На ўрачыстае адкрыццё экспазіцыі завіталі ветэраны, моладзь, прадстаўнікі беларускіх і расійскіх органаў улады. Сярод ганаровых гасцей — губернатар Санкт-Пецярбурга Аляксандр Бяглоў. У прывітальным слове ён звярнуўся да блакаднікаў: «Мы памятаем усіх вас і тое, як вы адстаялі Ленінград. На Піскароўскіх могілках пахаваны беларусы, якія абаранялі наш горад, а ленінградцы ўдзельнічалі ў вызваленні Мінска і ўсёй рэспублікі. Мы ганарымся, што захавалі галоўнае — братэрства двух вялікіх народаў». Таксама Аляксандр Бяглоў уручыў падарункі і памятныя медалі кіраўнікам мінскіх арганізацый блакаднікаў Марыі Ягадніцынай і Віталю Васільеву.
Пра сумесныя намаганні па захаванні памяці казаў беларускі віцэ-прэм’ер Ігар Петрышэнка. На яго думку, Беларусі і Расіі трэба паслядоўна даносіць праўду пра Вялікую Айчынную вайну, разам праводзіць гэту лінію на міжнародных пляцоўках.
— Мы павінны і далей увекавечваць подзвіг і астуджаць гарачыя галовы, каб не было думак, падыходаў і спроб развязваць войны, у якіх гінуць тысячы ні ў чым не вінаватых людзей. Наша задача — абудзіць цікавасць да вытокаў, сумеснай гераічнай гісторыі беларускага і расійскага народаў, — адзначыў Ігар Петрышэнка.
Прыклад такога супрацоўніцтва — выстава «Сімвалы блакаднага Ленінграда». Яе разам падрыхтавалі Беларускі дзяржаўны музей гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, Цэнтральны дзяржаўны архіў літаратуры і мастацтва Санкт-Пецярбурга і Дзяржаўны мемарыяльны музей абароны і блакады Ленінграда. Установы не ўпершыню ладзяць сумесны праект: увосень мінчане маглі ўбачыць фотадакументальную выставу «Адным дыханнем з Ленінградам», прысвечаную героям «Блакаднай кнігі» Данііла Граніна і Алеся Адамовіча. Цяперашняя экспазіцыя таксама багатая на фотаздымкі, якія паказваюць жыццё і змаганне ва ўмовах голаду і варожых бамбёжак. На кадрах — вынас раненых пасля абстрэлу, разбураныя авіябомбамі дамы, выезд на лёд Дарогі жыцця. Агляд экспазіцыі пачынаецца менавіта з галерэі фатаграфій. Яна мусіць увесці наведвальнікаў у тэму і стварыць настрой, патрэбны для знаёмства з галоўнай часткай экспазіцыі.
Гэтым разам стваральнікі не абмежаваліся фотадакументальнымі матэрыяламі. З горада над Нявой прывезлі сапраўдныя прадметы — сведчанні трагічных падзей. У цэнтры выставы размясцілася гісторыка-мастацкая кампазіцыя: дзіця цягне на санках маленькі бітон вады для нямоглых бацькоў. Дырэктар музея абароны і блакады Ленінграда Алена Лезік тлумачыць: «У першую ваенную зіму водаправод у горадзе не працаваў. Даводзілася дабываць ваду ў палонках на рэках і каналах, дзе збіраліся чэргі. Потым людзі на санках везлі напоўненыя ёмістасці дадому. І герой нашай кампазіцыі, чатырохгадовы хлопчык, спяшаецца дапамагчы сям’і сагнаць смагу».
Шчымлівую тэму блакаднага дзяцінства таксама раскрываюць іншыя экспанаты. Напрыклад, вышываная сурвэтка Маргарыты Корзінай. Дзяўчынка ўзялася за творчасць у надзеі адцягнуць увагу ад дакучлівага пачуцця голаду, але пайшла з жыцця раней, чым завяршыла работу. Побач ляжыць сукенка дзіцяці, якое не вытрымала суровую зіму 1941-1942 гадоў.
Пра маштаб трагедыі кажуць медыцынскія дакументы. У кнігах рэгістрацыі смярцей ленінградскіх бальніц амаль пад кожным прозвішчам пазначаны дыягназ “агульная дыстрафія”. Праз кепскае харчаванне і холад гінулі цэлыя сем’і, што пацвярджаюць пасведчанні аб смерці Салаўёвых — маці, бацькі і чатырох малалетніх дзяцей.
Напэўна, галоўным сімвалам абкружанага горада можна лічыць блакадны хлеб, які выдавалі па прадуктовых картках. Калі горад заблакіравалі, запасы харчавання пачалі імкліва спусташацца — і ў лістападзе 1941 года прыйшлося знізіць дзённую норму выдачы хлеба да 125 грамаў. Адзін з такіх кавалачкаў паказаны ў экспазіцыі. Па разрэзе добра відаць, што яго склад істотна адрозніваецца ад выпечкі мірных часоў. Напалову хлеб прыгатаваны з прымесей. У цеста дадавалі сабраны на млынах мучны пыл або гідрацэлюлозу (яна давала прадукту горка-травяністы смак). Гэтыя сурагаты дапамаглі перажыць самыя крытычныя дні восені і зімы 1941 года. Больш падрабязную інфармацыю пра блакадны хлеб даюць постары з архіўнымі фотакадрамі.
Адлюстроўвае выстава не толькі трагізм ваенных падзей, але і нязломнасць гараджан. Раздзел «І музы ўстаялі» прысвечаны культурнаму жыццю абкружанага Ленінграда. Агульнавядома, што мясцовыя артысты ў складаных умовах працягвалі выступленні, каб падтрымаць дух гараджан. «Мастацтва суцяшала, бедавала і радавалася разам з тымі, хто да яго звяртаўся, пранікала ў душы шляхам, вядомым толькі мастацтву», — згадвала Вольга Бергольц. Экспазіцыя знаёміць з працай тэатраў, радыё і музычных калектываў. На стэндах паказаны фотарэпрадукцыі работ Саламона Боіма, Вячаслава Пакуліна і іншых мастакоў. У жорсткіх умовах яны не спынялі дзейнасці і, апроч агітацыйных формаў, стваралі звычайныя карціны, выходзілі на вуліцы з жаданнем захаваць на палатне і паперы краявіды блакаднага горада.
Таксама на выставе дэманструюцца абцугі для тушэння запальных бомб, прадуктовыя карткі, малюнкі і лісты — усё, што праз 78 гадоў нагадвае пра трагедыю і мужнасць блакаднікаў. Пабачыць знакі ленінградскай памяці ў Мінску можна да 9 сакавіка.
Фота Таццяны МАТУСЕВІЧ