Батлейка як "стол перамоваў"

№ 4 (1234) 23.01.2016 - 29.01.2016 г

Фестываль “Нябёсы” і зямныя праблемы традыцыйнага тэатра
14 — 17 студзеня ў Адукацыйным цэнтры пры Свята-Елісавецінскім манастыры горада Мінска прайшоў Міжнародны калядны фестываль батлеечных і лялечных тэатраў “Нябёсы”. Галоўнымі заснавальнікамі выступілі Мінская епархія і згаданы манастыр, садзейнічанне ў падрыхтоўцы і правядзенні аказвалі Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь і Мінгарвыканкам. Нарадзіўшыся летась, “Нябёсы” называліся тады рэспубліканскімі і мелі куды меншы разгорт: працягваліся два дні, сабраўшы з дзясятак калектываў. Сёлета ўдзельнікаў аказалася амаль удвая больш. Замест прэс-канферэнцыі па выніках праглядаў быў праведзены “круглы стол” “Батлейка ў прасторы культуры ХХІ стагоддзя”, які ахапіў не толькі гістарычныя, мастацкія, выхаваўчыя, але і ўласна метадычныя аспекты адраджэння батлейкі.

/i/content/pi/cult/570/12499/10-1.jpgАлесь ЛОЗКА, начальнік аддзела традыцыйнай культуры і аматарскай творчасці Інстытута культуры Беларусі, старшыня Таварыства беларускай школы (Мінск):

— Лялька — адзін з наймоцных сродкаў выхавання дзіцяці. Батлейка ж мае свае асаблівасці, надзвычай прыдатныя для працы з дзецьмі. Упэўнены, што яна як нельга лепей падыходзіць для самых розных катэгорый навучэнцаў, уключаючы і самых маленькіх, і нават дзяцей з адхіленнямі ў развіцці. Мы выпрацавалі методыку навучання, вельмі простую ў засваенні і прыдатную для пачаткоўцаў. Вырабляецца фанаграма, на якую запісваецца не толькі музычнае суправаджэнне невялічкага спектакля, але і ўвесь яго тэкст, усе рэплікі герояў — выразна, з адпаведнымі інтанацыямі. Потым дзеці глядзяць спектакль, ды не адзін раз, а некалькі. Так яны запамінаюць неабходныя мізансцэны. Наступны этап — непасрэдны ўдзел навучэнцаў у самім спектаклі. Уключаецца фанаграма, і пад яе дзеці водзяць лялек. Гэта зусім не цяжка, бо траекторыя руху, лічыце, вызначана: у скрыні, як вядома, ёсць спецыяльныя прарэзы, куды ўстаўляюцца лялькі і па якіх яны рухаюцца. Праз некаторы час, калі дзеці ўжо вывучылі (вось так, на слых) рэплікі сваіх персанажаў, можна абысціся толькі музычнай фанаграмай, бо тэксты яны будуць прамаўляць самастойна.

Аляксандр ЖДАНОВІЧ, акцёр Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя Максіма Горкага, мастацкі кіраўнік фестывалю:

— Методыка, прапанаваная Алесем Лозкам, добрая. Але, на мой погляд, найперш прыдатная для дзяцей, у якіх існуюць цяжкасці з маўленнем. Бо жывое слова, як мне ўяўляецца, павінна прысутнічаць на занятках адразу. Дзеці могуць не толькі капіраваць прапанаваны вынік, але і самастойна шукаць як мага больш выразныя спосабы падачы тэксту — тым больш, што ў батлеечных спектаклях ён звычайна не такі ўжо складаны.

Кацярына ЦУБЕР, мастацкі кіраўнік студэнцкага тэатра “Адраджэнне батлейкі” Беларускага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта імя Максіма Танка:

— Абапіраючыся на методыку Алеся Лозкі, мы стварылі і свой варыянт навучання. Магчыма, ён разлічаны на больш старэйшых дзяцей, бо мае на ўвазе не тэхніку простых паўтораў, а свядомае асэнсаванне ўсяго працэсу, актыўнае ўключэнне творчай фантазіі дзіцяці. Так, спачатку мы проста раздаём дзецям лялькі. Пры гэтым педагог можа ўлічваць характар дзіця і прапаноўваць яму адпаведнага персанажа. А можа быць і іншы расклад: дзеці самі спыняюць увагу на пэўным героі, кожны абірае тую ляльку, якая яму больш падабаецца. Зразумела, дарослыя пры гэтым павінны сачыць за дзецьмі, спыняць магчымыя спрэчкі і нават канфлікты, калі адна і тая ж лялька прыйшлася даспадобы некалькім навучэнцам. Выбар, які робіць дзіця, можа дапамагчы і самому педагогу лепш зразумець характар выхаванца.

Такім чынам, удзельнікі будучага спектакля спачатку разглядаюць сваіх лялек, знаёмяцца з імі, намагаюцца кантактаваць. Педагог можа дапамагчы дзецям наводзячымі пытаннямі. Напрыклад, як будзе рухацца абраная лялька — хутка ці павольна? Якім голасам павінна гаварыць? У якім тэмпе? На другім этапе дзеці пачынаюць працаваць непасрэдна ў скрыні. Выводзячы таго ці іншага персанажа, ім трэба кантраляваць свае рухі праз акенца. Нарэшце, дадаецца агучка. Тут, зразумела, могуць быць розныя формы працы над тэкстам, накіраваныя і на яго разуменне, асэнсаванне, і на выразнасць данясення як самой прамовы, так і ўласна думкі.

Далейшай прыступкай у засваенні майстэрства батлейшчыка з’яўляецца работа з дзвюх рук. Яна развівае агульную і асабліва дробную маторыку, якія ў дзяцей знаходзяцца яшчэ не на такім высокім узроўні. Падбор музыкі да спектакля, яго сцэнаграфічнае афармленне, іншыя дэталі — усё гэта мы таксама робім разам з дзецьмі. Гэта частка працы над пастаноўкай карысная яшчэ і тым, што дае магчымасць уключыць у агульны працэс усіх навучэнцаў, незалежна ад іх колькасці ці акцёрскіх здольнасцей: праявіць сябе можа кожны.

Аляксандр ЖДАНОВІЧ:

— Сапраўды, батлейка выпрацоўвае ў дзецях прагу да сумесных дзеянняў, асабліва калі яны самі афармляюць спектакль, малююць. Калі такі тэатр існуе на базе агульнаадукацыйнай школы, дык можна прыцягваць да ўдзелу вучняў розных класаў. На ўроках працы хлопчыкі могуць і саму скрыню выпілаваць, і лялек зрабіць. Дзяўчынкі — пашыць сцэнічныя строі. Можна падключыць і факультатыўныя заняткі — па тым жа саломкапляценні, каб дзеці самі і ўпрыгожылі скрыню, зрабілі іншы антураж. Усё гэта выпрацоўвае пачуццё калектывізму, партнёрства, дазваляе ўбачыць вынік сумеснай працы, ганарыцца ім.

Ганна ВЫГОЦКАЯ, мастак-рэстаўратар, былы мастацкі кіраўнік народнага тэатра-студыі “Батлейка” з Міра:

— Адкрыўшы калісьці ў Мірскім ПТВ (цяпер гэта мастацкі каледж) гурток батлейкі, я цягам ужо 25-ці гадоў адказваю сябе самой, што такое батлейка, па-новаму. У маім разуменні батлейка — гэта канцэнтрат культуры, найбольш поўны сінтэз мастацтваў, які ўключае не толькі тэатр, музыку, выяўленчае мастацтва, а яшчэ і архітэктуру. Бо найперш трэба зрабіць саму скрыню, а яны могуць быць рознымі. Так што, займаючыся з дзецьмі батлейкай, мы ў кожным з іх выхоўваем, па сутнасці, чалавека-аркестра. Выхаваўчая скіраванасць такіх заняткаў відавочная. Невыпадкова існуе цудоўны афарызм: “Скажыце — я забуду. Пакажыце — я запомню. Задзейнічайце — і я зразумею”.

Дзіна ТЫЦЮК, дацэнт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта культуры і мастацтваў, рэжысёр, выкладчык сцэнічных дысцыплін, член журы фестывалю:

— Так, каб штосьці засвоіць, яго трэба прысвоіць, зрабіць сваім. Тады атрымаецца выступаць не “ад імя”, а “па даручэнні” — дакладней, па даручэнні сэрца. Батлейка не выносіць фальшу, прытворства — і тым самым выхоўвае ў чалавеку не столькі артыстызм, уменне пераўвасабляцца, колькі менавіта чалавечыя якасці, імкненне да высокіх духоўных каштоўнасцяў.

Кацярына ЦУБЕР:

— У надзвычай разгалінаванай тэатральнай прасторы батлейка займае асаблівае месца. Па-першае, дзецям бліжэй менавіта тэатр лялек, яны ўспрымаюць яго як працяг сваіх гульняў, бо лялькі — гэта тыя ж цацкі. Па-другое, маленькія часта пужаюцца загрыміраваных артыстаў, вялізных роставых лялек. Батлейка ж з яе невялічкімі памерамі спужаць не можа. Па-трэцяе, батлеечныя спектаклі наўпрост не тлумачаць, што такое добра, а што такое дрэнна. Яны вымушаюць дзіця рабіць уласны выбар, самастойна вырашаць, за каго з герояў радавацца, а за каго пужацца, каму суперажываць. Па-чацвёртае, батлейка нязмушана далучае дзіця да фальклору, вучыць беражліваму стаўленню да нацыянальных традыцый. Нарэшце, яна дапамагае актывізаваць размоўны слоўнік дзіця, паляпшае дыялагічную мову. А спектаклі па-беларуску — увогуле цудоўны прыклад папулярызацыі беларускай мовы. Так што батлейку трэба разглядаць як адзін з найбольш эфектыўных педагагічных прыёмаў ператварэння гульні ў навучальны працэс. Хіба ж не? Паглядзіце на дзяцей: любыя прадметы ў іх руках ажываюць. Таму ваджэнне лялек ім блізка, прапанова паўдзельнічаць у спектаклі, кіруючы лялькамі, заўсёды выклікае ажыятаж. А самі спектаклі — надзвычай жывую рэакцыю, нават у самых маленькіх, трохгадовых.

Аляксандр ЖДАНОВІЧ:

— Пагаджуся, дзеці, пры ўсёй іх непасрэднасці, часта пужаюцца сцэны. Гэта нармальнае пачуццё: нават многія дарослыя баяцца публічных выступленняў, дый некаторыя прафесіяналы часцяком пераадольваюць страх сцэны. Батлейка дазваляе пазбегнуць усяго гэтага, бо можна “схавацца” за скрыняй. У адрозненне ад пальчаткавых лялек, якія не дазваляюць схавацца за шырмай цалкам (усё роўна гледачы бачаць тваю руку, хай і “апранутую”), у батлейцы ты можаш “гуляцца” з лялькамі быццам сам-насам.

Кацярына ЦУБЕР:

— Між тым, у праграме дашкольнай адукацыі батлейкі, як гэта ні здаецца дзіўным, няма. Ёсць настольны тэатр, пальчыкавы, пальчаткавы — усё, акрамя батлейкі. Думаю, гэту сітуацыю трэба паправіць. Чым больш будзе ў нас энтузіястаў, чым большы розгалас будуць атрымліваць такія мерапрыемствы, як цяперашні фестываль, тым хутчэй батлейка стане неад’емнай часткай таго ж дашкольнага выхавання.

Андрэй РЭЦІКАЎ, мастацкі кіраўнік народнага тэатра лялек “КапялюШ” Наваполацкага Цэнтра рамёстваў і традыцыйнай культуры, рэжысёр:

— Батлейка вывучаецца ў 4-м класе. Там ёсць дысцыпліна “Мая Радзіма — Беларусь”. Але правільна сказана: лепш аднойчы ўбачыць… Таму ў нашым Цэнтры рамёстваў мы зрабілі тэатральны клас, усталявалі там адну з разнавіднасцяў беларускай батлейкі — магілёўскую. І водзім туды дзяцей цэлымі класамі. Расказваем ім пра батлейку, паказваем “Цара Ірада”. Атрымліваецца гэткі ўрок, перанесены са школьнай аўдыторыі непасрэдна ў тэатр. Дый з самім Цэнтрам рамёстваў дзеці знаёмяцца. Батлейка — адметнасць нашай культуры, неад’емны складнік нацыянальнага тэатральнага мастацтва. Мы павінны ганарыцца ёй гэтак жа, як італьянцы ганарацца сваімі марыянеткамі.

Аляксандр ГРЭФ, мастацкі кіраўнік лялечнага тэатра “Вандроўны вяртэп”, рэжысёр і мастак (Масква, Расія):

— Цікава, што апошнім часам батлейка (ці, як прынята яе называць у Расіі, вяртэп) набывае распаўсюджанне і на іншых кантынентах. У прыватнасці, вядома яе з’яўленне ў амерыканскім Новым Арлеане. Прычым ужо сама скрыня выраблена з улікам мясцовых традыцый, упрыгожана пуэртарыканскай разьбой. Усё вельмі проста: хтосьці з нашых эмігрыруе — і робіць вяртэп на новым месцы жыхарства. А таму, што гэта мастацтва хутка набывае сваіх прыхільнікаў, здзіўляцца не трэба. У Расіі вяртэп вядомы з XVII — XVIII стагоддзяў. Традыцыя перапынілася ў пачатку ХХ стагоддзя: вяртэп быў выцеснены кінематографам. Бо нашы вяртэпшчыкі не хадзілі, як у вас, па вёсках, а паказвалі прадстаўленні ў гарадах, зарабляючы на гэтым. І калі народ пачаў масава несці грошы ў кіно, традыцыя знікла.

Канстанцін ПЕТРЫМАН, намеснік дырэктара па выхаваўчай рабоце Мірскага дзяржаўнага мастацкага прафесійна-тэхнічнага каледжа, мастацкі кіраўнік народнага тэатра-студыі “Батлейка” (Мір):

— На Беларусі батлейка знікла куды пазней. На заходніх тэрыторыях — толькі ў 1950-я, калі батлейшчыкаў з усімі іх сем’ямі высылалі ў Комі АССР. Адраджацца ж яна пачала ў 1980-я.

Алесь ЛОЗКА:

— Усплёскі цікавасці да яе ўзнікалі і ў час паўстання 1863 — 1864 гадоў, і ў 1920-я, і ў сувязі з перабудовай. У 1990-я мне прапанавалі стварыць Беларускі навукова-метадычны цэнтр гульні і цацкі. На той час беларускія батлейкі захаваліся ў музеях Масквы, Санкт-Пецярбурга, Вільнюса. Былі і запісы фалькларыстаў ХІХ стагоддзя. Мы ўсё гэта вывучалі, зацвердзілі ўзоры, прыдатныя для фабрычнай вытворчасці (нават дзяржаўны стандарт, якіх памераў павінны быць лялькі). Але ніводнае з сотні прадпрыемстваў, што займаліся вырабам цацак, за гэта не ўзялося. Затое знайшліся народныя майстры. Мы выпусцілі некалькі дапаможнікаў, зборнік сцэнарыяў, падтрымлівалі гурткі і факультатывы, узнік спецкурс у БДУКіМ, у Баранавічах пачалі выпускаць набор нарыхтовак, каб зрабіць батлейку можна было ў хатніх умовах. Праводзіліся і семінары для настаўнікаў, былі сабраны экспанаты для музея гульні і цацкі (потым, калі наш цэнтр быў закрыты, іх давялося раздаць).

Аляксандр ГРЭФ:

— У гісторыі адраджэння вяртэпа ў Расіі можна вылучыць тры перыяды. Першы — 1980 — 1990-я, калі вяртэпам цікавяцца хіба спецыялісты, найперш тэатральныя мастакі, знаходзячы ў ім крыніцу натхнення. Яны прыдумваюць свае канструкцыі, шмат фантазіруюць: і сценкі скрыні прыбіраюць, і вымушаюць лялек катацца па рэйках. А ў фальклорных колах у той жа час імкнуліся адрадзіць аўтэнтычны вяртэп.

У другі перыяд (1990 — 2000-я) з’яўляецца куды больш інфармацыі. Але што цікава — калядная частка спектакляў, якая калісьці ўзнікла адначасова з містэрыяльнай, знікае. Яе не іграюць. Думаю, папросту не ведаюць, як зрабіць, каб было смешна.

Трэці перыяд — гэта сучаснасць. Колькасць вяртэпаў у Расіі ідзе на сотні, папулярнасць — неверагодная. Узнікла і такая тэндэнцыя — са спектакляў пра цара Ірада знікаюць сцэны насілля: маўляў, нельга забіваць дзяцей на сцэне, каб юныя гледачы гэта бачылі. Я не падтрымліваю такі падыход. І звычайна прыводжу такія довады. Адно з самых жудасных відовішчаў — Хрыстос, распяты на крыжы. Але дзеці бачаць яго штодня. І што — кідаюцца паўтарыць?

А з-за таго, што не іграецца калядная частка, вяртэпы, пры ўсёй іх распаўсюджанасці, карыстаюцца попытам найперш у навагоднія дні, іх запрашаюць нават у сем’і. Калі ж спектаклі будуць больш разнастайнымі, попыт на іх будзе больш пастаянным.

Айцец СЕРГІЙ (Храпіцкі), протаіерэй Свята-Елісавецінскага жаночага манастыра, старшыня журы фестывалю:

— Біблейская тэматыка таксама можа быць пашырана. Пакуль тэатры (і гэта бачна па цяперашнім фестывалі) пераважна звяртаюцца да гісторыі пра цара Ірада. Далейшае развіццё батлейкі можа быць яшчэ і ў тым, каб праз яе паказаць усё Евангелле.

Канстанцін ПЕТРЫМАН:

— Ранейшыя сюжэты таксама былі прымеркаваны да розных святаў — да таго ж Вялікадня. Батлейка ўвогуле заўсёды была звязана са значнымі падзеямі. Захаваліся ўспаміны адной бабулі, якая ўзгадвала, як дзяўчынкай бачыла на кірмашы батлейку ў час Першай сусветнай вайны. Сюжэт быў надзвычай актуальны — “Салдат і чорт”. Пра тое, як салдат разважае, куды ён патрапіць пасля смерці — у рай ці пекла, бо ён жа людзей забіваў. Батлейка заўсёды ахоплівала самыя розныя бакі чалавечага жыцця. Ці ж не актуальныя сёння такія народныя сюжэты, як “Пан і паненка”, “Паненка і доктар”? Уся справа ў тым, як іх паднесці.

Кацярына ЦУБЕР:

— Што да рэпертуару нашага калектыву, дык мы абіраем пераважна казкі, бо яны блізкія дзецям. Але трэба ўлічваць і асаблівасці батлейкі, і псіхалагічныя рысы маленькіх гледачоў, для якіх і прызначана сцэнічнае дзеянне. Калі спектакль будзе насычаны працяглымі маналогамі ці дыялогамі, засумуюць і гледачы, і ўдзельнікі. Бо ў тым жа драматычным тэатры пры такіх абставінах існуе куды больш выразных сродкаў для выяўлення характараў герояў. Батлейка не зможа з гэтым спаборнічаць, таму патрабуе прынцыпова іншай драматургіі, а менавіта дынамічнасці разгортвання дзеяння, хуткай змены персанажаў. Дадам, што гэта адпавядае не толькі праславутай “кліпавасці” мыслення, уласцівай нашаму часу, але і дзіцячай псіхалогіі: дашкольнікі і малодшыя школьнікі яшчэ не ўмеюць надоўга засяроджвацца, канцэнтраваць увагу, пераключаюць яе з аднаго на іншае.

Андрэй РЭЦІКАЎ:

— Разнастайнымі могуць быць не толькі сюжэты, але і самі батлейкі. Найбольшае распаўсюджанне ў Беларусі атрымала магілёўская батлейка, у Расіі — ельнінскі вяртэп. Наш Цэнтр рамёстваў, дзе батлейка існуе ўжо 20 гадоў, зараз адрадзіў яшчэ віцебскі жлоб, прэзентацыя яго прымеркавана да Вадохрышча. Абрысы скрыні віцебскага жлоба нагадваюць трохкупальную царкву. У цэнтральнай частцы змешчаны статычныя фігуркі, а па баках выкарыстаны прынцып тэатра ценяў. У якасці экрана — прамасленая папера. За ёй ставіцца свечка, і нагрэтае паветра пачынае круціць адмыслова зробленую канструкцыю з папяровымі фігуркамі. Атрымліваецца папраўдзе містычнае дзеянне!

Увогуле, на Віцебшчыне батлейка развіваецца менавіта праз дамы рамёстваў, іх у нас больш за дваццаць. У свой час Абласны метадычны цэнтр падхапіў гэту ідэю, даў распараджэнне, каб батлейкі існавалі ва ўсіх дамах рамёстваў, і справа зрушылася. Цяпер батлейкі выступаюць і на вуліцы, і ў полі, і ў школе, удзельнічаюць у фестывалях.

Кацярына ЦУБЕР:

— Вельмі перспектыўным з’яўляецца развіццё батлейкі праз навучальныя ўстановы. У працы студэнцкага тэатра, якім я кірую, ёсць свае складанасці. Навучанне ў Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце, дзе існуе наш калектыў, скарочана да чатырох гадоў, як і ў іншых ВНУ. Але першы і чацвёрты курсы практычна адпадаюць. Бо на першым студэнты, сярод якіх шмат іншагародніх, яшчэ толькі асвойваюцца ў новых для іх абставінах. На першым плане ў іх вучоба, імкненне пераключыцца на новыя формы навучання, якія дае ВНУ. Не да тэатра ім і на чацвёртым курсе. Бо яны занятыя дыпломам, размеркаваннем, працаўладкаваннем, хтосьці ўжо і сям’ёй да гэтага часу паспявае абзавесціся. Так што рэальна можна разлічваць хіба на другі-трэці курсы. Але мы ж не імкнемся падрыхтаваць спецыяліста-лялечніка, для гэтага ёсць іншыя ўстановы. Для нас галоўнае — далейшая педагагічная дзейнасць цяперашніх студэнтаў. Зацікавіўшыся ў час навучання батлейкай, яны перададуць сваё захапленне навучэнцам. А тыя, стаўшы дарослымі, сваім дзецям. Так батлейка, прыходзячы ва ўстановы адукацыі, паступова будзе знаходзіць усё новых прыхільнікаў. А да таго ж, выконваць іншыя выхаваўчыя функцыі — прывіваць дзецям высокія духоўныя каштоўнасці, маральныя ідэалы, добры эстэтычны густ, грамадскую актыўнасць, любоў да нацыянальных традыцый.

Дзіна ТЫЦЮК:

— У тым, што наш фестываль названы “Нябёсы”, я бачу глыбокі сімвалічны сэнс. Бо лесвіца да нябёсаў — шматпрыступкавая, бясконцая. Але нават яе ніжняя прыступка вышэй за простую побытавую. Самі ж нябёсы — бяздонныя, бязмежныя. І фестываль з такой назвай дадаткова пераконвае, што межаў дасканаласці няма, але да яе неабходна імкнуцца.

Ад рэдакцыі

Вядома, “круглы стол” не мог даць адказу на ўсе пытанні. Таму да яго матэрыялаў дададзім яшчэ некаторыя вельмі важныя, на думку аўтара публікацыі, дэталі. Першая з іх тычыцца сюжэтаў і тэкстаў. Батлеечныя спектаклі, якія ўзніклі на Беларусі як частка місіянерскай дзейнасці, спрадвек трымаліся на акцёрскай імправізацыі. У аснову іх клаліся трывалыя сюжэты, але іх увасабленне звычайна вар’іравалася, прыстасоўваючыся да рэалій той мясцовасці, дзе спектаклі паказваліся. Узгадайце хаця б вядомую кінастужку “Дзікае паляванне караля Стаха” паводле аповесці Уладзіміра Караткевіча: вандроўныя батлейшчыкі ўвасабляюць менавіта тое, што трывожыць мясцовых сялян. Калі і ў працы з дзецьмі узяць курс на элементы імправізацыйнасці (хаця б у самім навучальным працэсе), гэта дапаможа ў развіцці гутарковай мовы дзяцей і падлеткаў. Бо апошнім часам яны ўвогуле развучыліся нармальна размаўляць, выяўляючы пачуцці аднатыпнымі, сціслымі SMS, а то і ўвогуле — смайлікамі, лайкамі.

Імправізацыйнасць можа існаваць не толькі на ўзроўні тэкстаў, але і ў саміх сюжэтных лініях — найперш, сцэнах з народнага жыцця, пры пастаноўцы казачных аповедаў. Так будзе развівацца не толькі творчая фантазія ўдзельнікаў, але і, што вельмі важна, асацыятыўнае мысленне дзяцей, уменне спраецыраваць тыповыя для батлеечных прадстаўленняў сітуацыі на цяперашнюю рэчаіснасць, закрануць балючыя для сучаснікаў тэмы, пасмяяцца са сваіх недахопаў і пры гэтым не ператварыць гуллівую іронію ў жорсткую сатыру.

Батлейка невыпадкова падзялялася на тры паверхі, адпаведныя нябёсам, зямлі і пеклу. Сюжэты ніжняга паверха былі скрозь камедыйнымі. Таму сучасная батлейка павінна вучыць, да ўсяго, яшчэ і смехавой культуры (а тая, як і ўсё ў свеце, таксама развіваецца, перажывае ўзлёты і падзенні), разуменню таго, што гумар — гэта не толькі праславуты Comedy Club.

Развіццё ўласна батлейкі можа даць штуршок іншым лялечна-тэатральным формам. Прычым не толькі ва ўстановах адукацыі, спецыяльных гуртках, дзе спектаклі рыхтуюцца для паказаў на публіку, але і ў сямейным коле, для “ўнутранага карыстання”, якое, між іншым, можа ў яшчэ большай меры, на індывідуалізаваным узроўні выконваць і выхаваўчыя, і нават псіхатэрапеўтычныя функцыі, дапамагаючы ў вырашэнні канфліктаў. Узяўшы ў рукі маленькія фігуркі казачных персанажаў ці жывёл (а такіх “міні-статуэтак” цяпер вырабляецца шмат) і сеўшы за звычайны стол, можна ўсёй сям’ёй разыгрываць любыя жыццёвыя сітуацыі і шукаць з іх выйсця, пераводзячы ўсё ў гульнявую атмасферу, казачна-фантазійную стылістыку. Самі сабе — аўтары, рэжысёры, выканаўцы, гледачы. Замест “стала перамоваў” (а тым больш, разборак у пясочніцы ці “кухоннага” высвятлення адносін) — стол гульнявы. З вострымі, магчыма, праблемамі, ды без вострых вуглоў…

Аўтар: Надзея БУНЦЭВІЧ
рэдактар аддзела газеты "Культура"