Кіраўнік пушчы
Дырэктар Нацыянальнага парку “Прыпяцкі” Сцяпан БАМБІЗА — чалавек неабыякавы: дасведчаны ў прыродаахоўнай справе, дзелавы і кемлівы ў арганізацыі турыстычнага бізнесу.Дырэктар Нацыянальнага парку “Прыпяцкі” Сцяпан Бамбіза. |
— Я заўжды думаў пра тое, кааб добраўпарадкаваць Ляскавічы. Вясковы чалавек шмат працуе, ці ж не зарабіў ён на сучаснае ўтульнае жыццё? Так з’явіўся аграгарадок. Новая сельская культура пачынаецца не толькі з камфартабельных сядзіб. Гэта праца ўсіх вяскоўцаў у самых розных сферах дзейнасці, гэта новая культура нашага бізнесу — прыпяцкага турызму.
— І з чаго ён пачынаецца?
— Нашы палешукі гэта цудоўна разумеюць. З вялікай любові, з цікаўнасці, а не толькі з камерцыйнай выгоды. Палешукі — паэты і майстры. Напэўна, Кірыла Тураўскі нас натхняе, сонейка ды Прыпяць. Не ўяўляю жыцця без гэтай ракі, бо нарадзіўся і жыву ў Ляскавічах. Пра нас так і казалі: Бамбізы — людзі лесу і Прыпяці. І гэта вялікае шчасце — адчуванне лучнасці з прыродай, народным мастацтвам, не штучным, а натуральным… Тут мае і лёс, і любоў. І не дзіва, што на Прыпяць, у маляўнічыя мясціны нашага Нацыянальнага парку, прыязджаюць з усяго свету. Шкадую толькі, што Прыпяць амаль перастала быць суднаходнай.
— Што прываблівае наведвальнікаў у першую чаргу?
— Першароднасць прыпяцкай пушчы — паўднёвага царства беларускай прыроды. Яна зачароўвае турыстаў! Прыязджаюць, каб наталіцца Прыпяццю, убачыць яе спрыт, пакупацца, павудзіць рыбу, папаляваць, урэшце, выпрабаваць сябе ў нашых самабытных краях… Я вам паказваў аднойчы нашу дрэваапрацоўчую вытворчасць. Скажаце, што ніякіх адносін яна не мае да культуры? Мае — самае непасрэднае. Мы тут кожнае дрэва ведаем, люляем, ахоўваем. Разам з тым, робім вельмі якасны паркет, які нават у ЗША пастаўляем. Гэта беларуская марка, як і сам парк, сама Прыпяць. Гэта — як песня,толькі з дрэва…
— Прыпяць — гэта моц і прыгажосць, якія многім народам адкрываюцца цяпер упершыню.
— Мы ўжо некалькі гадоў працуем з турыстамі. Гэта і беларусы, і расіяне, і іншаземцы: італьянцы, амерыканцы, французы, немцы, галандцы, аўстралійцы… Яны палюбілі нашу нацыянальную культуру, Прыпяць і пушчу, дзе ўжо ёсць 100 зуброў, жывуць ваўкі і лісы, птушкі і кветкі, занесеныя ў Чырвоную кнігу. Мы ашчаджаем флору і фауну, а турысты едуць, каб спрычыніцца да нашай натуральнай прыроды, пажыць тут. Гэта, у асноўным, актыўны адпачынак.Прыязджаюць з-за мяжы і навукоўцы. У нашым парку ёсць тое, што беззваротна знікла ў іхніх мясцінах. Могуць за адной казюлькай ці кветкай, напрыклад, за Венерыным Чаравічкам, назіраць тыднямі! Само сабою, і нашы суайчыннікі знаходзяць у Нацыянальным парку свае маршруты, свае сцяжынкі. Наша Бацькаўшчына прыгожая бязмежна. І чым даўжэй жывеш, тым больш у гэтым пераконваешся…
Аграгарадок “Ляскавічы”. |
— Але, Сцяпан Мікалаевіч, культура нацыянальнага турызму ў нас толькі пачынае развівацца. Пагадзіцеся, нам яшчэ вельмі складана супернічаць з нацыянальнымі паркамі Еўропы, Амерыкі, Афрыкі…
— Так, але мы прасцей глядзім на праблемы камфорту, хоць даволі даўно адпавядаем патрабаванням вандроўнікаў з любой краіны. У кемпінгах — прыстойныя прыбіральні і кандыцыянеры. Палескі гатэль сярод пушчы ўпадабалі многія іншаземцы.
— Была ў Ляскавічах, пераканалася: гэта і камфортна, і сціпла. Маю на ўвазе і культуру абслугоўвання, і беларускую кухню, і правядзенне народных святаў і абрадаў. Дарэчы, што, як вы лічыце, галоўнае ў прыпяцкай, ляскавіцкай культуры?
— Шчырасць і прастата, своеасаблівая непаўторнасць песеннай мазаікі Прыпяцкай зямлі, адмысловасць людскіх характараў… Уражвае чысціня і акуратнасць на фермах у паркавай гаспадарцы. І сучасны рамонт Дома культуры дае спадзеў на абсалютна новы паварот у арганізацыі культасветработы… Мы проста прывыклі так жыць і працаваць. Мяне не падводзяць ні калегі па турызме, ні будаўнікі, ні жывёлаводы, ні леснікі. Зрэшты, яны самі ўсё могуць вам расказаць лепей за мяне.Многія яшчэ не ўявілі, што турызм — вельмі выгадная справа. За кожнае вандраванне даруюць сплаты іншаземцы, і ўсе гэтыя грошы, увесь прыбытак ідзе на развіццё культуры, будаўніцтва, на новыя цікавыя маршруты ў нашым парку.
Экстрэмальны турызм
Што гэта такое? За адказам я звярнулася да вядучага спецыяліста аддзела турызму Нацыянальнага парку “Прыпяцкі” Алены ЖУРАЎСКАЙ.Разліў Прыпяці. |
— Так, гэта адна са сцежак экстрэмальнага турызму. Другога такога дуба ў рэспубліцы няма. На нядаўнім экафоруме ў Мядзелі ўсе прызналі, што наш дуб старэйшы за іншыя. Таму і сцежка — адна з папулярных. Па дарозе — лясныя паляны, столік для турыстаў, бярвенчатыя масткі…
— Што яшчэ можна сустрэць на маршруце?
— Начнога цвыркуна, напрыклад, — але тут неабходна цярпенне. Нашы турысты, якія ўжо спазналі ўсе таямніцы парку, ягоную рэліктавую непаўторнасць, гатовы гадзінамі назіраць за ўсімі праявамі беларускай прыроды. Гэтая цікаўнасць аб’ядноўвае самых розных людзей з самых розных куткоў свету. Прырода аб’ядноўвае, сілкуе, дае эстэтычнае задавальненне… А экстрэмальны турызм — гэта некалькі дзён у зарасніках і сярод
Ложак ад майстра Аляксандра Маслы чакае турыстаў. |
— Ваш турыстычны досвед — прыклад для іншых рэгіёнаў Беларусі… Але ў чым своеасаблівасць турыстычных вандровак у ваколіцах Ляскавічаў?
— Наш навуковы супрацоўнік Алег Аляксееў, які паказаў вам сцежку да цара-дуба, суправаджае турыстаў і ў іншыя куткі пушчы, якія адметныя рэчамі проста унікальнымі. Да прыкладу, дзюнамі. Займаецца Алег яшчэ і соснамі — зразумеў, што дрэвы гэтыя ўзнаўляюцца больш інтэнсіўна на тэрыторыях, якія пашкоджаны нізавымі пажарамі… Турыстаў суправаджаюць людзі дасведчаныя — навукоўцы, леснікі, егеры, арнітолагі.
— Дык што, ёсць тут і Каракумы па-беларуску?
— Уздоўж Прыпяці такія пяскі! У Дарашэвічах, у самым нашым камфартабельным комплексе, ёсць турыстычная сцежка па дзюнах… Увечары можна лазню распаліць: усю стому, што назбіралася за спякотны дзень, як рукой здымае. Ёсць турысты, якія замаўляюць маршрут даўжынёю ў 17 кіламетраў праз увесь парк. Паход на двое сутак. Можна назіраць за жыццём дзікоў, якія раскопваюць зямлю ў пошуках труфеляў. Гэтыя грыбы лічацца дэлікатэсам у Францыі, а ў нас імі частуюцца дзікі.
Дворык у Дарашэвічах. |
— Так. Можна абысціся і безнаяўным разлікам. Прадугледжаны любыя паслугі. Тэлефануюць нам бесперапынна — усе жадаюць адпачыць у Ляскавічах і ў Тураве… Справа ў тым, што мы робім экскурсіі і на Замкавую гару да Кірылы Тураўскага, дзе вядуцца раскопкі замчышча. А таксама — у музей прыроды.Заязджаем і ў краязнаўчы музей, і на Барысаглебскія могілкі, дзе расце з зямлі цуда-крыж… Мне расказваў мясцовы царкоўны стараста Валерый Катлярчук, як на яго вачах жанчына, якая не магла хадзіць, раптам сама выйшла з машыны да крыжа…Усе ў захапленні не толькі ад Ляскавічаў — вялізнага ляснога сяла, дзе і жыхары таленавітыя, і ёсць аж 32 бусліныя гнёзды, і будаўніцтва вядзецца самае сучаснае, але і ад таго, што спазнаюць нашу гісторыю і выпрабоўваюць на турыстычных маршрутах сябе.21
Хутка Купалле
Да яго ў парку рыхтуюцца асабліва старанна. Не дзіва: Купалле, бадай, самае яркае народнае свята. Хто ж адмовіцца пераскочыць праз вогнішча, пусціць па рацэ вянок, адшукаць у лесе сваю папараць-кветку?! Тут прынята казаць: заманіць турыстаў на Купалле. Некаторыя лічаць свята язычніцкім, але ад гэтага любоў да Купалля не меншае.Дырэктар Ляскавіцкага дома культуры Ева Карняйчук. |
— Асноўны наш клопат — будоўля. Усё будзе ў клубе па-новаму. Вялізныя танцавальная і актавая залы. У Ляскавічах хутка — Дзень вёскі — вось тады і прыязджайце, калі закончым рамонт. А што паспеем — сумневу няма: раз сказаў Бамбіза — так і будзе! Ён усё паспявае, і сяло ўслед за ім. Капрамонт у разгары, а сцэнарый да Дня вёскі ўжо гатовы.У Ляскавічах любяць не толькі спевы і танцы, але і мастацкае чытанне. Дарэчы, не так часта сустракаеш у клубах аматараў чытання вершаў, а тут іх шмат. Значыць, школьныя выкладчыкі працуюць як мае быць…
— Чым яшчэ могуць здзівіць у парку “Прыпяцкі”?
— Нацыянальнымі стравамі, безумоўна! — адказвае Алена Андык, вядучы спецыяліст па турызме.
— Няўжо еўрапейцы сала ядуць?
— Яшчэ як! Просяць і сала, і кіслую капусту, і дранікі, і мёд… Гатуем і дзічыну, і рыбу. А стол накрываем сярод лесу, побач з Прыпяццю. На чырвоным ручніку — пірагі.
— А ці праўда, што турыстаў іншым разам возяць па вёсках, дзе можна набыць тканыя ручнікі і сурвэткі проста ў сялянак?
— Безумоўна. Бабулі выносяць свае вырабы проста на вуліцу, прыгожа развешваюць. Такія маленькія кірмашы выклікаюць захапленне ў турыстаў. І бабулям — задавальненне. Ёсць у нас унікальны майстар па дрэве, таленавіты скульптар Аляксандр Лявонцьевіч Масла. Ягоныя творы ўпрыгожваюць тэрыторыю кемпінгаў. Гэта ён, дарэчы, падказаў ідэю пабудовы рэзідэнцыі Дзеда Мароза ў Белавежскай пушчы… Ды што і казаць, іншаземцы прыходзяць у захапленне нават ад калодзежных жураўлёў, зробленых мясцовымі ўмельцамі…
— А ці можна пажыць, напрыклад, у будане?
— Можна. Робім будан, калі хто захоча, бо паважаем жаданні кожнага турыста. Ёсць маршрут на байдарках, ёсць на цеплаходзе, а калі хочаш — бяры вуду — і на Прыпяць!
— Алена, а дзе, дарэчы, бусел, якога празвалі Васілём Іванавічам і які хадзіў уздоўж Прыпяці і браў рыбу нават з рук?
— Адляцеў кудысьці. Буслы — птушкі хоць і аседлыя, але з норавам… Прывучаем не толькі буслоў, а нават і мядзведзяў, але ў кожнага ёсць права на волю.
Каб узняць увесь культурны пласт магчымасцей прыпяцкага экатурызму, пражыць трэба не адно жыццё. І гэта цудоўна разумеюць дырэктар парку Сцяпан Бамбіза і яго паплечнікі. Намеснік дырэктара парку па навуковай рабоце Анатоль Углянец, з якім мы праехалі разам не адзін дзесятак кіламетраў па лясах і вёсках, так і зазначыў: “Гэта культурны турызм. Кожны маршрут спрыяе не толькі адпачынку, але і захаванню беларускай прыроды, развіццю нашай навукі”.
Вольга ЯГОРАВА,
наш спецкар.
Мінск — Ляскавічы — Тураў — Мінск
Фота аўтара