— Пачнем з пытання, што прынята пакідаць “пад занавес”: якія планы на бліжэйшы час?
— Летні сезон у “Сяброў” заўжды насычаны: выступілі на імпрэзах да Дня Незалежнасці Беларусі, на “Славянскім базары ў Віцебску”, дзе, як і заўжды, былі задзейнічаны па максімуме. Крыху раней прымалі ўдзел — у нас і за мяжой — у святкаваннях 70-годдзя Перамогі. Ставала і іншых канцэртаў ды сустрэч не толькі ў Беларусі. Што спявалі? З самага пачатку аснову рэпертуару "Сяброў" складалі песні пра Беларусь, пра нашу зямлю. Мяркую, чалавек павінен заўжды насіць у сэрцы родны куточак. Вось пра гэта і вядомыя нашы работы, і зусім новыя песні, скажам, “Наш край”, "Прыязджайце да нас у Беларусь!" і “Песня мая Беларусь” (дарэчы, рыхтую беларускамоўную версію апошняй).
— А хто аўтары новых работ? Скажам, “Песня мая Беларусь”, якая паспела прагучаць на “Песні года Беларусі”.
— Тут цікавая гісторыя. Мяне летась запрасілі ў якасці старшыні журы на фестываль эстраднай песні і шансону ў Нью-Ёрк, дзе ўдзельнічалі расіяне, украінцы, артысты з усяго паўночнаамерыканскага кантынента. У складзе судзейскай калегіі аказаўся і кампазітар Марк Тайтлер (выхадзец з Беларусі, выпускнік мінскай кансерваторыі), які прынёс песню, па яго словах, з самага сэрца. І твор ягоны мяне крануў: за тыдзень, што “Сябры” знаходзіліся ў ЗША, падрыхтавалі нумар для закрыцця фестывалю. Дарэчы, песню пачуў Сасо Паўліяшвілі — унікальны, на маю думку, спявак, музыкант, кампазітар. Ён папрасіў дазвол выканаць твор і працуе над ім цяпер. Чаму? Бо вельмі любіць Беларусь. Думаю, увосень, падчас канцэрта Сасо з Прэзідэнцкім аркестрам нашай краіны, нумар абавязкова прагучыць.
— Ці часта песні да вас трапляюць, скажам так, выпадкова?
— Часта. Шмат такога матэрыялу ў рэпертуары, бо многае шчыра падабаецца. Але калі раней мы рабілі ці не ўсё запар, што прыходзілася даспадобы, дык сёння аўтары нярэдка ставяць у вяршыню кута грошы. Дакладней так: спачатку просяць выканаць іх твор, а заўважыўшы, што нумар мы стала спяваем, узнікае тэма “няблага б заплаціць”. Я ж уяўляю, беручы песню, наколькі яе трэба даводзіць да ладу, на якім узроўні патрабуецца аранжыроўка (не магу сабе дазволіць рабіць дрэнна), што за сума спатрэбіцца на запіс… Карацей, пытанне вырашаю хутка: здымаю нумар з рэпертуару, паколькі стае падобных.
— Нашу гутарку перапыняюць тэлефанаванні на ваш смартфон, падае сігналы і смарт-гадзіннік. Вы, відаць, прасунуты юзар тэхнічных навінак?
— Так, прычым маю “маторчык”, што “падсадзіў” мяне на іх, прымушае знаходзіцца ў трэндзе. Кажу пра свайго ўнука Анатоля. А глеба ж прыдатная, бо да тэхнічных дасягненняў я неабыякавы.
— “Сябры” — калектыў у эстрадным жанры досыць “класічны”. Ці скарыстоўваеце тэхналагічныя дасягненні ў працы?
— Цяпер без іх нельга. І пачалося для ансамбля гэта тады, калі мы з Дэмісам Русасам запісвалі сумесную песню “Алеся”. Скажам, вызначалі зручную для яго і для мяне танальнасць, рэпеціравалі праз відэасувязь, а ўжо ў Мінску запісалі нумар на студыі Беларускага радыё.
Сёння немагчыма, працуючы ў шоу-бізнесе, абмінаць магчымасці Сеціва: загрузка, спампоўка музыкі, прасоўванне запісаў, не кажучы ўжо пра сайты і старонкі ў сацыяльных сетках. І “Сябры” ўсім гэтым абзавяліся ўжо даўно, як і Алеся, і DJ Анатоль: у кожнага свае сайты з добрай наведвальнасцю. Ведаеце, мы жывем, насамрэч, у цудоўны час. Ніякіх паездак у Маскву па якасны запіс не патрабуецца, як у 1970 — 1980-я. Можна зайсці на відэасэрвіс і выхапіць там усе кірункі сучаснай музыкі, атрымаць неабходныя звесткі, атрымаць імгненны водгук. Нават зрабіўшы запіс дома (бадай у кожнага прафесійнага музыканта ў наяўнасці якасная апаратура, адпаведны набор праграм, хатняя студыя) і выклаўшы яго ў Сеціва.
— Дык і музычнага шуму стае ў Інтэрнэце…
— Ніхто не адмяняў тое, што патрэбна прабівацца. Ты зачапі чым-небудзь! Нават на мяжы фолу дапушчальна заявіць пра сябе. Іншая справа, чым ты будзеш займацца далей: творчасцю альбо глупствам.
— У райдарах “Сяброў” пазначана нават… крэсла ля раяля. Здаралася, што крэсла не было?
— Так, і спехам складалі нейкія скрыні, каб забяспечыць “камфортнае” працоўнае месца. Цікава, што ў нас маецца як больш просты райдар, так і той, што выстаўляе маскоўскі прадзюсар у выпадку, калі мы працуем праз яго. Я не прыхільнік таго, каб ускладняць жыццё арганізатарам канцэртаў лішнімі выдаткамі, але, як кажа наш прадзюсар, што прывозіць у Расію шэраг замежных зорак: “Спрасціць умовы райдара не магу, бо праз тое пацерпіць мой аўтарытэт”. Адсюль і непатрэбныя нам “панты”, піжонства...
— Акцёр Міхаіл Баярскі прызнаўся, што карпаратывы ды закрытыя імпрэзы для яго натуральныя, бо заўжды трэба памятаць пра бухгалтэрыю...
— А без уліку бухгалтэрыі, фінансавання сёння немагчыма. І мы не грэбуем запрашэннямі ад банкаў, салідных фірмаў на іх мерапрыемствы, у тым ліку на праславутыя карпаратывы. Наадварот, я ўдзячны за такую ўвагу: пералічваюцца сродкі на наш рахунак, а “Сябры” могуць пашыць сабе новыя касцюмы, плаціць заробкі, набыць інструменты. Асабліва з улікам няпростага года ў плане эканомікі, а таксама таго, што мы — недзяржаўная арганізацыя. Рэаліям жыцця неабходна адпавядаць. А калі нехта з артыстаў кажа, маўляў, ён не паехаў туды і туды… Дык, хутчэй за ўсё, яго папросту не запрашалі.
Дарэчы, здаецца, што ў сэнсе фінансаў падчас удзелу ў канцэртах, калі запрашаюць нас, недзяржаўную арганізацыю, і ансамбль, што датуецца з бюджэту, найперш падтрымка запатрабавана ў тых, хто не мае дачынення да рэсурсаў дзяржавы.
— Як вы ставіцеся да сольных праектаў артыстаў “Сяброў”?
— Пакуль мы разам у “Сябрах”, то будзем рабіць тое, што лічу мэтазгодным я пасля таго, як агулам прымем рашэнне. Замінаць жа самарэалізацыі, магчымасці зарабіць, мяркую, няслушна. Калі эстрадная творчасць запатрабаваная, калі глядач набывае білеты, дык ездзі, давай канцэрты! Гэта атрымліваецца ў Алесі, Сяргея Герасімава, гурта “Пяты сезон” Сашы Камлюка, ладзілася справа ў Валерыя Разанава, пакуль ён не з’ехаў за мяжу.
Але смешна, калі чытаеш галашэнні нашых артыстаў, маўляў, нам не даюць выступаць, не падтрымліваюць, а дарогу пераходзяць гастралёры з Расіі… Як творца цікавы, на яго пойдзе глядач і знойдзе грошы на білеты (праўда, кошты не варта заломваць). Дарэчы, адносна запатрабаванасці артыста. Для мяне яскравы прыклад апошняга часу — Макс Корж, на каго мяне вывеў унук. У нас часцяком стараюцца штосьці адметнае акуратна не заўважыць, а Максу — простаму хлопцу з невялікага райцэнтра — удалося стаць папулярным, збіраць буйныя залы ў Беларусі, у Расіі, ва Украіне. Разам з тым, вельмі важна, што ў ім няма той дурноты, якая нярэдка прысутнічае ў выканаўцаў гэтага жанру. Таму Каржа, мяркую, можна выкарыстоўваць нават на дзяржаўнага маштабу мерапрыемствах. Але пакуль яго прывячаюць больш у сумежных дзяржавах.
— Чаму ж у нас так любяць заўважаць таленты толькі пасля таго, як на іх звернуць увагу ў Маскве ці Кіеве?
— Складана вытлумачыць. І “Сябрам” у свой час давялося рабіць такі ж заход з Масквы, з Цэнтральнага тэлебачання. Тут нам не давалі дарогу з аргументам “Дык ёсць жа “Песняры”! А вось дыксіленду ў нас няма. Дык давайце вы і будзеце ім!” Мы пераконваем, што гэта зусім іншы кірунак, вывучка, гэтым трэба хварэць з дзіцячых гадоў. А нам у адказ: маўляў, хіба вам складана пабрэнькаць на інструментах? Магчыма, і ёсць нейкая прыкрая завядзёнка, калі ў нас у культуры хапае некампетэнцыі…
— А мо гэта няўпэўненасць ва ўласных сілах, комплексы?
— Не думаю. Мы надта добрыя, настолькі гасцінныя, што гатовыя аддаць усё, не атрымаўшы ў адказ, даруйце, ні фіга. Мы сумленныя, адданыя, гатовыя стаяць за ідэю, адказваць за сваё слова. Дзе ж тут няўпэўненасць? Усім нам баліць чужы боль, таму і ў цяперашняй украінскай сітуацыі мы прыехалі з канцэртам у Кіеў. Я размаўляў са шматлікімі гледачамі па-беларуску, “Сябры” спявалі песні і на рускай, і на беларускай мовах. А ў Расіі мы пяём і на ўкраінскай мове, не маючы адмоўных водгукаў.
Нядаўна пыталіся для запісу роліка на тэлебачанні, што такое Дзень Незалежнасці для мяне. Я адказаў: у сваёй краіне не зважаць на ўрачыстыя нагоды, а проста радавацца таму, як усё навокал будуецца, людзі шчаслівыя — жыць, незалежна ад абставін, пачуваючыся самадастаткова на радзіме, а не шукаць нагоды для паказу ўласнага патрыятызму. 
— Як успрымаеце песні з тэматыкай “я люблю Беларусь”?
— Тут ёсць перабор. Сам хацеў акрэсліць тэму, якую вы зачапілі. Я часта бываю на зборных канцэртах і пераконваюся: многія артысты проста навыперадкі паведамляюць, як яны любяць сваю краіну. Атрымліваецца штучны, танны, плакатны стыль, аўтары ж і выканаўцы не вераць у тое, пра што спяваюць: гэта на лобе напісана і ў вачах чытаецца! Бо не трэба пра такую любоў крычаць, паведамляць пра яе непатрэбнымі гукамі, рухамі, поглядамі. Дастаткова проста любіць радзіму і справай рабіць усё, каб яе паважалі. “Адцягвацца” ж можна пад любую музыку, а слухаць важна рэчы, якія выхоўваюць чалавека. І патрэбна іх “афармляць” правільна, каб не было да патрыётыкі стаўлення, як да “абавязалаўкі”: пару песень спяю, а далей — дыскатэка.
У гэтай тэматыцы ўвогуле апошнім часам не стае душэўнасці. Мо з гэтай прычыны я лічу ці не найлепшым са зробленага мной апошнім часам альбом душэўных спеваў “Дзе каліна цвіце…”, напісаных Алегам Елісеенкавым на словы Івана Юркіна. Выконваў усё з першага дубля: столькі там шчырасці, непадробнасці, простай і зразумелай мовы, хаця, падаецца ж, генерал словы пісаў, а да ўсяго — паэт, член Саюза пісьменнікаў Беларусі. Дадам, што гэты альбом намінаваны на Прэмію Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.
— А ці рэальна сёння захаваць культурны суверэнітэт у свеце?
— Вядома, магутнасць плыні масавай культуры цісне, прымушае з ёй лічыцца. Але неабходна захоўваць традыцыі. І тое, што модна сёння (даб-стэп, скажам), варта рабіць на сваёй мове, — як пра словы кажу, так і пра мастацкія сродкі. А пасля неабходна паказваць уласны даробак і не саромецца яго. Вось “Песняры” ж здолелі ў свой час дасягнуць такога выніку! Памятаю, што, упершыню іх пачуўшы, быў шакіраваны: фальклор у спалучэнні з сучаснай музыкай давалі неверагодны эфект! Такога ўзроўню рыўкоў, безумоўна, не стае. А да названых фактараў варта дадаваць шоу, тэхнічны бок, сучасныя касцюмы і той самы патрыятызм у неабходнай дозе. Можа, варта ў Міністэрстве культуры стварыць адмысловы аддзел, каб сачыць за сённяшнімі трэндамі і прагнозамі іх развіцця ў сусветнай культуры? Альбо, прынамсі, праводзіць семінары на такую тэму? Мы ж не аналізуем гэты працэс, адпаведна, адстаём, асабліва ў кірунку, цікавым моладзі. Наогул, у нас неяк больш прынята капіраваць ужо зробленае папярэднікамі, жыць мінулымі заслугамі.
— Зараз усе якраз і цягнуцца да шоу ў сваіх праграмах. А пасля скардзяцца, маўляў, мяне таму не прымаюць, што шоу не дацягвае…
— Шоу павінна быць у сучаснасці! Але для мяне не галоўнае дым, не пар, не пыл у вочы. Карацей, асноўнае не знешнія эфекты, хаця і яны маюць быць. А глядач да такіх рэчаў прывучаны: ён жадае ўпакоўкі тавара, бо ў газетцы рэч ніхто не набудзе, тым больш моладзь, якая ведае толькі эфектныя прыёмы падачы заходняга ўзору. Урэшце, тут усё круціцца вакол бізнесу і інтарэсаў яго гульцоў. Калі прыязджае заходняя зорка з дваццаццю трэйлерамі, дык аўтапоезд — не яе ўласнасць, а кампаніі, што займаецца пракатам. З такой нагоды я заўжды кажу, што на “Славянскім базары ў Віцебску” павінна быць найноўшая тэхніка, забеспячэнне для сцэны, тым больш Летні амфітэатр дазваляе ўсё гэта скарыстоўваць. Вы бачылі маленькую залу “Дзінтары” ў Юрмале? Але ж там робіцца тэлевізійны прадукт, дзе ўсё літаральна лётае. А калі “Новая хваля” шукала іншае месца прапіскі, мне думалася, што можна знайсці нейкі ф’южн са “Славянскім…” для Віцебска.
— Анатоль Іванавіч, ці пагадзіцеся вы, што ў айчынны асяродак шоу-бізнесу нічога сэнсава новага не трапляе? На тым жа “Славянскім базары…” людзі ходзяць на тое, што вядома, не чакаючы адкрыццяў?
— Вы пра застой? Скажам, я працаваў у журы на конкурсе, і ў час выступлення пад “мінус” за маладым спеваком нехта прабягае, нешта там пластычна спрабуе выявіць. Гэта адцягвае ўвагу ад выканаўцы. Але ж тое — не нумар: штучна спевака спалучылі са спартыўным дзействам. І каму такое “новае” патрэбна? Разам з тым, формы шукаць неабходна. Скажам, на “Славянскім базары…” зрабіць джазавы дзень, балазе спробы былі. Але пасля нехта адмяняе адны навацыі, пачынаецца пошук іншых, што прыводзіць да прыезду ўсё тых жа імёнаў: хто згодны і за каго плаціць давядзецца менш. Але ж “Славянскі базар у Віцебску” — форум сусветнага маштабу. У ім закладзена цудоўная ідэя, а водгукі пра яго ў найвышэйшай ступені прыязныя. Замежныя госці з’язджаюць са шчырым захапленнем ад таго, што ў нас так ставяцца да мастацтва, творчасці. Наш форум — адзіны ў такім родзе, яго трэба зберагчы, каб у пагоні па моду не згубіць яго асноўную ідэю. Можна быць модным, а можна — сучасным. І наш фэст — акурат сучасны!
Але ж мяне дзівіць, чаму фестывалем з сусветным гучаннем на бадай лепшай пляцоўцы Еўропы займаецца гарадскога статусу ўстанова. Яна падпарадкоўваецца гарадскому аддзелу культуры, той — абласному ўпраўленню, а яно — Міністэрству. І на кожным этапе ўзнікаюць карэктывы, што запавольваюць працэс. Мне здаецца, можа, варта абмеркаваць патрэбу ў стварэнні дырэкцыі калі не гэтай пэўнай імпрэзы, дык усіх нашых міжнародных фестываляў. Гэта зусім іншы маштаб! Прычым механізм мусіць працаваць стала, каб пераможцаў віцебскага конкурсу пад “базарным” брэндам, які збярэ гледача, правезці турам па замежжы. Такога пакуль няма, хаця брэнд цалкам гатовы да “зборкі” і выкарыстання.
Тое ж тычыцца і брэнда “Беларусь” наогул. Знаходзячыся ў цэнтры Еўропы, мы маем унікальны досвед прыёму Чэмпіяната свету па хакеі. Адсюль людзі з’язджалі са здзіўленнем, маўляў, як жа яны могуць! Мы цяпер — на віду, увага да краіны ўзмацнілася ў станоўчым сэнсе. І гэта трэба скарыстоўваць, вывозіць да замежнікаў і прэзентаваць радзіму! Ці запрашаць іх сюды. Нездарма канцэрты апошнім часам я завяршаю песняй “Прыязджайце да нас у Беларусь!”. Мы можам быць ого-го-го якімі крытыкамі, але ёсць рэальныя рэчы, што радуюць. Нам ёсць, што паказаць гасцям, ёсць чым ганарыцца. А ўсе свае праблемы нам трэба вырашаць самім (і мы іх вырашым), не спадзеючыся на нечую дапамогу.
— А ці можна казаць, што ў краінах СНД, дзе “Сябры” найчасцей гастралюць, захавалася адзіная культурная прастора?
— Той перыяд, які мы пражылі разам у Савецкім Саюзе, адклаўся ў некалькіх пакаленнях. У тым ліку, у сэнсе культуры. Нават калі людзі — апаненты па сваіх цяперашніх поглядах. Калі ў жыцці яны граюць пэўную ролю і скарыстоўваюць маскі (“Я быў у партыі, але рос на іншых каштоўнасцях”), то пад чарку спяваюць камсамольскія песні! Ёсць тое, што нас аб'ядноўвае.
— Ці склалася ў Беларусі свая эстрадная школа? За савецкім часам, падаецца, пра тое можна было казаць упэўнена…
— Сёння ж я адназначна скажу: не. Вельмі шмат інерцыі, бо ў Саюзе мы былі наперадзе ў гэтым жанры, дыктавалі моду: “Песняры”, “Сябры”, “Верасы”, Вуячыч… Украіна і Расія далёка ад нас адставалі, а сёння страцілі пазіцыі мы. Хаця ў Беларусі шмат робіцца для таго, каб такая школа паўстала (з’яўляюцца тыя ж прадзюсарскія цэнтры, але ж яны пакуль у стадыі зараджэння). Мо таму прадзюсару з Расіі ці Украіны дастаткова пакуль паманіць нейкімі нявызначанымі абяцаннямі нашага выканаўцу, каб ён апынуўся праз пэўны час у Маскве. Ды і ва Украіне стае адпаведных тэлеканалаў, шыкоўна пастаўленых мясцовымі сіламі шоу. Ну і пра “Еўрабачанне” не варта забывацца. Праўда, мяркую, выключна да бізнесу зварочваць з апошнім конкурсам не трэба. Усё ж калі ты класна праспяваеш, то не прападзеш.
Праўда, неаднаразова даводзілася заўважаць: у нас усе пра ўсё ведаюць. Калі ж зірнеш на кастынгі да “Еўрабачання” — часам рукі апускаюцца… А вось паназіраеш за адборам на дзіцячае “Еўрабачанне” і пераканаешся: перспектыва ёсць, бо тут не прыхоўваюцца шчырасць, чысціня, натуральнасць. Пакуль не трапляюць малечы ў рукі да псеўдапрафесіяналаў. Звярніце ўвагу, калі выходзяць маленькія, якіх зрабілі “пад дарослых”, яны аказваюцца незапатрабаванымі.
Не трэба нам шукаць складаных сцежак да поспеху. На такім конкурсе, як “Еўрабачанне”, для нас дастаткова выйсці і сказаць: мы — такія. Навошта саромецца? Нашто змагацца з англійскай мовай, калі пранонс пухавіцкі? Не выратуюць і "варагі" — аўтары ды рэжысёры нумара. Паспрыяе поспеху толькі арганічнасць, “свая талерка”. Нават калі спявак выйдзе і выдасць без штучнасці: “Я мужык-беларус…”. Мо тады і фінансаванне пад такую натуральнасць знойдзецца. Але мая практыка сведчыць: колькі ні дай некаторым артыстам, яны і думаць не стануць пра развіццё, змены, высілкі.
Але калі выходзім ужо на нейкі ўзровень, то і манернічаць не варта. Нашых адносна маладых і юных артыстаў параўноўваюць, скажам, з Дзімам Біланам. Але што з самадастатковым выказваннем? Атрымліваецца, яны раўняюцца на копію з копіі. Гэтак жа колішні наш “Срэбраны грамафон” — наступнік расійскага “Залатога…” Ужо ў назве — другаснасць, паўтор. Я прапанаваў бы той “…Грамафон” назваць “брыльянтавым”, “плацінавым”, каб не ставіць сябе на прыступку ніжэй. Сябе неабходна больш паважаць!
— Трэба палюбіць сябе, а затым нас палюбіць і свет?
— Палюбіць сябе патрэбна ў любым выпадку, але без самалюбавання. Урэшце, мы нават і такім чынам, як сёння, развіваемся.
— Анатоль Іванавіч, вы, напэўна, філосаф па жыцці?
— Ёсць крыху і ад філосафа. Блізкі да крэда па жыцці і творчасці выраз мог бы прагучаць так: “Тое, што зроблена сёння, — ужо ўчора”.
— З год таму быў падрыхтваны другі па ліку трыб’ют “Песнярам”. Ці бачыце вы падобны праект па творчасці “Сяброў”?
— Галоўнае, каб гэта было цікава і няпошла. Але, мяркуючы па тых версіях, што рабіліся на аснове спадчыны “Песняроў” і “Сяброў” раней, зазначу: каб тыя песні з’явіліся адпачаткова менавіта ў гэтым абрамленні і стылі, то наўрад ці закранулі б слухача, не сталі папулярнымі. Ну а спрабаваць, канешне, можна: гэта ж спосаб навучання.
— Суровы вырак: “не стануць папулярнымі”…
— Можна быць таленавітым ад прыроды, але ж трэба шмат і няспынна працаваць (спынішся — і ўсё, канец!), стаць адукаваным, разумець межы эклектыкі, сумяшчальнасці стыляў… Інтэрпрэтатары схематычна ставяцца да зыходнага матэрыялу: “Так не гучыць, гэта сёння нямодна”. І вось яны змяняюць рытм, мелодыю, робяць дэнс-версіі, а ў выніку аранжыроўка проста адцягвае ўвагу ад таго, пра што сам твор. Нават нашу “Алесю” яе аўтар Алег Іваноў хацеў рабіць рытмічнай на тры з паловай хвіліны. Але ж я адмовіўся ад такой прапановы, пераконваючы яго, што песня так не выкажа ўсё, закладзенае ў ёй. У выніку, была зроблена кампазіцыя на пяць з паловай хвілін. Вось гэты твор і займеў неверагодную папулярнасць! Цяпер гэта ўнікальная песня: прафесійным і непрафесійным выканаўцам у перапрацаваным варыянце не ўдаецца падхапіць тую хвалю душэўнасці гэтага твора.
— Анатоль Іванавіч, вы добра ўяўляеце сваю аўдыторыю?
— А яна ў нас і не змянілася, бо сталела разам з намі. Ёсць сярод яе і тыя, хто ездзіў за намі па Савецкім Саюзе, а цяпер прыводзіць на канцэрт дзяцей. Зазірніце на наш сайт: там хапае прыязных водгукаў.
— Ці часта вам даводзіцца ісці на прафесійныя кампрамісы?
— Бывае. Часам, каб не пакрыўдзіць калег.
— Песні ансамбля “Сябры” мінулых дзесяцігоддзяў сталі знакавымі. А новы рэпертуар вас задавальняе? Беларускамоўны ў прыватнасці…
— Не скардзімся. А каб ацаніць сітуацыю наогул, мяркую, варта паслухаць на нашым сайце “Радыё “Сябры”, дзе прысутнічаюць і новыя творы, і папулярныя рэчы. Што да беларускамоўнага рэпертуару… Ведаеце, як у нас рыхтуюцца некаторыя аўтары, выканаўцы да фестывалю ў Маладзечне? Перакладаюць песні з рускай мовы на беларускую. Прычым такім перастварэннем займаюцца не прафесійныя паэты, а самі выканаўцы. Тое, што там націск не той ды слова не пасуе кантэксту, нікога не хвалюе. І каму даш параду, калі яна, урэшце, нікому і не патрэбная? У нас жа цяпер усе пра ўсё ведаюць! Скажам, у маім веку можна было б стаць, калі не прадзюсарам, дык выкладчыкам. Дарэчы, калі ствараўся Маладзёжны тэатр эстрады, была ідэя зрабіць клас для кожнага творцы, каб рыхтаваць моладзь. На жаль, ідэя не ажыццявілася.
І яшчэ. Працуючы ў журы многіх конкурсаў, заўважаў: шмат хто цудоўна спявае па-англійску. Гэта добра, але ж ты прыпыняеш і просіш выканаць штосьці на беларускай мове. І тут узнікаюць праблемы. Іншая падача патрабуецца, інакшая фанетыка... Мо ў профільных навучальных установах варта звяртаць увагу на такія рэчы?
— А педагог у сферы шоу-бізнесу сёння каму-небудзь патрэбен?
— Педагог патрэбен кожнаму. Прадзюсары ж нашы, самі не вывучыўшыся дасканала, сталі займацца навучаннем. Але гэта на мясцовым узроўні, скажам так. Калі ж хтосьці з іх больш перспектыўна мысліць, то для свайго гадаванца знойдзе настаўніка. Я, дарэчы, гэтым пытаннем яшчэ захоплены з той прычыны, што цяпер свой выбар у прафесіі робіць унук Анатоль. (Ён катэгарычна адмовіўся ад навучання ў Аўстрыі, дзе Анатоль з сям’ёй жыў некалькі гадоў. Хаця яго прымала на падрыхтоўчае аддзяленне па джазавым фартэпіяна Венская кансерваторыя. У мяне нават на тэлефоне ёсць фота, дзе Анатоль выбягае з будынка ўстановы з выглядам “Я сам гэта зрабіў!”.) І мне было цікава даведацца, якія сёння кірункі дамінуюць у Музычным вучылішчы імя Глінкі, у Гімназіі-каледжы мастацтваў. Узровень высокі і там, і там. Але, мне здаецца, што ў апошняй установе, дзе падрыхтоўку эстраднікаў вядзе Алена Атрашкевіч і іншыя яе калегі, я бачу прыдатную глебу для росту будучых эстрадных артыстаў. Тут можна вывучыць правільны падыход да вакалу ў эстраднага выканаўцы, дыханне, ад якога залежыць таксама нямала. Нават калі няма асаблівых вакальных даных, артысты бяруць тэмбрам, падачай, манерай. Да ўсяго, там вучаць гуказапісу, аранжыроўцы, даюць магчымасць зрабіць пробы ў студыі, у тым ліку, і пад уласны акампанемент, правільна валодаць мікрафонам, трымацца на сцэне.
Яшчэ нюанс: маладым артыстам варта рэальна разлічваць свае сілы. Калі ў цябе толькі тры песні запісана і даведзена да ладу, пра які сольны канцэрт можа ісці гаворка? Я нядаўна бачыў некалькі такіх выступленняў па тэлебачанні і, прызнацца, пераключаў канал. Мала таго, што сам спеў аднастайны, дык і падачы няма. А ў любой песні трэба расквеціць яе прадстаўленне. Вельмі важная рэч для творчага чалавека, дарэчы! Памятаю, што ў свой час мне, каб выканаць чатыры-пяць песень у канцэрце, патрабавалася атрымаць права “чырвонага радку” ў афішы. Ды і за аддзяленне з дзесяці песень плацілі далёка не поўную стаўку за канцэрт. А перад гэтым правяралі, як я трымаюся, як умею размаўляць з залай, ці ахопліваю аўдыторыю. Прамурлыкаць некалькі песень напаўголаса і крычаць “Дзе ж вашы рукі?”, не атрымалася б… Таму я не лічу тыя ж мастацкія саветы зусім непатрэбным перажыткам мінулага.
— У вас няма патрэбы граць па правілах сучаснага шоу-бізнесу?
— Я і граю, проста не карыстаюся прыёмамі на мяжы фолу, пра якія казаў. Не стану раскрываць сакрэты, але ж маю пэўнае чуццё, што дазволіла ансамблю больш як 40 гадоў захоўваць папулярнасць. З іншага боку, я не займаюся прадзюсіраваннем у вялікіх аб’ёмах (мае прадзюсарскія работы — гэта Алеся і DJ Анатоль), хаця за гэту справу схапіліся цяпер многія артысты. А яна ж патрабуе сур’ёзнага падыходу. На некаторых з тых, хто ў нас называецца прадзюсарамі, я не магу глядзець без здзіўлення, бо проста не ведаю, чым гэтыя асобы адметныя ў прасторы нашага шоу-бізнесу, каго спрадзюсіравалі, чаму, урэшце, могуць навучыць маладых? Я да таго, што вельмі шмат стала пантоў, нічым не падмацаваных. Артыстам называйся тады, калі павесіў на плоце афішу — і на цябе пайшлі за свае кроўныя.
— Але таму ж Анатолю пашанцавала: у яго ёсць музычнае асяроддзе, і для яго натуральна ўзнімацца гэтымі прыступкамі. Але ён не ў роўных пазіцыях з хлопчыкам з Мазыра, які таленавіты і мог бы пры падобных умовах таксама нечага дасягнуць…
— І горшае становішча менавіта ў Анатоля! Бо маіх дзяцей і ўнукаў зацюкалі тым, што нібыта іх нехта штурхае. Я іх не штурхаю, але падтрымліваю, і буду падтрымліваць заўсёды, што б там ні казалі. З іншага боку, Алеся апошнім часам скараціла да мінімуму сваю канцэртную дзейнасць, сканцэнтраўшыся на сям’і, на Анатолі. Ёй надакучыла пастаянна “трымаць удар”, хаця ва ўсіх інтэрв’ю дачка шчыра казала, што атрымлівае больш, чым іншыя дзеці, але і спытаю я з яе сур’ёзна.
Вучу іх увесь час: імя — гэта не крылы, што нясуць, а груз адказнасці, які абавязвае. Толькі недалёкі чалавек можа самазаспакойвацца ад наяўнасці вядомага імені, якое, нібыта, штосьці гарантуе. Што да Анатоля, які пачаў выступаць у зусім іншай стылістыцы, дык ён вырашыў удасканаліць свой вакал, пашырыць дыяпазон. Мне здаецца. у яго ўсё атрымаецца, паколькі ў яго ёсць адчуванне: ён умее выйсці і ўзяць гледача! Гэта самае галоўнае, над чым і я з ім працую. А вакальная праца робіцца разам з педагогам. Галоўнае, каб ён хацеў працаваць над гэтым. Талент без працы — грошы на вецер!
Да мяне прыводзяць дзяцей, маладых людзей з просьбай паслухаць. Я не адмаўляю, кажу, калі ёсць здольнасці, але пасля пытаюся, ці хоча чалавек займацца. Мне ў адказ, маўляў, можам укласці такія і такія грошы ў падрыхтоўку. А галоўнае, каб ён сам узяў інструмент, заспяваў.
Адносна хлопчыка з Мазыра, дык, калі ён таленавіты, то ў нашай краіне шмат конкурсаў, пачынаючы з дзіцячых на “Славянскім базары…” і “Еўрабачанні”. Іншая справа, як тыя спаборніцтвы прайсці. Але, працаваўшы некалькі разоў у журы, магу сказаць: выбіраюць больш-менш аб’ектыўна, і калі ў журы сядзяць прафесіяналы, то не могуць яны здольнага чалавека не прапусціць. Музыканцкая душа не дазволіць… Мы ж сапраўды бачым, як дзеці з розных куткоў краіны прадстаўляюць Беларусь на дзіцячым "Еўрабачанні".
— Якое ваша стаўленне да аптымізацыі ў сферы культуры як творчага дзеяча і, адначасова, менеджара?
— Галоўнае, каб скарачэнні рабіліся не дзеля скарачэнняў. Калі ў клубе былі спецыялісты (тыя ж гукарэжысёры, электрыкі), а цяпер узнікла патрэба іх скарачаць, то варта спрагназаваць вынік. Дырэктар СДК стане займацца праводкай, бо няма каму тое рабіць? Так можна і клуб спаліць!
Ёсць раздутыя штаты, але гэта не настолькі масавая з’ява, каб усім даводзіць аднастайны план скарачэння, скажам, на 25%. (А перадавікі ж паведамяць, што перавыканалі яго: далі 26%!) Я магу адначасова наладзіць мікрафон і стаць за клавішныя падчас канцэрта? Тады патрэбна матэрыяльна стымуляваць за такое сумяшчэнне. Рабіць большую працу з горда паднятай галавой і высокімі прафесійнымі дасягненнямі, але без аплаты… Гэта дзіўна, прынамсі. І нельга, з іншага боку, ставіцца да аптымізацыі абыякава: маўляў, грошы ж дзяржаўныя…
— У сямейных пытаннях вам часта даводзілася вырашаць непаразуменні? Ці ўзнікаў канфлікт пакаленняў?
— Як і ў любой сям’і. Пратэстнасць тынэйджараў мне знаёмая. Цяпер з Анатолем, бывае, уступаю ў працяглыя дыспуты. І з яго сябрамі мне цікава пагутарыць. Але ведаеце, у многіх учынках сённяшніх падлеткаў ёсць логіка. Вопыту ў іх няма, каб зазірнуць за першы ж паварот, а я магу глядзець на квартал наперад. Галоўнае, каб без ментарскага тону адбываліся стасункі.
Ведаеце, я чалавек мяккі, але жыццё прымушала праз многія сітуацыі стаць жорсткім. Я даўно зразумеў: нічога мяккасцю, прынамсі ў працы, не дасягнеш. Пагатоў людзі, бывае, без каманды і з месца не зрушацца. Яшчэ момант: кіраваць калектывам — гэта справа няпростая. Кіраваць першыя дзесяць гадоў, прынамсі. Ну а другі, трэці, чацвёрты, пяты дзясятак пойдуць прасцей, паверце. І, зыходзячы з досведу, я цяпер даю дакладныя заданні. Ведаеце, якой была мая мянушка на пачатку дзейнасці “Сяброў”? Бугор. Гэта ад слова “брыгадзір”, а чалавек з такой пасадай — цар і бог у эстраднай канцэртнай брыгадзе. У мяне такі карысны досвед з 22 гадоў. За гэтую адказнасць, дарэчы, плацілі дадатковыя 4 рублі.
Калі нечага патрабуеш, пакажы ўласны прыклад. Памятаю такі выпадак з першых гадоў ансамбля. Калі мы ездзілі на канцэрты, я заўжды казаў хлопцам: “Гастролі — гэта праца! Таму ніякіх адхіленняў ад нормы быць не можа”. Усе нібыта пачулі, але ў цягніку я бачу “паляну” ў адным з купэ. Першы раз выпіў з імі 50 грамаў і сышоў, а артысты дадалі яшчэ па чатырыста! Пасля на свае заўвагі чуў: “Дык мы ж разам пілі!” Таму наступным разам замест размоў я выкідваў бутэльку ў акно вагона. Праўда, як дэмакрат, клаў на стол тры рублі. Бо калі не дам той траяк, мяне звінавацяць, што гарэлку яны купілі за свае кроўныя і я іх аграбіў.
— Як лічыце, вас можна пераканаць у адрозным меркаванні? Альбо аднаго досведу дастаткова для прыняцця рашэнняў?
— Лічу сябе чалавекам дзяржаўным, дысцыплінаваным, таму паважаю начальства, а дысцыпліна ж мусіць быць ва ўсім: інакш усе цягнуць у розныя бакі. Калі чалавека прызначылі кіраваць, то ён дасведчаны ў той ці іншай справе. Ён можа выслухаць сваіх супрацоўнікаў і калег, але сам прымае рашэнне і нясе за яго адказнасць. Але і ўласны вопыт усё часцей даводзіць: у трыццаць мне падавалася, што я ведаю абсалютна ўсё, у пяцьдзесят падавалася, што я нешта цямлю, а праз амаль два дзесяцігоддзі стала зразумела, колькі ўсяго яшчэ спасцігаць. Урэшце, галоўнае, каб было цікава.
Канешне, шашкай махаць ніколі не трэбна: толькі аргументавана пераконваць. Калі маеш рацыю, здолееш давесці тое заўсёды. Я сам, калі ёсць зерне ў аргументах апанента, прыслухоўваюся. І абавязкова прашу выказвацца калег. Там, дзе ўсё атрымліваецца, і мне зразумела, а можа, прысутнічаюць слабаватыя моманты ў тым жа канцэрце? Я магу быць вельмі жорсткім, але меркаванні выслухоўваю і не займаюся самадурствам. У іншым выпадку справа не зрушыцца з месца. Нават калі чалавек не мае рацыі, асабліва чалавек творчы. Яго трэба выслухаць. І дараваць шмат што варта творцам: часам у іх зносіць дах: яны бачаць тысячы людзей, кажуць пра сваю прарыўную ролю ў музыцы, да прыкладу. Але глядач ён — разумны і… зменлівы. Ён творчага чалавека як любіў, так і разлюбіць. Паглядзіць на падобныя заявачкі ды скажа: “Ён клёвы чувак, але ж… блазнаваты нейкі…” І на змену прыйдзе іншы персанаж з чарговай заявай. Я да таго, што талент бездапаможны ў многім, калі няма разумення.
Калі моладзь прыходзіць да нас у калектыў, часта ўзнікаюць размовы на тэму "а што я з гэтага буду мець?", колькі зараблю. Мы ж пачыналі з творчасці, як бы штосьці цікавае стварыць. Я заўжды кажу маладым: зрабіце нешта — будзеце атрымліваць. І даю прастору для творчага пошуку: рабі, а я гэта пушчу на гледача, знайду, як падвесці такую рэч для публікі. Затым прапаноўваю артысту зрабіць сваю праграму — і выязджай, выступай, шукай свайго гледача. І каб выпусціць пару, артысты “Сяброў” ідуць сваім шляхам. А тыя, хто сыходзіў ад мяне, смела кажуць: добрая школа.
— На вашым юбілеі прагучала песня: “Батька наш, батяня, всю эстраду тянет: эту бороду, клянусь, знают и в Майамі”…
— Так, гэта было на маё 50-годдзе ў выканнанні Дзмітрыя Смольскага, што выйшаў са студыі “Сябры”. А пазней на тую ж тэму з’явілася яшчэ і песня “Слухай бацьку”…
— Ці адрозніваецца рэпертуар “Сяброў” на касавых канцэртах і на “мэтавых”?
— У нас ёсць некалькі праграм, але ва ўсіх іх маю правераны прыём. Адкрываем, скажам, праграму “Збірайцеся, сябры!” аднайменнай рокавай кампазіцыяй. Пасля я распавядаю, што аснова нашай творчасці — гэта песні пра каханне і радзіму. На пачатку прапануем новыя работы, а калі жадаеце пачуць штосьці са знаёмага, дасылайце цыдулкі. У час канцэрта я пераконваюся па запісках у любові да песень “А я лягу-прылягу!”, “Полькі беларускай”, “Гуляць дык гуляць”, “Алесі”… (Пэўны час мы вырашылі абыходзіцца без апошняй, дык зала патрабуе яе з першых хвілін канцэрта.)
— То бок усё прадказальна? Ці не надакучылі старыя творы?
— Ані! Раз-пораз здзіўляюць і гледачы, калі пішуць у цыдулках цэлыя альбомы, а бывае, прыгадваюць песні, з якіх мы рабілі першыя крокі, напрыклад, “Марыя” на верш Казіміра Камейшы. Думаю, яе ды некаторыя іншыя ўзнавіць. Скажам, апошнім часам нярэдка прыгадваюць “Тапаліны сон” кампазітара Валерыя Іванова. Мне прыемная такая памяць. Ды і самім так хочацца абнаўлення, няхай сабе і з правераных часам прац. Бо як ні прыедзеш на тэлебачанне, нам называюць стандартны набор для выканання. На нашым радыё я магу параіць нейкія рэчы рэдактарам, а ў іншых краінах тое больш складана. Урэшце, і там мы робім канцэрты з новымі творамі.
— Атрымліваецца, вы і ансамбль — закладнікі хітоў?
— Камерцыялізацыя накладае штампы. Гэта — рэтра, тое — сучасная папса, прыкол, а там — нешта трэцяе. У кожнага свой фармат... Калі хтосьці можа зрабіць іншае, ён вытыркаецца з гэтай сістэмы і выклікае неразуменне з боку калег.
— Зараз у той жа Расіі ды і ў нас стае шансоннага фармату радыё- і тэлеканалаў. Прызнацца, ваша прысутнасць на іх — дзіўнаватая…
— Гледзячы які шансон! Мне ў гэтым жанры падабаюцца шчырасць і стаўленне да працы: зараз яго прадстаўнікі робяць шыкоўныя аранжыроўкі. Пад такую марку выстаўляюць усё больш-менш прыстойнае. Гэта даўно не “блатняк”. Хімізацыя, зробленая адным пальцам маладымі талентамі, прыгнечвае. Я пераканаўся ў гэтым і падчас старшынства ў журы амерыканскага конкурсу песні і шансона. Вось Рыгор Лепс — таксама гучыць у фармаце шансона, але ж гэта — вяршыня такога вызначэння ў прасторы СНД. Сам я, дарэчы, захапляюся работамі Лепса і чакаю ягоных новых песень. Нават рынгтон на смартфоне — ягоная “Я шчаслівы…”. І што ні адбывалася б, я сапраўды шчаслівы, бо ў мяне ёсць тое, што раблю. І паверце, ёсць, ад чаго замарочвацца!
— Тады пытанне пад фінал. У вас гадоў з дваццаць таму ў рэпертуары была песня са словамі: “…Мае сябры пытаюцца ў мяне хто з тугою, хто са смуткам, хто праз боль: “Ну а ты калі паедзеш, Анатоль?” Вось і мы спытаемся, а чаму вы ў свой час не з’ехалі з Беларусі, калі гэта было модна, скажам так?
— Магчымасці пераезду былі і заўжды ёсць. Але ж я чалавек у гэтым сэнсе мо і наіўны: лічу, што патрэбна рабіць сваю справу тут. Урэшце, нават калі наш чалавек апынаецца ў замежжы, ён апрыёры ўбірае ў сябе беларускія традыцыі і менталітэт, а цяпер усё больш тых, хто, калісьці выехаўшы, атрымаўшы там адукацыю, вопыт ды пакаштаваўшы тамтэйшага жыцця, жадае вярнуцца ў Беларусь. Я наогул не бачу, каб нехта з Беларусі бег. Хутчэй да нас вяртаюцца тыя, хто на зломе савецкай эпохі, пакінуў радзіму. Ды і з Расіі шмат ахвотных прыехаць у Беларусь. А мы павінны рабіць усё, каб да нас хацелі прыязджаць, жыць тут, працаваць на карысць Беларусі. Чаму? Як засведчыў час, жыццё стабілізуецца. І ёсць магчымасць спакойна рэалізавацца. А гэта важна.
Фота Аліны САЎЧАНКА
У сустрэчы ўдзельнічалі і задавалі пытанні Дар'я АМЯЛЬКОВІЧ, Надзея БУНЦЭВІЧ, Пётра ВАСІЛЕЎСКІ, Настасся ПАНКАРАТАВА, Сяргей ТРАФІЛАЎ, Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ