Заяўка на адкрыццё
Антон Сідарэнка: - Цяпер нашай студыі, як ніколі, патрэбны прафесійна падрыхтаваныя кадры. Існуе і вялікі попыт на кінематаграфічную адукацыю: усё больш маладых людзей хочуць быць рэжысёрамі, аператарамі, кінадраматургамі, прадзюсерамі. Выдатна, што цяпер яны могуць не з'язджаць для атрымання профільнай адукацыі за мяжу, а прыходзіць па яе ў нашу Акадэмію мастацтваў. Тым не менш, ці будзе ў беларускага кінафакультэта свая адметнасць? Чым ён падобны і не падобны на аналагічныя замежныя ўстановы?
Рычард Смольскі: - Пэўна, мы яшчэ дакладна не ўсведамляем значэнне адкрыцця кінафакультэта - нашага маленькага "беларускага ВГИКа". Тым не менш, існуюць пэўныя спадзяванні, што менавіта ён павысіць агульны ўзровень кінематаграфічнай культуры на Беларусі. Усе падставы для гэтага ёсць: новы факультэт экранных мастацтваў будзе арыентавацца на лепшыя дасягненні айчыннага і сусветнага кіно, а вучэбны працэс на ім будзе заснаваны на добра вядомым па тым жа ВГИКу "прынцыпе творчых майстэрняў". Гэты вельмі дзейсны спосаб навучання новага пакалення ўжо колькі гадоў выкарыстоўваецца ў нас у Акадэміі на розных факультэтах.
Антон Сідарэнка: - "Прынцып творчых майстэрняў" - вельмі дзейсны, але толькі ў выпадку наяўнасці дастатковай колькасці майстроў, якія маюць на выкладанне час і, самае галоўнае, жаданне...
Рычард Смольскі: - Так, падобная праблема існуе. Будуць у Акадэміі вялікія майстры- будуць і добрыя вынікі. Калі аднаму творцу не трэба даказваць права на выкладанне, бо ён заслужыў яго сваімі работамі, то другому яшчэ трэба даказаць сваё права быць дапушчаным да студэнтаў. Мы ганарымся, што ў нас выкладаюць такія мэтры, як прысутнічаючы тут Міхаіл Жданоўскі, які цяпер вядзе майстэрню рэжысуры дакументальнага кіно. Мэтр айчыннага кіно Аляксандр Яфрэмаў навучае будучых рэжысёраў-"ігравікоў". Шматвопытная Настасся Суханава кіруе кафедрай аператарскага майстэрства. Лічу, студэнты павіны ганарыцца, што займаюцца ў такіх выкладчыкаў! Мы і надалей будзем прыцягваць да працы са студэнтамі самых лепшых практыкаў кінамастацтва, прычым не толькі айчынных: па магчымасці, будзем запрашаць на майстар-класы вядомых кінематаграфістаў з-за мяжы. Першым будзе польскі класік сусветнага кінамастацтва Анджэй Вайда, які, як плануецца, наведае нашу Акадэмію ўжо ў маі. Дарэчы, Вучоны савет будзе разглядаць пытанне аб прысуджэнні гэтаму рэжысёру звання ганаровага доктара Акадэміі. Важным будзе дадаць, што Акадэмія- равесніца Вялікай Перамогі. За 65 гадоў існавання мы можам адзначыць чатыры вялікія вехі нашага існавання: 1945-ы - год нараджэння ВНУ, 1953-і - стварэнне мастацкага факультэта, 1976-ы - з'яўленне факультэта дызайну, 1991-ы - пастановай Савета Міністраў Тэатральна-мастацкі інстытут быў перайменаваны ў Акадэмію. 2010-ы стане для нас яшчэ адной важнай кропкай адліку. Стварэнне факультэта экранных мастацтваў адбылося дзякуючы ўвазе, якую Кіраўнік нашай дзяржавы надае кінематографу: даручэнне адкрыць кінафакультэт вынікае з аднаго з пунктаў Канцэпцыі развіцця кінематографа. Дарэчы, карыстаючыся выпадкам, запрашаем усіх чытачоў "Культуры" 5 красавіка а 16-й гадзіне ў Вялікую залу галоўнага корпуса Акадэміі, дзе адбудзецца ўрачыстае адкрыццё. Мы вельмі спадзяёмся, што гэтую дату будуць лічыць сваім святам усе наступныя пакаленні беларускіх кінематаграфістаў.
Антон Сідарэнка: - Чаму новае падраздзяленне Акадэміі называецца менавіта факультэтам экранных мастацтваў, а не проста кінафакультэтам?
Рычард Смольскі: - Мы жывём у ХХІ стагоддзі, калі класічным кінематографам мастацтва не вычэрпваецца. Выпускнік новага факультэта павінен быць універсальным спецыялістам і працаваць там, дзе ён будзе найбольш запатрабаваны: на кінастудыі, тэлебачанні або іншым месцы, дзе вырабляецца экранны прадукт. Адсюль - і назва новага факультэта.
Антон Сідарэнка: - Што да структуры, якія кафедры ўвойдуць у яго склад?
Рычард Смольскі: - Самымі першымі стануць кафедра рэжысуры экранных мастацтваў, дзе будуць рыхтаваць рэжысёраў ігравога, дакументальнага і анімацыйнага кіно, а таксама рэжысёраў тэлебачання, і кафедра аператарскага мастацтва кіно і тэлебачання. Асновы гэтых кафедр у нас ужо даўно існуюць: раней яны функцыянавалі ў складзе Тэатральна факультэта. Абсалютна новай стане кафедра менеджменту, гісторыі і тэорыі кіно. Яна будзе не проста абслугоўваць патрэбы іншых спецыяльнасцей, а выпускаць сваіх спецыялістаў. Плануецца, што на ёй будуць рыхтаваць не толькі шматбаковых аналітыкаў, кіна-, тэлезнаўцаў, але і прадзюсераў, менеджэраў для сферы кіно і тэлебачання. Менавіта набор на гэтую кафедру стане першым у гісторыі новага факультэта. У перспектыве, на наступны год, будзе набрана група студэнтаў-сцэнарыстаў экраннай сферы. Апошнюю акалічнасць хачу яшчэ раз падкрэсліць: нашы спецыялісты павінны будуць пісаць і для "вялікага экрана", і для "малога". Яшчэ адным новым падраздзяленнем стане кафедра касцюма. На факультэце дызайну існуе кафедра касцюма і тэкстылю, але мы прышлі да высновы, што ёсць патрэба ў спецыяльнай падрыхтоўцы мастакоў па касцюме для экраннай сферы. Таму існуючая кафедра будзе рэарганізавана і пачне працаваць на факультэт экранных мастацтваў. Такім чынам, у яго склад увойдуць чатыры кафедры, таксама ён займее пэўную матэрыяльна-тэхнічную базу: відэастудыю, мантажныя і гуказапісваючыя лабараторыі. Плануем паступова "абрастаць" неабходным абсталяваннем. Пакуль тэхнічнае забеспячэнне выконвае Тэатр-студыя імя Е.Міровіча. Хочацца падкрэсліць: факультэт экранных мастацтваў "тэхнічна навукаёмісты" як ніякі іншы. Вучыць прафесіі кінематаграфіста "на пальцах" нельга. Мы цесна супрацоўнічаем з Нацыянальнай кінастудыяй "Беларусьфільм": не так даўно яны перадалі нам гукавое абсталяванне на 70 мільёнаў рублёў. Дапамагае і РУП "Белвідэацэнтр". У будучым, калі рэканструкцыя "Беларусьфільма" завершыцца, студыя стане галоўным месцам для практыкі нашых студэнтаў, як і асноўныя тэлекампаніі, з якімі мы таксама актыўна супрацоўнічаем.
Па "прынцыпе творчых майстэрняў"
Антон Сідарэнка: - Зразумела, што абсталяваннем вучэбная справа не абмяжоўваецца. Мастацтва кіно - адна з самых адкрытых, найбольш схільных да глабалізацыі. Ці будуць студэнты мець магчымасць вучэбных кантактаў з замежнымі студыямі і кінашколамі?
Рычард Смольскі: - Ужо сёння мы маем пагадненні аб супрацоўніцтве з замежнымі навучальнымі ўстановамі, перш за ўсё - з ВГИКам. Мяркуецца, што нашы выкладчыкі будуць стажыравацца ў гэтай сусветна вядомай кінематаграфічнай ВНУ. Таксама мы дамовіліся аб партнёрстве з Лодзінскай кінашколай. Дарэчы, візіт Анджэя Вайды адбудзецца менавіта ў адпаведнасці з гэтай дамовай. У самы бліжэйшы час плануем наладзіць самае цеснае супрацоўніцтва з Кіеўскім універсітэтам тэатра, кіно і тэлебачання імя Карпенка-Карага.
Антон Сідарэнка: - Дарэчы, наконт выкладчыкаў. Калі ў беларускай дакументалістыцы і анімацыі ёсць цэлы шэраг цікавых майстроў, здольных узначаліць творчыя майстэрні новага факультэта, то з рэжысурай ігравога кіно ў нас існуюць пэўныя праблемы. Па ўсім вядомых прычынах з творчага працэсу "выпала" цэлае пакаленне беларускіх рэжысёраў. Прагучала прозвішча Аляксандра Яфрэмава як вядучага майстра курса. Але адзін-два чалавекі не могуць адразу стварыць нацыянальную школу ігравога кіно...
Рычард Смольскі: - Ад пасаджанай яблыні пладоў чакаюць не адзін год. Трэба быць вельмі наіўным, каб меркаваць, што адразу ж пасля адкрыцця кінафакультэта аднекуль з'явяцца шэдэўры... Просты прыклад: ВГИК цягам свайго 90гадовага існавання выпусціў тысячы студэнтаў, але ў гісторыі мастацтва засталіся толькі некалькі дзесяткаў. Каб на Беларусі з'явіўся адзін талент, роўны Андрэю Таркоўскаму, або, таму ж Вайду, трэба выпусціць шмат дзесяткаў маладых амбіцыйных, прафесійна падрыхтаваных кінематаграфістаў. Каб з'явіўся новы Жданоўскі, патрэбны два дзесяцігоддзі натхнёнай працы... На "Беларусьфільме" часцяком скардзяцца: маўляў, бракуе кадраў так званага "сярэдняга звяна" - асістэнтаў аператара, другіх рэжысёраў. Мяркую, перш чым заняць на студыі галоўныя месцы, нашы студэнты павінны будуць прайсці гэтыя "сярэднія", але такія важныя пасады. Усё цалкам будзе вымагаць не аднаго года актыўнай дзейнасці. А ўжо потым з'явяцца вынікі.
Антон Сідарэнка: - Але ж, мусіць, мяркуецца, што месцы кіраўнікоў творчых майстэрняў зоймуць, у тым ліку, дзеючыя кінематаграфісты? Аляксандр Яфрэмаў, напрыклад, вядомы як адзін з самых актыўных беларускіх рэжысёраў, які амаль увесь свой час прысвячае працы над новымі стужкамі. Хто заменіць яго ў аўдыторыях?
Рычард Смольскі: - Практыка таго ж ВГИКа сведчыць, што студэнтам не абавязкова ўвесь час кантактаваць з майстрам. Рамяству па канкрэтных дысцыплінах вучаць іншыя выкладчыкі, а майстар дае агульны накірунак. Калі ён - сапраўды буйны дзеяч мастацтва, то нават некалькі гадзін стасункаў з ім у месяц моцна дапамагаюць маладому творцу. Асабіста я - прыхільнік той думкі, што мастацтву, як замежнай мове, навучыць нельга, - можна толькі самому навучыцца. Зразумела, не без дапамогі выкладчыкаў.
Гузік як творчая задача
Антон Сідарэнка: - Як будуць выглядаць уступныя экзамены на новы факультэт? Як майстры мяркуюць знаходзіць найбольш таленавітых і актыўных абітурыентаў, і ці маюць шанцы папоўніць шэрагі рэжысёраў, да прыкладу, учарашнія выпускнікі школы?
Міхаіл Жданоўскі: - Я дагэтуль не лічу сябе выкладчыкам у традыцыйным разуменні. Мне наогул не падабаецца, калі навучанне зводзіцца да нейкай "сістэмы", якой патрэбна абавязкова прытрымлівацца. Год таму я набраў майстэрню рэжысёраў-дакументалістаў, бо мне было цікава працаваць з людзьмі, якія абралі не звычайны прафесійны шлях, а вельмі складанае жыццё творчай асобы. Трэба сказаць, ахвотных стаць дакументалістамі было зусім няшмат: экспертным саветам да экзаменаў было дапушчана 17 чалавек, а студэнтамі сталі толькі 6. З гэтай колькасці так званую "жыццёвую школу" прайшлі двое: адзін хлопец паступіў пасля войска, а другі дзеля мары здымаць кіно сышоў з трэцяга курса педагагічнага універсітэта, і я паважаю яго за рашучасць. Вось гэтую рашучасць, гатоўнасць ісці на рызыку, неабыякавасць мы і шукалі ў будучых студэнтах. Безумоўна, цікавыя асобы адчуваліся на эмацыйным узроўні. На экзамене абітурыенты павінны былі праявіць свае творчыя схільнасці. Адным з заданняў было расказаць гісторыю... гузіка: такім чынам мы спрабавалі праверыць магчымасць абстрактнага мыслення ў абітурыентаў. А яны, пачуўшы незвычайную просьбу, глядзелі на камісію здзіўлена, пыталіся, што мы маем на ўвазе. Калі нарэшце разумелі, што ад іх патрабуюць, пачыналі прыдумляць, і, ведаеце, сярод іх гісторый было шмат вельмі цікавых і незвычайных.
Антон Сідарэнка: - Аднак ці могуць паспяховыя ўступныя экзамены быць гарантыяй таго, што знойдзеныя ў абітурыента творчыя схільнасці разаўюцца ў нешта больш вялікае?
Міхаіл Жданоўскі: - Сапраўды, такая праверка яшчэ мала што азначае. Як вядома, адзін цікавы верш можа напісаць амаль кожны, але гэта не будзе азначаць, што кожны - сапраўдны паэт. Таму момант выбару будучых студэнтаў - вельмі складаны. Адрозненне нашых экзаменаў ад тых, якія я праходзіў, калі паступаў калісьці ў ВГИК, у тым, што для большасці студэнтаў яны былі адносна лёгкімі, бо наш конкурс нельга параўнаць з маскоўскім. Складваецца ўражанне, што некаторыя студэнты, прайшоўшы адбор, замкнуліся ў сабе, у адносна бяспечнай і знаёмай па школе вучэбнай абстаноўцы. А наша прафесія патрабуе асаблівай актыўнасці. Нездарма вялікі Міхаіл Ром працаваў у асноўным толькі з тымі студэнтамі, якія былі яму цікавыя, праяўлялі актыўнасць. Я намагаюся, каб пасля выпуску мае студэнты не існавалі паасобку, а ўяўлялі з сябе нейкае творчае адзінства, братэрства. Усё-такі сапраўдная кінастудыя - гэта не збор асобных індывідуумаў, а адзінае цэлае. Лічу, шматлікія праблемы нашай студыі ад таго, што яна страціла нейкі агульны дух, які звычайна называюць студыйнасцю. Вось яго я і спрабую абудзіць у студэнтах. Рэжысёр не можа знаходзіцца ў некім вакууме, ён павінен быць магнітам, што прыцягвае ўсіх студыйных спецыялістаў дзеля агульнага станоўчага выніку.
Антон Сідарэнка: - Крытыкі сучаснай мадэлі адукацыі сцвярджаюць, што ВНУ (і гэта тычыцца не толькі Акадэміі мастацтваў) фактычна адарваны ад вытворчасці, што лекцыі нават самых лепшых педагогаў і чытанне самых актуальных падручнікаў не дапамагаюць пры сустрэчы з рэальным жыццём. Калі браць кіно, то вельмі часта бывае, што выгадаваны ў "цяплічных умовах" творчай майстэрні талент, трапіўшы ў жорсткія межы сучаснага кінабізнесу, сутыкнуўшыся з ўнутрыстудыйнай канкурэнцыяй, губляецца і здымае абсалютна шэрыя, невыразныя работы. Потым крытыкам застаецца толькі пераглядаць яго студэнцкія курсавыя і дыпломныя стужкі і расчаравана казаць: "Якія спадзяванні мы ўскладалі на гэтага хлопца!"
Міхаіл Жданоўскі: - Асабіста я прыкладаю ўсе намаганні, каб з маімі студэнтамі такога не здарылася. Аднак, зразумейце: амаль усе яны - учарашнія школьнікі, лічыце, дзеці. Заданні, якія яны пакуль што выконваюць, - элементарныя, так бы мовіць, на адлегласці "выцягнутай рукі", аб тым, што ім блізка і максімальна зразумела.
Андрэй Васілеўскі: - Першае сутыкненне студэнтаў з "жорсткай рэальнасцю" адбываецца ў нас, у Цэнтры практычнай падрыхтоўкі, дзе яны павінны выпрацаваць першае ўменне па зносінах з рознымі цэхамі і службамі, уменне забяспечваць пажарную і тэхнічную бяспеку. Яны прыходзяць да нас, каб атрымаць тэхніку для практычных заданняў, і мы вучым іх правільна пісаць заяву на яе выдачу, навучаем усведамленню сваіх правоў. Адбываецца пэўная сацыялізацыя маладых спецыялістаў. Мы імкнёмся прадухіліць сутыкненне нашых выпускнікоў з тымі "падводнымі камянямі", што чакаюць іх на кінастудыі і ў іншых арганізацыях, з якімі яны будуць супрацоўнічаць.
Калі вучыцца - то на студыі
Уладзімір Забэла: - Калі ў 1991 годзе было вырашана правесці першы набор студэнтаў на кінематаграфічныя спецыяльнасці, асноўнай умовай было тое, што яны будуць вучыцца працаваць непасрэдна на кінастудыі. Дарэчы, ініцыятарамі таго набору былі дзеючыя прафесіяналы Віктар Тураў, Ігар Рэмішэўскі, Віктар Дашук. Ды і самі абітурыенты 90-х, сярод якіх можна ўзгадаць Аляксандра Колбышава, Андрэя Кудзіненку, Дзмітрыя Іосіфава, былі дарослымі, склаўшыміся асобамі, ужо з вышэйшай адукацыяй. А што да конкурсу, то ён быў даволі высокі. Да прыкладу, вучыцца рэжысуры ў Міхаіла Пташука пажадалі аж пяцьдзесят восем чалавек! Уся практыка, уся тэхнічная база навучання месцілася на "Беларусьфільме". На вялікі жаль, вельмі хутка студыя апынулася ў незайздросным становішчы, калі грошай там не хапала на вытворчасць нават сваіх стужак. Што было казаць аб пачаткоўцах: выпускнікі былі вымушаны абараняцца курсавымі работамі. Але факт застаецца фактам: калісьці на "Беларусьфільме" існавала спецыяльная вучэбная студыя, створаная па ініцыятыве Турава, дзякуючы якой студэнты маглі адчуць усе асаблівасці працы ў "сапраўдным" кіно.
Антон Сідарэнка: - А якімі былі вынікі працы гэтай студыі?
Уладзімір Забэла: - Пэўна, галоўным з іх было тое, што першыя самастойна падрыхтаваныя ў Беларусі кінематаграфісты не згубіліся на прасторах жыцця. І ўзгаданыя Колбышаў, Іосіфаў і Кудзіненка, а таксама Ірына Волах, Галіна Адамовіч, Віктар Аслюк не кінулі сваю прафесію, зацвердзілі сябе ў ёй.
Міхаіл Жданоўскі: - Так, студэнтам-дакументалістам мы, іх старэйшыя калегі, у той час давалі магчымасць працаваць над кіначасопісамі.
Уладзімір Забэла: - Менавіта пад час такіх практык і прайшоў "натуральны адбор" сярод тых, хто прэтэндаваў на званне прафесіянала. На жаль, крыху пазней, ужо калі свой курс набраў Міхаіл Пташук, такой практыкі студыя прадаставіць студэнтам не магла. Больш за тое: толькі што падрыхтаваныя кадры былі вымушаны шукаць працу на расійскіх студыях. На шчасце, Пташук у той час здымаў "У жніўні 44-га" і запрасіў сваіх студэнтаў да сябе на пляцоўку. Калі гэтая майстэрня выпускалася ў 2004 годзе, дзяржавай былі выдзелены дастатковыя грошы на яе дыпломныя стужкі ("Колер кахання" Аляксандра Канановіча паказваюць па тэлеканалах да гэтай пары). Такім чынам, "пташукоўцам" пашанцавала: іхнія імёны - сярод дзеючых кінематаграфістаў. А вось сённяшнія студэнты апынуліся ў незайздросным становішчы: яны вывучаюць сваю прафесію, знаходзячыся амаль невылазна ў аўдыторыях. Гэтую сітуацыю крыху выправіў Аляксандр Яфрэмаў, да якога студэнты могуць хадзіць на пляцоўку яго "Замаху".
Антон Сідарэнка: - На жаль, у нашай размове не здолела прыняць удзел кіраўніцтва "Беларусьфільма". Было б цікава пачуць, ці мае магчымасць студыя на сучасным этапе прымаць дастатковую колькасць студэнтаў новага факультэта на практыку.
Рычард Смольскі: - Так ці інакш, галоўная задача факультэта экранных мастацтваў - арганізаваць бесперапынны навучальны працэс, каб паміж чарговым выпускам і наборам у майстэрні не праходзіла па некалькі гадоў, як гэта адбылося з тымі ж дакументалістамі.
Уладзімір Забэла: - Цалкам згодны. Таму мы і вымушаны набіраць учарашніх школьнікаў. А што да "ігравікоў", то пасля папярэдніх кансультацый ёсць спадзяванні, што новы набор будзе складацца з больш вопытных, а значыць - больш прыдатных для навучання абітурыентаў.
Дзе яны, выкладчыцкія кадры?
Уладзімір Мішчанчук: - Усё-такі вярнуся да асобы майстра, бо ад яе шмат што залежыць. Калі ў нас і атрымалася нешта раней, дык толькі дзякуючы такім выдатным кінематаграфістам, як Міхаіл Пташук, Барыс Шадурскі, Вячаслаў Нікіфараў, Віктар Дашук, ды іншым, хто часам самаахвярна аддаваў сілы выкладанню ў Акадэміі. Я лічу, што менавіта яркія, цікавыя майстры і спецыяльная маладзёжная студыя на "Беларусьфільме" дапамогуць гадаваць новае пакаленне айчынных кінематаграфістаў. Як знайсці дастатковую колькасць майстроў? А вы паглядзіце на нашых выпускнікоў, тых жа Колбышава, Кудзіненку, Дуброўскую! Усе яны выдатна закончылі Акадэмію і маюць вопыт рэжысёрскай працы. Асабіста я ўжо меў размовы з некаторымі з іх. Думка аб выкладчыцкай дзейнасці падалася шмат каму з іх пакалення цікавай. Лічу, праблему з кадрамі можна вырашыць, калі даверыць студэнтаў таму пакаленню, якое сёння актыўна практыкуе ў кіно.
Антон Сідарэнка: - А што можна сказаць пра практычную падрыхтоўку студэнтаў-аператараў?
Андрэй Чупрынскі: - Ужо пасля першага курса нашых студэнтаў-аператараў чакае двухтыднёвая практыка, з кожным курсам час практыкі павялічваецца, а курса з трэцяга шмат хто з іх уладкоўваецца на працу на тэлеканалы. Калі звярнуцца да статыстыкі, то практычна ўсе выпускнікі нашай кафедры (а іх было 43 - пяць асобных выпускаў) уладкаваліся на працу, у тым ліку, з дыпломам аператара-тэлепастаноўшчыка пайшлі на кінастудыю. Прыкладам таго, як актыўная практыка спрыяе творчаму росту, можа быць наш выпускнік Дзмітрый Рудзь. Пад час вучобы ён стажыраваўся на "Беларусьфільме" і за некалькі гадоў пасля заканчэння Акадэміі зняў поўнаметражныя ігравыя кінастужкі "Зграя", "Кадэт", "Рыжык" (апошні знаходзіцца цяпер на стадыі мантажу і агучвання). І сёння з Дзмітрыем у якасці асістэнтаў актыўна супрацоўнічаюць нашы студэнты-дыпломнікі. Гэта ўсё тычыцца тэлевізійных аператараў. На жаль, пакуль адзіны выпуск спецыяльных кінааператараў адбыўся ў 1997 годзе.
Дзе ўзяць тэхніку?
Антон Сідарэнка: - Вядома, што мастацтва кіно- самае тэхналагічнае. Больш за тое, тэхналогіі ў гэтай сферы змяняюцца на вачах: яшчэ ўчора ўвесь свет абмяркоўваў з'яўленне лічбавых відэакамер, а ўжо сёння вядучыя студыі, у тым ліку расійскія, заяўляюць аб намерах здымаць стужкі з аб'ёмнай выявай. На якім абсталяванні давядзецца вучыцца студэнтам факультэта экранных мастацтваў?
Уладзімір Забэла: - На тым, што калісьці спісалі са студыі. Прычым гэтае "калісьці" адбылося яшчэ ў часы Турава... Калі з практыкай студэнтаў на тэлебачанні ніякіх пытанняў - яны без перашкод знаёмяцца з абсталяваннем, на якім сёння працуюць на нашых вядучых тэлеканалах, - то з кінаабсталяваннем пакуль кепска. Фактычна, студэнты не маюць доступу да найноўшых кінатэхналогій. Возьмем, да прыкладу, гукааператараў. "Беларусьфільм" абнавіў апаратуру і працуе выключна з лічбавым гукам. Наша ж вучэбнае абсталяванне - учарашні дзень. Тыя ж студэнты-гукааператары пачынаючы з трэцяга курса кідаюць вучобу і пераходзяць на працу на тэлебачанне, бо там, у адрозненне ад Акадэміі, сучаснае абсталяванне. Нам трэба жорстка паставіць пытанне: на чым будзем вучыць студэнтаў? Сучаснай лічбавай тэхнікі менавіта для падрыхтоўкі кадраў для кіно на сённяшні дзень на факультэце няма. Рэальнае выйсце з гэтага незайздроснага становішча адно: цеснае супрацоўніцтва з "Беларусьфільмам", доступ студэнтаў да студыйнага абсталявання з вучэбнымі мэтамі.
Антон Сідарэнка: - Давайце спытаем Міхаіла Жданоўскага, які працуе і ў Акадэміі, і на студыі, ці ёсць у яго магчымасць уладкаваць сваіх студэнтаў на "Беларусьфільм"?
Міхаіл Жданоўскі: - Калі казаць менавіта пра дакументалістыку, то ўзяць студэнтаў у штат, нават з вучэбнымі мэтамі, немагчыма, бо такой адзінкі, як асістэнт рэжысёра або другі рэжысёр, у дакументальным кіно на студыі не існуе. Звязана гэта з аплатай працы: кваліфікаваныя кадры на такія пасады не ідуць.
Антон Сідарэнка: - Дык, можа, для студэнтаў, для якіх галоўнае не грошы, а- практыка, такое месца і будзе цікавым?
Міхаіл Жданоўскі: - На прапанову быць асістэнтам студэнты адказваюць: папрацаваць у штаце студыі на такой пасадзе можна, але нядоўга - месяц, другі... Што значыць месяц? Студыя функцыянуе круглы год і прымаць-звальняць кожны месяц не можа. А стужкі знаходзяцца ў вытворчасці куды больш часу. Так, на падрыхтоўчым этапе ёсць занятак і для студэнтаў-асістэнтаў: праца ў архівах, збор неабходных звестак... Але тут перашкода - ужо з боку інструкцый па кінавытворчасці: чамусьці лічыцца, што на падрыхтоўчы перыяд рэжысёру-дакументалісту асістэнт не патрэбны. Таму патэнцыйны асістэнт-практыкант на законных умовах можа знаходзіцца побач з майстрам толькі ў здымачны і мантажна-таніровачны перыяд. Да таго ж, ад студэнта можна пачуць і такое: так, папрацаваць магу, але толькі да лета, а потым паеду з бацькамі на адпачынак на мора!..
Антон Сідарэнка: - Ад тых, хто хоча дамагчыся поспеху ў кіно, такое і сапраўды чуць вельмі дзіўна... Няўжо немагчыма ўключыць працу на студыі ў абавязковыя вучэбныя планы?
Міхаіл Жданоўскі: - Пакуль што ўсё зводзіцца да некалькіх тыдняў абавязковай практыкі напрыканцы кожнага курса. Далей усё залежыць ад канкрэтнага студэнта. Я ведаю, што Міхаіл Пташук даваў сваім навучэнцам канкрэтныя заданні на здымачнай пляцоўцы "У жніўні 44-га" - у прыватнасці, яны вучыліся працаваць з масоўкай. Праца дакументаліста патрабуе частых камандзіровак. Як сінхранізаваць вучэбныя планы з арганізацыйнымі патрабаваннямі працы на кінастудыі? Як аплачваць працу практыкантаў? Мяркую, тут павінны дапамагчы адпаведныя адміністрацыйныя структуры "Беларусьфільма". На жаль, нават яго дзеючым супрацоўнікам не заўсёды ўдаецца наладзіць з імі ўзаемадзеянне.
Уладзімір Забэла: - Дарэчы, калі казаць пра арганізацыйныя моманты, то калі "пташукоўцы" здымалі свае дыпломныя стужкі, нават грошы для іх пераводзіліся на рахунак "Беларусьфільма". Такім чынам, студыя больш чым непасрэдна была занята ў працэсе падрыхтоўкі новых кадраў.
Міхаіл Жданоўскі: - Я выступаю за тое, каб студэнты паралельна вучобе на кінафакультэце афіцыйна працавалі на студыі! Калі казаць пра фінансаванне іх практычных вопытаў, то яго можна было б уключыць у планы кінастудыі. Моладзь патрэбна на "Беларусьфільме" ўжо сёння, калі амаль дзве трэці дакументалістаў- пенсіянеры! Справа не ва ўзросце - вопыт маладосцю не заменіш, - але калі ў патыліцу пачнуць дыхаць новыя рэжысёры, астатнія будуць больш актыўнымі.
Гукавікі самыя патрэбныя
Лідзія Бярозкіна: - Як бачым, залежнасць ад становішча спраў на кінастудыі ў новага факультэта - вялікая: яе праблемы становяцца нашымі, а нашы моцна адбіваюцца на "Беларусьфільме". Тым не менш, хочацца заўважыць, што нейкага бар'ера паміж Акадэміяй і студыяй не існуе. Калі ёсць патрэба, нам дапамагае нават студыйная бухгалтэрыя - напрыклад, калі ўзнікае неабходнасць зрабіць рахунак вытворчасці вучэбнай стужкі.
Антон Сідарэнка: - А што да бесперапыннай практыкі студэнтаў на кінастудыі?..
Лідзія Бярозкіна: - Калі распрацоўвалася адпаведная міжведамасная праграма, размова ішла аб самым цесным узаемадзеянні з "Беларусьфільмам", у тым ліку - аб вучэбным карыстанні рэсурсамі Нацыянальнай студыі: планавалася, што дзяржава будзе кампенсаваць студыі адпаведныя выдаткі. Так, на дадзеным этапе існуюць пэўныя цяжкасці з фінансаваннем. Аднак да іх трэба падыходзіць з разуменнем: сёння цяжка не толькі нам. У адносінах студыі да нашых студэнтаў я бачу зацікаўленасць, таму хачу выказаць тут асцярожны аптымізм. Дарэчы, у жніўні 2008 года былі зацверджаны дзяржаўныя адукацыйныя стандарты, і кафедры, што цяпер уключаны ў склад новага факультэта, склалі іх першымі ў Акадэміі. Творчым дысцыплінам, практычнаму навучанню па новых вучэбных праграмах у адпаведнасці са стандартамі адводзіцца вялікае месца. Што да новых тэхналогій, то розныя камп'ютэрныя дысцыпліны прадстаўлены на факультэце экранных мастацтваў вельмі шырока.
Антон Сідарэнка: - З самага пачатку існавання яшчэ Тэатральнага інстытута тут рыхтуюць акцёраў, у тым ліку і для кіно...
Лідзія Бярозкіна: - Акцёры па-ранейшаму будуць навучацца на тэатральным факультэце, як і цяпер, яны будуць атрымліваць комплексную падрыхтоўку, каб мець магчымасць потым працаваць і для сцэны, і для экрана. Цікава, што самы вялікі конкурс - не на гэтую спецыяльнасць, а на спецыяльнасць "Гукарэжысура": у мінулым годзе на адно завочнае месца прэтэндавала амаль 8 чалавек!
Каму патрэбны фкінаменеджэры?
Антон Сідарэнка: - Што да працаўладкавання рэжысёраў, аператараў, гукааператараў, акцёраў, то тут усё зразумела: калі не кінастудыя, то тэлеканалы заўсёды маюць патрэбу ў такіх спецыялістах. А дзе будуць працаваць выпускнікі новай кафедры кінаменеджменту?
Рычард Смольскі: - Вельмі своечасовае пытанне. Сёлета мы выпускаем наш першы набор - дзевяць кіназнаўцаў, з іх шэсць "бюджэтнікаў". З вялікай цяжкасцю мы вядзём працэс размеркавання апошніх (Размова адбывалася 12 сакавіка. - А.С.): на студыі яны не патрэбны, на тэлебачанні- таксама, у рэдакцыі газет і часопісаў іх не бяруць. Хтосьці пойдзе ў магістратуру, хтосьці знойдзе працу сам. Але, каб такая сітуацыя не паўтарылася, вучэбныя планы будуць скарэкціраваны, і ў гэтым годзе мы будзем набіраць ужо не проста кіна-, тэлезнаўцаў, а прадзюсераў-менеджэраў. Больш за тое: спецыялізацыя менеджэра будзе ў іх дамінуючай. Інстытут прадзюсіравання на сённяшні дзень знаходзіцца ў нас на пачатковай стадыі развіцця, аднак арганізатары кіна-, тэлевытворчасці патрэбны заўсёды. Таму мы ўскладаем на новую спецыяльнасць вялікія надзеі.
Антон Сідарэнка: - Сярод самых запатрабаваных кінапрафесій часцей за ўсё называюць і кінадраматургаў...
Рычард Смольскі: - І яны ёсць у нашых планах, але, як і ў выпадку з кіназнаўцамі-менеджэрамі, іхняе навучанне будзе комплексным: засваенне не толькі сцэнарнага рамяства, але і рэдактарскай справы, журналістыкі, а можа, і таго ж прадзюсіравання.
Антон Сідарэнка: - Відаць, комплексны падыход патрэбны не толькі на асобных спецыяльнасцях, але і ў маштабе ўсяго факультэта, нават усёй краіны. Даўно вядома, што лепшым лакаматывам для развіцця сферы кінавытворчасці з'яўляецца творчае асяроддзе. Абудзіць яго з дапамогай аднаго вучэбнага працэсу немагчыма - неабходна ўсебакова развіваць інтарэс маладых грамадзян Беларусі да кінамастацтва, у тым ліку з дапамогай фестывальнага руху.
Рычард Смольскі: - Пытанне ў тым, якім чынам развіваць гэты творчы асяродак.
Лідзія Бярозкіна: - Факультэт экранных мастацтваў якраз павінен стаць яго цэнтрам.
Антон Сідарэнка: - У красавіку мінулага года дзякуючы намаганням асобных энтузіястаў пры падтрымцы ўпраўлення культуры Мінгарвыканкама, БДУ і БРСМ адбыўся Міжнародны фестываль студэнцкіх кароткаметражных стужак "Кінагрань". Мерапрыемства прайшло з вялікім поспехам, што могуць пацвердзіць некаторыя сённяшнія суразмоўцы, якія ўваходзілі ў склад журы. У конкурсе прынялі ўдзел шмат студэнтаў Акадэміі, проста маладых аматараў, захопленых мастацтвам кіно. Сёлета правядзенне такога фестывалю пад пытаннем. Чаму б Акадэміі не ўзяць на сябе функцыі аднаго з арганізатараў і адзначыць стварэнне факультэта экранных мастацтваў з'яўленнем свайго асабістага студэнцкага фестывалю, так бы мовіць, узяць "Кінагрань" пад сваё крыло? Тым больш, мець свае фестывалі лічаць за правіла ўсё сур'ёзныя кінашколы, прыгадайма той самы ВГИК, "фірмовы" фестываль якога вядомы ва ўсім свеце.
Рычард Смольскі: - Ідэя - цікавая: мяркую, новы факультэт можа стаць базай для такога фестывалю кіна-, тэлетворчасці студэнтаў, а таксама - для рэалізацыі іншых ідэй. Як бачым, канцэпцыя развіцця беларускага кіно на 2009 - 2014 гады аказалася вельмі дарэчы і ўжо прыносіць свой плён: адкрыццё факультэта экранных мастацтваў - вельмі важны крок на шляху да яе выканання. Думаецца, магчымае з'яўленне спецыяльнай маладзёжнай студыі на "Беларусьфільме" паспрыяе больш плённай працы будучых класікаў нацыянальнага кіно. Бо цяпер мы сеем зярняты, усходамі якіх будуць сілкавацца будучыя пакаленні нацыянальных кінематаграфістаў. Упэўнены, што яны згадаюць нашы намаганні добрым словам.
Фота Юрыя ІВАНОВА