— Нядаўна вы вярнуліся з Краснадара, дзе прадстаўлялі наш кінематограф падчас Дзён беларускага кіно. Які рэзананс мела гэтае мерапрыемства, і, наогул, наколькі запатрабаванымі і канкурэнтназдольнымі, у параўнанні з тымі ж расійскімі, з’яўляюцца на сённяшні дзень нашы фільмы? 
— Па выніках паездкі ў Краснадар магу засведчыць, што цікавасць да беларускага кіно відавочная. Прымалі нас вельмі добра, і мы пачулі шмат добрых слоў у адрас беларускага кіно. Гэтыя дні прайшлі надзвычай насычана і выклікалі непадробны інтарэс у расійскіх гледачоў. Разам з тым, неабходна прызнаць, што за апошнія гады прадукцыя “Беларусьфільма” не вызначалася надта высокім узроўнем. Існуе якасны і ідэйны заняпад. Акрамя эканамічных прычын, намеціўся пэўны крызіс рэжысуры. Мне падаецца, што нашым маладым рэжысёрам неабходна больш актыўна заяўляць пра сябе.
Перакананы, што цяпер, з прыходам новага генеральнага дырэктара Уладзіміра Пятровіча Замяталіна, сітуацыя зменіцца ў лепшы бок. Ведаю, што зараз запушчаны два фільмы — “Чаклун і Румба” Андрэя Голубева і “Шчыт Айчызны” Дзмітрыя Скварцова. Спадзяюся, што наша моладзь годна праявіць сябе.
— Сёння ўсё больш відавочная стаўка Нацыянальнай кінастудыі на сумесную вытворчасць…
— Сумесныя праекты проста неабходныя. Буйныя маштабныя праекты наша студыя проста не асіліць, перадусім, у адносінах фінансавання. Увогуле, сумесная вытворчасць — гэта сённяшні сусветны стандарт, ён забяспечвае не толькі большыя грошы, але дае добрыя пракатныя перспектывы.
— Прынамсі, адным з сумесных праектаў, які зараз здымаецца на кінастудыі, з’яўляецца карціна “Вока за вока” з вашым удзелам…
— Мне падаецца, што за ўвесь постсавецкі час гэткіх карцін у нас яшчэ не было. Гэта павінен быць не камерцыйны фільм, а сапраўдны твор мастацтва з глыбокім аналізам чалавечных узаемаадносін. Я іграю адну з галоўных роляў — вельмі складаны характар— эмацыянальны, глыбокі, шматпартытурны, з вялікай колькасцю пераходаў: ад пранізлівай чалавечнасці да выбуховай жорсткасці. Рэжысёр Генадзь Палока абраў надзвычай складаны жанр трагіфарса, але ён яму па сілах. Прынамсі, менавіта жанравая блытаніна становіцца адной з прыкмет сённяшняга кінапрацэсу. Мне ж падаецца, што дакладна вызначаны жанр сведчыць пра высокае майстэрства рэжысёра.
Я чакаю ад гэтай стужкі вялікага плёну. Хаця, увогуле кіно — гэта такая рэч, дзе штосьці можа адбыцца, а можа і не, цяжка вылічыць формулу поспеху.
— Сёння імя Уладзіміра Гасцюхіна ў звычайнага гледача асацыіруецца, перадусім, з праектам “Дальнабойшчыкі”. Як вы самі ставіцеся да гэтага фільма?
— Не сакрэт, што “Дальнабойшчыкі” зрабілі мяне звышпапулярным на ўсёй постсавецкай прасторы. Такой папулярнасці, нягледзячы на вялікі багаж роляў у кіно, у мяне раней не было. Пасля здымак у гэтым серыяле мяне ведаюць усе — інтэлігенцыя, працоўныя, пенсіянеры, дзеці, студэнты. Увогуле, мне падаецца, што гэты серыял у свой час быў самым папулярным.
Ён вылучаецца з ліку астатняга “мыла” нашым добрым тандэмам з Галкіным. Мне падаецца, што гледачам не хапала гэткіх герояў — нармальных мужыкоў, не бандытаў і не міліцыянераў,— такіх даўно не было. Форма невялікіх навэл, дзе кожная серыя — свая завершаная гісторыя, таксама бачыцца мне надзвычай удалай. Я вельмі задаволены гэтай працай, яна мне вельмі падабаецца. Калі тры-чатыры серыі выкінуць, атрымаўся б наогул ідэальны серыял. Так, часам ёсць адчуванне, што я нічога больш і не іграў. Але “мой” глядач ёсць і ён да гэтай пары падыходзіць і дзякуе за “Узыходжанне”, “Старшыню”, пытае, чаму так рэдка паказваюць “Белага ворана”. Таму ніякіх комплексаў наконт “серыяльнай вядомасці” ў мяне няма.
— Ці сталі вы пасля здымак у “Дальнабойшчыках” больш разборлівым пры выбары ролі? І, наогул, ці часта вы адмаўляецеся ад здымак і чаму?
— Артыст мае толькі адно права — выбару. Ва ўсім астатнім ён — істота бяспраўная: калі даў згоду — павінен памерці, але зрабіць. Я заўсёды адмаўляюся ад таго, што мне не падабалася ідэйна і драматургічна, ад пэўных паўтораў, бо намагаюся захаваць высокі ўзровень працы над роляй.
— У адным са сваіх інтэрв’ю Міхаіл Казакоў сцвярджаў, што для таго, каб чытаць вершы са сцэны, мала быць добрым акцёрам, і што школа дэкламацыі ў Расіі амаль страчана. І нельга проста так выходзіць на сцэну, каб прачытаць вершы, — яны павінны “прайсці праз цябе”. Такім чынам, што падштурхнула вас да стварэння гэткага незвычайнага праекта, як “Ана Снегіна”?
— Я атрымаў вялікую асалоду і задавальненне ад працы з ансамблем “Чысты голас”. У нас ужо быў досвед сумеснай музыкальна-паэтычнай кампазіцыі — спектакль “На вайне, як на вайне”, які карыстаўся надзвычайным попытам гледачоў. Там я чытаў Твардоўскага і Сіманава, яны пелі песні ваенных гадоў і эмацыянальна мы дапаўнялі адно аднаго. Я даўно люблю Ясеніна, захапляюся ім з чатырнаццаці гадоў, чытаў яго вершы яшчэ ў самадзейнасці. Асабліва я любіў “Ану Снегіну”. Як паэму я падрыхтаваў яе да свайго 50-годдзя — менавіта тады і нарадзілася ідэя гэтага праекта. Для мяне “Ана Снегіна” — гэта адзін з шэдэўраў сусветнай паэзіі і пэўная вяршыня творчасці Ясеніна, якую ён напісаў напрыканцы свайго жыцця. Ёсць пэўнае адчуванне развітання і прызнання ў сваёй любові да людзей і жыцця, загаду любіць жыццё. Таму фінал я раблю пранізліва горкім і адначасова аптымістычным.
Працаваць вельмі цяжка, бо ўсё тут пабудавана на моцным эмацыянальным напружанні. Упэўнены, ніхто не чытае Ясеніна, як я, бо я адчуваю яго голас кожнай сваёй клеткай. Я не дэкламатар — я распавядаю гісторыю, якую напісаў Ясенін, адначасова пражываючы яе, бо яна мне вельмі блізкая, там шмат мяне самога.
— Якім вам бачыцца партрэт сучаснага акцёра? Якім ён павінен быць: кансерватыўным апалагетам Станіслаўскага, сінтэтычным універсалам, прагрэсіўным наватарам ці кімсьці яшчэ?
— Насамрэч, мне сёння не хапае акцёраў-асоб. Я застаў пакаленне старых майстроў. Іх “парода” адчувалася нават у дробязях. Стаўленне да тэатра як да храма я застаў у школе-студыі МХАТ. Там заўсёды была цішыня, і калі насустрач ішоў, напрыклад, Грыбаў ці Масальскі, студэнт павінен быў пакланіцца. Вось гэткая была павага да таго пакалення. Такія беларускія майстры сцэны, як Платонаў, Глебаў, Станюта таксама вылучаліся прыродным арыстакратызмам найвысокага класа і высокай унутранай культурай, якія, на жаль, цалкам адсутнічаюць у сучасным тэатры.
Я, вядома, больш дэмакратычны, напэўна, сёння шмат з тых традыцый — ужо не да месца. Але стаўленне да тэатра павінна быць асаблівым. Акцёры-асобы майго пакалення, акрамя валодання пэўным майстэрствам, мелі і моцныя грамадзянскія пазіцыі. Таму мяне заўсёды прываблівала не толькі валоданне майстэрствам, але і сам чалавек, яго характар, прынцыпы. Для мяне важны маштаб асобы, бо бываюць бліскучыя акцёры, але іх чалавечны ўзровень не надта высокі. Мне падаецца, што ў сучасным кінематографе і тэатры асоб стала менш, а, так бы мовіць, “тусоўкі” — больш. Фільмы, якія на ўсялякіх “кінатаўрах” сёння называюцца дасягненнямі, выклікаюць у мяне абурэнне і агіду. Многія зараз прапагандуюць каштоўнасці, якія я не прымаю і не жадаю прымаць.
— Што ж выклікала гэткія перамены?
— Гэта праблема часу. На жаль, гэта забівае артыста ў артысце. Усялякае магчыма, нават “брудны”, “жорсткі” тэатр можа існаваць у межах эксперымента. Ён быў заўсёды, але нельга называць гэта эталонам. “Мне не баліць”, “Выспа”, “Жмуркі” — гэта жанравыя карціны, якія мне цяжка нават даглядзець, нягледзячы на тое, што я выхаваны глядач, у мяне добры густ. Але мой густ адмаўляецца ад сучаснага кінематографа і яго каштоўнасцей.
— Магчыма, гэта выклікана аўдыторыяй, на якую разлічваюць рэжысёры і прадзюсеры?
— Праблема не толькі ў публіцы, хаця і ў ёй — таксама. На жаль, сёння людзі без разбору прымаюць тое, што ім “убіваюць” у галаву. Адыходзіць у мінулае элітная тэатральная публіка, якая мела фантастычны густ, якая лепш за некаторых крытыкаў разбіралася ў спектаклях. Такой публікі ўсё менш. Тэатр павінен быць храмам. Ён павінен ачышчаць. Для гэтага неабходна якасная драматургія, высокая рэжысура з яснай грамадскай пазіцыяй і сапраўдныя акцёры. Сапраўдны псіхалагічны тэатр нельга ўявіць без прафесійных акцёраў. Толькі буйны артыст можа ўвасобіць задумку рэжысёра, ён павінен быць не марыянеткай, а несці сваё “я” гледачу,— толькі так можа выбудоўвацца вялікі традыцыйны тэатр, якога, на жаль, у нас становіцца ўсё менш.
Гутарыў Анатоль ВАЛОДЧАНКА
Фота Віктара ЗАЙКОЎСКАГА