 |
| Р.Вашкевіч. Дзяўчынка з касой і іншыя. Аўтарская тэхніка. 2007. Паліптых. |
Наведваць сёння сусветныя выставы артыстычнай лялькі -- не летуценнае баўленне часу: тут хапае жахаў і крыві, часам не толькі штучнай. Падаецца, што ў ХХ стагоддзі гэтая дзіцячая забаўка здолела ўзваліць на свае крохкія плечы цяжар і складанасць праблем, няўздымных для самога чалавека. Гэтыя новыя карыятыды нашай чалавечай заблытанасці набылі выгляд інсталяцый, аб'ектаў і фотаіміджаў, у якіх часам з вялікай цяжкасцю можна адшукаць мілыя з дзяцінства лялечныя рысы.
У мінскай «лялечнай» выставы -- 11 удзельнікаў розных узростаў і мастацкіх кірункаў:
 |
У.Логвінаў, А.Хацкевіч. Навагоднія маскі. Мантажная пена, фарба. 2006. |
 |
| В.Борзды. Матрошкі. Дрэва, метал. 2006-2007. |
Да таго ж у «Балбатунькі» круціцца і шуміць галава, зробленая з вентылятара, пяшчотна свеціцца сэрца ў «Аматара птушак» (кішэнны ліхтарык), а тулава «Шкляной пані» ззяе каляровымі лямпачкамі, як рэклама ў амерыканскім казіно. Разглядаць скульптуру як сінтэз інжынернага і паэтычнага мыслення распачалі У.Татлін («Летатлін») і П.Мітурыч («хвалевікі») яшчэ стагоддзе таму. Але ў адрозненне ад славутых папярэднікаў у В.Ляховіч няма выразнай тэхнічнай ідэі: рух, святло, гук патрэбны ёй, каб надаць яшчэ большую поліфанічнасць сваёй вельмі жывапіснай форме. Усё ж гэта нешта кшталту інтэлігентнага каларыстычнага жывапісу, які самым неверагодным чынам пакінуў прасторы палатна-радзімы і гарэзліва сочыць за гледачом з гэтых вялізных «пачвар».
Трэш-арт Валянціна Борздага -- з’ява іншага характару. У яго эстэцкіх творах амаль немагчыма пазнаць матэрыял, некалі ўжываны на прамысловасці ці будоўлі. Узровень тэхнічнай апрацаванасці і адшліфаванасці тут настолькі высокі, што набывае рысы своеасаблівага гламуру. «Канёк» гэтага цікавага творцы -- гульнёвы момант яго эстэтыкі. Скульптуры В.Борздага -- неіснуючыя ў рэальным свеце жывёлы і птушкі, загадкавыя «жалезныя» дрывасекі і жаночыя постаці, якія нагадваюць манекены і рыцарскія даспехі адначасова. Нават матрошка -- самы знакаміты прадмет традыцыйнай рускай культуры -- набыла нечаканыя мілітарыстычныя рысы.
Па адносінах да матэрыялу дызайнер Максім Восіпаў больш блізкі да В.Ляховіч. Але калі апошнюю цікавяць жывапіснасць і эмацыянальнасць формы, то асноўным рухавіком «лялечнай» творчасці М.Восіпава стала... асвета. Зорка мексіканскіх тэлесерыялаў «Вероніка Кастра», вынаходніца «пладова-ягадных» пластмасавых упрыгожанняў
 |
М.Восіпаў. Іма Сумак і яе чатыры актавы. Аўтарская тэхніка. 2007. |
Цэслер і Войчанка -- гэта Цэслер і Войчанка. У некалькіх сказах немагчыма па-новаму ахарактарызаваць гэты знакавы дуэт (брэнд). Прадстаўлены аб'ект (зграбная выява жанчыны-крэсла) просты, бездакорны і дасціпны.Амаль гэткая ж прастата -- як гранічная выразнасць задумы -- вылучае і «Навагоднія маскі» А.Хацкевіча і У.Логвінава. Вольная і нібы неахайная форма гэтых твораў валодае такога кшталту брутальнасцю, што першая рэакцыя на іх -- міжвольнае «Прыгожа!»... Гэта надзвычай яркая і выразная нізка, што дае безліч магчымасцей для экспанавання -- маскі лёгка яднаюцца ў адно цэлае і гэтак жа лёгка «расцягваюцца» па сцяне, набываючы пры гэтым амаль манументальную выразнасць.
Ідэя прыгожай інсталяцыі Уладзіміра Макаркова -- тонкая, крохкая, па-філасофску заглыбленая. Адкрытасць гэтага творцы не значыць «душа наросхрыст», яго складаныя вобразы ўвогуле цяжка пераводзяцца ў словы. Тут пяшчотныя аб’екты, якія нагадваюць лялечныя галовы і рэшткі пакінутага птушынага гнязда... Ёсць шэраг алоўкавых малюнкаў, якія нібы -- каб падкрэсліць дакументальнасць -- па клетачках «перамаляваны» са старых сямейных здымкаў. Прыём зваротнай сімвалізацыі, цалкам адэкватны дзіцячаму мысленню, праведзены на ўзроўні фарматворчасці. Тут і размешчаны ўверсе доўгі рад умоўных жаноцкіх выяў, якія праступаюць аднекуль з цемры... Ці то гімн жанчыне, ці то дэкларацыя чалавечай і мастацкай ідэнтычнасці. Што яшчэ?.. Ідэя захавання жыцця, самадастатковасці.
Мастак верны абранаму жанру арт-кнігі і захоўвае кніжныя прыкметы: тут ёсць ілюстратыўнасць, інфармацыйная насычанасць, памеры выяў і модуляў адпаведныя кніжнаму аркушу. Задачай было стварэнне з гэтай рознасці і «драбнаты» аднаго вялікага, амаль манументальнага твора. Гэта, бясспрэчна, атрымалася.
Руслан Вашкевіч наогул можа называцца адным з галоўных «лялечнікаў» беларускага сучаснага мастацтва. Яго апошнія праекты валодаюць амаль міфалагічнай сістэмнасцю, тут трывала дамінуе ідэя пераходу ў нейкую новую якасць. Амаль усе яго творы -- гэта зварот да лялечнай «памяці жанру», апеляцыя да гульнёвага і дэмакратычнага патэнцыялу дзіцячай цацкі. На вобразных архетыпічных мадэлях ён абыгрывае пэўныя базавыя ідэі, якія знітаваны з самім паняццем «лялька». Гульня, трансфармацыя, ініцыяцыя, рэпрэзентацыя, удакладненне, метамарфозы жывога і нежывога. Лялька -- лялькай, але ж гэта і ёсць выразныя сродкі стварэння яго ўласнай аўтарскай міфалогіі.
Дзяніс Нядзельскі і Андрэй Шчукін прапанавалі фотанізку «My favorite doll». Fachion-фатаграфія мае права існаваць на ўсіх лялечных выставах, бо не так і даўно лялькі паклалі пачатак адной з самых прэстыжных прафесій. Але «Шчукін-Нядзельскі» не проста фатаграфуюць моду. Тут далікатна, але настойліва праходзіць і тэма лялечнай гульні, і тэма штучнага манекена, а назва адкрывае нам, што тут ёсць і крыху замаскіраваны гімн жанчыне. У гэтых вонкава легкадумных твораў -- складаны працэс здымкі, аднекуль знізу, праз вялізнае шкло з накіданымі на яго дэталямі.
Ну а пачыналася мінская выстаўка -- старога добрага жанру калекцыйнай мастацкай лялькі, прадстаўленага Аляксеем Мартынавым. Жанру, які не парывае з адпаведнымі памерамі, антрапаморфнай пластыкай, сцэнічнасцю, складанасцю адзення, разнастайнага па стылістыцы і фактуры.Зрэшты, у жаданні чалавецтва тым альбо іншым чынам гуляць у лялькі прыхавана магчымасць развіцця. Пачакаем, што будзе далей.
Ларыса МІХНЕВІЧ
Фота Андрэя Спрынчана.