пытанне: а што сёння адбываецца, Іван Іванавіч, з фэстам “Берагіня”?
Іван КРУК:
— Мая пазіцыя тут такая: жаданне калег-фалькларыстаў паказаць плён сваёй працы раз на два гады — абсалютна правільнае. Але не варта рабіць мерапрыемства чатырохдзённым: трэба з павагай ставіцца да тых дзяцей, што захоўваюць традыцыю — яго ўдзельнікаў. Паколькі “Берагіня” — фестываль мастацтваў, традыцыі, культуры, дык ён павінен быць прыгожым і ў побытавых аспектах. А дагэтуль дзеці начавалі на фізкультурных матах. Хопіць, па-мойму, і двух дзён. З Міколам Козенкам мы абмяркоўвалі ўсе гэтыя моманты. “Берагіня” — гэта нібы нашы фаальклорныя маладзёжныя Алімпійскія гульні. Маю на ўвазе жорсткі папярэдні адбор. І я не вызначыўся з галоўнай ідэалагемай гэтага фестывалю. Што мы ім хочам сказаць? Паказаць вынікі сваёй працы? Гэта няправільна. Нам не хапае ідэалагічнай працы ў такім кірунку. Мы павінны ўсяляк піярыць “Берагіню” як самую нашу знакавую справу: “У Акцябрскі з’язджаецца талент Беларусі, каб запаліцца новай зорачкай!”. І не спаборніцтва тут павінна быць, а яркае адлюстраванне таго, што бабулька выводзіць на сцэну ўнука. “Берагіня” — перш за ўсё ўшанаванне іх абодвух, а не нас. Але ўшанаванне гэтае павінны адлюстроўваць і ўсе друкаваныя СМІ, і наша тэлебачанне. Я за “Берагіню” — абедзвюма рукамі, але ёй, на мой погляд, яшчэ не хапае належнай ідэалагічнай падтрымкі. Кожны ўдзельнік фэсту мае адчуць уласную агульнадзяржаўную важкасць. Усе ведаюць пра Ксенію Сітнік. А хто згадае хоць адну яе равесніцу пасля выступлення ў Акцябрскім? Сітуацыю трэба выпраўляць неадкладна.
Яўген РАГІН:
— Іван Іванавіч, па чым баліць душа як у рэктара?
Іван КРУК:
— Па тым, як падаецца наша культура ў СМІ, рэдка калі вызначаецца яе статуснасць у ідэалагічным выхаванні насельніцтва. Не хапае высокай рэфлексіі, адпаведнага асэнсавання развіцця беларускай культуры на сацыялагічным, тэарэтычным, філасофска-метадалагічным узроўнях. Інакш кажучы, не стае перспектыў заўтрашняга дня. А пра гэта трэба думаць. Наша тэлебачанне актыўна прасоўвае творчыя праекты з зоркамі прафесійнага мастацтва. Аднак нам, мяркую, не хапае ТБ-пляцовак для прафесійнай гутаркі. Прайшоў Музейны форум, але ні адзін з каналаў не абмеркаваў выніковасць такога статуснага мерапрымства, якім чынам ён паўплывае на агульныя працэсы развіцця музейнай справы ў рэспубліцы. Адбылася выніковая калегія Міністэрства культуры, але тэлебачанне не паказала фільм-рэфлексію пра стан спраў у сферы культуры ў краіне. А чаму не сабраць кіраўнікоў розных рангаў, практыкаў, майстроў і не правесці дыскусію аб праблемах развіцця культуры на бліжэйшы час, пра стасункі з іншымі краінамі, пра шляхі развіцця асобных відаў прафесійнага мастацтва. Чаму б не стварыць шэраг фільмаў-партрэтаў аб творцах, якіх удастоілі Прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь “За духоўнае адраджэнне” і спецыяльнай прэміі Кіраўніка дзяржавы дзеячам культуры і мастацтва. Тое, што пра іх сказалі ў кароткіх рэпартажах — гэта адно, а вось паказаць шматграннасць асобы творцы — гэта зусім іншае. Пытанняў тут вельмі шмат і іх трэба публічна абмяркоўваць.
Наталля БІСКУП, начальнік аддзела культуры Мсціслаўскага райвыканкама:
— Ці маглі б вашы супрацоўнікі нам дапамагчы ў метадычным забеспячэнні тых работнікаў, што не маюць спецыяльнай адукацыі? Хацелася б, каб гэта былі відэаўрокі, мультымедыйныя прэзентацыі па арганізацыі гуртковай дзейнасці, якія мы маглі б выкарыстаць у межах раёна. Аддзел адукацыі даўно карыстаецца такімі навучальнымі тэхналогіямі. А ў нас такога пакуль няма…
Іван КРУК:
— Вельмі слушная прапанова. Трэба прызнацца, што мы ў гэтым кірунку працуем слабавата... Вы ведаеце, што па некаторых спецыяльнасцях у нас ідзе перападрыхтоўка?
Наталля БІСКУП:
— Ведаем і накіроўваем у ваш Інстытут сваіх работнікаў.
Яўген РАГІН:
— Творчы пошук трэба матэрыяльна стымуляваць, а за ідэю і яе рэалізацыю — плаціць. У адваротным выпадку, Іван Іванавіч, да вас будуць бясконца звяртацца па метадычныя дапаможнікі.
Іван КРУК:
— Шчыра кажучы, я думаў, што рэгіёны будуць агучваць свае праекты і прасіць дапамогі ў іх рэалізацыі. Але не праекты патрэбны, а метадычкі... Нам трэба разам з вашай газетай больш выразна “выкрышталізаваць” праблемнае поле і яшчэ раз вярнуцца да агульнага абмеркавання ўсіх пытанняў, звязаных з узаемадзеяннем Інстытута культуры Беларусі і рэгіёнаў.
Яўген РАГІН:
— Дзіўна і тое, што раённыя аддзелы не звяртаюцца да вас з просьбай глыбокіх сацыялагічных даследаванняў.
Іван КРУК:
— А маніторынгі, сапраўды, дапамаглі б адказаць на пытанні кшталту “Якім павінен быць заўтра клуб ці дом рамёстваў?”
Яўген РАГІН:
— Самадастатковыя гэта даўно зрабілі. Да прыкладу Ала Занька з Ганцавічаў апытвала моладзь на конт заўтрашніх клубных перспектыў. Юнакі і дзяўчаты перакананы, што нават у сельскай установе павінны быць кавярні, зручная мэбля для адпачынку, пакоі, дзе маглі б адпачыць бацькі дзяцей, што прыйшлі на дыскатэку. Перспектыва — за шматгранным сямейным адпачынкам.
Іван КРУК:
— Дзякуй вялікі за арганізацыю сённяшняй сустрэчы. Яна аказалася для мяне вельмі карыснай. У нечым нечаканай, у нечым завостранай на перспектыву. Перакананы, што матэрыялы “гарачай лініі” будуць абмеркаваны на наступным савеце Інстытута, а, магчыма, стануць падставай да правядзення на вашай або нашай тэрыторыі шэрагу "круглых сталоў".