Ніякага капірайту на піцу!

№ 48 (1331) 02.12.2017 - 08.12.2017 г

Жарты жартамі, але новым аб’ектам сусветнай культурнай спадчыны неўзабаве можа стаць… піца! Дакладней, не сам прадукт, а традыцыі яго прыгатавання ў Неапалі. Адпаведнае дасье было летась скіравана ў штаб-кватэру UNESCO. І паважныя міжнародныя эксперты — што б вы думалі! — яго прынялі. Так з’явіўся, бадай, самы дзіўны і спрэчны кандыдат на ўключэнне ў спіс шэдэўраў нематэрыяльнай культурнай спадчыны чалавецтва.

/i/content/pi/cult/668/14775/_MG_6672-1111111111_opt.jpg Пра тое, чаму і навошта спалучэнне цеста, сыра і памідораў стала прэтэндаваць на такі пачэсны статус, мы гутарым з завадатарам гэтага сур’ёзнага і мэтанакіраванага руху. Прэзідэнт Асацыяцыі неапалітанскіх піцаёла Сержыа МІЧУ прыбыў у Мінск для ўдзелу ў Тыдні італьянскай кухні, арганізаваным Пасольствам Італіі ў Рэспубліцы Беларусь. Ну, а чаму нас зацікавіла гэтая тэма, думаецца, нават тлумачыць не трэба.

— Сеньёр Сержыа, а як нарадзілася ідэя такой арыгінальнай заяўкі на ўключэнне ў Спіс UNESCO?

— Гэта даўняя гісторыя, якая закранула мой неапалітанскі гонар. Я не нарадзіўся піцаёла і прыйшоў да гэтай справы, бадай, выпадкова. Па сканчэнні кулінарнага інстытута мне ладны час давялося працаваць кухарам за мяжой. Кар’ера развівалася ўдала, і ўрэшце я стаў гатаваць для каралеўскай сям’і Манака. Мне кажуць: “Ура, у нас ёсць кухар з Неапаля, і мы зможам пакаштаваць сапраўдную неапаліанскую піцу!” У адказ я толькі разгубіўся: мяне ж гэтаму ніхто не вучыў! Тады мне ажно ў твар рассмяяліся: як гэта так — неапалітанец ды не ўмее гатаваць піцу! Не можа такога быць! Уласна, адтуль усё і пачалося. Я ўжо дзесяць гадоў змагаюся за тое, каб мастацтва піцаёла было зраўнянае ў правах з высокай кухняй і мела такое самае шанаванне, каб яно было ўключанае ў навучальную праграму тых установаў, дзе рыхтуюць спецыялістаў па кулінарыі і гатэльным бізнесе. Я пачаў гэтую барацьбу ў сваім рэгіёне Кампаньё, але буду зусім не супраць, калі такі прадмет з’явіцца і ў адпаведных установах, скажам, Беларусі.

— У Спіс UNESCO трапляюць аб’екты, характэрныя толькі для свайго рэгіёну. Аднак піца — яна і ў Афрыцы піца! Страва агульнавядомая ва ўсім свеце, і гатуюць яе зусім не толькі ў Неапалі.

— Так, піца — гэта слова, якое не перакладаецца ні на якія мовы, але ж з’явілася яно некалі менавіта ў Неапалі! Страва заваявала сусветную папулярнасць — але, у той самы час, гэта не сведчыць пра прызнанне мастацтва піцаёла. У нас ёсць спецыяльныя ўстановы, дзе вучаць высокай кухні, кандытарскай справе — чаму заўгодна, але толькі не гатаванню піцы! Прафесіі піцаёла як быццам наогул няма. Менавіта гэта і падштурхнула нас распачаць кампанію па ўключэнні традыцыі гатавання піцы ў Спіс сусветнай спадчыны. Галоўная наша задача — захаваць тое ўнікальнае мастацтва, якое нарадзілася на неапалітанскай зямлі.

— Вы лічыце, што прыгатаванне піцы — гэта мастацтва, а не тэхналогія, якую можна лёгка засвоіць і пераняць?

— Так, гэта мастацтва, чаму ж не? Цягам стагоддзяў яно перадавалася ад бацькі да сына. Цяпер, канешне, гэта ўжо не заўсёды так, бо мала дзе захоўваюцца сямейныя дынастыі. Аднак маніпуляцыі, якія робіць піцаёла з Неапаля — гэта ўсё адно не проста функцыянальныя рухі. Недастаткова толькі раскатаць цеста — трэба ведаць адмысловыя падыходы. Таму, паназіраўшы за нашымі шчыраваннямі, многія параўноўваюць іх з працай мастака над халсцінай.

У мяне часта пытаюць: у чым сакрэт піцы? Можа, гэта некая адмысловая вада, або мука, або тэхналогія? Ды не, сакрэт тоіцца менавіта ў тым чалавеку, які піцу робіць. Мы ў Мінску карысталіся мясцовай вадой і самай звычайнай печкай — аднак піца ў нас усё адно атрымалася неапалітанская.

— Адпаведна, піцаёла — гэта нейкі клан, які валодае патаемнымі ведамі?

— Ну чаму патаемнымі? Наадварот, мы не робім з іх ніякай таямніцы і з радасцю дзелімся з усімі ахвотнымі. Прыкладам, толькі што да мяне падыходзіла кіраўніцтва мінскай сеткі піцэрый, і я пагадзіўся зладзіць майстар-класы для іх супрацоўнікаў. Наша задача — забяспечыць гэтай прафесіі будучыню і дапамагчы ёй распаўсюджвацца па ўсім свеце.

— А хіба гэта ўжо не адбываецца?

— Адбываецца. Але як? Вы не паверыце: у Іспаніі я бачыў аўтамат, які робіць піцу! Кідаеш у яго манетку — і праз пару хвілін атрымліваеш гатовы прадукт. Гэта ж нонсэнс, ці не так (эмацыйна жэстыкулюе)? Мне нават цяжка ўявіць, што такое магчыма: ты заходзіш у кавярню, кідаеш манетку, і нейкі робат будзе рабіць табе піцу! Гэтую страву заўсёды павінен гатаваць жывы чалавек, размешваючы цеста сваімі рукамі, прычым непасрэдна перад тваімі вачыма! А ты атрымліваеш вялікае задавальненне, назіраючы за яго маніпуляцыямі. І механістычны, бяздушны падыход у гэтай справе не даспадобы зусім не толькі мне. У падтрымку намінавання мастацтва піцаёла ў Спіс UNESCO мы сабралі два мільёны подпісаў з усяго свету!

— Але, наколькі я ведаю, подпісы ў дадзенай справе не могуць мець ніякага ўплыву. Даўно выпрацавана працэдура падрыхтоўкі і разгляду дасье, дзе ролю адыгрывае яго адпаведнасць фармальным патрабаванням, а таксама пазіцыя міжнародных экспертаў.

— Не хвалюйцеся, з дасье ў нас усё ў парадку, нам дапамагло яго падрыхтаваць Міністэрства сельскай гаспадаркі Італіі. Але тое, што мы сабралі столькі подпісаў, дадало нам упэўненасці і сілы. Думаю, гэта неяк паўплывала і на пазіцыю экспертаў — калі за тваімі плячыма стаіць два мільёны прыхільнікаў, вельмі цяжка адрынуць тое, што ты прапанаваў.

— А ці не здзіўляліся людзі, якім вы прапаноўвалі паставіць свой подпіс: як гэта, нейкая страва — і сусветная спадчына?

— Ну так, кулінарны аспект сусветнай спадчыны ў Спісе UNESCO пакуль і сапраўды мала прадстаўлены. Хаця, між іншым, піца туды ўжо патрапіла і без нас — як неад’емная частка Сяродземнаморскай дыеты. Але тут я хачу падкрэсліць, што намінуецца не сама ежа, а менавіта мастацтва яе прыгатавання, якое перадаецца са стагоддзя ў стагоддзе.

— Прэтэндэнты ў спіс сусветнай спадчыны павінны адлюстроўваць унікальныя рысы ментальнасці свайго народа. Ці можна сказаць гэта пра піцу ў дачыненні да Італіі?

— Я не буду казаць пра ўсю Італію, бо паміж яе рэгіёнамі ёсць даволі вялікія адрозненні. Аднак і ў цэнтры, і на поўдні піца — неад’емная частка нашага жыцця. Мы пачынаем яе есці ледзь не з малаком маці, а можа, нават і замест яго (смяецца). Адыміце ў нас піцу — і гэта будзе ўжо не зусім Неапаль!

— Ці не баіцеся вы папрокаў у тым, што ваша ініцыятыва ставіць перад сабой мэту пераўтварыць піцу ў рэгіянальны брэнд і паставіць на яе свой капірайт?

— Не-не, мы адстойваем ніякі не брэнд, а сваю старажытную прафесію і звязаныя з ёю навыкі, чыя гісторыя мае ўжо палову тысячагоддзя. Што да капірайту… Тут я катэгарычна супраць! Піца павінна належаць літаральна ўсім. Гэтая страва ад пачатку прызначалася для бедных і з’явілася, каб накарміць галодных (вядома, я маю на ўвазе класічныя рэцэпты “Маргарыта” і “Марынара”, а не якіясьці “наварочаныя” варыянты, што могуць каштаваць хоць мільён долараў за порцыю) — і такой мэце яна павінна служыць надалей. Таму ніякага капірайту!

Фота Сяргея ЖДАНОВІЧА

Аўтар: Ілья СВІРЫН

Падзяліцца