Чаму мэтр не грае рок?

№ 46 (1224) 14.11.2015 - 20.11.2015 г

“Для песень — брак салістаў, для мюзіклаў — драматургаў”
Мы сядзім у адной з мінскіх кавярняў з Уладзімірам КАНДРУСЕВІЧАМ: вядомым, папулярным, знакамітым айчынным кампазітарам. Мэтрам. Я мог бы шмат ужыць дыфірамбаў (у найвысокім значэнні гэтага слова) на яго адрас, і ўсе яны будуць праўдай. Абмяжуюся такім: гутару з сучасным класікам беларускай музыкі. Фонам гучыць таксама класіка — сусветнага року. Супадзенне? Мудрыя людзі кажуць, што супадзенні ў нашым свеце рэдкія, а трымаецца ён на заканамернасцях. Хай будзе так, і сённяшні госць “Культуры”, у дадатак да ўсіх эпітэтаў, яшчэ і рок-легенда: вакаліст, бас-гітарыст і аўтар песень гурта “Пане-браце”. Ці памятае хто пра такі калектыў?

/i/content/pi/cult/560/12251/14-1.jpgМузыка не для дзяўчынак

— Галоўныя моманты ў вашым рок-жыццi — гэта…

— Першы адносіцца, напэўна, да года 1960-га (я тады вучыўся ў “музыкалцы”), калі на школьных танцах у Гродне ўпершыню ўбачыў хлопцаў, якія выконвалі бігбіт: Міньку і Сафона (адзін граў на віяланчэлі, другі — на гітары). Яны і папрасілі мяне падыграць ім на піяніна ў песні “When the Saints Go Marching In”. Другі — гэта Мінск, у якім я паступіў у кансерваторыю на клас фартэпіяна. Да таго часу асвоіў гітару, і на сваёй першай “бульбе” пазнаёміўся з хлопцамі-пяцікурснікамi, якія гралi джаз. На “бульбе”! І я далучыўся да іх. Наступны — калі з кансерваторскiмi стаў збіраць гурт, якi мы назвалі “Ключы” (у яго, напрыклад, уваходзіў Ігар Палiвода). Потым — гурт “Пане-браце”: ён рабіўся ўжо на досыць прафесійным узроўні і меў нядрэнную апаратуру, якую ў нас у 1970 годзе пад Усесаюзны конкурс артыстаў эстрады пазычыў ансамбль “Лявоны” (праўда, выправіўся ён у Маскву ўжо як “Песняры”).

— А мінскі бігбіт-фестываль 1971-га чаму не згадалі? Вы ж былі яго арганізатарам…

— Дык тое — фінальная кропка ў маім рок-жыццi. Пасля гэтага фестывалю мяне выключылі з кансерваторыі.

— “За пакланенне перад заходняй музыкай”?

— Вядома, гэта мелася на ўвазе. Але афіцыйна за тое, што без дазволу кіраўніцтва кансерваторыі выступіў на фестывалі ў складзе “Пане-браце”, за тое, што наш гурт атрымліваў грошы за выступы на танцавальных вечарынах Першага цаглянага завода. Памятаю, як мяне выклікаў рэктар Уладзімір Уладзіміравіч Алоўнікаў і зладзіў форменны допыт. Выключэнне стала шокам: я ж вельмі добра вучыўся, атрымліваў павышаную, імянную, стыпендыю. Але праз два тыдні, як кажуць, пад ціскам грамадскасці (выкладчыкаў, студэнтаў), быў адноўлены.

— Ці не ўзнікала ў вас думка пра тое, каб прысвяціць сябе рок-музыцы надоўга?

— Да таго ішло, каб не той “аблом”. “Сістэма” цалкам даходліва дала зразумець, што з рок-музыкай мне нічога не свеціць. Самы пачатак 1970-х: які ж хард-рок у краіне Саветаў?! І “Пане-браце” спярша самі затаіліся, а затым усё само сабой спынілася. Але ж і асаблівага рок-руху тады ў Беларусі не было: усё трымалася на асобных крэатыўных персонах, на асобных ансамблях. У нас жа сёння з таго першага пакалення рок-н-рольшчыкаў не засталося нікога, хто б працягваў займацца рок-музыкай хоць неяк на сталай аснове. Апошнімі былі, напэўна, Валодзя Угольнiк і Гена Старыкаў, якія нядаўна пайшлі з жыцця. Большасць жа скончыла з той справай у 1970 — 1980-х, бо не адчувалася перспектыў у развіцці жанру, не было матывацыі ім займацца. Другое беларускае рок-пакаленне аказалася больш жывучым і прадуктыўным.

— А парыў заняцца рок-музыкай быў звязаны з тым, што хацелася падабацца дзяўчынкам?..

— Не. Існавала патрэба граць музыку такога кшталту, самавыяўляцца праз яе.

— “Пане-браце" заходні рок “здымалі” ?

— Спачатку. “The Beatles”, “The Rolling Stones”, “The Animals”, “Creedence Clearwater Revival”, “Deep Purple”... Прычым “здымалі” альбомамі і часам гралі іх на выступленнях ці не цалкам. Потым я стаў складаць рускамоўныя тэксты на мелодыі тых жа “бітлоў”. Уплывала польская музыка, перш за ўсё Чэслаў Нэмэн. Беларуская мова ў нашай творчасці прысутнічала. Мы і называліся па-беларуску, і кампазіцыя, якая служыла візітоўкай гурта, была на беларускай мове: “Як паедзем, пане-браце, / У лес па маліну. / Як выражам, пане-браце, / У лесе дубіну”. Але выкарыстоўвалі мы мову ў той час як фарбу, не больш. Элементам беларускасці, нацыянальнай самасвядомасці яна стала для мяне значна пазней. Маё ўнутранае сталенне ў гэтым сэнсе прыпала на перыяд знаёмства, у тым ліку, з Уладзімірам Караткевічам: у другі раз паступіўшы ў кансерваторыю на клас кампазіцыі і прыступіўшы да напісання балета “Хрыстос прызямліўся ў Гародні”, я бываў у яго дома.

Асоб на сцэне няма...

— Чым тлумачыцца ваша музычная “ўсёеднасць”? Да року вы таксама ў нейкай ступені вярнуліся ў 2007-м, напісаўшы мюзікл “Байкер”...

— Неяк паступальна тое адбывалася. Спачатку шчыльна заняўся класікай. Затым захацелася паспрабаваць сябе ў музыцы для радыё- і тэатральных пастановак. Таксама нешта атрымалася. Прычым спектаклі з маёй музыкай ішлі па ўсім Савецкім Саюзе і нават за яго межамі. І ідуць не толькі ў Беларусі дагэтуль. Лагічным этапам з’явілася кіно. “Усёеднасць” жа... Проста я люблю музыку. За выключэннем папсы.

— Вы да напісання поп-песень ставіцеся без захаплення, між тым, нейкі час пабыўшы мастацкім кіраўніком прадзюсарскага цэнтра, які спецыялізуецца на эстрадзе...

— Каб у нас была годнага ўзроўню эстрада, я, можа, і пісаў бы “кароткі метр” увесь час, а не перыядамі (як, скажам, для Алёны Ланской: яна, дарэчы, з маёй песняй “Белая ластаўка” ў 2011 годзе атрымала Гран-пры на Міжнародным конкурсе выканаўцаў эстраднай песні на “Славянскім базары ў Віцебску”). Дык такой эстрады маёй мары і няма. На жаль. Быццам бы паасобку назіраеш нешта цікавае, але якаснага “нарошчвання цягліц” чамусьці не адбываецца. Няма зрастання ў адзінае цікавай музыкі, тэкстаў, аранжыровак, галасоў, у тое, што было б канкурэнтаздольным адносна, да прыкладу, небанальнай сучаснай расійскай або ўкраінскай эстрады. Няма прадзюсараў, але, бачу, што і з талентамі сумнавата. Не бачу харызматычных асоб сярод новай плеяды выканаўцаў. Акрамя, мабыць, Гарыка Купатадзэ — Габрыэля, але і ён ужо не першы год спрабуе прабіцца. Куды толькі... Хоць той жа Лепс вунь колькі прабіваўся. Але Лепса на беларускай сцэне не назіраецца.

— Вось каго я распытаю пра феномен Лепса! Адкажыце мне як прафесіянал дылетанту: ён правільна спявае, так можна спяваць наогул, або гэта ўсё “панты”, гульня на публіку і дэманстрацыя вакальных магчымасцей і гукаў, дадзеных яму прыродай?

— Так трэба спяваць! Гэта ж не класічныя спевы, дзе неабходны абсалютна пастаўлены голас. “Разыначка” Лепса ў тым, што ён валодае фірмовай “верхавінай” — высокай тэсітурай, унікальным фальцэтам. Цікава, што мяне калісьці, вельмі даўно, з ім пазнаёмілі. Мы неяк у канцы 1970-х падхалтурвалі ў Сочы, граючы па выхадных у рэстаранах падменным калектывам, у той час, як асноўны ансамбль адпачываў. У адным з “шынкоў” мясцовы хлопец, які тусаваўся з намі, звёў мяне з тамтэйшым “аўтарытэтам”. Той спытаў: “Можаш паслухаць майго сваяка?” — “Вядома”. І праз нейкі час падвёў да мяне падлетка гадоў чатырнаццаці. Ён праспяваў некалькі песень. Ну... нармальна, звычайны голас. А праз шмат гадоў, перасекшыся з некаторымі відавочцамі той сустрэчы, я даведаўся ад іх, што гэта быў Лепс.

— Шкодна, напэўна, для звязак тое, як ён спявае...

— Шкодна. На канцэртах ужо не можа браць тыя “вярхі”. І ўсё роўна гэта выканаўца з вялікай літары.

— А тыя, хто сёння паступае ў нашу кансерваторыю на вакальны факультэт, могуць браць правільныя “вярхі”?

— Сітуацыя з тымi, хто паступае ў Акадэмію музыкі, не надта добрая, наколькі я ведаю. Іх стала менш. Пра што гэта кажа? Пра тое, што ў маладых людзей, верагодна, знікла цікавасць да атрымання ведаў і адукацыі ў падобнага кшталту ВНУ.

А дзе рок-легенды?

— Цяперашніх айчынных рок-музыкантаў слухаеце?

— Слухаю, калі раптам нешта трапляецца. Але па імёнах нікога не назаву, значыць, нічога такога надта выбітнага не сустракаў. Па тэлевізары некалькі разоў бачыў цікавыя каманды, але назвы ў памяці не адклаліся.

— Калі кажуць пра тое, што нашай рок- і папулярнай музыцы варта імкнуцца да заходніх узораў спеўнага мастацтва, вы таксама ў ліку падобных дарадцаў?

— Там усё іншае — музыка, галасы. Думаю, па вялікім рахунку нас не перарабіць, гэта нешта такое на генным узроўні, — чым мы валодаем, чаго можам дасягнуць, а чаго — не. Там жыццёвае крэда іншае. Мы ўсё адно станем у музыцы пераймальнiкамi, інтэрпрэтатарамі, калі пойдзем шляхам нейкіх канонаў. Я выступаю за пошук чагосьці свайго, уласцівага той культуры, у якой жывеш. Праўда, працэс гэты складаны. Самы вялікі прарыў у беларускай папулярнай музыцы быў звязаны з “Песнярамі” Уладзіміра Мулявіна. Валодзя выдатна падбіраў галасы, у ансамблі былі цудоўныя аранжыроўшчыкі, вельмі “смачна” калектыў апрацоўваў народныя песні. Але калі тое было?..

— Беларуская мова — мова рок-н-ролу?

— Не сказаў бы. Хутчэй, мова бельканта, як італьянская. Яна вельмі мяккая, у ей шмат мяккіх галосных.

— Хто для вас рок-легенды ў нашай музыцы?

— Нікога не аднёс бы да іх. Жэня Канавалаў? Ну які гэта рок быў? Біт... Легенды ў поп-музыцы — калі ласка: Мулявін, Бадзьяраў. А рок-легенды ёсць толькі на Захадзе. Гэта ўсё ж іншая культура, хоць мы хацелі ды спрабавалі ў ёй нешта сваё зрабіць. І зараз маладыя спрабуюць. Рок — не толькі выкананне песень, а, хутчэй, жыццёвы прынцып. Нельга адначасова граць на сцэне рок, а дома апранацца ў халат, быць пай-хлопчыкам.

— Колькі ў Міка Джагера тых халатаў, напэўна...

— Таму для мяне рок-легенды — Джэніс Джоплін і Джымі Хендрыкс, а не Джагер, хай Мік мне даруе. Я бачыў і чуў “The Rolling Stones” ужывую. Што сказаць? Машына, звыклая праца. І... эстрада. Рок-н-рол — назапашванне не знешніх атрыбутаў, а ўнутраных — духу і сілы. Калі рок-музыкант зарабляе першы мільён, акружае сябе лімузінамі з яхтамі, то рок у яго жыцці канчаецца. А ён — гэта ахвярнасць, самазгаранне. Якім бы зараз быў Джон Ленан? Пра што спяваў бы, што казаў бы свету? Не ведаю. Напэўна, ён сышоў, скажам так, своечасова і на ўздыме.

З драматургамі напружана

— Што ў вашай творчасці адбывалася ў апошнія гады тры?

— Музыка да мюзікла “Соф’я Гальшанская” ў Дзяржаўным акадэмічным музычным тэатры. І чым даўжэй жыве гэта пастаноўка, тым больш я маю да яе дачыненне. Не проста аддаў музыку: мне патрабавалася ўнікаць у сцэнаграфію, у працу мастакоў. Пакуль такое маё “ўмяшальніцтва” церпяць. Выйшлі два фільмы: “Белыя росы. Вяртанне” і “Цуд-востраў, або Палескія рабінзоны”. Мюзікл “Дыліжанс” — лібрэта Леаніда Філатава па навэле Гі дэ Мапасана “Пышка” — у Тэатры імя Якуба Коласа, у Тэатры імя Максіма Горкага — “Круг кахання”. У працы знаходзяцца два мюзіклы. “Шляхціч Завальня” рыхтуецца для Музычнага тэатра, а “Пра Фядота-стральца…” пішацца: у канцы 1990-х я пазнаёміўся з Філатавым, і ён мне тады якраз даслаў рукапіс “Дыліжанса” з дарчым надпісам, сярод іншага там быў і дазвол на выкарыстанне яго твораў. А яшчэ пастаянна шукаю маладых аўтараў, шукаю сапраўдную драматургію. Паэты ў нас добрыя ёсць, а з драматургамі цікавымі праблема...

Аўтар: Алег КЛІМАЎ
спецыяльны карэспандэнт газеты "Культура"