Дзміт­рый Ма­ха­мет

Но­вая кар­ці­на аўта­ра ахоп­лі­вае амаль год трэ­ні­ро­вак вы­ха­ван­цаў дзі­ця­чай спар­тыў­най шко­лы па вес­ла­ван­ні па­блі­зу Мас­тоў. Фі­льм лёг­ка ад­нес­ці і да раз­ра­ду спар­тыў­на­га кі­но — як ні­які іншы, ён ве­ль­мі доб­ра рас­кры­вае пад­ра­бяз­нас­ці пад­рых­тоў­кі ма­ла­дых пра­він­цы­яль­ных спар­тсме­наў. Але най­перш Дзміт­рый Ма­ха­мет ства­рыў парт­рэт ка­лек­ты­ву лю­дзей, аб`ядна­ных ад­ной мэ­тай, зня­ты з ве­ль­мі бліз­кай, за­йздрос­най для лю­бо­га пра­фе­сі­яна­ла-да­ку­мен­та­ліс­та ад­лег­лас­ці.

Пра­па­ну­ем ва­шай ува­зе апо­вед Дзміт­рыя Ма­ха­ме­та пра яго но­вы фільм, мас­тац­кія і жыц­цё­выя пры­нцы­пы.

Пра ад­чу­ван­ні ад пра­цы над фі­ль­мам «Дні на ва­дзе»

Без­умоў­на, кар­ці­на і той во­пыт, што за­ста­ецца з та­бой, ка­лі ты пра­во­дзіш, пра­жы­ва­еш на здым­ках по­бач з ге­ро­ямі пэў­ны час, мо­гуць да­во­лі ад­роз­ні­вац­ца. Для мя­не мо­мант зно­сін з ге­ро­ямі важ­ней­шы за сам фі­льм. Бо фі­льм — то­ль­кі не­йкая час­тка гэ­тых зно­сін, якая мо­жа і не зу­сім су­па­даць у по­ўнай ме­ры з усім та­бой пе­ра­жы­тым. Да «Дзён на ва­дзе» я са­чыў за све­там пра­фе­сій­на­га спорту то­ль­кі на ад­лег­лас­ці, і, без­умоў­на, для мя­не ў ім усё бы­ло но­вае. Гэ­тую на­віз­ну ад­чу­ван­няў мож­на па­ра­ўнаць з пэў­ным эма­цый­ным шо­кам у доб­рым сэн­се гэ­та­га сло­ва — быц­цам як па­ехаць пер­шы раз мя­жу ці яшчэ не­шта па­ра­ўна­ль­нае па та­кой мо­цы ад­чу­ван­няў. Я быў ра­ды па­зна­ёміц­ца і пра­вес­ці час з лю­дзь­мі, якія ста­лі го­на­рам на­шай кра­іны, па­зна­ёміц­ца з іх вуч­ня­мі, у якіх жыц­цё ку­ды бо­льш скла­да­нае, чым у звы­чай­ных шко­ль­ні­каў: ге­ро­ям фі­ль­ма да­во­дзіц­ца пе­ра­адо­ль­ваць бо­льш цяж­кас­цей і не кож­ны з іх змо­жа вы­тры­маць усё, па­йсці да кан­ца. Мне бы­ло ці­ка­ва, ка­лі ге­роі бы­лі вы­му­ша­ны па­кі­нуць межы шко­лы і па­тра­піць на спа­бор­ніц­твы. Там пе­рад та­бой пры­адчы­ня­ецца сап­раўднaя вяс­ляр­ная су­по­ль­насць са сва­ёй іе­рар­хі­яй, не­чым пад­обная да су­по­ль­нас­ці мас­та­коў ці кі­не­ма­таг­ра­фіс­таў, дзе ў мя­не бо­льш атрым­лі­ва­ла­ся зна­хо­дзіц­ца апош­нія га­ды.

Але мя­не ці­ка­віў не то­ль­кі спорт, мне ха­це­ла­ся па­гля­дзець на гэ­ты ма­ле­нь­кі свет бо­льш скла­да­на, бо спорт не мо­жа існа­ваць без іншых рэ­чаў, без уся­го та­го, што акру­жае спар­тсме­наў і да­па­ма­гае ім да­ся­гаць вы­ні­каў. Ка­лі бо­льш кан­крэт­на, то я ха­цеў зра­біць фі­льм у све­це спорту і ад­на­ча­со­ва як праз свет спорту дзі­ця па­сту­по­ва ад­кры­вае для ся­бе жыц­цё, пе­ра­адо­ль­вае цяж­кас­ці: ву­чыц­ца ста­лець, ву­чыц­ца па­кі­даць не­шта па­сля ся­бе, ву­чыц­ца ву­чыц­ца...

Пра зме­ны ў све­та­адчу­ван­ні па­сля пе­ра­езду ў Фран­цыю

Я спа­дзя­юся, што мае по­гля­ды на жыц­цё, на мас­тац­тва не змя­ні­лі­ся, а эва­лю­цы­яна­ва­лі ў не­йкі бок. Я ве­ру, што, па­куль ча­ла­век жы­ве, ён раз­ві­ва­ецца, да­ся­гае не­йка­га пра­грэ­су. Без­умоў­на, ву­чо­ба і пра­ца ў Фран­цыі ска­рэк­та­ва­лі маё све­таў­спры­ман­не, да­лі маг­чы­масць ба­чыць тое, што я ра­ней не ве­даў, сус­трэць лю­дзей, якія па­ўплы­ва­лі на мае по­гля­ды. Мне зда­ецца, тра­піць у іншае ася­род­дзе, не то­ль­кі ку­ль­тур­нае, але і са­цы­яль­нае, ве­ль­мі ка­рыс­на. Кар­ды­на­ль­на змя­ні­ла­ся то­ль­кі тое, што я па­чаў ра­біць фі­ль­мы, а ра­ней за­ймаў­ся жы­ва­пі­сам, але гэ­та так су­па­ла па аб­ста­ві­нах і, маг­чы­ма, не зда­ры­ла­ся б у Бе­ла­ру­сі.

Пра межы на­цы­яна­ль­на­га ў гла­ба­лі­за­ва­ным све­це

Ка­лі ка­заць пра кі­но, з ад­на­го бо­ку, як гле­да­чу мне ве­ль­мі ці­ка­ва ба­чыць фі­ль­мы, якія ма­юць дух іншай кра­іны, тое, што мы не ве­да­ем і што ад­но­сіц­ца то­ль­кі да не­йка­га ўні­ка­ль­на­га мес­ца, што пра­яўляц­ца то­ль­кі там. І гэ­та за­ва­рож­вае. З інша­га бо­ку, ця­пер усё змеш­ва­ецца, ча­сам губ­ляе межы. Ка­лі ўзяць кар­ці­ны ка­рэй­ца Хон Сан Су, то ў іх пры­сут­ні­чае шмат ча­го з еўра­пей­скай ку­ль­ту­ры, але мне ў іх бо­льш ці­ка­ва не на­цы­яна­ль­ная пры­на­леж­насць, а ме­на­ві­та ў пер­шую чар­гу інды­ві­ду­аль­насць аўта­ра і яго аса­біс­ты свет. Іх я ха­чу ад­чуць і гэ­та мя­не пры­цяг­вае бо­льш за астат­няе. Мы не мо­жам ска­заць да­клад­на, з якой кра­іны фі­ль­мы Жа­на-Ма­ры Штро­ба і Да­ні­эль Юйэ, з Фран­цыі, Іта­ліі ці Ня­меч­чы­ны, але па пер­шых кад­рах мы мо­жам па­знаць іх аўта­раў.

Уплы­во­выя тво­ры ды імё­ны ў мас­тац­тве

Ка­лі я па­чаў зды­маць фі­ль­мы, то ў мя­не не бы­ло во­пы­ту і ары­енці­рам ста­лі кар­ці­ны Шан­таль Акер­ман. Яна бы­ла ма­ёй на­стаў­ні­цай так­са­ма і ў шко­ле, але па­сту­пова ад гэ­та­га ўплы­ву я спра­ба­ваў ад­ыхо­дзіць. Свой пер­шы фі­льм я ра­біў, на­тхня­ючы­ся жы­ва­пі­сам Жа­на-Фран­суа Мі­ле. Ары­енці­ры за­ўсё­ды існа­ва­лі, аднак і змя­ня­лі­ся. Апош­нім ча­сам я за­ўва­жыў, што не ду­маю пра не­йкія ўзо­ры, ка­лі гэ­та ад­но­сіц­ца да кі­но. Але ця­пер праз амаль два дзе­ся­ці­год­дзі пе­ра­пын­ку я зноў па­чаў за­ймац­ца жы­ва­пі­сам і мне спат­рэ­бі­лі­ся но­выя ары­енці­ры. Звяр­та­юся да су­час­на­га фламaндска­га жы­ва­пі­су, да та­кіх аўта­раў, як Мі­ха­эль Бо­рэ­манс, або да Ці­ма Эйтэ­ля з по­стлей­пцыг­скай шко­лы, які сам за­знаў уплыў Эдвар­да Хо­пе­ра.

Якую кра­іну на да­дзе­ны мо­мант мож­на на­зваць сва­ёй?

Для мя­не не існуе пра­бле­мы вы­ба­ру. Мне да­ра­гія дзве кра­іны — і Бе­ла­русь, і Фран­цыя, мес­цы, дзе зна­хо­джу­ся. Маг­чы­ма, я б пры­няў і іншыя мес­цы, каб пра­жыў бы ў іх доў­гі час і каб мя­не з імі не­шта звяз­ва­ла. Але я пра гэ­та не ду­маю, я ба­чу, што ця­пер мы ма­ем маг­чы­масць пе­ра­мяс­ціц­ца з ад­ной кроп­кі ў дру­гую да­во­лі хут­ка. Мне пад­аба­ецца жыць і там, і там, і для мя­не ўсё ўва­саб­ля­ецца ў ад­ну тэ­ры­то­рыю. Мне зда­ецца, пры­ця­га­ль­насць не­йка­га мес­ца фар­му­ецца не то­ль­кі фак­там свай­го ў ім на­ра­джэн­ня, але ўсім тва­ім да­лей­шым жыц­цём.

Пра ўплыў бе­ла­рус­кай да­ку­мен­та­ліс­ты­кі і яе спе­цы­фіч­ныя ры­сы

Я доб­ра не ве­даю бе­ла­рус­кае да­ку­мен­та­ль­нае кі­но, то­ль­кі не­ка­то­ры час на­зад з’я­ві­ла­ся маг­чы­масць яго гля­дзець, бо, мне зда­ецца, пра бе­ла­рус­кае кі­но ста­лі бо­льш га­ва­рыць і бо­льш яго па­каз­ваць. Ка­лі з’яз­джаў з Бе­ла­ру­сі, не ду­маў, што бу­ду ім за­ймац­ца. Та­му не ска­заў бы, што яно на мя­не ме­ла ўплыў. Спа­чат­ку я быў зна­ёмы з лі­тоў­скім кі­но, і ка­лі ўба­чыў філь­­мы з Бе­ла­ру­сі кан­ца 1990-х — па­чат­ку 2000-х, мне пад­ало­ся, што па­між імі ёсць не­шта агу­ль­нае, то­ль­кі бе­ла­рус­кія фі­ль­мы блі­жэй­шыя да рэ­аліз­му. Але ця­пер з’яў­ля­ецца шмат но­вых аўта­раў, іншы час, і, мне пад­аец­ца, вы­зна­чыць не­йкія ры­сы, харaктэр­ныя ме­на­ві­та для бе­ла­рус­ка­га да­ку­мен­та­ль­на­га кі­но, да­во­лі цяж­ка. Я б не шу­каў не­шта агу­ль­нае ў сты­лі на­шых аўта­раў, хут­чэй тут мо­жа быць бліз­кі кан­тэкст і тэ­мы, якія яны раз­ві­ва­юць.

Пра пра­цу без зды­мач­най гру­пы і тых, мер­ка­ван­ню ка­го цал­кам мож­на да­вя­раць у ра­бо­це над стуж­кай

Мне пад­аба­ецца пра­ца­ваць на здым­ках ад­на­му, у адзі­ноч­ку я ад­чу­ваю ся­бе ўпэў­не­на. Ча­сам ча­ла­век з бо­ль­шым во­пы­там мо­жа ця­бе пад­авіць і ты не­шта стра­ціш. І по­тым, каб пра­ца­ваць раз­ам, трэ­ба мець доб­рае па­ра­зу­мен­не, каб та­бе з та­кім ча­ла­ве­кам бы­ло кам­фор­тна. На здым­ках не па­трэб­на шмат лю­дзей, ка­лі раз­мо­ва ідзе пра мае пра­екты. Але я не ад­маў­ляю маг­чы­мас­ці пра­ца­ваць, на­прык­лад, з апе­ра­та­рам і ў мя­не та­кі во­пыт быў — на стуж­цы «За­бы­тыя ў На­рві­ліш­ках» з лі­тоў­скім апе­ра­та­рам Рым­ві­да­сам Лей­пу­сам, які, да­рэ­чы, шмат пра­ца­ваў раз­ам з Ша­ру­на­сам Бар­та­сам. Ця­пер у мя­не ёсць ад­ука­цыя апе­ра­та­ра, і я спа­дзя­юся на свае сі­лы. Мне пад­абaецца ства­раць вы­яву, усё ж я доў­гі час пра­ца­ваў з жы­ва­пі­сам. Пра­цэс зды­мак на­гад­вае на­пі­сан­не пэў­най гіс­то­рыі.

Бы­вае, падзеі раз­гор­тва­юцца на­сто­ль­кі хут­ка, што ў ця­бе ня­ма ча­су даць ука­зан­ні. Усё бу­дзе за­ле­жаць ад та­го, як апе­ра­тар ад­чу­вае ця­бе, рэ­жы­сё­ра. Бо ў та­кія мо­ман­ты вы­ра­шае ён, а гэ­та мо­жа быць не тое, што па­трэб­на та­бе, аўта­ру. У да­ку­мен­та­ль­ным кі­но ця­пер шмат хто з рэ­жы­сё­раў зды­мае ў якас­ці апе­ра­та­ра сам. Іншая спра­ва, што ман­ці­ра­ваць кар­ці­ну трэ­ба з ман­та­жо­рам, бо тут не­абход­ны све­жы по­гляд. І ме­на­ві­та ман­та­жор да­па­ма­гае ства­рыць струк­ту­ру фі­ль­ма, а не то­ль­кі зра­біць ман­таж ка­рэк­тным. Ду­маю, для мя­не ман­таж — ад­но з са­мых важ­ных у пра­цэ­се пра­цы над стуж­кай. Ман­та­жор і па­ві­нен быць тым ча­ла­ве­кам, яко­му вы да­вя­ра­еце.

Пра вяр­тан­не да жы­ва­пі­су і пе­ра­ся­чэн­не за­нят­каў жы­ва­пі­сам і кі­но

Ка­лі я ехаў у Ле Фрэ­нуа, мне зда­ва­ла­ся, я бу­ду за­ймац­ца ліч­ба­вым мас­тац­твам, гэ­та ка­лі пры да­па­мо­зе тэх­на­ло­гіі ства­ра­ецца мас­тац­кая ра­бо­та. Мя­не ці­ка­ві­ла Expanded Cinema. Гэ­та рух, які рас­соў­ваў межы кі­но і аспрэч­ваў яго тра­ды­цый­ную фор­му — ста­сун­кі гле­да­ча з экра­нам у кі­на­за­ле і пэў­ны інтэр­вал ча­су. Мас­та­кі ру­ху па­йшлі да­лей і ства­ра­лі тое, што мо­жа ад­быц­ца за гэ­тай тра­ды­цый­най фор­май. Але сус­трэ­ча з Шан­таль Акер­ман і па­вяр­ну­ла мя­не да тра­ды­цый­най фор­мы, хоць яна са­ма ра­бі­ла да­во­лі шмат экс­пе­ры­мен­таў па-за кі­на­за­лай. А да­лей я пры­йшоў да не­йкай фор­мы рэ­аліз­му, якая ця­пер вяр­тае мя­не да за­нят­ку жы­ва­пі­сам. Мне зда­ецца, што я тро­хі ста­мiў­ся ў гэ­тым рэ­аліз­ме, і ў мя­не з’яў­ля­ецца жа­дан­не бо­льш тран­сфар­ма­ваць аб’екты. Ду­маю, гэ­та мо­жа пе­ра­клі­кац­ца з кі­но, я шу­каю воб­ра­зы для жы­ва­пі­су праз кі­не­ма­таг­ра­фіч­ную вы­яву, праз фа­таг­ра­фію. Гэ­та як асно­ва, пункт ад­лі­ку. Мя­не ці­ка­віць не пе­ра­нос аб’екта на экран, a  тое, чым вы­ява на па­лат­не мо­жа ад­роз­ні­вац­ца ад фо­та­здым­ка ці кад­ра з ві­дэа. Але гэ­та то­ль­кі па­ча­так. Я не ве­даю, ці гэ­та пра­цяг­нец­ца ці пры­вя­дзе да не­ча­га інша­га.

Пра на­ступ­ны пра­ект

Пра­ект, над якім я ця­пер пра­цую і здым­кі ма­тэ­ры­ялу яко­га ўжо ад­бы­лі­ся, — гіс­то­рыя Сан­ць­яга Су­не­ра, які жы­ве ў Ка­та­ло­нiі. Сё­ле­та Сан­ць­яга споў­ніц­ца шэс­ць­дзе­сят два га­ды. Ён астрoлаг. Ня­даў­на па­сля смер­ці жон­кі ён пе­ра­ехаў з Бар­се­ло­ны ў ма­ле­нь­кую мат­чы­ну хат­ку на ўскрай­ку ле­су, за тры кі­ла­мет­ры ад пра­він­цый­на­га го­ра­да Кар­да­дэу. Цень адзі­но­ты на­ві­сае над Сан­ць­яга. Кож­ны дзень ён спус­ка­ецца ў Кар­да­дэу, дзе гу­ляе ў ла­та­рэю і спа­дзя­ецца вы­йграць вя­лі­кую су­му аль­бо про­ста ба­дзя­ецца. Муж­чы­на толь­­кі па­чаў пі­саць кні­гу пра ва­сь­мі­дзя­ся­тыя ў Бар­се­ло­не: га­лоў­ны ге­рой — след­чы-па­лі­цэй­скі (як Шэр­лак Холмс), які рас­сле­дуе зла­чын­ствы пры да­па­мо­зе астра­ло­гіі. Гэ­та не то­ль­кі гіс­то­рыя пра след­ча­га (пра­та­тып — сам

Сан­ць­яга), але пра па­чуц­ці, яго па­мяць, лю­дзей, якіх ён ве­дае, яго па­чуц­ці да род­на­га го­ра­да трыц­ца­ці­га­до­вай да­ўні­ны. Сан­ць­яга не ро­біць на­тат­кі, але за­піс­вае свой го­лас, пад­обна пер­са­на­жу Бэ­ке­та Крэ­пу, на ста­ры ка­сет­ны маг­ні­та­фон. За­ста­ло­ся то­ль­кі не­ка­ль­кі ка­сет. Усё жыц­цё мож­на ад­на­віць па гэ­тых маг­ніт­ных стуж­ках. Мі­ну­лае Сан­ць­яга Су­не­ра зза­ду, су­час­насць — за сця­ной, яму цяж­ка ад­на­віць жыц­цё і знай­сці сваё мес­ца по­бач са ста­рой ма­ці і па­між род­ных. Але ў яго яшчэ ёсць надзея на леп­шую бу­ду­чы­ню.

Пра ад­роз­нен­не да­ку­мен­та­ліс­ты­кі ад іншых ві­даў мас­тац­тва і мі­сію да­ку­мен­та­ліс­та

Шчы­ра ка­жу­чы, я ні­ко­лі не ду­маў пра не­йкую мі­сію да­ку­мен­та­ль­на­га кі­но. Маж­лі­ва, яна і ёсць, але да­ку­мен­та­ль­нае кі­но на­сто­ль­кі роз­на­ба­ко­вае і ў ім ця­пер маг­чы­ма так шмат, што ў мя­не ня­ма кан­крэт­на­га ад­ка­зу, у чым яго га­лоў­ная за­да­ча.