У краіне такой, як, скажам, Балгарыя (улетку я там адпачываў), што ў значнай ступені жыве з турызму, людзі даўно выпрацавалі пэўны стыль паводзін у адносінах да патэнцыйнага кліента. (У дадзеным выпадку магчымая нават аналогія з цыганамі, што натрэніраваным вокам здалёк бачаць у натоўпе чалавека, якому можна нешта прадаць альбо раскруціць на грошы іншым чынам.) Галоўная вуліца балгарскага курортнага горада — гандлёвая. Праз кожны крок — кропка, дзе можна пад’есці ці штосьці купіць — ад бірулькі да футра. У старым горадзе — некалькі крам антыкварыяту і твораў мастацтва. Варта толькі спыніцца, як да цябе з бліжэйшай кавярні падлятае зазывала з меню ў руках ды пачынае распавядаць, чым у іх можна паласавацца. На заўвагу, што часу бракуе, трэба збірацца ў аэрапорт ехаць, кажа: “Паабедаць паспееце: мы вас хутка абслужым!” Той жа напорысты сэрвіс і ў краме — у выніку што-небудзь абавязкова купіш. Кожны вечар я разбіраўся са стосам рэкламных улётак ды візітовак, што назбіраліся за дзень: гэта былі запрашэнні на экскурсіі, відовішчы, лячэбныя працэдуры, у крамы, рэстарацыі… На кожнай улётцы — схема, як прайсці ці праехаць да аб’екта.
Як журналісту даводзілася бываць на фэстах рэспубліканскага маштабу. Іх абавязкова дапаўняюць святочныя кірмашы. Вось дзе, здавалася б, варта здзейсніць крэатыўны маркетынг, парупіцца дзеля прыбытку ды іміджа! Але ж ні табе дасціпнай рэкламы, ні зазывалаў, ні “індывідуальнай працы” з кліентам.
Пішу пра гандаль, а думаю пра культурныя праекты, якія таксама трэба ўмець прадаць. У сэнсе — знайсці шлях да аўдыторыі і, па магчымасці, пашырыць апошнюю. Канешне ж, ролю першай скрыпкі тут іграе Сеціва, тэлебачанне, перыёдыка. Але не варта ігнараваць і такую “драбязу”, як абвесткі, улёткі, зазывалаў. Напрыклад, улётка пра Фестываль Юрыя Башмета трапіла мне на вочы ў… прадуктовай краме: проста на касе ляжаў цэлы стос улётак. І сёй-той, аплаціўшы прадукцыю, браў у кішэню і гэтую паперку. Ці пойдзе ён у канцэртную залу гэтым разам — пытанне, але хоць ведаць будзе, што такая імпрэза існуе. Думаю, і тэатры, і музеі маглі б пашырыць сваю аўдыторыю, каб не толькі размяшчалі рэкламу там, дзе звыкла тусуюцца аматары мастацтва, але і “пайшлі б у народ”, да тых сталых на дадзены момант людзей, што апошнім разам хадзілі “культпаходам” на спектакль ці выстаўку ў піянерскім дзяцінстве…
Разумею, што параўноўваць курорт з прамысловым мегаполісам Мінскам, па меншай меры, некарэктна. Бо наша сталіца і прыморскі гарадок — рэчы розныя сутнасна. Але пераняць чужы досвед, як трэба зарабляць на клімаце, ландшафце, легендах ды экзотыцы, было б карысна. Дый, пагадзіцеся, працаваць па чатырнаццаць гадзін у дзень, абслугоўваючы турыстаў у сезон, каб зарабіць капейчыну, якой хопіць на рэшту года, здольны не кожны. Для такой працы патрэбна адпаведная ментальнасць. Калі такія людзі з’явяцца ў нас, Беларусь стане паспяховым турыстычным праектам.