Прэм'ерны паказ спектакля "Выкраданне Еўропы, або Тэатр Уршулі Радзівіл" у Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы выклікаў надзвычай бурную рэакцыю. Адны з захапленнем казалі пра чарговае "новае слова ў беларускім тэатры", іншыя з запалам папракалі новую пастаноўку ледзь не ў самадзейнасці і пагардлівым стаўленні да драматургічнай спадчыны Францішкі Уршулі Радзівіл, традыцый беларускага тэатра ўвогуле і Купалаўскага - у прыватнасці. А заадно - і ў "падмане" ўсіх прысутных у зале гледачоў, якія чакалі, што атрымаюць эпічнае мастацкае палатно, апяваючае вытокі тэатральнага мастацтва, а не іранічны "капуснік" на тэму хатніх радзівілаўскіх забаў. На фоне гэткай амплітуды ацэнак і высноў дарэчы аказаўся і наш традыцыйны рэдакцыйны "культпаход". На старонках "К" сваімі думкамі аб убачаным дзеляцца "культура"ўцы, рэдактары аддзелаў Таццяна КОМАНАВА і Надзея БУНЦЭВІЧ, а таксама рэдактар аддзела часопіса "Мастацтва" - музычны крытык Таццяна МУШЫНСКАЯ.
Таццяна КОМАНАВА:
- Прэм'ера "Выкраданне Еўропы, або Тэатр Уршулі Радзівіл" у Нацыянальным акадэмічным тэатры імя Янкі Купалы, якую так доўга чакалі, нарэшце адбылася. Праект, што, па словах мастацкага кіраўніка тэатра Мікалая Пінігіна, прапануе нам своеасаблівую рэканструкцыю тэатральных відовішчаў, якія ладзіліся ў Нясвіжскім палацы ў часы Францішкі Уршулі Радзівіл і пад непасрэдным яе кіраўніцтвам, і пакліканы звярнуцца да вытокаў прафесійнага тэатра на беларускіх землях, пабачыў свет. Вашы ўражанні ад спектакля, калегі?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Уражанні, скажу дыпламатычна, - супярэчлівыя. Так, Мікалай Пінігін, прыйшоўшы на пасаду мастацкага кіраўніка Купалаўскага тэатра, заяўляў гэтую назву на перспектыву як адзін з вельмі цікавых праектаў. Калі вечарам пасля прэм'еры ўзяла кнігу твораў Францішкі Уршулі Радзівіл, выдадзеную ў 2003 годзе, я з вялікім інтарэсам прачытала п'есу "Распуснікі ў пастцы": вельмі добры пераклад, цудоўная рыфма. Атрымала вялікае задавальненне. Азнаёміўшыся з уступным артыкулам, каментарыямі, яшчэ раз пераканалася, наколькі гэтая асоба - унікальная. Нягледзячы на тое, што пражыла Уршуля Радзівіл ўсяго 48 гадоў ды і літаратуру не ўспрымала як асноўны від дзейнасці, яна столькі паспела стварыць, што дзіву даешся. Таму зварот да гэтай маштабнай і цікавай асобы для мяне цалкам зразумелы: калі спектакль толькі справакуе цікавасць да яе- у гэтым будзе свой плюс.
Таццяна КОМАНАВА:
- А яму гэта ўдасца?
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Пра тое і хачу сказаць. Пасля прагляду пастаноўкі, у чалавека, які не мае больш-менш дакладнага ўяўлення пра Уршулю Радзівіл, на маю думку, не складзецца, па-першае, цэласнае і адэкватнае ўяўленне пра гэтую асобу, а па-другое, наўрад ці з'явіцца жаданне пазнаёміцца з ейнай творчасцю. Бо тое, што нам паказалі са сцэны, не мае аніякага дачынення да заяўленага прынцыпу рэканструкцыі. Патлумачу, чаму. Тое, што рабіла Францішка Уршуля Радзівіл, - сапраўдны хатні тэатр. Яе самарэалізацыя як творчай асобы разлічана не на зварот да нашчадкаў, а, у першую чаргу,- на ўласныя творчыя сілы. Яна была вельмі начытаным чалавекам, і ў сваёй творчасці займалася тым, што брала пакрысе з розных крыніц і кампілявала ў адно разнастайныя міфы, раманы, апрацоўваючы ўсё гэта творчым чынам.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- А вось "Распуснікі ў пастцы" - не кампіляцыя, а цэласны сюжэт з "1001 ночы"...
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Так, але ва Уршулі Радзівіл ёсць і творы, якія напачатку лічыліся аўтарскімі, бо навукоўцы не маглі знайсці адной пэўнай крыніцы, і толькі пасля заўважылі, што яна персанажаў брала з адной, сюжэтныя лініі- з другой, фінал - з трэцяй. Але, яшчэ раз паўтаруся, свае кампіляцыі яна заўсёды творча перапрацоўвала. Прыкладам, у п'есах Уршулі абавязкова павінен быў быць шчаслівы фінал. І нават калі яна звярталася да старажытных міфаў, дзе гэтага не было прадугледжана, то паварочвала гісторыю ў патрэбны ёй бок. "Выкраданне Еўропы..." даволі паказальнае ў гэтым сэнсе. Яна ставіла ўсе свае спектаклі ад уласнага імя і "пра сябе" ў галоўнай ролі. Жанчына ў яе п'есах - заўсёды ў галоўнай ролі, менавіта яна выбірае сабе кавалераў, а не наадварот.
Таццяна КОМАНАВА:
- Атрымліваецца, што Францішка Уршуля Радзівіл - першая беларуская феміністка? Але ж для мяне пасля прагляду спектакля яна паўстала ў большай ступені як жонка, якая для таго, каб муж з сябрамі, што балююць у палацы, не перабралі за сталом лішняга, ладзіць для іх такія "забавы на вольным паветры". Як утрымаць іх увагу?
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Зыходзячы з назвы - "...Тэатр Уршулі Радзівіл", - менавіта яго мне і не хапіла ў спектаклі. Не хапіла размоў пра саму гэтую постаць, яе бачання творчасці, тэатра і жыцця ўвогуле. Хаця менавіта на апошняе і ішла паглядзець. Дарэчы, муж Уршулі якраз быў нават супраць гэтых яе захапленняў.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Не пагаджуся: у лістах Рыбанькі ёсць даволі высокія ацэнкі ейных работ.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Але побач можна прачытаць і пра тое, як яму надакучыў гэты тэатр з рэпетыцыямі, што часам ладзіліся ў вечаровы або начны час, пра тое, што пад час іх вакол яе з'яўляліся розныя партнёры... Не сакрэт, што сам ён не славіўся цнатлівасцю, і таму, у пэўным сэнсе, сваёй творчасцю Уршуля брала рэванш як жанчына. Вяртаючыся ж да тэмы хатніх спектакляў, хачу нагадаць, што яны ствараліся сваім, хатнім, колам і з удзелам гасцей, якія прыязджалі ў тыя часы не на адзін вечар, а на тыдзень-два. Да іх прыезду ўжо ўсё было падрыхтавана да рэпетыцый, і сам спектакль рэалізоўваўся ў паўімправізацыйных умовах. Так, гэта была забава, якая, аднак, дала магутны штуршок для далейшага развіцця прафесійнага тэатра. У гэтым аспекце, дарэчы, трохчасткавы падзел на балет, оперу і драматычнае прадстаўленне таксама не адпавядае рэальнасці. Практычна ўсе спектаклі, што ладзіла Уршуля Радзівіл, - драматычныя дзеі з музыкай. І хаця музыка да нас не дайшла, яе існаванне пацвярджаюць шматлікія спасылкі нават у самой Уршулі. Ды і разумення оперы ў такім структурным выглядзе, да якога мы прывыклі сёння, у тыя часы не было.
Таццяна КОМАНАВА:
- Але рэжысёр прапаноўвае нам акурат трохчасткавае дзяленне спектакля. Кожная з гэтых частак можа існаваць самастойна, бо не закальцавана з іншымі ні на сюжэтным, ні на вобразным узроўні. І таму прапаную пагутарыць падрабязна пра кожную з іх, паспрабаваць больш дэталёва разабрацца не з тым, чаго ў пастаноўцы не было, а- што мы ўсё ж пабачылі на сцэне.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Сапраўды, усе тры часткі пакінулі рознае ўражанне. Прыкладам, першая- балетная - выклікала мой інтарэс. Хаця візуальна адразу відаць, што задзейнічаны не прафесійныя акцёры балета, а навучэнцы харэаграфічнага каледжа. Мне было цікава, як харэограф Наталля Фурман справіцца з пастаўленай задачай: на музыку, якая не дайшла з таго часу, а напісана "ў стылістыцы" XVIII стагоддзя кампазітарам Андрэем Зубрычам, прапанаваць адпаведную балетную лексіку, стварыць і сабраць цэласнае відовішча.
Таццяна КОМАНАВА:
- І пераканаць нас, што яно адлюстроўвае той час?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- У прынцыпе, адлюстроўвае, і з гэтага боку харэограф нібыта справіўся з задачай. Але справа ў тым, што сёння публіка - іншая. І калі, згодна з прынцыпам рэканструкцыі, прадставіць дакладныя, адпаведныя стылістыцы XVIII стагоддзя рухі, пластычную пабудову, гэтага аказваецца не дастаткова: у некаторых момантах гэты прыём спрацоўвае, а ў некаторых - не.
Таццяна КОМАНАВА:
- Атрымліваецца разрыў у часе, і гледачы, што сядзяць у зале, "не разумеюць" мову сцэнічнага дзеяння XVIII стагоддзя?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Справа не ў разуменні- там няма нічога такога складанага і надзвычайнага. Але, на мой погляд, мне не хапіла галоўнага: акрамя ўзнаўлення стылю хацелася б убачыць погляд харэографа з ХХІ стагоддзя на XVIII-е. Гэта дадало б балетнай частцы глыбіні і асэнсаванасці.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Для мяне, дарэчы, балетная частка сталася не рэканструкцыяй, а акурат сучасным бачаннем характарнага танца, дзе саліраваў герой - састарэлы татуля -у выкананні Аляксандра Фурмана. Усё гэта было зроблена добра, якасна, але... У балеце часоў Уршулі Радзівіл не было чыстай танцавальнай "класікі" ў сучасным яе разуменні- там асноўную частку танцавальнага малюнка складалі жэсты, пластыка, а зусім не сам танец.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- На мой погляд, самай удалай у спектаклі атрымалася оперная - "Выкраданне Еўропы". Не ў апошнюю чаргу і за кошт таго, што ў ёй якраз была гэтая спроба паглядзець на гісторыю вачыма дня сённяшняга. З вялікім інтарэсам убачыла ў ролі Еўропы Юлію Шпілеўскую - актрысу, якая звычайна выконвае ў тэатры драматычныя ролі, але валодае і добрымі вакальнымі данымі. У яе прыгожы голас, чыстае прыемнае інтаніраванне, прыцягальнае сцэнічнае абаянне. А яшчэ - быў добра чутны тэкст. І гэта таксама вельмі важна, асабліва ў драматычным тэатры, бо не сакрэт, што оперныя спевакі часта грашаць тым, што глядач у зале чуе вакал, але не разбірае слоў і сэнсаў. Шпілеўская ў гэтым сэнсе знайшла ўдалы баланс паміж вакалам і тэкстам. Былі тут і іншыя жывыя моманты, якія правакавалі на пэўнае іранічнае ўспрыняцце тых або іншых знаходак: хвалі на колцах, што рухаліся, ствараючы эфект бурнага мора, бык, у якога ў пэўны момант адкідваліся бакі, і адтуль, бы з лятаючай талеркі, выходзіў Зеўс...
Таццяна КОМАНАВА:
- Пагаджуся, у гэтым спектаклі (і другая яго частка - самае яркае таму пацвярджэнне) немагчыма абысці ўвагай работу сцэнографа Вольгі Мацкевіч. Па сутнасці, перад ёй стаяла задача, з аднаго боку, стварыць стылістыку тэатральных прадстаўленняў таго часу, а з іншага - ажывіць канкрэтныя радзівілаўскія гравюры і персанажаў, якіх мы ведаем "у твар" дзякуючы таму ж выданню твораў Францішкі Уршулі. І мастачка бліскуча спраўляецца са сваёй задачай: гэта выяўляецца ў выкарыстанні суперзаслоны і дэкарацыйных ставак, якія паўтараюць тагачасную традыцыю падзялення сцэнічнай прасторы на планы, і ў касцюмах персанажаў (яны ў свой час уяўлялі з сябе плён творчай стылізацыі пад абстрактную даўніну, а сёння ўспрымаюцца яе своеасаблівым люстраным адбіткам), што дазваляе рэжысёру ў пары-тройцы мізансцэн "праілюстраваць" сапраўдныя гравюры XVIII стагоддзя сцэнічнымі мізансцэнамі. Разам з тым, адкрытае выкарыстанне тэатральных прыёмаў таго часу, як згаданыя хвалі на колцах, а побач з імі- "раскладны" бык, выкананы ўжо ў традыцыях сучаснага тэатра, захопленага тэндэнцыямі "тэхнагеннай гламурызацыі", стварае атмасферу лёгкай тэатральнай усмешкі, у першую чаргу - у адносінах імкнення да падтрымання любым коштам уласнага сур'ёзнага выразу твару. І таму калі "прэпарыраваць" дадзеную пастаноўку, адсякаючы, як у скульптуры, усё лішняе, я ў цэнтры ўвагі пакінула б менавіта работу сцэнографа Вольгі Мацкевіч.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Але ж мы не прэпарыруем спектакль, а, наадварот, мусім разглядаць яго ў цэласнасці. І таму на фоне ўсяго вышэйсказанага, менавіта у другой частцы пастаноўкі пачалі з'яўляцца мізансцэны, якія выклікалі вялікае пытанне і зніжалі ўзровень самой дзеі. Тут, як, дарэчы, і ў трэцяй частцы, у мяне раз-пораз узнікалі пытанні адносна мастацкага ўзроўню таго, што прапануецца гледачам. Гэта- нацыянальны? Акадэмічны? Імя Янкі Купалы?
Таццяна КОМАНАВА:
- Напісана ж на афішы: "імя" Уршулі Радзівіл.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Хтосьці можа сказаць: маўляў, тое - маё прыватнае ўражанне і меркаванне, але ж у зале было шмат тэатральнай публікі, і сказаць, што гэтае відовішча прайшло на ўра, я не магу. Хаця, безумоўна, ведаю і тых, каму ўбачанае спадабалася. І ўслед за названымі вышэй пытаннямі ўзнікаюць новыя: што ў гэтым спектаклі можа паслужыць прыкладам для пераймання тым жа студэнтам акцёрскага або рэжысёрскага аддзяленняў Акадэміі мастацтваў? Параўноўваючы пастаноўку з "Сымонам-музыкам" або "Пінскай шляхтай" таго ж Пінігіна, відавочна, што гэта былі работы іншага ўзроўню. Сваім жа новым спектаклем, гэтымі мізансцэнамі, інтэрпрэтацыямі тэксту ён разбурае міф аб XVIII стагоддзі як перыядзе росквіту культуры, што была на беларускіх землях.
Таццяна КОМАНАВА:
- А можа, рэжысёр мае рацыю ў тым, што не варта трымацца міфаў, а лепш паглядзець на гісторыю адкрытымі вачыма, убачыць яе ў праўдзівым, непрыхарошаным выглядзе?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Гэта не датычыцца літаратуры, культуры. Я вось прачытала тэксты Уршулі, і ўсё тое, што тэатр для мяне разбурыў, яны наноў стварылі.
Таццяна КОМАНАВА:
- Вам проста пашчасціла, што маеце на кніжнай паліцы збор яе твораў. А як "пераварыць" уласныя ўражанні пасля спектакля, скажам, юным гледачам, якіх, упэўнена, павядуць паглядзець пастаноўку, што звяртаецца да нацыянальнай гісторыі, культуры?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- А можа, не варта было б гэта паказваць школьнікам?
Таццяна КОМАНАВА:
- Тады на якую мэтавую аўдыторыю "ляжа" гэты спектакль?
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Пэўна, буду больш катэгарычнай адносна мэтавай аўдыторыі, але скажу: тэатральную, "падрыхтаваную" публіку гэтая пастаноўка наўрад ці прывабіць. Прынамсі, пры ўсёй сваёй павазе і любові да творчасці Уршулі Радзівіл, XVIII стагоддзя і тэатральнага мастацтва ўвогуле, ні сама ў другі раз не пайду, ні студэнтаў не павяду, хаця іншыя спектаклі Пінігіна яны ў мяне наведвалі ў абавязковым парадку. Падумала: можа пастаноўка створана па прынцыпе "які час - такія і песні", і ва ўмовах вандроўнага існавання тэатра паклікана прыцягнуць у глядзельную залу іншага гледача? Але ж акурат гэткая катэгорыя таксама наўрад ці знойдзе тут штосьці для сябе, і калі ўжо аматары "забаўляльнага" мастацтва захочуць паглядзець на жаночыя распрананні, яны знойдуць магчымасць убачыць іх у іншых месцах, не такія скаваныя, з большай фантазіяй, і ім пакажуць усё натуральнае, а зусім не "пластмасу", як у Купалаўскім... Хаця, безумоўна, у саміх п'есах Уршулі Радзівіл сапраўды шмат эротыкі, але зусім не вульгарна-пажадлівых жартаў. І ўсю тую эротыку, закладзеную ў тэкстах, можна было б паказаць прыгожа, эфектна, падаць без налёту грубасці.
Таццяна КОМАНАВА:
- А што наконт музычнага шэрагу?
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Перад пачаткам пастаноўкі я, шчыра кажучы, не ведала, што аўтар музыкі - Андрэй Зубрыч, але ж цягам першай дзеі змагла гэта вылічыць. Калі ў балетнай частцы яшчэ больш-менш вытрымана эпоха, то ў оперы гэтага ўжо няма. Там сабраныя самыя розныя стылістычныя моманты, нават эстрадныя, але ж уведзены яны ў агульную музычную прастору без аніякай пэўнай аўтарскай ідэі, а- проста так, таму што мелодыю туды "пацягнула". Бясконцыя секвенцыі, дзве любімыя танальнасці аўтара, за межы якіх ён выходзіць вельмі рэдка, - усё гэта таксама прытупляе ўспрыняцце. І потым, мне асабіста не хапіла ў спектаклі жывой музыкі. Тое, што з'яўляецца радзівілаўскай традыцыяй, і тое, чым заўсёды славіўся Купалаўскі тэатр - музыканты на сцэне. На маю думку, маленькі ансамбль толькі б упрыгожыў спектакль. Тым больш, што хатняе музіцыраванне таго часу славілася традыцыяй спалучэння самых розных музычных інструментаў: музыка пісалася не з разліку на пэўныя тэмбравыя саставы, а - проста. І склад выканаўцаў фарміраваўся ў залежнасці ад таго, якія інструменты былі ў наяўнасці і хто чым валодаў. Чым не магчымасць пафантазіраваць, паспрабаваць стварыць нешта яркае, імправізацыйнае?
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- На жаль, як мне падаецца, тэатр пайшоў услед за тэндэнцыямі масавай культуры: насмяшыць любым спосабам. І акурат адсюль - такое навязлівае імкненне распранаць актрыс. Заглыбіўшыся крыху ў гісторыю, знайшла, што ў 2000 годзе "Распуснікаў у пастцы" ў Гомельскім абласным тэатры ставіў Віталь Баркоўскі. Але ж там ён нікога не распранаў - значыць, можна было без гэтага абысціся? А вось у купалаўцаў я ўвесь час лавіла сябе на думцы, што гляджу нейкае рэаліці-шоу кшталту "Дома-2". Святлана Зелянкоўская, якая іграе галоўную гераіню "Распуснікаў у пастцы", увесь час хутка прамаўляе тэкст, нібыта нехта яе падганяе, прыспешвае хутчэй усё завяршыць. А з-за гэтага тыя сэнсы і думкі, якія закладзены аўтаркай у вусны гераіні, "праскокваюць", прападаюць. Некалі ў часопісе "Мастацтва" я пісала пра вельмі цікавы праект - "Адзін дзень Максіма Багдановіча", дзе Святлана Зелянкоўская выконвала галоўную ролю, а аўтарам ідэі і рэжысёрам была Ларыса Сімаковіч. Ён паказваўся адзін раз у філармоніі, але зала была перапоўнена. Так, магчыма, былі ў той рабоце фрагменты, якія выклікалі сумненні. Але калі на сцэну выходзіла Святлана Зелянкоўская ў ролі Максіма Багдановіча, я верыла, што ён мог гэтак апранацца, думаць так, глядзець у залу, мог "сустракацца" з Моцартам і Сальеры. Атрымліваецца, што пераканаць гледача- можна. Чаму ж у Сімаковіч гэта атрымалася, а ў Пінігіна- не? Думаецца, пасля такіх роляў, як Барбара Радзівіл, Анастасія Слуцкая, Максім Багдановіч, якія ствараюць гонар любому акцёру або актрысе, гэта - апусканне ўніз. І мне шкада акцёраў, якія патрацілі час на тое, каб запомніць аўтарскія тэксты, а таксама гледачоў, якія прамарнавалі ўласны час і грошы, каб усё гэта паглядзець.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Пад час прагляду ў мяне пастаянна ўзнікалі паралелі з "Ідыліяй", нават на ўзроўні мізансцэн. Але ж- адна акалічнасць: у "Ідыліі" ўсё гэта было зроблена цудоўна, і- атрымалася, хапала і пачуццёвасці, і сентыментальнасці. Калі згадваць "Ідылію", то акурат яе можна было б назваць "рэканструкцыяй" (ужываю гэты тэрмін у двукоссі), якая адначасова заставалася і суперсучаснай. Што я маю на ўвазе? Вядома, што з усёй музыкі да "Ідыліі" захаваўся толькі адзін нумар, які і быў выкарыстаны ў спектаклі. Аднак усё астатняе, што напісаў да пастаноўкі кампазітар Уладзімір Кур'ян, было зроблена так, нібы Дунін-Марцінкевіч і яго сябры - там была цэлая каманда - стварылі гэта, калі б жылі сёння. Усе эстэтычныя прыёмы, уласцівыя драматургічнай эпосе, асэнсоўваліся стылістычна праз дзень сённяшні, менавіта таму такая схема "рэканструкцыі" спрацоўвала, і мы абсалютна верылі таму, што адбывалася на сцэне. Цяперашні ж спектакль мае вельмі аддаленыя адносіны да таго ж сапраўднага тэатра дэль артэ - балазе ў рамках апошняй "Панарамы" мы мелі ўнікальную магчымасць убачыць, як тое мусіць быць на самой справе: спектакль "Арлекін - слуга двух гаспадароў" у выкананні італьянскіх акцёраў з Пікала Мілана.
Таццяна КОМАНАВА:
- Або можна ўзгадаць і наш айчынны вопыт асваення дэль артэ - бліскучых "Вясёлых жабракоў" у Рэспубліканскім тэатры юнага гледача.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Так, цудоўны спектакль з музыкай Уладзіміра Кандрусевіча і харэаграфіяй Наталлі Фурман.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Дарэчы, калі на самым пачатку з'явіўся Арлекін у выкананні Аляксандра Казелы і пачаў дыялог з залай, мне было цікава. На мой погляд, ён і яго стасункі з Лаурай - адны з самых жывых момантаў у спектаклі.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- А я на самым пачатку падумала: якая цудоўная ідэя, калі б у кожным наступным спектаклі пасля радзівілаўскіх гасцей акцёр называў і тэатральную VIPпубліку, якая прыйшла на канкрэтны спектакль, як тое робяць у "Камедзіклаб", - жывы кантакт з залай і надалей быў бы забяспечаны.
Таццяна МУШЫНСКАЯ:
- Вось вы, Надзея, назвалі "Ідылію", але ж гэта - пастаноўка ўжо мінулага стагоддзя. Згадайма хаця б нядаўнюю "Пінскую шляхту". Сама п'еса, шчыра кажучы, не давала асновы для такога шыкоўнага спектакля, і калі мы ў школе вывучалі гэты твор, пісара Кручкова ніхто не ўспрымаў усур'ёз. Але я ўзгадваю ў гэтай ролі Віктара Манаева, яго пластыку, выразнасць мімікі і рухаў,- гэта проста бляск! Там кожны рух персанажаў, кожны жэст, кожная мізансцэна былі дакладна вывераныя і трапныя. І ўсе тыя надзвычай пазнавальныя жэсты, якія рэжысёр перанёс у новую пастаноўку, незаматываваныя, выглядаюць недарэчнымі самацытатамі, і толькі.
Таццяна КОМАНАВА:
- У тэатральных колах, прынамсі, гэтая праблема не актуальная: Купалаўскі па-ранейшаму лічыцца вядучай тэатральнай пляцоўкай краіны, ды і Мікалай Пінігін, нягледзячы на нашы з вамі прэтэнзіі да яго апошняга спектакля, не страчвае свайго статуса рэжысёра-лідара. І менавіта таму купалаўцы, на маю думку, павінны быць больш адказнымі за тое, што атрымліваецца ў выніку іх творчых эксперыментаў. Людзі ж, якія прыйшлі і прыйдуць на гэтую пастаноўку, жадаюць убачыць, даруйце, зусім не бычыны азадак, а, у першую чаргу, прафесійны погляд лідараў айчыннага тэатра на нашу нацыянальную спадчыну.
Надзея БУНЦЭВІЧ:
- Згодная: многія на гэты спектакль ішлі нават не "на Уршулю Радзівіл", а, так бы мовіць, "на Пінігіна". Паверце, каб такую пастаноўку паставіў іншы рэжысёр у іншым тэатры, у нас гэта выклікала б іншую рэакцыю. Мы сказалі б: вось, нарэшце, тэатр "дарос" да таго, што акцёры "нават" рухаюцца на сцэне і "нават" спяваюць... Але тут ужо самім імем Купалаўскага тэатра і Пінігіна планка пастаўлена даволі высокая. З аднаго боку, кожны творца павінен мець права на эксперымент, на памылку, і гэта не робіць яго меншым мастаком, а можа, наадварот, дае магчымасць зразумець, што адбылося, і зрабіць па-іншаму. Але любы творчы чалавек, калі ён працуе не сам па сабе, а ў тэатры, павінен мець каманду, якая будзе рухацца з ім не проста ў адным накірунку, а- у адным дыханні. На жаль, у адрозненне ад тых спектакляў, якія мы тут узгадвалі, у "Выкраданні Еўропы..." я ўбачыла асобныя работы прафесіяналаў, кожнага ў сваёй галіне, а самога каманднага духу - не адчула...
Фота Юрыя ІВАНОВА і Аляксандра ДЗМІТРЫЕВА