Літаральна адразу пасля вызвалення першых населеных пунктаў нашай рэспублікі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў каля горада Навабеліцы пачала стварацца экспазіцыя першага ў свеце музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. У асноўным, папаўненню фондаў спрыяў Беларускі штаб партызанскага руху, а таксама шматлікія атрады і брыгады. Экспанаты калекцыі істотна ўзбагаціліся пасля стварэння Галоўнага трафейнага ўпраўлення Чырвонай арміі ў 1945 годзе.
Па словах навуковага сакратара Музея гісторыі Вялікай Айчыннай вайны Галіны Багусенка, упершыню за доўгі час у наведвальнікаў з’явілася магчымасць убачыць унікальныя рукапісныя франтавыя і партызанскія баявыя лісткі, сатырычныя плакаты “Франтавой цырульні” і “Раздавім фашысцкую гадзіну!”, іншыя каштоўныя дакументы. Прадстаўлены таксама і архіўныя фотаматэрыялы, сярод якіх можна вылучыць апошнія здымкі Героя Савецкага Саюза Льва Даватара.
Ёсць і прадметы, якімі карыстаўся Герой Савецкага Саюза Канстанцін Заслонаў: шахматная дошка, лыжка, медыцынская сумка.
Экспануюцца на выстаўцы рэчы салдат нямецкай арміі, знойдзеныя ў першых экспедыцыях у 1944 годзе: форма, карты, зброя. Дарэчы, у музеі захоўваецца кіцель ад’ютанта Герынга, партфель Рыбентропа.
Пераканацца ў надзвычайнай сакрэтнасці вядзення падпольнай барацьбы дазваляюць партызанскія разведвальныя данясенні, выкананыя на тканіне, што падшывалася да вопраткі і тым самым не выклікала падазрэння пры вобысках.
Многіх наведвальнікаў уразілі ўзоры зброі, прадстаўленай на выстаўцы. Справа ў тым, што “народныя майстры” стваралі з сапсаванай тэхнікі унікальныя пісталеты і вінтоўкі, удасканальвалі знойдзеныя трафейныя аўтаматы, а гэта, безумоўна, істотна дапамагала ў партызанскім змаганні з ворагам.
Выклікаюць цікавасць і першыя афіцыйныя дакументы музейнага справаводства, у тым ліку “Кніга ўражанняў і прапаноў”, дзе пакінулі свае запісы вядомыя грамадскія дзеячы і пісьменнікі. Сярод тых асоб, якія першымі пакінулі свае водгукі, быў і вядомы беларускі пісьменнік, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны Піліп Пестрак.
К.А.