Эфект Лю­бо­ві і ба­ле­та

“...Ле­та” тра­ды­цый­на пад­во­дзіць вы­ні­кі се­зо­на: у яго аб­авяз­ко­ва ўклю­ча­юцца прэм’еры, па­стаў­ле­ныя за апош­ні час. Тра­ды­цый­ным склад­ні­кам фес­ты­ва­лю ста­лі фі­на­ль­ны га­ла-кан­цэрт і ўдзел за­меж­ных зо­рак у не­ка­то­рых на­шых спек­так­лях, уклю­ча­ючы “Ле­бя­дзі­нае воз­ера”, на­яўнасць яко­га ў афі­шы так­са­ма ста­но­віц­ца да­дат­ко­вай тра­ды­цы­яй. Сё­лет­ніх асаб­лі­вас­цей бы­ло дзве. Пер­шая — пры­езд Ха­ні Ха­са­на з Егіп­та, ды не то­ль­кі з фраг­мен­там “Кар­са­ра”, але і ў аб­ліч­чы Спар­та­ка. Між іншым, у ха­рэ­агра­фіі на­ша­га Ва­лян­ці­на Елі­зар’ева, які не­ка­ль­кі га­доў та­му ста­віў гэ­ты ба­лет у Ка­іры.

Дру­гой асаб­лі­вас­цю фэс­ту ста­ла вяр­тан­не гас­ця­во­га спек­так­ля. Ды яшчэ яко­га! Санкт-Пе­цяр­бур­гскі дзяр­жаў­ны ака­дэ­міч­ны тэ­атр ба­ле­та Ба­ры­са Эйфма­на пры­вёз сваю ня­даў­нюю прэм’еру — “Эфект Піг­ма­лі­ёна”, ува­соб­ле­ны ў 2019-м і праз год на­мі­на­ва­ны ад­ра­зу на ча­ты­ры “За­ла­тыя мас­кі”.

Пра­ўда, гэ­тую рас­ійскую прэ­мію спек­такль так і не атры­маў: ма­быць, вы­ра­шы­лі, што ка­лек­ты­ву хо­піць ра­ней­шых уз­на­га­род. Дый спа­бор­ні­ча­лі з ім бо­льш звык­лыя кла­січ­на-не­акла­січ­ныя ба­ле­ты. А гэ­ты — не пад­па­рад­коў­ва­ецца ні­якім жан­ра­ва-сты­лё­вым схе­мам.

У ім гар­ма­ніч­на су­існуе ўсё маг­чы­мае — і не­маг­чы­мае так­са­ма. Па кан­трас­це су­пра­ць­пас­таў­ле­ны ша­лё­ныя ву­ліч­ныя тан­цы га­рад­скіх труш­чоб — і вы­кштал­цо­ныя ба­ль­ныя, пры­чым кон­кур­сна­га ўзроў­ню. Эле­мен­ты не­акла­сі­кі, contemporary, асоб­ных по­бы­та­вых ру­хаў, вы­раз­най пан­та­мі­мы, клаў­на­ды, гім­нас­ты­кі, акра­ба­ты­кі, фі­гур­на­га ка­тан­ня, на­род­на­га і ха­рак­тар­на­га тан­цаў, на­ват язды на гі­рас­ку­та­ры — усё злі­та ў плас­тыч­на не­па­дзе­ль­ную ёміс­тасць, аб­ме­жа­ва­ную хі­ба двух­па­вяр­хо­вай сцэ­ніч­най “скры­няй”, дый тое ад­нос­на. Бо пра­зрыс­ты за­днік, што падзя­ляе пра­сто­ру на дзве час­ткі (сцэ­наг­ра­фія “бы­ло­га на­ша­га” Зі­но­вія Мар­го­лі­на), раз-по­раз пад­свят­ля­ецца, утва­ра­ючы і “тэ­атр це­няў”, і па­ра­ле­ль­нае дзея­нне ў двух роз­ных сус­ве­тах. Вя­лі­кую ро­лю ад­ыгры­вае тэ­атра­ль­нае свят­ло, пе­ра­фар­боў­ва­ючы на­строй асоб­ных сцэн і ства­ра­ючы да­дат­ко­выя эфек­ты.

А як эфек­тна вы­гля­да­юць аб­са­лют­на ўсе ге­роі! Ко­ль­кі ў ба­ле­це гу­ма­ру! Пры­чым вы­ра­ша­на­га ме­на­ві­та плас­ты­кай, а не сі­ту­ацы­ямі “ка­ме­дыі ста­но­віш­чаў”, у якія трап­ля­юць пер­са­на­жы. Якая зні­та­ва­насць, ад­ла­джа­насць тэх­ні­кі, ня­звык­лай для ба­лет­на­га мас­тац­тва. Не­ве­ра­год­ная ансам­бле­васць, ды яшчэ ў ве­ль­мі хут­кім тэм­пе, ка­лі на адзін­ку ча­су пры­па­дае без­ліч най­важ­ней­шых плас­тыч­ных падзей і най­скла­да­ней­шых “ку­ль­бі­таў”. Тут і во­кам усё не па­спя­ва­еш уха­піць, а вы­ка­наць, дый так без­да­кор­на, — ня­ўжо маг­чы­ма?

У ад­ным са спек­так­ляў Га­лу тан­ца­ва­ла “бы­лая на­ша” Лю­боў Андрэ­ева: гэ­та бы­ло на мя­жы рэ­аль­нас­ці і са­май кру­той фан­тас­ты­кі. Спра­ва не то­ль­кі ў ад­шлі­фа­ва­най тэх­ні­цы, але і ў акцёр­скім май­стэр­стве, яко­му маг­лі б па­зай­здрос­ціць леп­шыя зор­кі тэ­атра-кі­но. Пе­ра­ўва­саб­лен­не дзяў­чын­кі-пад­лет­ка з хлап­чу­ко­вы­мі ма­не­ра­мі ў лэ­дзі, раз’юша­ную жан­чы­ну, танц-кі­бе­ра, шчы­рую лі­рыч­ную за­ка­ха­ную — гэ­та не­маг­чы­ма про­ста “ад­люс­тра­ваць”: мы пра­жы­ва­ем тыя зме­ны раз­ам з ге­ра­іняй.

Ды ўсё ж га­лоў­ным “эфек­там” спек­так­ля ста­но­віц­ца мас­тац­ка-псі­ха­ла­гіч­ная за­гад­ка, вы­не­се­ная ў яго на­зву і ад­на­ча­со­ва сха­ва­ная ў ёй (не­вы­пад­ко­ва ж ба­ць­ку ге­ра­іні клі­чуць па-дэ­тэк­тыў­на­му — Хол­мсам). У та­кіх спа­сыл­ках ба­чыц­ца по­стма­дэр­ніс­цкі ўхіл. Пра­грам­ка дае тлу­ма­чэн­не на­звы спек­так­ля — псі­ха­ла­гіч­на­га тэр­мі­на, што азна­чае да­сяг­нен­не мэ­ты, ка­лі ў ча­ла­ве­ка хто­сь­ці ве­рыць. Астат­нія “за­шыф­ра­ва­нас­ці” па­кі­ну­тыя гле­да­чам.

Ім за­ма­ла зга­даць міф пра Піг­ма­лі­ёна, за­ка­ха­на­га ў сваё ску­льп­тур­нае ства­рэн­не Га­ла­тэі. Бо ку­ды бо­ль­шае ўздзе­янне на сю­жэт ака­за­лі п’еса Б.Шоу і зроб­ле­ны па­вод­ле яе мю­зікл Ф.Лоу, дзе ге­ра­іня сфар­му­ля­ва­ла шчы­рае жа­дан­не: “Я тан­ца­ваць ха­чу!” (І гэ­тая яе ма­ра ўпер­шы­ню здзей­сні­ла­ся ў тэ­ле­ба­ле­це Дзміт­рыя Бран­ца­ва з яго ідэ­яй не лін­гвіс­тыч­на­га, а тан­ца­ва­ль­на­га на­ву­чан­ня су­час­най Па­пя­луш­кі — Ка­ця­ры­ны Мак­сі­ма­вай.)

Гэ­так жа за­ма­ла па­ве­рыць, што ба­лет, як па­ўсюль па­зна­ча­на, — на му­зы­ку І.Штраў­са-сы­на. Бо там ёсць і кам­па­зі­цыі яго ма­лод­ша­га бра­та Ёза­фа, і, у фі­на­ле, па­во­ль­ная дру­гая час­тка 23-га Фар­тэ­пі­янна­га кан­цэр­та Мо­цар­та (ка­лі­сь­ці ме­на­ві­та гэ­тая шчым­лі­вая ме­ло­дыя бы­ла ска­рыс­та­ная ў са­мых пра­нік­нё­ных мо­ман­тах ба­ле­та “Па­пя­луш­ка” з му­зы­кай на­ша­га Але­га Ха­дос­кі і ха­рэ­агра­фі­яй “бы­ло­га на­ша­га” Ра­ду Па­клі­та­ру).

Усе рэ­цэн­зен­ты ў свой час за­ўва­жы­лі, што Лі­ён, як клі­чуць у Эйфма­на чэм­пі­ёна па ба­ль­ных тан­цах, — гэ­та дру­гая час­тка імя мі­фа­ла­гіч­на­га ге­роя. Але ўпар­тая Га­ла і скан­да­ль­ная Тэя, бы­лая парт­нёр­ка Лі­ёна, — так­са­ма склад­ні­кі пра­екта Galatea (а ме­на­ві­та гэ­тая на­зва кра­суе ў ба­ле­це на шы­ль­дзе за­лы, дзе ла­дзяц­ца кон­кур­сныя пра­гля­ды). А вось Трэ­нер, дзя­ку­ючы яко­му Га­ла пе­ра­ма­гае, так і за­ста­ецца без­на­зоў­ным. І рап­там гіс­то­рыя па­ва­роч­ва­ецца іншым бо­кам. Ба­лет аказ­ва­ецца не сто­ль­кі пра пер­шае дзя­во­чае ка­хан­не без ад­ка­зу ці пра са­цы­яль­ную без­дань між ге­ро­ямі, ко­ль­кі пра лёс мас­та­ка. Пра сам твор­чы пра­цэс, дзе па­трэб­ныя не муш­тра, што ро­біць з ча­ла­ве­ка ме­ха­ніч­ную ля­ль­ку, а най­перш на­тхнен­не і во­ля — у аб­одвух сэн­сах гэ­та­га сло­ва. Так што ба­лет атры­маў­ся аўта­бі­ягра­фіч­ным. Для ўсіх яго ўдзе­ль­ні­каў і гле­да­чоў.