Перабіраючы чорна-белыя клавішы…

№ 2 (1494) 08.01.2021 - 15.01.2021 г

Маё асабістае, шчымлівае, незабыўнае пра Песняра
Да свайго 80-гадовага юбілею, які выпадае на 12 студзеня 2021-га, Уладзімір Георгіевіч Мулявін не дажыў ажно 18 гадоў. Скажу шчыра: цягам гэтага часу мне яго не ставала літаральна кожны момант. Але варта прымружыць вочы — і я зноў бачу свайго сябра жывым, неймаверна прыгожым, з непераўзыдзеным пачуццём гумару, далікатным у прыяцельскім коле і апантаным у творчай працы. У плане сваёй чалавечай арганікі ён быў зусім не падобны да многіх іншых маіх таленавітых сяброў са свету мастацтва.

/i/content/pi/cult/832/17748/14.jpgЁн быў простым як… праўда

Так, мне дасюль не верыцца, што яго няма! Ну праўда: я часта ўяўляю, нібы мой добры сябар і амаль аднагодак проста з’ехаў… ну, скажам, у працяглую камандзіроўку ў нейкае залюстрэчча? А зараз возьме ды нечакана вернецца акурат да свайго юбілею?

Будзьма спадзявацца на тое. Пагатоў, цуды ж і праўда здараюцца!

Пра ўсё гэта я думаю, зноў і зноў гартаючы кнігі-фаліянты, прысвечаныя Песняру — “Нота лёсу” (2004) і “Сэрцам і думамі...” (2015), аўтарам канцэпцыі, шматлікіх артыкулаў і рэдактарам-складальнікам якіх з’яўляецца шматгадовая блізкая сяброўка Уладзіміра Георгіевіча Людміла Крушынская. Мне пашчасціла прымаць пасільны ўдзел у падрыхтоўцы гэтых кніг: напісаў цэлы раздзел успамінаў пра Валодзю, сабраўшы ў адзінае цэлае нашы гутаркі ды інтэрв’ю, якія адбыліся ў розныя гады нашага сяброўства і ніколі раней не друкаваліся, склаў падрабязную хроніку дат яго жыцця і творчасці, адрэдагаваў і прывёў у парадак рукапісныя, дыктафонныя і “электронныя” ўспаміны тых людзей, якія ведалі Песняра, прымаў удзел і ў дбайным адборы здымкаў з удакладненнем подпісаў да іх.

Аднак у маім архіве захаваліся рукапісныя нататкі і фрагменты ўнікальных дыктафонных запісаў, якія ў кнігі не ўвайшлі. Чаму? Бо нельга асягнуць неабсяжнае. Балазе, мой унёсак у тыя дзве таміны і без гэтага апынуўся даволі важкім — а трэба ж было пакінуць месца і іншым. Што ж, прыйшоў час і гэтых успамінаў.

У мяне часам пытаюць: якім Мулявін быў у побыце? Не паверыце: да “непрыстойнасці” простым, калі можна так выславіцца. Напрыклад, я ні разу не чуў і не бачыў, каб ён калі-кольвечы выхваляўся сваімі высокімі званнямі і ўзнагародамі, сваімі знаёмствамі з сусветнымі зоркамі, каб імкнуўся зіхацець на небасхіле сусветнай мастацкай культуры — а тым больш выпінаць свой чароўны талент або па-ментарску павучаць з вышыні занятага становішча. Хаця кошт сабе як творцу ён ведаў як ніхто іншы. І даказаў гэта сваім жыццём. Ён быў простым як… праўда. Незаплямленая, чыстая, высакародная праўда.

/i/content/pi/cult/832/17748/15.jpgМне пашанцавала. У апошнія 9 гадоў яго жыцця я ведаў “Мулю” (так называлі яго блізкія), мяркую, настолькі добра, каб мець права нешта напісаць пра яго. Праўда, мы стасаваліся з ім пераважна па-свойску — у прасторы чалавечых, сямейных стасункаў, а не на прафесійным музычным полі. Хоць я, вядома, бываў і на канцэртах “Песняроў”, і на іх рэпетыцыях у інтэрнаце глуханямых у мінскім Севастопальскім скверы, і у “песняроўскім” штабе на другім паверсе Белдзяржфілармоніі. Сустракаліся мы і на пасяджэннях клуба “33”, куды на пачатку 1990-х уваходзілі дзеячы культуры, прадпрымальнікі, навукоўцы, журналісты — у тым ліку, і маёй роднай “К”…

Але ж гэтага здавалася мне замала.

Аднойчы, у перадчаканні сур’ёзнай размовы з Мулявіным, я падрыхтаваў анкету з процьмай пытанняў самага рознага кшталту — ажно да вельмі асабістых. Напстрыкаў іх на сваёй друкарцы (было тое даўнавата, і камп’ютарам я тады яшчэ не разжыўся) ды выправіўся да яго дадому. Пакуль нашыя жонкі варажылі на кухні, мы з Валодзем, уладкаваўшыся ў зале за вялікім сталом, заняліся справай. На ўсе пытанні ён, няспешна пыхкаючы люлькай, адказваў спакойна і мудра — хіба часам шчыра здзіўляўся майму “напору” (“Ты мяне дапытваеш ну проста як следчы”, — усміхаўся ён, пагладжваючы вусы). Мяне тое дзівіла: у прынцыпе, у гутарках з журналістамі ён не меў звычкі выварочваць сваю душу навыкруткі. Так што я разумеў: ягоны давер да мяне быў дарагога варты.

Падчас гутаркі я паволі пацягваў сухое віно (Валодзя тады быў “у завязцы”), якое ўпотай ад жонкі прынёс з сабой у дыпламаце, і шарыкавай асадкай занатоўваў наўпрост у анкеце пад пытаннямі яго адказы. Скончыўшы размову, папрасіў Мулю ўсё прачытаць і “завізаваць” кожную старонку. На наступны дзень, ужо дома, я перагледзеў анкету — і нечакана на палях яе другой старонкі выявіў знаёмы мулявінскі почырк (як гэта прамільгнула міма маіх вачэй раней?). Дробнымі літарамі там было напісана: “Вох, як хочацца выпіць!” Калі я потым распавядаў Валодзю пра гэтую дзіўную “знаходку”, ён доўга смяяўся: маўляў, цяпер ужо слаба памятаю тое імгненне, калі паставіў такі “аўтограф”, які стаў для мяне, па сутнасці, гістарычным. Так, ён прасіў мяне аддаць яму той “рэчыўны доказ” — але я ні ў якую. Тады ён проста папрасіў мяне нікому гэты “аўтограф” не паказваць... Як бачыце, я доўга трымаў сваё слова.

Па адрасе Бяды-13

У гэтых успамінах я вырашыў яшчэ раз вярнуцца ў незваротнае мінулае. Дзе ёсць той Валодзя — непакорлівы і вольналюбны, як дзіця даверлівы і як дарослы грэшны, часта падмануты, пакрыўджаны, парою замкнёны ў сабе, мудры і просты… Да знямогі стомлены пасля канцэртаў, але, дарэчы, заўсёды пільны за рулём аўтамабіля…. Мой сябра Валодзя, які яшчэ не стаў “легендай беларускай музыкі”, “бронзавым помнікам”, “нацыянальным гонарам”, “нашым усім”…

Мне карціць вярнуцца ў тое мінулае, калі ён быў жыхаром свайго шматпавярховіка, на бакавым фасадзе якога сёння вісіць мемарыяльная дошка. У тое мінулае, калі ён належаў самому сабе, сваім думкам і пачуццям, жонцы і сыну. Калі з першым пеўнем ён ускокваў з ложка, усоўваў ногі ва ўтульныя сялянскія валёнкі, якія Святлана некалі падаравала яму на дзень народзін, рабіў глыток кавы, сядаў за фартэпіяна. І, адкрыўшы нотны сшытак, пачынаў пісаць, пісаць, пісаць. А потым камячыць напісанае і выкідаць у кошык, нервова зацягвацца цыгарэтай або раскурваць люльку… І зноў, перабіраючы чорна-белыя клавішы, мучыць тыя ноты. І бянтэжыцца, і пакутаваць, і перажываць, і радавацца, калі нешта атрымлівалася — хаця пра гэта ён нікому не распавядаў. І так заўсёды, калі быў дома: не на гастролях, не на рэпетыцыях, не на канцэртах, не на прэс-канферэнцыях, — а менавіта дома, у той самай кватэры № 78 па вуліцы Леаніда Бяды, 13…

У тым, што зрабіў Мулявін, так шмат і розуму, і сэрца, і болю, і надзеі — што хопіць з лішкам і нам, і яшчэ дзецям нашым застанецца. Думаю, яго творчае пасланне кожнаму і ўсім людзям у сукупнасці адбылося яшчэ і таму, што майму “Мулі” было дадзена, даверана, завешчана ўвасобіць у сваёй творчасці геніяльнасць двух народаў — рускага і беларускага. І, да ўсяго — адчуваць дыханне свайго часу.

Якім ён зафіксаваны на маёй асабістай палітры памяці? Хай спалучацца тут розныя “стоп-кадры”. Апантанасць музыкай, добразычлівасць да людзей, любоў да прыроды, паэзіі, дзяцей, мяккі гумар, захопленасць жыццём ва ўсіх ягоных праявах — прычым нярэдка звыш усталяванай грамадствам меры. І — самота асобы выключнага таленту...

Але цяпер гаворка не пра гэта. Давайма пра прыемнае. Пра чалавечае.

Як ранішні туман

Нашыя супольныя гады з Валодзем — гэта нашыя сустрэчы сем’ямі: я, мая жонка Людміла Крушынская, Валодзя, яго жонка, кінаактрыса Святлана Пенкіна… Як гаворыцца, “сябравалі дамамі”, адпачывалі на нашых лецішчах: рэдка ў нас, на тагачаснай Лысай гары пад Заслаўем, часцей у іх, у Лапаравічах, у двухпавярховым драўляным асабняку, абкладзеным цэглай. Купаліся ў Заслаўскім вадасховішчы, якое вельмі хутка ўсе пачнуць называць Мінскім морам — яно плёскалася за сотню крокаў ад таго дамка… Адзначалі дні нараджэння “на прыродзе” ці на ўтульнай верандзе, тапілі камін, ганялі “чаі”, часам ездзілі ў саўну да нашага агульнага прыяцеля Сяргея Пракаповіча — чалавека, які шмат зрабіў добрага і карыснага для дзеячаў беларускай культуры і мастацтва, дый не толькі для іх.

Па восені на мулявінскае лецішча з’язджаліся сваякі, прыяцелі і проста знаёмыя. Прыязджалі з мяхамі і торбамі, каб сабраць сабе багаты ўраджай антонаўскіх яблыкаў: пара Мулявіных гэтай карыснай справай амаль не займалася і не даглядала за сваёй садова-агароднай “латыфундыяй” памерам амаль у 60 сотак. Таму ўся “плантацыя” пад старымі, але пладавітымі яблынямі нагадвала джунглі, зарослыя пустазеллем: пырнікам, крапівой, лапухамі. А каб сабраць паданкі не падрапаўшы рукі і твар, патрэбны быў не толькі спрыт, але і адпаведная экіпіроўка.

Аднак працэс нарыхтоўкі ўраджаю ішоў заўсёды весела ды спорна. І ўсе былі вельмі задаволеныя. А Мулявін выходзіў на ганак, глядзеў на нас ды ўсміхаўся: “Не забудзьцеся сабраць і італьянскі чарнасліў...” — і паказваў на тры шыкоўныя дрэвы па баках ад уваходнай брамкі на лецішча.

На ўсёй тэрыторыі сядзібы дагледжаная была толькі адна пляцоўка. Там, закрытыя ад вуліцы плотам з брамай, па чарзе “адпачывалі” або чакалі рамонту мулявінскія аўтамабілі — “Волга”, “Мэрсэдэс-Бенц-420 Г.М. 0154 РН”(той самы, апошні ў жыцці Мулявіна) і гастрольны “песняроўскі” мікрааўтобус “Шэўрале”.

Двухпавярховы дом з класічным камінам і адкрытай верандай, у адрозненне ад саду, утрымліваўся ў поўным парадку. Там заўсёды было весела і ўтульна, асабліва калі Святлана з Людмілай і яшчэ з кімсьці рыхтавалі вытанчаныя стравы. Фантастычныя водары напаўнялі інтэр’ер, а задаволены Валодзя, ведучы няспешную гутарку, узлягаў, як ціхамірны Зеўс, на скураной канапе ў прадчуванні шыкоўнай трапезы. Або сядаў за піяніна і перабіраў клавішы. Як ён казаў: “Мелодыя — гэта музыка ў музыцы”.

Часта “труцілі” анекдоты. Анекдоты ён любіў: пра Штырліца і Чапаева, армянскія, яўрэйскія, англійскія, пра музыку і тэатр — ды і ўсякія іншыя, пры ўмове, што яны дасціпныя і смешныя. Яго ўлюбёнай кнігай быў раман Гашака “Прыгоды бравага салдата Швейка” — часам Муля нават цягаў яе з сабой на гастролі. З маёй лёгкай рукі незадоўга да смерці Валодзя вельмі захапіўся Сяргеем Даўлатавым — прыяцелем маёй студэнцкай маладосці. Томік ягонага аўтарства ён беражліва паставіў на кніжную паліцу побач з Яраславам Гашакам. Праўда, Муля любіў больш слухаць анекдоты і смешныя гісторыі, чым расказваць. Але часам і сам мог рассмяшыць публіку. Я запомніў некалькі ягоных улюбёных баек, якія ён распавядаў, як заўсёды, з нязменнай мяккай усмешкай з-пад вусоў. Ахвотна імі падзялюся.

“У буфеце філармоніі адзін малады музыка кажа другому: “Я пасля Трэцяй Патэтычнай не закусваю”.

“Сядзіць у філармоніі ў першым шэрагу кішэннік на канцэрце знакамітага піяніста: “Ну гэта ж трэба! Такія пальцы, а такім глупствам займаецца...”

“Сядзяць два алкашы. Хочацца выпіць, а трэцяга няма. Глядзяць, чалавек ідзе. З матыльком, у акулярах, з дарагім дыпламатам. Яны яго спыняюць: “Гэй, таварыш, выпіць хочаш?” — “А хто ў такі час адмаўляецца?” Узяліся разліваць. Выпілі... П’янтосы пытаюцца новага сабутэльніка: “А кім ты працуеш, сябар сардэчны?” — “Кампазітарам...” — “Ну, не хочаш — не кажы...”

“Як вы шыкоўна спяваеце!” — захоплена звярнуліся да салаўя. — “Ну што вы, што вы! — сарамліва пачырванеў салавей. — Гэта я ад Сан Саныча Аляб’ева навучыўся”.

А вось адзін з афарызмаў, які любіў паўтараць Валодзя: “У наш час ролю Моцарта па-ранейшаму выконваюць асобна ўзятыя асобы. А вось ролю Сальеры — цэлыя арганізацыі”.

А яшчэ Валодзя часам успамінаў анекдоты са свайго вайсковага жыцця. Памятаю такое. Прапаршчык кажа салдатам: “Ідзіце хутчэй снег прыбіраць, а тое растане”. Або: “Што вы матам лаецеся бы маленькія дзеці”. І яшчэ: прыходзіць салдат да прапаршчыка і кажа: “Таварыш прапаршчык, можна мне тэлевізар паглядзець?” — “Можна, паглядзі, толькі не уключай”.

Шмат было ўсялякіх анекдотаў, жартаў, вясёлых баек, але сёння ўсё гэта цяжка ўспомніць: багата часу прамінула...

Адно магу сказаць: у мулявінскай сядзібе пастаянна шумелі госці. Запомнілася, як тут з “Песнярамі” на верандзе мы гулялі ў карты — у падкіднога, у “кінга”, у “тысячу”… Слухалі музычныя запісы і глядзелі фільмы па дэфіцытным тады “відзіку”. Хто заставаўся на ноч, уладкоўваўся на другім паверсе. Пару начэй і мы з Людмілай правялі тут, “пад небам залатым”, пры шырока адчыненых вокнах, якія выходзілі ў сад…

Пасля смерці Валодзі цягам некалькіх гадоў ўся тая “сядзіба” накрылася медным тазам. Не буду ўдавацца ў гэтую сумную гісторыю: яна па-за кантэкстам сённяшніх маіх успамінаў. Скажу толькі, што, здаецца, яшчэ вясной 2016 года апусцелы дом, у якім ніхто з Валодзевых спадчыннікаў так і не пасяліўся, быў прададзены ўдавой Песняра ды знесены новымі “крутымі” хлопцамі. І ўсё, што там было ўнутры (у тым ліку піяніна, кнігі, стосы фатаграфій і афіш, розныя прыемныя гаспадарчыя дробязі) знікла. Новыя ўладальнікі на гэтым месцы выбудавалі катэдж — і памяць пра былога гаспадара растала як сон, як ранішні туман.

Прароцтвы Ясеніна

Але дайце мне волю хаця б у мроях вярнуцца ў той дабраславёны час. У нас у кватэры, што на вуліцы Сурганава — недзе за паўкіламетра ад жытла Мулявіна на вуліцы Бяды  — мы таксама часцяком душэўна праводзілі час. Тут ужо я гаспадарыў на кухні: гатаваў для Людмілы, Валодзі і Светы сапраўдны ўкраінскі боршч і тушаныя вантробы з бульбачкай у збанках паводле ўласнага рэцэпту. Ну а на дэсерт — розныя тарты кшталту чароўнай “Мары”, бліны, булачкі, пірагі з тварагом і іншыя смакоцці — дый гэта ўжо справа рук Людмілы.

І зноў жа — смешныя гісторыі, анекдоты, жарты-прымаўкі. Зураб Саткілава, аднойчы выступаючы па тэлебачанні, сказаў пра канцэрт італьянцаў: “Мы можам шматкроць не горай”. Валодзю падабалася гэтае “меркаванне” вялікага опернага тэнара. Дык вось, мы на сваёй кухні гатавалі стравы “шматкроць не горай за” такіх куды больш вядомых кулінараў, як Аляксандр Дзюма, Ферана Адрыа або Вільям Пахлёбкін.

А яшчэ я памятаю, як Валодзя смяяўся, калі я яму распавёў вось такую гісторыю: “Чалавека прывезлі ў палату пасля аперацыі. “Дзякуй Богу, усё ў мінулым”,  — прамармытаў ён. “Не спяшайцеся, малады чалавек, — стомлена выгукнуў сусед па палаце, — у мяне, напрыклад, у целе забыліся скальпель...” “А ў мяне пальчаткі, — ледзь не плачучы дадаў іншы сусед”. У гэты момант з калідора чуецца голас хірурга, якая выбягае з аперацыйнай: “Гэй, хто-небудзь бачыў мой капялюш?” І потым тая ж хірург у разгубленасці пытаецца прыбіральшчыцу: “Мар’я Іванаўна, вы выпадкова ныркі не вымяталі?”

“На канцэрце, з гітарай у руках”

Але, па вялікім рахунку, гутарыць з Мулявіным нават у хатняй абстаноўцы было не тое каб надта проста: ён быў амаль заўсёды ўнутрана стрыманы, нешматслоўны. Прычым хітраваць, ужываць абыходны манеўр — у зносінах з ім было марнай справай. Калі на храме ў Дэльфах была выбітая запаведзь “Спазнай самога сябе”, то мулявінскім дэвізам можна было лічыць: кажы праўду, нават калі яна і непрыемная. На маё пытанне: “У якіх выпадках ты можаш сказаць няпраўду?”, ён адказаў: “Ні ў якіх. Вось змаўчаць — магу. На жаль”. І ад гэтага — часам пакутваў.

Асабліва мне запомніліся адзін дзень і адна ноч студзеня 1996 года. Запомніліся на ўсё маё астатняе жыццё. І не магу не расказаць пра гэта, хоць тут мала “мажору”.

Аднойчы студзеньскай раніцай 1996 года мы ўдвох з Валодзем (ён быў за стырном “Волгі”) ехалі на Чыжоўскія могілкі, дзе пахаваны яго старэйшы брат Валерый. Ехалі па справе: хацелі побач з помнікам Валерыя знайсці месца вечнага адпачынку і для напярэдадні памерлай Валодзінай сястры Наташы. Я ўпершыню бачыў магілу старэйшага брата Валодзі, які загінуў у Ялце 14 ліпеня 1973 года. Памятаў гэтую дату. Але тут мяне збянтэжыў надпіс пад барэльефным партрэтам на помніку. Ён абвяшчаў, што Валерый Мулявін памёр... 15 ліпеня 1974 (!) года!

Для Валодзі гэта было таксама нечакана, і ён паабяцаў выправіць тое неверагоднае глупства. Але, здаецца, за мітуснёй жыццёвых мітрэнгаў рукі так і не дайшлі... Дый і місія нашая плёну не прынесла: падзахаванне па нейкіх там тэхнічных прычынах аказалася немагчымым, і мы, падумаўшы, адправіліся на далёкія Паўночныя могілкі.

Цягам няспешных нашых размоў Валодзя раптам прамовіў: “Хочаш, я табе прачытаю дзве аўтабіяграфічныя страфы Ясеніна, якія... пра мяне?” Ну што за пытанне — вядома, хачу! І Валодзя працытаваў:

Какой скандал!

Какой большой скандал!

Я очутился в узком промежутке.

Ведь я мог дать

Не то, что дал,

Что мне давалось ради шутки.

Гитара милая,

Звени, звени!

Сыграй, цыганка, что-нибудь такое,

Чтоб я забыл отравленные дни,

Не знавшие ни ласки, ни покоя.

Так, вядома, я ведаў гэтыя пранізлівыя радкі! Але што мог сказаць у адказ? Дый адказу ён і не чакаў. Да самых могілак больш не прамовіў ні слова... Пра што ён тады думаў?

Забягаючы наперад, скажу, што падобная містычная гісторыя, звязаная з “ценем” Ясеніна адбылася незадоўга да Валодзінай трагічнай аварыі ў траўні 2002 года. Дзесьці ў сакавіку ці красавіку Валодзя запрасіў у госці Людмілу Крушынскую, каб абмеркаваць нейкія творча-дзелавыя пытанні, звязаныя з будучым лёсам ансамбля “Песняры”. І ў канцы размовы раптам сеў за піяніна ды наспяваў фрагмент яшчэ не скончанай ім мелодыі на тэкст самай трагічнай паэмы-рэквіема Ясеніна “Чорны чалавек”:

Друг мой, друг мой, Я очень и очень болен. Сам не знаю, откуда взялась эта боль.То ли ветер свистит Над пустым и безлюдным полем,То ль, как рощу в сентябрь,Осыпает мозги алкоголь… І чаму гэта менавіта “Чорны чалавек”, спароджаны паэтам за паўтара месяцы да сваёй гібелі ў гатэлі “Англетэр”, так зацікавіў Мулявіна? На ўсхваляванае пытанне Людмілы Валодзя не адказаў: толькі сумна паківаў галавой. Можа, нешта прадчуваў? Хто зараз тое ведае?

…У адміністрацыі могілак праблем з месцам пахавання Наташы не ўзнікла, хоць у Валодзі на руках і не было ніякіх належных для такога выпадку дакументаў. Аўтарытэт Мулявіна быў высокі і ў гэтых колах. “Дакументы потым” — толькі і сказаў адміністратар, і мы ўтрох паехалі на адведзены для пахавання ўчастак.

З будкі адміністратара Валодзя патэлефанаваў у Мінск “куды належыць” — здаецца, у бюро пахаванняў, распавёў, што да чаго, і мы рушылі ў зваротны шлях. Заскочылі на вуліцы Чарвякова ў краму, узялі дзве пляшкі гарэлкі і мінералку, два дзясяткі яек, маргарын, хлеб — і, здаецца, усё. Хіба яшчэ пару кансерваў кшталту “Сняданак турыста”. Больш нічога іншага з ежы ў краме папросту не знайшлося. Тады з добрымі прадуктамі ў Беларусі, як і ва ўсім Саюзе, было, мякка кажучы, не надта.

Карацей, прыехалі да Валодзі дадому, на вуліцу Леаніда Бяды, 13, дзе і праседзелі ўдвох амаль да раніцы. Святлана ў гэты час адсутнічала — яна з’ехала ў Гродна да бацькі, каб прывезці яго ў Мінск на хаўтуры Наташы. Мы размясціліся на кухні, выклалі на стол прадукты і ўключылі электрапліту, каб смажыць на ёй яешню. Так пачалася наша сціплая позняя ды сумная вячэра, якая ледзь не перайшла ў сняданак. О, як шмат тады я пачуў ад Валодзі ўсякіх-розных гісторый з яго творчай і сямейнай біяграфіі — зразумела, былі там і яго ўспаміны пра сястру. Шмат чаго ён тады распавёў такога, пра што наўрад ці калі-кольвечы каму распавядаў...

Уласна, пра таямніцы мулявінскай музыкі — як гэта варта было чакаць — мы амаль і не гутарылі. У асноўным, пра паэзію Купалы, Валошына, Багдановіча, ранняга Маякоўскага, Рубцова… Муля цытаваў цэлыя фрагменты іх вершаў. Часам збіваўся, нешта забываў — і тут жа імкнуў у залу, да кніжнай паліцы, цягнуўся да першакрыніцаў.

Гаварылі і пра мастакоў, якія выклікалі ў яго сімпатыі — Паплаўскага, Шчамялёва, Далі... Вельмі шкадую, што тады ў мяне не было з сабой дыктафона. З той далёкай пары багата ўжо прызабылася...

Адным словам, нішто чалавечае не было яму чужым. Абсалютна нішто. У побыце ён быў сціплым і мала звяртаў увагі на тое, што яго атачала. І ніколі не адчуваў патрэбы ў раскошы. Адзінай “раскошай” была для яго любімая праца над новай песняй або праграмай. Калісьці на маё пытанне: “Дзе б ты хацеў правесці свой апошні дзень жыцця?” Валодзя адказаў: “На канцэрце, з гітарай у руках”.

Ён памёр інакш, але ў памяці чалавечай застанецца менавіта такім — на сцэне, з двухгрыфавай гітарай.

Дакладней, ён не памёр, а спаліў сябе ў полымі свайго дару, і дару выключнага, непаўторнага — мудрага і бескампраміснага, зацятага і безабароннага, шчырага і поўнага дабрыні. Дару папраўдзе народнага, у самым сэрцы народнай душы узгадаванага.

Пасля смерці Валодзя прыходзіў да мяне ў сне тройчы. І заўсёды гэта адбывалася чамусьці на прыродзе, сярод зеляніны і шыкоўных чырвоных ружаў, якія так любіў Мулявін. Як у Ігара Севяраніна: “Как хороши, как свежи будут розы…” Але ружы ўжо без Песняра...

Ды нешта даўно ён не з’яўляўся ў маіх снах. Але я адчуваю, адчуваю, што ён хутка зноў наведае мяне. Можа быць, у студзені, у свой дзень нараджэння. Можа, у канцы таго ж студзеня — у дзень свайго сыходу ў Вечнасць. І мне няважна, якім за акном будзе надвор’е — холад, непагадзь, снег, мароз, дождж... У кожным разе я ўбачу яго сярод майскіх садоў і квітнеючых палян. Такім гордым, велікадушным, нястомным, прыгожым, мяцежным, якім ён прайшоў па нашай грэшнай зямлі...

Барыс КРЭПАК

Аўтар: Барыс КРЭПАК
рэдактар аддзела газеты "Культура"