Лідзія МАЛЬЦАВА, дырэктар дзяржаўнай установы культуры “Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я.Ф. Карскага”:

№ 5 (873) 31.01.2009 - 06.02.2009 г

"Нават “адвакат па перапісцы”!

— Публічныя бібліятэкі Гродзеншчыны, захоўваючы лепшыя традыцыі, укараняючы новыя формы работы, аптымальна выкарыстоўваюць бібліятэчны патэнцыял і імкнуцца быць сапраўднымі інфармацыйнымі, адукацыйнымі, сацыяльна-культурнымі цэнтрамі ў рэгіёне.
У 2008 годзе ў вобласці адчынены 2 бібліятэкі, зачынены — 8, рэарганізаваны: у бібліятэку-клуб — 2, у клуб-бібліятэку — 1. Зоны абслугоўвання скарочаных бібліятэк пераразмеркаваны ў межах ЦБС.
З 2006 года працуе спецыялізаваная бібліятэка для інвалідаў па зроку ў Навагрудскай ЦБС, з 2009 — у Гродзенскай гарадской. У абласной і цэнтральных бібліятэках для гэтай катэгорыі чытачоў выдзелены спецыяльныя фонды і абсталяваны рабочыя месцы. У бягучым годзе плануецца забяспечыць падобнымі фондамі і тэхнічнымі сродкамі ўстановы аграгарадкоў і базавыя бібліятэкі, у зоне абслугоўвання якіх пражываюць інваліды па зроку.
На тэрыторыі Гродзенскай вобласці ў значнай ступені захавалася хутарская сістэма, адлегласць паміж паселішчамі дасягае 30 км. Абслугоўванне жыхароў аддаленых населеных пунктаў ажыццяўляецца з дапамогай 87-мі бібліятэчных пунктаў і 9-ці бібліобусаў. Зона абслугоўвання аднаго бібліобуса ў сярэднім — 30 вёсак і хутароў. Жыхарам аказваюцца не толькі бібліятэчныя паслугі — супрацоўнікі перасоўнай бібліятэкі віншуюць іх з юбілеямі, святамі і іншымі падзеямі. Апраўдваюць сябе сумесныя выезды бібліятэкараў і клубных работнікаў. Напрыклад, напярэдадні Новага года чытачы бібліобусаў разам з літаратурай атрымлівалі віншаванні ад Дзеда Мароза і Снягуркі. Да канца 2010-га года бібліобусы будуць працаваць ва ўсіх ЦБС.
У аграгарадках вобласці на сённяшні дзень працуюць 144 бібліятэкі. На базе самых буйных з іх створаны цэнтры па паляпшэнні культурнага абслугоўвання сельскага насельніцтва: інфармацыйна-культурнага, сацыяльна-культурнага, гісторыка-краязнаўчага, выхаваўчага напрамкаў і г. д.
Дзейнасць бібліятэк вобласці забяспечваюць 1129 бібліятэчных работнікаў (2007 — 1132), з іх спецыялістаў — 95,7%. Бібліятэчную спецыяльнасць маюць 82,3%.
У 2008 годзе паслугамі бібліятэк карысталася 506 тыс. чалавек, што складае 45,9% ад агульнай колькасці насельніцтва вобласці (па рэспубліцы — 38,2%), у тым ліку ў сельскай мясцовасці — 58,1% (па рэспубліцы — 51,6%); ім выдадзена на працягу года 9 268,3 тыс. дакументаў.
Палепшылася ў параўнанні з папярэднім годам сітуацыя з папаўненнем бібліятэчных фондаў новай літаратурай. У сярэднім на 1 сельскую бібліятэку паступіў 381 экземпляр дакументаў (2007 г. — 309), у бібліятэку аграгарадка — 555 экземпляраў (2007 г. — 489).
Нарматыў на камплектаванне ў адпаведнасці з даручэннем Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнкі па вобласці выкананы: на набыццё літаратуры выкарыстана 15,9% ад агульнага фінансавання на ўтрыманне бібліятэчных устаноў.
Камплектаванне фондаў публічных бібліятэк ажыццяўляецца з улікам сацыяльна-эканамічнага жыцця рэгіёна, вялікая ўвага надаецца стварэнню калекцыі дакументаў, якія адлюстроўваюць шматгранную дзейнасць насельніцтва Гродзеншчыны сёння і ў разрэзе гісторыі. Дзякуючы намаганням супрацоўнікаў абласной бібліятэкі ў мінулым годзе яе фонд краязнаўчых дакументаў папоўніўся ксеракопіямі каштоўных рэдкіх выданняў (з калекцый даследчыкаў і краязнаўцаў Гродзеншчыны). З улікам шматнацыянальнага складу насельніцтва рэгіёна дакументы збіраюцца на беларускай, рускай, польскай, літоўскай і іншых мовах.
Значных поспехаў дасягнулі публічныя бібліятэкі Гродзеншчыны ў выкананні Праграмы інфарматызацыі галіны культуры на перыяд да 2010 года. Камп’ютэрны парк публічных бібліятэк налічвае 450 машын, з іх 170 набыты ў 2008 годзе. Усяго камп’ютэрызавана 190 публічных бібліятэк вобласці — 40,5%.
Абласная і 167 бібліятэк ЦБС — а гэта звыш 36% — маюць доступ у Інтэрнет; працуюць 5 інтэрнет-класаў. На бягучы год упраўленнем культуры запланавана цэнтралізаваная закупка камп’ютэраў для бібліятэк аграгарадкоў 2009 года, як гэта было зроблена ў 2008 годзе. 7 бібліятэчных устаноў вобласці маюць свае сайты. У 2009 годзе плануецца стварэнне сайтаў усіх ЦБ і ўключэнне ў іх web-старонак, якія раскажуць пра бібліятэкі сістэмы.
Завершана аўтаматызацыя ў поўным аб’ёме ўсіх ЦБ Гродзеншчыны. Электронны каталог абласной бібліятэкі адлюстроўвае на сённяшні дзень 97% фонду. Як цэнтр каталагізацыі для бібліятэчных устаноў вобласці абласная бібліятэка перадала БД “Рэтра” электроннага каталога ўсім цэнтральным бібліятэкам. Дзякуючы віртуальнай чытальнай зале, якая працуе ў нас, чытачы Гродзеншчыны маюць магчымасць карыстацца электроннымі рэсурсамі Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі, а на сайце нашай установы ствараецца інтэрнет-партал рэгіянальных інфармацыйных рэсурсаў. У 2008 годзе абласная бібліятэка ўвайшла ў кансорцыум па карпаратыўным роспісе аналітыкі.
Створаныя ў бібліятэках мультымедыйныя цэнтры (усяго — 70; у 2008 г. — 37) дапамагаюць больш поўна і якасна ажыццяўляць выкананне запытаў карыстальнікаў.
На 2009 год запланавана арганізаваць яшчэ 25. У адпаведнасці з Прэзідэнцкай праграмай “Дзеці Беларусі” пры дзіцячых бібліятэках вобласці створана 20 інфармацыйна-адукацыйных цэнтраў (19 з іх — у 2008 годзе), план на 2009 г. — 13.
Павышэнню прававой культуры насельніцтва Гродзеншчыны садзейнічае работа 65 публічных цэнтраў прававой інфармацыі, паслугамі якіх карысталася ў 2008 годзе 12,6 тыс. чытачоў. Сярод створаных у апошні год 12-ці з іх — ПЦПІ ў Слонімскай гарадской дзіцячай бібліятэцы.
Яшчэ 10 цэнтраў пачнуць працаваць у 2009 годзе. У абласной, усіх цэнтральных і 6-ці сельскіх бібліятэках наладжана работа па аказанні бясплатных юрыдычных кансультацый малазабяспечаным слаям насельніцтва.
У 2009 годзе сумеснымі намаганнямі абласной бібліятэкі і Інавацыйнага цэнтра юрыдычнай адукацыі універсітэта імя Янкі Купалы публічныя цэнтры прававой інфармацыі Гродзеншчыны будуць уводзіць у практыку работы праграму “Адвакат па перапісцы”. Першым крокам на гэтым шляху стаў абласны семінар-практыкум для супрацоўнікаў бібліятэк аграгарадкоў, які адбыўся на базе ДУК “Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я.Ф.Карскага” з удзелам прадстаўнікоў Нацыянальнага цэнтра прававой інфармацыі.
Масавая работа ў бібліятэках вобласці вядзецца з улікам рэспубліканскіх, абласных, раённых праграм, конкурсаў і акцый.
У 2008 годзе гэта: абласная акцыя “Новае пакаленне выбірае здароўе”, удзел у рэспубліканскім конкурсе “Бібліятэка — асяродак нацыянальнай культуры” і абласным — “Бібліятэка — інфармацыйны цэнтр рэгіёна”, рэалізацыя раённых краязнаўчых праграм “Мая Радзіма — Беларусь” (Свіслацкая ЦБС), “Тут карані, адсюль вытокі” (Шчучынская), ”Гарадзенскія чытанні” ў абласной бібліятэцы і інш.
Асаблівая ўвага надаецца духоўнамаральнаму выхаванню падлеткаў і моладзі на аснове хрысціянскіх каштоўнасцей. У цесным супрацоўніцтве з Гродзенскай епархіяй, установамі адукацыі і аховы здароўя, органамі правапарадку работнікі абласной бібліятэкі цягам 5-ці гадоў рэалізуюць праграмы “У справы добрыя ўкладзі ўсё лепшае сваёй душы”, “Жыццё вартае таго, каб жыць”, “З надзеяй у будучыню”. Гродзенская гарадская сістэма працуе ў межах праграм “Абуджэнне да духоўнага жыцця”, “Мы і асаблівыя [з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця] дзеці”, “Нацыянальная мазаіка”; Дзятлаўская ЦБС — “Да дабрыні — праз кнігу” і г. д.
Рэалізацыя сістэмы мерапрыемстваў у межах распрацаваных праграм садзейнічае прыцягненню моладзі і падлеткаў да чытання, фарміраванню здаровага ладу жыцця, актыўнаму ўдзелу ў грамадскай дзейнасці, а таксама дапамагае адаптацыі сірот і людзей з абмежаванымі фізічнымі магчымасцямі.
На сённяшні дзень усе публічныя бібліятэкі Гродзенскай вобласці аказваюць платныя паслугі насельніцтву. Карыстальнікам прапануецца больш за 30 відаў паслуг. Ад іх выканання ў 2008 годзе атрымана 502,8 млн. рублёў. Штогод павялічваецца спектр платных паслуг у бібліятэках вобласці. З мэтай забеспячэння іх даступнасці для ўсіх катэгорый наведвальнікаў неабходна для бібліятэк вызначыць індывідуальны індэкс росту цэн, а не арыентавацца на сярэдні па культуры.
За апошні год умацавалася матэрыяльна-тэхнічная база бібліятэк. Зроблены капітальны рамонт аднаго з будынкаў абласной (набыты сучасная камп’ютэрная і офісная тэхніка і бібліятэчная мэбля), адрамантаваны 93 установы ЦБС, тэлефанізацыя публічных бібліятэк складае 91%. У 2009 годзе гэты працэс будзе завершаны. За мінулы год пераведзены ў лепшыя памяшканні 16 бібліятэк, пашырылі плошчу — 13 сельскіх. Аднак плошча больш чым 20% устаноў не перавышае 50 кв.м.
Патрабуе замены частка камп’ютэрнай тэхнікі ў бібліятэках ЦБС у сувязі з тым, што перыяд старэння яе складае 3-5 гадоў. На жаль, гэта не заўсёды ўлічваецца пры выдзяленні сродкаў на ўтрыманне бібліятэк.
І яшчэ некалькі аспектаў бібліятэчнага жыцця, на якія хацелася б звярнуць увагу. Як адзначалася вышэй, вялікай папулярнасцю сярод вясковага насельніцтва карыстаюцца бібліобусы. Эфектыўнасць іх дзейнасці значна ўзрасце, калі замест прыстасаваных “Газелей” будуць выкарыстоўвацца спецыялізаваныя машыны, забяспечаныя сучаснай тэхнікай і бібліятэчным абсталяваннем.
Праблемай для бібліятэк з’яўляецца цякучасць кадраў.
Адна з галоўных прычын — нізкі ўзровень аплаты працы бібліятэчных работнікаў. Напрыклад, заработная плата маладога спецыяліста з вышэйшай адукацыяй у абласной бібліятэцы — 330 тыс. рублёў у месяц.
Лічым мэтазгодным вырашыць пытанне па аплаце працы бібліятэкараў у адпаведнасці са статусам бібліятэкі.
Міністэрствам культуры і Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі праведзена ў апошні час вялікая работа па ўдасканаленні бібліятэчнага заканадаўства. Аднак на сённяшні дзень востра адчуваецца неабходнасць перагляду колькасных паказчыкаў, якія ўлічваюцца пры аднясенні бібліятэк да групы па аплаце працы. Напрыклад: у Гродзенскай вобласці працэнт ахопу насельніцтва бібліятэчным абслугоўваннем — 46 (па рэспубліцы — 38,2%), а І групу па аплаце працы мае толькі абласная бібліятэка, ІІ — толькі 1 ЦБС, ІІІ — 9, IV — 6 і 2 — ніжэй за IV.
І напрыканцы дазвольце мне выказаць словы падзякі Міністэрству культуры Рэспублікі Беларусь, Гродзенскаму абласному выканаўчаму камітэту за высокую ацэнку працы калектыву галоўнай бібліятэкі Гродзеншчыны і прадстаўленне яго да дзяржаўнай ўзнагароды — спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А.Р. Лукашэнкі.

Падзяліцца