— Адрасат гэтых твораў і лістоў Уладзіміра Сямёнавіча — Ніна Молева — выкладала гісторыю мастацтваў на Вышэйшых літаратурных курсах у Маскве, дзе наш пісьменнік вучыўся ў 1958 — 1960 гг. Захапленне яе заняткамі хутка перайшло ў захапленне асобай выкладчыцы.
У.Караткевіч зрабіў Н.Молеву прататыпам Ірыны Горавай у рамане “Нельга забыць”, прысвяціў ёй вершы, пасля расстання пісаў лісты і прысылаў у падарунак свае кнігі з аўтографамі. Пазней Ніна Міхайлаўна перадала рукапісы твораў У.Караткевіча і некалькі яго лістоў у Цэнтральны маскоўскі архіў-музей асабістых збораў, дзе яны захоўваюцца ў фондзе № 113.
— А як яны трапілі ў Беларусь?— У 2005 годзе мы з Адамам Мальдзісам прыехалі ў Оршу на канферэнцыю, прысвечаную 75-годдзю з дня нараджэння Уладзіміра Караткевіча. Супрацоўнікі Аршанскага музея У.Караткевіча казалі нам, што яны выйшлі на сувязь з Нінай Молевай і запрасілі яе да ўдзелу. Яна не змагла прыехаць, але я ўжо быў заінтрыгаваны і неўзабаве патэлефанаваў ёй. У лютым 2006 года паехаў у Маскву, у архіў-музей — знаёміцца са згаданымі матэрыяламі. Пазней Ніна Міхайлаўна ласкава дала дазвол зрабіць ксеракопіі рукапісаў і выдаць іх у Беларусі. Па маёй просьбе яна таксама напісала ўспаміны для кнігі.
— Ці бачыліся вы з ёю?— На жаль, не давялося. Але нават па голасе ў слухаўцы можна адчуць, што суразмоўніца — неардынарная, высокаінтэлектуальная асоба. Паслужны спіс Ніны Молевай — прафесар, доктар гістарычных навук, кандыдат мастацтвазнаўства, член Саюза пісьменнікаў і Саюза мастакоў СССР і РФ, член Асацыяцыі мастацкіх крытыкаў і мастацтвазнаўцаў, Камісіі па манументальным мастацтве пры Маскоўскай гарадской думе. Ніна Міхайлаўна дасюль актыўна працуе як навукоўца.
— Што адкрыюць прыхільнікі Караткевіча пад вокладкай новага зборніка?— Упершыню будуць надрукаваны яго творы на рускай мове — паэма “Родина”, вершы “Мёртвые радуги”, “Когда ночь в мои окна звёздами впялится”, “Русь, ты одна на свете”, “Я стал слабее стеблей травы…”, а таксама аўтапераклад на рускую мову верша “Дзіва на Нерлі”, падрадковыя аўтапераклады паэм “Плошча Маякоўскага”, “Грубае і ласкавае”, “Паэмы пра засуш”, некалькіх вершаў. У зборнік увойдуць таксама некаторыя вершы з прысвячэннем Ніне Молевай і іншыя, якія друкаваліся ў зборніках паэзіі Уладзіміра Караткевіча і беларускіх перыядычных выданнях, але маюць істотныя тэксталагічныя адрозненні ад вядомых варыянтаў. У асобных раздзелах будуць змешчаны лісты У.Караткевіча і дарчыя надпісы на кнігах.
— І калі чакаць выхаду новага зборніка?— РВУ “Літаратура і Мастацтва” абяцае выдаць яго сёлета. Жадаю чытачам “Культуры” зноў шчасна сустрэцца з любімым пісьменнікам — шчодралюбным рамантыкам, майстрам, якому падуладна як беларускае, так і рускае мастацкае слова.
Гутарыла Святлана ІШЧАНКА
Ніна МОЛЕВА
Вышэйшыя літаратурныя. Урыўкі з успамінаў
Гэта была просьба аднаго з самых паважаных мастацтвазнаўцаў тагачаснай Расіі, прафесара Міхаіла Уладзіміравіча Алпатава: узяць на сябе курс выяўленчага мастацтва, на які ён быў пагадзіўся. Як выявілася, памылкова. Толькі што адкрытыя Вышэйшыя літаратурныя курсы — факультэт Дзяржаўнага літаратурнага інстытута імя Горкага — уяўлялі сабой надта своеасаблівую аўдыторыю, з якой — прафесар не збіраўся ўтойваць — знайсці кантакту не ўдалося. (…)
Новая кандыдатура з’явілася ў выніку пэўнага разліку. Універсітэцкі выкладчыцкі досвед. Шэсць фундаментальных кніг, якія былі да гэтага часу выпушчаны мной у сааўтарстве з мужам, ужо тады вядомым жывапісцам і тэарэтыкам мастацтва Эліем Бялюціным. Гегельянская тэорыя развіцця ў кожным чалавеку творчых — “сутнасных” сіл, якую мы адстойвалі. Нарэшце, адгукнулася гучным рэхам выстаўка ў залах Акадэміі мастацтваў “П.П. Чысцякоў і яго вучні”, на якой побач з творчасцю “ўсеагульнага настаўніка рускіх мастакоў”, паводле выразу У.В. Стасава (Чысцякову абавязаны сваім фарміраваннем усе найбольш значныя рускія мастакі другой паловы XIX стагоддзя — Рэпін, Сурыкаў, браты Васняцовы, Сяроў, Врубель, Паленаў, Алена Паленава, Барысаў-Мусатаў аж да Васіля Кандзінскага), на работах вучняў разгортваўся сэнс яго філасофска-педагагічнай сістэмы. І гэта ў той час, калі яшчэ чорныя хвалі жданаўшчыны не ўлягліся і працягвалі нагадваць пра сябе. 
Выходзіць на пісьменніцкую аўдыторыю значыла апынуцца на перадавой бітвы за вызваленне асобы чалавека і мастака. Паводле слоў прафесара, чытаць нейкі нейтральны курс не было карысці: ён не мог зацікавіць слухачоў, тым болей што многія з іх увогуле не адчувалі патрэбы ў выяўленчым мастацтве. (…)
Цяжкая аўдыторыя — гэткае вызначэнне ўжылі ў папярэдніх перамовах і дэкан Курсаў Юрый Рыгоравіч Лапцеў, і загадчык кафедры творчага майстэрства Віктар Пятровіч Цельпугоў.
Ю.Р. Лапцеў нават спытаў, ці не хачу я яго прысутнасці на першай лекцыі. (…) Вось толькі размова прыняла нечаканы для іх абодвух накірунак. Усялякая адміністратыўная падтрымка, канешне ж, выключалася, але чытаць я бралася свой даўно ўжо задуманы курс, якому ніводзін універсітэт не даў бы зялёнага святла: “Псіхалогія стварэння мастацкіх твораў і псіхалогія ўспрыняцця мастацкіх твораў”. У яго ўваходзіла і выяўленчае мастацтва ад першабытных часоў і да нашых дзён, і тэатр, і музыка, і літаратура, прычым не столькі савецкая, колькі сучасная замежная, якая не трапляла на старонкі нашага друку. Веданне некалькіх моў, уключаючы польскую, дазваляла гэтую праблему вырашыць. Мабыць, менавіта літаратура і выклікала найвялікшыя цяжкасці. Але Вышэйшыя літаратурныя падпарадкоўваліся не інстытуту, а непасрэдна Праўленню Саюза пісьменнікаў СССР, і адтуль прыйшоў дазвол. У рэшце рэшт, размова ішла пра членаў Саюза, а інфармацыя, якой яны карысталіся, заўсёды была шырэй, чым у звычайных савецкіх грамадзян.
Мае пажаданні мелі на мэце і яшчэ адну незвычайную частку: тады яшчэ нікім і нідзе не практыкаваныя аўтобусныя экскурсіі па старажытнарускіх гарадах. Сэнс пажадання быў просты. У адведзеныя для курса 4 лекцыйныя гадзіны на тыдзень немагчыма ўмясціць хоць бы самыя кароткія звесткі па гісторыі і рускай культуры, якія ўвогуле ў пашане не былі. Маршрут, разлічаны на поўны дзень, дазваляў на працягу ўсёй дарогі доўжыць аповед, вучыць звязваць зрокавыя вобразы з эмацыйным сэнсам падзей далёкага мінулага. Пазней слухачы стануць казаць, што перад імі адкрываліся вокны ў гісторыю. (…) І вось першая сустрэча с “цяжкімі”, якія аказаліся сапраўды яркім сузор’ем. Віктар Астаф’еў, Яўгеній Носаў, Навэла Матвеева, Юрый Ганчароў (Варонеж), Анатоль Знаменскі (Краснадар), Юрый Піляр, Рыма Казакова, Дуся Лось, Наталля Парыгіна (Тула), Вячаслаў Кузняцоў (будучы загадчык аддзела паэзіі ў часопісе “Звезда”), Пётр Рэвуцкаў (Навасібірск), стараста курса Георгій Ладоншчыкаў (небеспаспяховы дзіцячы паэт), Міхаіл Ткач (Чарнаўцы), пісьменнікі з Манголіі, Арменіі; за першым сталом — неразлучная пара: Уладзімір Караткевіч і прыгажуня чачэнка Раіса Ахматава — усіх не пералічыць. І ўсе гатовы спрачацца, дыскутаваць, адстойваць безумоўную слушнасць сваіх густаў і... прадузятасцей.
Прадстаўленне новага выкладчыка Ю.Р. Лапцевым было кароткім. Навуковая ступень. Кнігі. Журналісцкая праца. Удзельніца абароны Масквы. Удзельніца Вялікай Айчыннай. Пра медалі і ўзнагароды ў той час гаварыць лічылася нясціплым. Да таго ж, у аўдыторыі сядзелі галоўным чынам франтавікі або — горкі водападзел! — літаральна толькі што вызваленыя з канцлагераў. Побач, разам — з абсалютна рознымі поглядамі на жыццё, на нядаўнюю вайну, на Сталіна.
Узрост — ад саракагадовых да самых маладых, як У.Караткевіч і Пётр Рэвуцкаў. І зноў ашаламляльная розніца. Караткевіч — настаўнік з завершанай вышэйшай адукацыяй. Рэвуцкаў — казачок, ледзь не чатырохгадовым апынуўся на Калыме разам з усёй казацкай раднёй. (…) Для большасці вучоба абарвалася на парозе Вялікай Айчыннай. (…) Затое было сваё разуменне жыцця і жаданне зразумець сэнс тых выпрабаванняў, праз якія давялося прайсці.
Агульная сімпатыя была на баку Раі Ахматавай: народ, департаваны ў Сібір не за злачынствы — за простую этнічную прыналежнасць. Заўсёды поўны горычы позірк і адчайная прывязанасць да сына, які зваў У.Караткевіча бацькам і чакаў заканчэння заняткаў яго і маці ў садзіку Літаратурнага інстытута. (…) Тым больш нечаканай аказалася размова пра Сталіна, якая ўспыхнула ў перапынку лекцый. У. Караткевіч пачаў расказваць, як прарываўся ў Маскву развітацца з памерлым правадыром — на пляцоўках таварных вагонаў, у купэ праваднікоў, у вагонных прыбіральнях. І як несправядліва, што падобная магчымасць аказалася ў адных масквічоў. Сарваўся Жэня Носаў: “А ты, Рая, таксама дабіралася да труны?” — “Каб у мяне адсохлі ногі!”
Аднак развітацца са сталінскай дысцыплінай было не так проста. Недзе на трэцім тыдні працы на ВЛК я ўвайшла ў пустую аўдыторыю. Запыханая загадчыца вучэбнай часткі Ніна Авяр’янаўна Малеева прыбегла з прабачэннямі: увесь курс выклікалі на агульны пісьменніцкі сход у Дом кіно (тады ён размяшчаўся ў цяперашнім Тэатры кінаакцёра на Паварской), і хутка яны вернуцца. Вясёлы шумны натоўп сапраўды неўзабаве з’явіўся. На маё нямое пытанне адказаў Юрый Ганчароў: выключалі нейкага падонка ад літаратуры. Пастарнака. Канешне, аднагалосна.
Не сарвацца было цяжка: а вы выступаеце супраць яго паэзіі, творчасці? Вас не задавальняюць яго літаратурныя пазіцыі, і чаму яны абавязкова павінны супадаць з вашымі? Усё аказалася значна горш: з трыццаці чалавек ніхто “падонка” не чытаў, не мае і дакладнага ўяўлення пра яго “віну”. “А вы ведаеце, што, акрамя ўсяго іншага, ён стаяў ля вытокаў стварэння творчага Саюза?” Рытарычнае пытанне! Галасаванне было аднагалосным. З залы не выйшаў перад ім ніводзін з пісьменнікаў. Як стане потым сцвярджаць Я.Еўтушэнка, напэўна, маючы на ўвазе самога сябе.
Вярнуць паўнату ўяўленняў пра культуру, мастацтва, урэшце, пра саміх сябе было зусім няпроста. Да сярэдзіны 1950-х гісторыя мастацтва заканчвалася на курсах ВНУ і далей — у энцыклапедыях на сярэдзіне XIX стагоддзя. Далей ішло “разлажэнне”, у якое ўваходзілі імпрэсіяністы і ўсе наступныя майстры, якія не прызнавалі салонна-рынкавага штампа. Расповед пра Манэ, Ван Гога, Сезана, Маціса, тым больш — Кандзінскага ці Малевіча трактаваўся як самы што ні ёсць забаронены плод. Першыя даносы наконт “недапушчальнага зместу лекцый Молевай” былі напісаны самімі маімі слухачамі. І адразу ў ЦК партыі. Абараняла другая, і прытым большая, частка слухачоў. Самае дзіўнае, усё рабілася патаемна ад мяне: каб не адмовілася ад лекцый. Дэбаты адбываліся, як потым распавядзе В.П. Цельпугоў, на закрытых партыйных сходах. Да віноўніцы тайная інфармацыя не даходзіла: у яе ніколі не было партыйнага білета. А тут яшчэ і ўвогуле недапушчальная прапаганда рускай даўніны і ў дадатак — царквы.
Цяпер у гэта цяжка паверыць, але тады ніхто са слухачоў не меў уяўлення ні пра гісторыю царквы, ні пра Стары і Новы Запаветы. Любы сюжэт даводзілася пачынаць з чыстага аркуша.
Паміж педагогам і слухачамі заўсёды ўзнікае пэўная адстароненасць. Усялякія больш кароткія кантакты перашкаджаюць працы. Але для гэтага першага курса ВЛК мы з мужам вырашылі зрабіць выключэнне. У нашым доме захоўваецца фамільная калекцыя твораў заходнееўрапейскага мастацтва ХV — ХVII вякоў, якая зараз ужо налічвае паўтара стагоддзя, асобныя творы першабытнага, старажытнагрэчаскага і старажытнарымскага мастацтва. Я пачала праводзіць семінарскія заняткі сярод гэтых рэчаў, каб пісьменнікі маглі па-сапраўднаму іх адчуць, апынуцца пад іх уздзеяннем. Гэта прыходзіла неадразу, але прыходзіла. Час ад часу заснаваныя на дыяпазітывах лекцыі змяняліся жывым судакрананнем з мінулым, да таго ж, у кватэры, якая захоўвала ва ўсіх дробязях аблічча інтэр’ераў XIX стагоддзя.
Першыя маршруты паездак па нашым “Залатым кольцы”: Масква — Троіца-Сергіева лаўра — Растоў Вялікі — Яраслаўль — Карабіха — Масква. Канец паездкі ў цішы нашых белых начэй, недзе блізка да поўначы. Масква — Уладзімір — Багалюбава — Кідзекша — Нерль — Масква. (…) І расчыненая ўсімі дзвярыма і праёмамі вокнаў без шкла насустрач вясне царква Пакрову на Нерлі. Стараславянскія тэксты, якія я чытала з хораў, у гулкай і радаснай цішы храма. Колькі ж пасля гэтай паездкі было прынесена вершаў, прозы, паэтычных урыўкаў! Абыякавым не застаўся ніхто.
І як завяршэнне курса — Ленінград на цэлыя дзесяць дзён усім курсам і нават з поўным складам адміністрацыі.
Спецыяльна падрыхтаваны расклад не пакідаў і хвіліны адпачынку. Канешне, Эрмітаж. Канешне, Рускі музей. Але ці не галоўнае — пешае блуканне па шэрагу пецярбургскіх вуліц, двароў, набярэжных Мойкі, Фантанкі, канала Грыбаедава. Калі хтосьці заікнуўся пра тэатр, адпор быў агульным: якое параўнанне з адчуваннем архітэктурных вобразаў!
Два гады заняткаў скончыліся, і два гады завязалі вузельчыкі на ўсё жыццё.
Віктар Астаф’еў да апошняга дня прысылаў кожную новую кнігу з нязменным прыдуманым надпісам: “Любімай маёй Вучыцелцы з павагай і зямным паклонам”. Кнігі з аўтографамі прысылалі ажно да Міленіума амаль усе, бывалі ў “вучэбнай кватэры”, пісалі лісты. (…) Колькі былых выхаванцаў прыйшло на дапамогу пасля скандалу, учыненага ў Манежы Хрушчовым. Шасцігадовая забарона друкаваць мае кнігі і артыкулы ў Маскве была з лішкам кампенсавана маімі выступленнямі ў друку і выдавецтвах рэгіёнаў: Яраслаўль, Волагда, Арол, Стаўрапаль Каўказскі, Навасібірск, Перм, нават Магадан, куды вымушаны быў з’ехаць Вячаслаў Кузняцоў, адзіны, хто адказаў натацыям Суслава на агульналенінградскім сходзе творчай інтэлігенцыі радкамі:
Когда вершат свой суд профаны,Легко живётся палачам!
15.07.06
Масква
(Пераклад з рускай мовы — “К”.)
Лісты Уладзіміра Караткевіча да Ніны Молевай
Нина, милая!
До сих пор не могу прийти в себя, и мне делается не по себе от воспоминаний о нашей последней встрече. Глупо как получилось, правда? Уезжал и видел в окне твоё лицо и руку. Что же это ты натворила, чёртик из табакерки?
Поправилась уже или нет? Хочу думать, что ты снова бегаешь куда хочешь и попираешь ногами асфальт громаднющего города, именуемого Москвой.
А я так и поехал тогда грустный и злой на себя, на погоду, на простуду, на всё на свете. Пришла Галка и, как могла, с Игорем утешала меня. Наверное, я был несносен. Но что поделаешь, убежать от меня они никуда не могли. 
Вечером поехали на вокзал. Я долго лежал в вагоне на полке и думал. Поезд трясло. И ехать мне хотелось уж конечно не в ту сторону, куда мы ехали, и конечно не с Игорем. Такая чёрная была за окном ночь.
И вот я дома. Сразу свалилось столько дел, что вздохнуть некогда. Я не могу не думать, что все они как преграда. И я должен работать, чтобы скорее расчистить себе путь. За десять дней я должен написать второй вариант сценария и сильно сократить пьесу. Когда сделаю — буду относительно свободен, брошу все остальные дела и приеду. Но пока нет ни минуты свободной, так что прости, если письма мои будут коротки.
Из-за дел нет даже времени на то, чтобы обосноваться на новом месте. Сижу в доме друга в своей комнате. Это самая окраина. За домом дорога, а дальше заснеженное поле. Временами льёт дождь и ест снег так, что скоро появятся проталины. В полях стада ворон. Картина не очень весёлая, но она вся полна какого-то неясного ожидания и предчувствия, как я сам. [Скоро весна, и я не думал, что она будет такой, что жизнь подарит мне Москву и тебя и всё, чем только и может жить человек. Ничто ещё, как оказывается, не кончено.]Твоё фото стоит на столе и не смотрит на меня. Иногда мне кажется, что ты делаешь это нарочно, чёртик. В отместку посылаю тебе своё, правда, сделанное год назад и плоховатое. Но, в отличие от твоего, я на нём мужественно и прямо смотрю в глаза. И я на нём незатейлив, как лопата, а взгляд у меня бесхитростный и открытый.
Пиши мне. Не задерживай ответа. И будь умницей, поправляйся. До скорой встречи.
Владимир.26.III.63 г.
Уладзімір Караткевіч
Родина 
Разделы из поэмы
Родина! Родной дом!
В отчаянии своём припадаю к тебе. Не покидай меня — ведь мне больше неоткуда взять силы. Всю жизнь я искал тебя и только теперь упал в источники твоих целительных вод.
И, кажется, слишком поздно.
За стёклами моих окон редкие огни ночного города, крыши, брандмауэры, тополя, дрожащие в грязном снегу.
Проклятый город!
Нигде не выпадало на мою долю стольких страданий.
Но и нигде я не изведал такого пьянящего, мучительного, как обладание, счастья, как здесь. Счастья, особенно полного оттого, что оно было безнадёжно. Спасибо тебе за это.
И всё-таки теперь, когда всё уже кончено, когда нет и не будет её уст, её тайной улыбки, земной святости её рук, — не к тебе я припадаю, город, не к твоему лону, а к лону моей земли, некрасивой, прекрасной, бедной, текущей молоком и мёдом, грешной, святой.
Мне не на кого полагаться, кроме неё. Защити меня, спаси, дай переждать бурю, несущуюся над моей душой, чтобы завтра я снова встал здоровым и сильным.
Родина! Родной дом!
Я не прошу у вас ничего, кроме этого.
Родина! В воспоминаниях моих дай мне обрести тебя и, обретённая, помоги мне и себя обресть. Как собака, ползу я по твоим лугам — порождениям моей памяти, нюхаю травы.
Не может быть, чтобы среди них не нашлось одной, только одной травинки, которая исцелит меня.
Пощади меня! Я изнемог.
I.
Как в киноленте, пущенной с конца, лето сменяет осень, а за летом идёт весна. Возвращается на деревья опавшая листва, и пожухлые лепестки цветов наполняются жизнью. Из пепла встают города, оживают существа, давно ставшие землёй. И вот снова смотрит в сад своими двенадцатью окнами приземистый, серый от перенесённых непогод дом.
В доме одна женщина. Она с трудом передвигается по комнате, хотя она ещё молода. Эта женщина прекраснее всех на земле. Ещё несколько месяцев назад её лицо было совсем не таким: темно-русые волосы с испанским гребнем в них, очень белая кожа, чуть вздёрнутый, с незаметной горбинкой, нос, огневые, искристые глаза, общее выражение непоколебимой жизненности, стойкой и пылкой влюблённости в жизнь и безграничной доброты.
Сейчас это лицо в пятнах, взгляд устремлён на что-то понятное и близкое только ей самой, в тайну, сопричастна которой только женщина, но не мужчина.
Походка её особенно плавна: она бережёт себя, она уже не одна.
Истекают последние недели, может быть, дни.
Ей страшно. Это не впервые, но ведь к этому не привыкнешь.
Она ходила сегодня. И вдруг боль. Это ещё не начало, но это предупреждение второго, неизвестного.
— Не забывай обо мне. Я уже здесь. Я иду.
У неё темнеет в глазах. Ей больно. И в комнате с нею только пёс, помесь колли и ирландского сеттера, приземистый, с длинной и шелковистой каштановой шерстью. Он чертовски красив и умён, как человек. Он жмётся к её ногам, пробует просунуть под коленями умную морду.
— Ну что, Волик, что?
Ей больно. А пёс повизгивает, и слёзы стоят в его блестящих глазах. Он сочувствует госпоже, он видит и понимает всё, он рад бы пособить, но не знает, чем.
Он может только плакать и ласкаться к её ногам. 
И он делает это.
А она, — отпустило! — склоняется над ним и треплет мягкие уши белой прекрасной рукой с голубыми жилками у запястья.
Мама, прости мне боль, которую я тебе причинил своим появлением на свет, и ту боль, которую потом не уставал причинять все двадцать девять лет своей жизни.
Ведь всё равно ты прекраснее всех, хотя эти руки стали похожи на сосновую кору, а это лицо избороздили морщины.
Всё равно... ты... прекраснее... всех.
И ведь это ты двадцать девять лет назад, в предрассветный серый час, когда часы пробили четыре и ноябрь слезил на землю дождём, ведь это ты исторгла из себя мою жизнь, меня, шалого, отчаянного, нежного, — хорошего ли, плохого ли, — но меня, человека этой земли.
Я люблю тебя.
ІІ.
И снова я, но уже на своих ногах. Кухня заставлена вещами, вынесенными из комнат. За нею — дверь в чёрные сени, а за их полумраком сияющий, пронизанный солнцем, молодозелёный сад.
Мне хочется туда. Я не боюсь тёмных сеней, пасти чулана — слева, изъеденных временем половиц. Я не боюсь даже бочки с дождевой водой, стоящей у крыльца, хотя там недавно поселилась лягушка.
Но посреди кухни оставлен свободным только узкий-узкий проход, и в этом проходе лежит на полу вооруженный шпорами, украшенный алым беретом, как идальго, рыжий с синим, — как огонь, — петух.
Он недвижим, но я не понимаю ещё, что можно быть совсем недвижимым. Вежливость не мешает нигде. И я топаю к нему, неповоротливо кланяюсь и вкрадчиво-изумлённым голосом говорю:
— Петушок, дайте дорогу. Ну дайте же, пожалуйста, дорогу.
Он не слышит, и я снова и снова повторяю свою просьбу.
Как я был счастлив тогда! Я ещё не понимал, что можно быть совсем неподвижным.
А потом руки и добрые глаза женщины, живущей в одной из бесконечных комнат дома. Я был для неё божком, и она находила во мне и моей матери только один недостаток — потомственный атеизм. Но мать хоть по рождению была православной, а я был нехристь, неразумием родителей обречённый на муки чистилища.
Ибо она была католичкой и твёрдо знала, что чистилище существует. Она брала меня на руки, несла в свою комнату и ставила коленями на кровать. Над кроватью висела овальная католическая икона под выпуклым стеклом: мадонна с младенцем, утопающая в ветвях цветущей яблони.
Мне нравилось её лицо (видимо, именно с той поры я верю в существование мадонн).
А рука женщины гладила меня по голове, и голос говорил:
— Ну скажи: “Здравствуй, боженька”.
Я знал, что за этим воспоследует, и потому охотно кланялся и говорил:
— Ати, боженька.
И тут же получал конфету.
Честное слово, до сих пор при одном слове “бог” я чувствую во рту вкус шоколада. Этого не истребить.
Теперь я слишком хорошо понял непонятное тогда: и рождение, и неподвижность, и стояние на коленях.
Но никогда с тех пор ни перед кем я не становился на колени, если меня не влекло к этому моё сердце.
И никогда — перед сильным.
Так пощади же меня хоть за это, родина.
(Лісты і поўны тэкст паэмы захоўваюцца ў Цэнтральныммаскоўскім архіве-музеі асабістых збораў, фонд № 113, вопіс 1.)