Юрый ІВАНОЎ (Ю.І.): — Смех — гэта мерка розуму, памятаеце?
Яўген РАГІН (Я.Р.): — Розуму ў нас хапае. Ды вось толькі чамусьці няма добрага гумару.
Пётра ВАСІЛЕЎСКІ (П.В.): — Для мяне гумар як з’ява ў мас-медыя доўгі час асацыяваўся з савецкім яшчэ КВЗ. Падаецца, колькі дзясяткаў гадоў таму ў ім прысутнічала непасрэднасць. У каманды прыходзілі не прафесійныя артысты, а людзі, для якіх было натуральна сказаць штосьці смешнае, мець своеасаблівы погляд на рэчаіснасць. Але я перастаў цікавіцца КВЗ, калі праект стаў на камерцыйныя рэйкі: мы бачым каманды, якія едзяць на фестывалі, выкарыстоўваюць у рэпертуары вельмі абмежаванае кола тэм. Карацей, на мой погляд, сёння гумар дастаткова просты, прымітыўны.
Я.Р.: — Але, разам з тым, гумар прыносіць неблагі прыбытак у той жа Расіі...
Сяргей ТРАФІЛАЎ (С.Т.): — Расійскі ці ўкраінскі гумар, няхай і арыентаваны на прымітыўную тэматыку, усё ж такі смешны, а беларускі — не. Пытанне ж у гэтым...
Я.Р.: — А прычына, чаму не смешна, вельмі простая: няма аўтараў. Няма сатыры, няма гумару, няма беларускага Жванецкага.
Барыс КРЭПАК (Б.К.): — Жванецкі апошнія гады гэтаксама не надта каб смешны, хутчэй, у іншым жанры стаў працаваць...
Дар'я АМЯЛЬКОВІЧ (Д.А.): — А колькі беларускіх КВЗшнікаў з’ехала ў Расію ды піша там сцэнарыі для сіткамаў?
Б.К.: — І якімі тыя серыялы могуць быць, мы добра ведаем, да прыкладу, па тых жа, прыкладам, “Інтэрнах”.
П.В.: — Акрамя фінансаў, з’ехаўшыя ў Расію або Украіну, мяркую, улічваюць яшчэ і магчымасці адзінай інфармацыйнай прасторы: няхай і на расійскім тэлеканале, але ўсё роўна пра мяне даведаюцца на радзіме.
Я.Р.: — І атрымліваюцца “Сваты” якія-небудзь, што глядзіць народ. Ды і нашыя старыя кінанавелы “Беларусьфільма” — іх таксама не трэба спісваць з рахункаў. А яшчэ я з задавальненнем паглядзеў на канале “Беларусь 3” “Хто смяецца апошнім?”. Напэўна, ужо ў трэці раз апошнім часам...
П.В.: — Зараз чытаю Марка Твэна. Ён выказвае свой погляд на розныя краіны, з гумарам апавядае пра народы, пры гэтым нікога не абражаючы. Чытаецца лёгка. Таксама Джэрома К. Джэрома можна перачытваць па некалькі разоў. Яшчэ мне вельмі падабаецца Карэл Чапек. Той жа спецыфічны гумар Аскара Уайльда — таксама даспадобы. Мяркую, што ў нас проста падобных творцаў няма...
Б.К.: — Прыгадайце, у такім выпадку, аўтэнтычную паэму “Сказ пра Лысую Гару” — яе ж без смеху нельга чытаць!..
Я.Р.: — Гэта ўжо наша спадчына. Але дзе яна гучала з вялікіх сцэн на шырокую аўдыторыю? Па вялікім рахунку, паэма тая перадавалася з рук у рукі і была актуальнай колькі дзясяткаў гадоў таму.
С.Т.: — Давайце згадаем шоу “Рассмяшы коміка”. Зыходзячы з нашай версіі, што не так даўно з’явілася на АНТ, смяшыць нашым удзельнікам няма каго. Бо суддзямі выступаюць украінскія КВЗшнікі Уладзімір Зяленскі і Яўген Кашавы...
Я.Р.: — А вось двое хлопцаў з Гомеля значны прыз адтуль звезлі, як і настаўніца са Жлобіна, што стала зоркай Інтэрнэту.
П.В.: — Я быў на Фестывалі гумару ў Аўцюках. Уражанні, шчыра кажучы, неадназначныя. Свята, можа, і атрымалася — прыехалі артысты, ансамблі, — але вось толькі гумар там быў вельмі ўмоўны...
Я.Р.: — Што да Аўцюкоў, там рэзерв, лічу, не вычарпаны да канца.
С.Т.: — Яўген, уявіце, вы — прадзюсар тэлеканала. Аўцюкоўскую імпрэзу паставіце ў тэлеэфір, а тым больш — “у піку” па часе рэйтынгавым гумарыстычным шоу на каналах-канкурэнтах?
Я.Р.: — Трэба добра папрацаваць, адсочваць нават “скрытай камерай” нешта сапраўды народнае, што сустракаецца на кожным кроку. Так, пастановачны варыянт у эфір я не даў бы. А вось з жыцця… Толькі пахадзіць з камерай трэба не тыдзень, а пару месяцаў.
Б.К.: — Але не трэба абапірацца адно на вясковы гумар. Як-ніяк мы маем багатыя гістарычныя традыцыі, закладзеныя сярэднявечнымі тэатрамі.
С.Т.: — Традыцыі маюцца. Але цалкам пераносіць на нашу сучасную глебу той жа тэатр Уршулі Радзівіл... Быў вопыт у Купалаўскім тэатры. Тут гумар вельмі спецыфічны, шмат у чым заснаваны на своеасаблівым камізме, якія яшчэ трэба сыграць абсалютна геніяльна, каб, у выніку, гледача пераканаць.
Кастусь АНТАНОВІЧ (К.А.): — У той жа час, прыгадваюцца гістарычныя беларускія анекдоты, якія пачуў ад выкладчыка ў час вучобы ва ўніверсітэце. Іншая справа — калі яны былі прыдуманы: сёння ці стагоддзі таму.
Я.Р.: — Спадарства, а чаму вы выкрэсліваеце, зноў-такі, тыя ж Аўцюкі? Тамтэйшыя людзі ўмеюць добра жартаваць, па-народнаму шчыра. Чаму гэта не можа быць дадатковай плынню да прафесійнага гумару?
Д.А.: — Мы ведаем англійскі гумар, яўрэйскі… Наш таксама мае адметнасці. Нельга казаць пакуль пра грунтоўнае даследаванне, але мой уласны аналіз анекдотаў, жартаў вылучае такую рысу беларускага гумару, як “чорны”. Згадайце анекдот: “Ганна, а твой муж па грыбы пойдзе?” — “А ён жа ўчора памёр”. — “Дык што, не пойдзе?”...
Б.К.: — Мне падаецца, самыя смешныя жарты зараз у Інтэрнэце. Там такія бываюць каментарыі, што жываты падарвеш! Прычым дасціпна кажуць пра разумныя рэчы...
Д.А.: — Можна сказаць так, што гумар у нас становіцца ўсё больш ананімным. Бо ў Сеціве можна дазволіць сабе быць смелым. Тыя ж фотажабы, мемы — гэта, лічы, народная творчасць...
Я.Р.: — Дарэчы, куды падзеліся “Саша і Сярожа”? Яны гаварылі звычайныя рэчы, але такім сур’ёзным тонам, што атрымлівалася камічна.
С.Т.: — “Саша і Сярожа” праіснавалі года паўтара. Былі і не вельмі ўдалыя праграмы, але спачатку — проста ух! Тым не менш, “Саша і Сярожа” пасля таго як зніклі з нашага тэлебачання, удала прыжыліся на ўкраінскім, праіснаваўшы там таксама не адзін год. Урэшце, а што прапануе наша тэлебачанне? “Халі-галі” тыя ж…
Я.Р.: — Пару жартаў паглядзіш — і думаеш: калі ж, нарэшце, будзе штосьці смешнае?..
С.Т.: — Умоўны аналаг праграмы “Халі-галі” — гэта расійскія “6 кадраў”, “Наша Белараша” — адаптацыя “Нашай Рашы”. Першы выпуск яе яшчэ можна было глядзець, нешта насачынялі, але далей, на маю думку, уцямных арыгінальных (а не адаптаваных пад тэлефармат анекдотаў) сюжэтаў для гэгаў неяк не атрымліваецца. Да ўсяго, у абедзвюх праграмах іграюць добрыя акцёры нашых тэатраў, але ці вартыя такія “ролі” іх талентаў?..
Алег КЛІМАЎ (А.К.): — А вы можаце сабе ўявіць, што па нашым тэлебачанні пажартуюць у духу сюжэта пра чэлябінскі завод альбо пра спартыўную каманду, тэлегледача з Таганрога, Джамшуда і Раўшана альбо настаўніцы Сняжаны Дзянісаўны?
С.Т.: — З сюжэтных ліній “Нашай Рашы” (калі мы кажам пра запазычанне фармату) нічога нельга было пераняць для “Нашай Беларашы”?
Д.А.: — Паглядзіце, на расійскіх каналах панавала і пануе пэўная прысутнасць самых разнастайных гумарыстычных праграм, пачынаючы ад перадачы “Белы папугай”, якую вёў Нікулін, акцёрскіх капуснікаў да абрыдлага многым “Аншлагу”. Ёсць традыцыя КВЗ, вядомыя артысты і сатырыкі: Хазанаў, Жванецкі, Задорнаў…
А.К.: — Дарэчы, у “Аншлагу” дэманструюцца адны і тыя ж твары цягам многіх гадоў. Нікому не надакучвае...
Д.А.: — Так, яго глядзяць. З’явіліся цягам гадоў дзесяці плыні “Comedy Сlub”, праграмы Івана Урганта, які жартуе лёгка і нязмушана (абодва варыянты — таксама ж, па сутнасці, адаптаваныя замежныя шоу). У нас няма гэтай разняволенасці. Скажам, я ведаю людзей, якія маглі б весці гумарыстычныя праграмы, але такое адчуванне, што нікому тое не патрэбна. Для гумару патрабуюцца смеласць, разняволенасць і — інтэлект.
С.Т.: — Фармат Нікуліна мы можам заняць тым жа Аўсяннікавым, а вось хто можа паспрачацца за аўдыторыю ў фармаце Петрасяна, Задорнава і Жванецкага? А ў фармаце “Comedy Сlub”? Паўтару сваю думку: так атрымліваецца, што ўсе гумарыстычныя перадачы, якія робяцца па аналогіі з расійскімі, у нас нясмешныя.
Д.А.: — Але да таго часу, пакуль мы будзем рабіць копіі “Нашых Раш” ды “Comedy Сlub”, якаснага гумару на нашых тэлеканалах не з’явіцца.
А.К.: — Памятаю, была на беларускім тэлебачанні яшчэ спроба некалькі гадоў таму запусціць праграму кшталту “Пражэктарпэрысхілтан”. Сядзелі за сталом тыя жа Булка, Крыжаноўскі, спрабавалі нешта, былі і паспяховыя жарты, але праект потым кудысьці знік.
Я.Р.: — А было б выдатна паглядзець тыя ж старыя спектаклі, тэлеперадачы “Хрыстафора”. Памятаю, што ў свой час нельга было дастаць білеты ў гэты тэатр...
С.Т.: — Але давайце пагаворым пра тое, што масаваму гледачу бліжэй. Чаму, да прыкладу, у праграме “Вячэрні Мінск” украінскія эпізоды — смешныя, а беларускія — не заўжды, мякка кажучы. Чаму КВЗ, які здымаюць у Мінску, не самы смешны? Мо таму і паказваюць яго часцяком уначы? Не жадаюць людзі з гэтага смяяцца, бо — нецікава...
Б.К.: — А як жа наша класіка, Янка Купала, “тудэма-сюдэма” ягоных герояў?
С.Т.: — Для большасці гледачоў — гэта таксама нецікава, як мне падаецца. Прынамсі, поспех у публікі залежыць, найперш, ад майстэрства акцёраў. Вядома, калі сыграць прафесійна “Пінскую шляхту”, то зала будзе поўная смеху.
Д.А.: — Акрамя разняволенасці ды смеласці акцёра, у гумарыстычнай праграме павінен прысутнічаць і інтэлект. Я ізноў гэта падкрэсліваю. Той жа Ургант не толькі смела вядзе свае перадачы — яго не папракнеш і ў адсутнасці эрудыцыі, этыкету, інтэлігентнасці.
Я.Р.: — Поспех залежыць ад укладання творчых сіл і грошай. У нас гэтыя ўкладанні — мінімальныя.
С.Т.: — Але ж мы цяпер не жартуем нават з п'янтосаў ЖЭСаў, што рабіў у савецкі час тэлечасопіс “Фитиль”...
К.А.: — Напэўна, з гэтай нагоды, каб у наш час жыў Аркадзь Райкін, то айчыннае тэлебачанне пабаялася б і яго пускаць у эфір. І яшчэ. На нізкай якасці гумарыстычнага кантэнту на тэлебачанні адбіваецца і адсутнасць у нашай краіне буйных прыватных забаўляльных тэлеканалаў, якія маглі б эксперыментаваць у эфірнай палітыцы, праводзіць глыбокія маркетынгавыя даследаванні.
Я.Р.: — А давайце пастаім ля прахадной завода пасля заканчэння працоўнай змены: раней рабочыя выходзілі з жывым рогатам, смехам, а цяпер насупленыя ідуць, нібы на ланцугу, у бліжэйшы парк, дзе на кожным пяньку — імправізаваны стол...
С.Т.: — Дарэчы, а хто героі нашых анекдотаў? У Савецкім Саюзе былі Шцірліц, Чапаеў, Холмс і Ватсан, Гена з Чабурашкам… А дзе наш Дзед Талаш ці іншыя персанажы? І ці ёсць у нас акцёры, што могуць выклікаць шчыры жывы смех у публікі ў зале або перад тэлеэкранам? Я ўжо не кажу пра акцёраў-сатырыкаў, якія карысталіся б беларускай мовай...
Я.Р.: — Магу згадаць хіба што барда Віктара Шалкевіча, які, акрамя някепскіх вакальных даных, валодае і добрым пачуццём гумару.
Д.А.: — А мо пошук такіх кадраў нашым тэлепрадзюсарам не патрэбны.?
К.А.: — А чаму не патрэбны? Таму што гэта рызыка. Значна прасцей ды танней (не трэба выдаткоўваць грошы на раскрутку) набыць расійскі ці ўкраінскі забаўляльны прадукт...
А.К.: — Раней у Тэатры эстрады рэгулярна праходзілі гумарыстычныя канцэрты. Па-за ім (там, дарэчы, 1 красавіка завяршыўся фестываль “У мора” акурат такога профілю) нешта не бачу афіш з мерапрыемствамі падобнага фармату з удзелам айчынных артыстаў.
Д.А.: — А яшчэ ж якасны гумарыстычны прадукт мусіць абапірацца на актуальную тэматыку і праблематыку. У нас жа збольшага ўвесь тэлевізійны гумар нейкі абстрактны, незлабадзённы. У выніку і атрымліваецца штучна створанае шоу.
К.А.: — Мы паглыбіліся ледзь не ў тэорыю гумару! А што зрабіць, каб якасныя гумарыстычныя перадачы з’явіліся на нашым ТБ?
Я.Р.: — Перакананы, тэлебачанне павінна быць рэйтынгавым: калі праграма не збірае аўдыторыю — трэба адразу ж яе пазбаўляцца.
Д.А.: — Возьмем амерыканскі серыял “Сябры”. Прадзюсары выкарысталі цікавы падыход. У студыю на здымкі некаторых серый запрашаюцца гледачы. І ў залежнасці ад іх рэакцыі на жарты аўтары сцэнарыя дапрацоўваюць прадукт перад выхадам на тэлеканалы. У нас жа перадачы выходзяць у эфір, падаецца часам, нават у сырым выглядзе, бо айчынныя тэлеканалы, відаць, такім дэталёвым аналізам не займаюцца. Якімі б мы ні былі аптымістамі, але з ніадкуль супершоу з’явіцца не можа. Больш за тое, павінны быць задзейнічаны таленавітыя акцёры, неабходна, каб мелася і падрыхтаваная глеба. Невыпадкова многія беларускія артысты едуць удзельнічаць у расійскіх тэлепраектах. Паверце, грашовы фактар тут не самы галоўны. Самае галоўнае, што там ёсць рынак, развіты шоу-бізнес.
С.Т.: — Дык чаму ўсё ж такі сёння мы не маем свайго папраўдзе смешнага гумарыстычнага прадукту?
П.В.: — Напэўна, таму, што... баімся смяяцца. Ёсць жа нешта такое, для чаго патрэбна ўнутраная пэўная разняволенасць. Можа быць, гэта наша ментальная рыса такая....
Я.Р.: — Але не хочацца ў гэта верыць...
Д.А.: — Што адбываецца, калі мы смяёмся? Мы ўзнімаемся над нашымі праблемамі. Гэта павінна стаць штодзённай практыкай. Калі людзі жартуюць над сабой, над наваколлем, над жыццём і гэта ўспрымаецца нармальна, тады з’явяцца добрыя ды нават выдатныя праграмы і шоу...