«Вы­зва­ля­ючы пту­шак», аль­бо Аль­тэр­на­ты­ва «шэ­рай зо­не»

РА­МЯС­ТВО VS КАН­ЦЭПТ:БА­ЗА­ВЫЯ ПРЫ­НЦЫ­ПЫ МАС­ТАЦ­КАЙ АД­УКА­ЦЫІ

Алі­на, тваё вы­зна­чэн­не і асэн­са­ван­не ся­бе як мас­та­ка ад­бы­ва­ла­ся ў так зва­ную «ака­дэ­міч­ную эпо­ху», ка­лі та­кія рэ­чы, як тра­ды­цыя і пе­ра­емнасць за­ста­ва­лі­ся ба­за­вы­мі пры­нцы­па­мі арт-ад­ука­цыі. Гэ­та та­бе па­сля да­па­маг­ло або пе­ра­шко­дзі­ла? Ці існуе лі­нія на­пру­жан­ня па­між ра­мяс­твом і кан­цэп­там у тва­ім мас­тац­тве і ася­род­ку, у якім ты дзееш ужо 25 га­доў?

Алі­на Блю­міс: Я на­ват не ма­гу ска­заць, да­па­маг­ло або пе­ра­шко­дзі­ла, гэ­та тое, што з’яў­ля­ецца да­дзе­нас­цю. Тое, што бы­ло і што я не аб­дум­ва­ла. Ва ўсіх ад па­чат­ку ёсць свой шлях, і я вы­каз­ваю то­ль­кі сваё мер­ка­ван­не. Як мас­так я скла­ла­ся на За­ха­дзе. Не то­ль­кі та­му, што ў мя­не за­ход­няя аду­ка­цыя, але і та­му, што я з’е­ха­ла з Бе­ла­ру­сі ў 20. Пра­цэс скла­дан­ня мя­не як асо­бы ад­бы­ваў­ся на За­ха­дзе. Мне блі­жэй кан­цэп­ту­аль­нае мас­тац­тва, але ў гім­на­зіі-ка­ле­джы імя Ахрэм­чы­ка гэ­тай тэ­орыі мас­тац­тва не вы­кла­да­лі. Та­му ўсё, да ча­го я імкну­ла­ся, да­во­дзі­ла­ся шу­каць са­мой. Ка­лі я жы­ла ў Бе­ла­ру­сі, не ве­да­ла на­ват пра існа­ван­не мас­коў­ска­га кан­цэп­ту­аліз­му, на жаль.

Як і на­ко­ль­кі па­мя­ня­лі­ся твае ары­енці­ры ў мас­тац­тве па­сля ад’­езду? Бо ў двац­цаць га­доў, усвя­до­міў­шы ся­бе мас­та­ком у ад­ной куль­­тур­най тра­ды­цыі, ты пе­ра­йшла ў аб­са­лют­на іншую.

Алі­на Блю­міс: Гэ­та быў доў­гі пра­цэс, без не­йкіх асо­бас­ных уплы­ваў. Па­­воль­­на і па­тро­ху я ішла ў той бок, яко­га і ця­пер тры­ма­юся, гэ­ты пра­цэс пра­цяг­ва­ецца да­гэ­туль. На­конт ары­енці­раў, трэ­ба ска­заць, што з ця­гам ча­су яны мя­ня­юцца. Ка­лі я ву­чы­ла­ся ў гім­на­зіі-ка­ле­джы мас­тац­тваў у Мін­ску, мой вы­клад­чык на­вяз­ваў нам Уру­бе­ля, пе­радзвіж­ні­каў. Я не маг­ла та­ды пе­ра­но­сіць гэ­тых мас­та­коў, ця­пер лі­чу іх вы­дат­ны­мі. Тое, што я не­да­ацэ­нь­ва­ла ў той час, ца­ню ця­пер. Эстэ­ты­ка са­цы­яліс­тыч­на­га рэ­аліз­му сён­ня мне ве­ль­мі пад­аба­ецца, та­ды на­адва­рот. Гэ­ты пра­цэс ідзе па­ста­янна. І гэ­та на­рма­ль­на.

Ірэ­на, на­ко­ль­кі я ве­даю, у Гру­зію ты вяр­ну­ла­ся па за­пра­шэн­ні мі­ніс­тра куль­ту­ры ўзна­ча­ліць Ака­дэ­мію мас­тац­тваў, ад­нак ты пе­ра­мяс­ці­ла­ся во­ляю лё­су ў не­за­леж­нае поле, арга­ні­за­ваў­шы но­вую плат­фор­му для мас­тац­кай ад­ука­цыі. Ства­ры­ла аль­тэр­на­тыў­ную струк­ту­ру, якая пра­цуе фак­тыч­на з бо­ль­шым по­спе­хам, чым па­пя­рэд­няя. Акра­мя та­го, ты пра­цяг­ва­еш га­ле­рэй­ную і ку­ра­тар­скую дзей­насць. Рас­ка­жы, ка­лі лас­ка, аб ад­ука­цыі ў сфе­ры мас­тац­тва са сва­ёй пер­спек­ты­вы.

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Маё за­пра­шэн­не на па­са­ду рэ­кта­ра бы­ло звя­за­на з мясцо­вай сі­ту­ацы­яй у ку­ль­ту­ры і ад­ука­цыі, так­са­ма са спе­цы­фі­кай па­лі­тыч­ных рэалій та­го ча­су. Ад­нак, ня­доў­га пра­пра­ца­ваў­шы ў Ака­дэ­міі і ма­ючы та­кі дос­вед, я зра­зу­ме­ла, што пры­яры­тэт­най для мя­не, ка­лі я збі­ра­юся за­ста­вац­ца ў Гру­зіі, з’яў­ля­ецца ад­ука­цыя. Па­ча­ла я з та­го, што зра­бі­ла ў 2012 го­дзе вы­ста­ву ў На­цы­яна­ль­ным мас­тац­кім му­зеі аб гру­зін­скім мас­тац­тве кан­ца 1980-х — 1990-х. Гэ­та пе­ры­яд, ка­лі ўжо існуе су­час­нае мас­тац­тва на За­ха­дзе, а ў гру­зін­скіх аўта­раў ёсць маг­чы­масць па­гля­дзець на пра­цы амаль сва­іх ад­на­год­каў, а не ка­лег кан­ца ХІХ ста­год­дзя. За­тым у во­ль­ным уні­вер­сі­тэ­це я ства­ры­ла но­вую пра­гра­му — фа­ку­ль­тэт, дзе пад­рых­тоў­ка мас­та­коў ста­ла­ся час­ткай уні­вер­сі­тэц­кай пра­гра­мы. Кож­ны год сту­дэн­ты ро­бяць па дзве вы­ста­вы, пры­чым ве­ль­мі важ­на, каб бу­ду­чы мас­так на­бы­ваў во­пыт ра­біць гру­па­выя і со­ль­ныя экс­па­зі­цыі. Пы­тан­не з вы­клад­чыц­кім скла­дам з’яў­ля­ецца ад­ным з цэн­траль­­ных — не­абход­на раз­умець, што вы­клад­чык ства­рае ідэ­ало­гію кур­са. На­прык­лад, ка­лі мы згад­ва­ем Дзю­сэ­ль­дорф, мы раз­уме­ем, што гэ­тая шко­ла зна­ка­мі­тая тым, што Пі­тэр Дойг, Аль­берт Оэ­лен вы­кла­да­юць там. Я па­ча­ла за­пра­шаць лю­дзей, гру­зі­наў, якія жы­вуць за мя­жой, ма­юць імя, ка­р’е­ру, во­пыт. Яшчэ раз пад­крэс­лю, што сён­ня мас­так — гэ­та не то­ль­кі адзі­ноч­ка ў май­стэр­ні. По­спех у лю­бой сфе­ры, у тым лі­ку і ў біз­нэ­се, не­маг­чы­мы без мас­та­ка.

Пад­тры­маю дум­ку і ска­жу: так­са­ма важ­на раз­у­мець, што ёсць пры­клад­ныя рэ­чы, спа­да­рож­ныя, ёсць інстру­мен­ты. У пры­яры­тэ­це заў­сё­ды па­ві­нен быць той, хто пры­дум­ляе, хто здо­ль­ны да іна­ва­цыі!

КА­МЕР­ЦЫЙ­НАЕ МАС­ТАЦ­ТВА:МЕЖЫ

Алі­на, ты на­зы­ва­еш ся­бе не­ка­мер­цый­ным мас­та­ком, ад­нак гэ­та не ад­мя­няе да­лу­ча­нас­ці да раз­ме­ча­на­га між­на­род­на­га арт-поля. Мас­так ро­біць вы­ста­ву, падзею за­ўва­жа­юць кры­ты­кі, пі­шуць рэ­цэн­зіі, па­чы­на­ецца ўза­ема­дзе­янне з га­ле­рэ­ямі, му­зеі за­куп­ля­юць у свае ка­лек­цыі пра­цы і г.д. Як ты ста­віш­ся да арт-рын­ку, ка­мер­цы­ялі­за­цыі мас­тац­тва, тэн­дэн­цый сён­няш­ня­га гла­ба­ль­на­га пра­цэ­су?

Алі­на Блю­міс: Зна­хо­дзя­чы­ся ўжо ты­дзень у Мін­ску, я пры­йшла да вы­сно­вы, што тое, як тут вы­зна­ча­юць пан­яцце ка­мер­цый­на­га мас­та­ка, кар­ды­на­ль­на ад­роз­ні­ва­ецца ад май­го — гэ­та два роз­ныя пан­яцці. Ка­лі я ка­жу, што я не­ка­мер­цый­ны мас­так, гэ­та зна­чыць не тое, што я не вы­стаў­ля­юся ў ка­мер­цый­ных га­ле­рэ­ях і не прад­аю свае пра­цы. Я не раб­лю пра­цы на за­каз. А тое, што я ха­чу, каб мя­не прад­стаў­ля­лі га­ле­рэі, я ўдзе­ль­ні­чаю ў кір­ма­шах, пра­цую з ка­лек­цы­яне­ра­мі, гэ­та не су­пя­рэ­чыць май­му ста­ту­су не­ка­мер­цый­на­га мас­та­ка. Гэ­та ўсё час­тка пра­цэ­саў, у якіх я зна­хо­джу­ся. У дзяр­жаў­ных аль­бо пуб­ліч­ных за­мо­вах я так­са­ма не ба­чу ні­чо­га кеп­ска­га. У Аме­ры­цы лі­чыц­ца прэс­тыж­ным зра­біць ма­ну­мент, бо ад ця­бе не ча­ка­юць не­йкай пра­па­ган­ды, на­огул ня­ма пра­па­ган­ды, ты ма­еш маг­чы­масць са­ма­вы­яўляц­ца ў вя­лі­кай пра­сто­ры. Тут жа лі­чыц­ца: ка­лі ты прад­аеш пра­цы — зна­чыць, ты ка­мер­цый­ны мас­так.

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Мяр­кую, гэ­та са­вец­кае стаў­лен­не, ка­лі тое, што мас­так мо­жа жыць з та­го, што прад­ае свае пра­цы, вы­зна­ча­ецца як кляй­мо. Ад гэ­та­га трэ­ба вы­зва­ліц­ца. Трэ­ба раз­умець: усе га­ле­рэі, усё мас­тац­тва мо­жа прад­а­вац­ца. Усё за­ход­няе мас­тац­тва, на­прык­лад, Рэ­не­сан­су — гэ­та ад­люс­тра­ван­не рэ­лі­гіі аль­бо зроб­ле­на на пры­ват­ную за­мо­ву, гэ­та ка­мер­цый­нае мас­тац­тва ці не? Што ра­біць, ка­лі ў доб­ра­га мас­та­ка атрым­лі­ва­ецца ся­бе па­ка­заць? Гля­дзець на яго на­пыш­лі­ва то­ль­кі з пры­чы­ны ка­мер­цый­най па­спя­хо­вас­ці яго ра­бот — гэ­та аб­са­лют­на ста­ра­мод­на. Мы хо­чам, каб мас­так ад­быў­ся, ад­крыў но­вы свет? Ці нам пад­аба­ецца, што мас­так не мо­жа ся­бе ўтрым­лі­ваць і за­ў­сё­ды вы­му­ша­ны слу­жыць ка­му-не­будзь?

Я ду­маю, тут важ­на па­зна­чыць, што ў гэ­тай тэ­ме ёсць не­йкі шлейф кан­фар­міз­му, зна­ёма­га нам з уро­каў мі­ну­ла­га. Тая гіс­то­рыя бы­ла аб­са­лют­на зра­зу­ме­лая, да­дзе­ны пры­нцып шы­ро­ка фун­кцы­яна­ваў у ча­сы Са­вец­ка­га Са­юза. Быў за­каз­чык і вы­ка­наў­ца, які аб­слу­гоў­ваў ідэ­ало­гію, як ка­за­ла Ірэ­на. Сён­ня зноў ма­ецца за­каз­чык і вы­ка­наў­ца, то­ль­кі ідэ­ало­гій ве­лі­зар­ная ко­ль­касць — плю­ра­лізм. У та­кой сі­ту­ацыі мас­так су­пра­цоў­ні­чае, то-бок у не­йкай сту­пе­ні ідзе на сас­туп­кі, зга­джа­ецца, прад­ае сваё ўмен­не.

Алі­на Блю­міс: Для мя­не га­лоў­ная ры­са ка­мер­цый­на­га мас­та­ка ў тым, што ён вы­кон­вае за­ка­зы ў лю­бым сты­лі. Мас­так як бы пад­ла­джва­ецца пад густ пры­ват­най асо­бы. Раз­уме­еш, за са­вец­кім ча­сам нон­кан­фар­міс­ты доб­ра пра­д­ава­лі свае ра­бо­ты за­ход­нім ка­лек­цы­яне­рам. Яны не бы­лі фун­кцы­яне­ра­мі, якія вы­кон­ва­лі дзяр­жаў­ны за­каз. Так­са­ма я за­ўва­жы­ла, што ў Бе­ла­ру­сі вя­лі­кі акцэнт ста­віц­ца на про­да­жы ра­бот. Быц­цам бы рын­ку ня­ма, ні­чо­га амаль не прад­аец­ца, ад­нак мас­та­кі ве­ль­мі за­кла­по­ча­ныя про­да­жам. Я раз­умею, што ўсім не­абход­на жыць, але ж гэ­та дру­га­рад­нае да пэў­на­га мо­ман­ту, твор­часць па­він­на ад­дзя­ляц­ца. Мя­не гэ­та ве­ль­мі здзіў­ляе.

Спра­ва, маг­чы­ма, у надзвы­чай аб­ме­жа­ва­ных рэ­сур­сах. Па­чы­на­ючы ад са­мой маг­чы­мас­ці быць вы­стаў­ле­ным і ўба­ча­ным «па­трэб­ны­мі лю­дзь­мі», на­яўнас­ці да­стат­ко­вай ко­ль­кас­ці та­кіх мес­цаў да па­тэн­цы­яль­ных про­да­жаў мас­тац­кіх тво­раў. Мы ця­пер га­во­рым пра су­час­нае мас­тац­тва.

Алі­на Блю­міс: Уліч­ва­ючы, што пра мас­тац­тва Бе­ла­ру­сі ве­ль­мі ма­ла вя­до­мае ў астат­нім све­це, усе тут зна­хо­дзяц­ца пры­клад­на ў ад­ным ста­но­віш­чы. Лю­бы по­спех, ві­да­воч­на, пра­цуе на агу­ль­ную сі­ту­ацыю ў цэ­лым. На агу­ль­ны «брэнд», яко­га па­куль ня­ма. Ка­лі па­спя­хо­вы адзін, дру­гі, цал­кам маг­чы­ма, у та­кім вы­пад­ку, трэ­ці і чац­вёр­ты і г.д.

СВЕД­КА — НА­ЗІ­РА­ЛЬ­НІК, КАН­ТРОЛЬ — СТА­ТЫС­ТЫЧ­НЫЯ ДА­ДЗЕ­НЫЯ

Тэн­дэн­цы­яй апош­ня­га ча­су ста­ла на­зі­ран­не. Ба­рыс Гройс (вядомы са­вец­кі і ня­мец­кі мас­тац­тваз­наў­ца, фі­ло­саф, пі­сь­мен­нік і пуб­лі­цыст) не­бес­пад­стаў­на пры­ме­ціў, што лю­дзі ста­лі не­ве­ра­год­на ці­ка­віц­ца ста­тыс­ты­кай, роз­на­га ро­ду да­дзе­ны­мі, якія ад­люс­троў­ва­юць на­зі­ран­не за ча­ла­ве­чым це­лам. Ка­лі га­лоў­на­га Свед­кі ду­шы (Бо­га) бо­льш ня­ма, то за ча­ла­ве­кам мож­на то­ль­кі на­зі­раць. І ста­тыс­ты­ка ста­но­віц­ца асноў­ным інстру­мен­там у скла­дан­ні ўсе­агу­ль­ных ве­даў пра ча­ла­ве­ка. Та­кім чы­нам, ста­тыс­ты­ка — гэ­та сро­дак кла­сі­фі­ка­цыі, ідэн­ты­фі­ка­цыі і ты­па­ла­гі­за­цыі ўсе­агу­ль­ных ве­даў?

Алі­на Блю­міс: У ма­ім пра­екце «Бо­ль­шасць з нас» гэ­та інстру­мент. Я за­да­ла­ся пы­тан­нем: як мо­жа вы­гля­даць ты­по­вы ча­ла­век на Зям­лі? Як яго клі­чуць? Ка­лі ён на­ра­дзіў­ся? Ёсць шмат шля­хоў, праз якія я маг­ла б пры­йсці да вы­ні­ку. У да­дзе­ным вы­пад­ку я вы­ра­шы­ла, што ста­тыс­ты­ка бу­дзе са­мым ці­ка­вым. На­огул мне ве­ль­мі пад­аба­ецца пра­ца­ваць з тэк­ста­мі і ідэ­ямі трош­кі аб­страк­тны­мі, на­ват аб­сур­дны­мі. Мне пад­ало­ся, што для аб­сур­ду ста­тыс­ты­ка — ідэ­аль­ны інстру­мент.

Бо­ль­шасць ма­іх пра­ектаў — гэ­та пра­екты-да­сле­да­ван­ні, я ву­чу­ся і атрым­лі­ваю ве­ды ў пра­цэ­се рас­пра­цоў­кі. Ка­лі б я ўсё ве­да­ла пра ста­тыс­ты­ку, то не ста­ла б раз­ві­ваць гэ­тую ідэю, мне бы­ло б не­ці­ка­ва. Мя­не ўра­зі­ла, што ёсць да­дзе­ныя пра тое, ко­ль­кі лю­дзей лю­бяць ца­ла­вац­ца, пра што лю­дзі ма­раць, які ко­лер на­зы­ва­юць лю­бі­мым і г.д. Ты ве­да­еш, што ёсць ста­тыс­тыч­ныя да­дзе­ныя, за­сна­ва­ныя вы­ключ­на на эстэ­ты­цы?

Вы­хо­дзіць, гэ­та твой спо­саб на­зі­ран­ня?

Алі­на Блю­міс: Так, гэ­та мой спо­саб на­зі­ран­ня. Але, звяр­ні ўва­гу, як я збі­ра­ла гэ­тыя да­дзе­ныя? Яны ж не зве­дзе­ныя ў адзі­ны да­ку­мент. Ёсць шмат арга­ні­за­цый, якія збі­ра­юць ста­тыс­ты­ку. Каб знай­сці тое, што мне трэ­ба, я па­він­на бы­ла пры­ду­маць пы­тан­не. Так, за­да­ючы пы­тан­ні ў роз­ных ба­зах да­дзе­ных, я зна­хо­дзі­ла ад­ка­зы. Дзіў­на, на лю­бы за­пыт я атрым­лі­ва­ла ад­каз, на­ват на са­мы не­ве­ра­год­ны.

Мне гэ­та на­гад­вае пры­нцып пра­цы шмат­лі­кіх по­шу­ка­вых інтэр­нэт-сіс­тэм. Гэ­та но­вая кан­цэп­цыя за­хоў­ван­ня і за­пы­ту інфар­ма­цыі, да­стат­ко­ва сфар­му­ля­ваць пы­тан­не — і та­бе да­ецца ў ад­каз га­то­вае мер­ка­ван­не.

Зноў жа ста­тыс­ты­ка — інстру­мент не то­ль­кі ў атры­ман­ні не­йкіх ве­даў аб ты­по­вым, але так­са­ма не­абход­ны эле­мент пры пад­ачы, на­прык­лад, на фі­нан­са­ван­не. Ста­тыс­ты­ка пе­ра­тва­ра­ецца і ў інстру­мент атры­ман­ня гро­шай?

Алі­на Блю­міс: Так, ста­тыс­ты­ка ста­ла ма­гут­ным ка­мер­цый­ным інстру­мен­там. Я ця­пер вы­сту­па­ла на кан­фе­рэн­цыі ў Шве­цыі, у Ма­ль­мё. Там саб­ра­лі­ся спе­цы­яліс­ты пра­грам­на­га за­бес­пя­чэн­ня. Я бы­ла ў пан­элі са ста­тыс­та­мі. Ве­ль­мі ці­ка­ва атры­ма­ла­ся, ка­лі маю аб­сур­дную ста­тыс­ты­ку ўста­ві­лі ў кан­тэкст рэ­аль­най.

ТАК­ТЫ­КА СФАБ­РЫ­КА­ВА­НЫХ ВО­РА­ГАЎ, АБО ПА­ЛІ­ТЫ­КА ПРАЗ ПРЭС-РЭ­ЛІЗ

Алі­на, у сва­ім пра­екце «Па­лі­тыч­ныя жы­вё­лы» ты так­са­ма пра­цу­еш з пры­ёмам аб­сур­ду, але па-інша­му. Рас­ка­жы пра гэ­та.

Алі­на Блю­міс: Усе ве­да­юць пра ха­лод­ную вай­ну. Я доб­ра па­мя­таю, што ка­лі дзі­цем жы­ла ў Мін­ску, то пра са­ма­лё­ты, якія пра­ля­та­лі над га­ла­вой, я ду­ма­ла, што гэ­та аме­ры­кан­цы кі­ру­юцца нас бам­біць. Па­зней я да­ве­да­ла­ся, што ў Аме­ры­цы так­са­ма бы­лі дзе­ці, якія ду­ма­лі, што са­вец­кія вой­скі га­то­выя іх ата­ка­ваць. Вя­до­ма, гэ­ты аб­сурд зра­зу­ме­лы. І ка­лі я ўпер­шы­ню ўба­чы­ла пе­рад­вы­бар­чую рэ­кла­му Ро­на­ль­да Рэ­йга­на, ста­тыс­тыч­на са­мую па­спя­хо­вую рэ­клам­ную кам­па­нію ў гіс­то­рыі па­лі­ты­кі, я зра­зу­ме­ла, як гэ­та пра­цуе. Тое ві­дэа зна­хо­дзіц­ца ў Му­зеі Кі­на­ві­дэа (Museum of Moving Images) і на­зы­ва­ецца «Мя­дзведзь». У двух сло­вах рэ­клам­ны ро­лік та­кі: ідзе мядзведзь па лесе, у закадравым тэксце мужчынскі голас кажа: «Ці ёсць мядзведзь у лесе, для некаторых відавочна, некаторыя сумняюцца. Хтосьці лічыць, што ён прыручаны, хтосьці — што небяспечны. Невядома, хто мае рацыю, але разумна быць гатовым да абароны. У выпадку, калі ёсць мядзведзь». Тут ні­чо­га не га­во­рыц­ца пра Са­вец­кі Са­юз, ха­лод­ную вай­ну, але ўсе ўсё раз­уме­юць. Та­кім чы­нам, Рэ­йган вы­ка­рыс­тоў­вае ха­лод­ную вай­ну ў сва­іх па­лі­тыч­ных мэ­тах, як вы­ка­рыс­тоў­ва­юць і іншыя кра­іны. Свет за­ся­ля­юць ня­бач­ны­мі «іншы­мі», не­бяс­печ­ны­мі во­ра­га­мі, ад­нак лю­дзям ма­лю­юць моц­на­га лі­да­ра, здо­ль­на­га аб­ара­ніць. Тое, што я зра­бі­ла ў пра­екце, гэ­та, што на­зы­ва­ецца, па­лі­ты­ка праз прэс-рэ­ліз. Гэ­та ка­ль­ка, якая, як яе ні па­бу­да­ваць, усё роў­на бу­дзе пра­ца­ваць. Та­кім чы­нам, я за­мя­ні­ла мя­дзве­дзя на арла ў да­чы­нен­ні да ЗША, мя­дзве­дзя на пан­ду ў да­чы­нен­ні да Кі­тая, на пеў­ня ў да­чы­нен­ні да Фран­цыі і на льва ў да­чы­нен­ні да Вя­лі­каб­ры­та­ніі. Атры­ма­ла­ся, што ўсё пра­цуе ад­но­ль­ка­ва. Гэ­тае ве­ль­мі аб­страк­тнае па­лі­тыч­нае вы­каз­ван­не ака­за­ла­ся да­ста­са­ва­ль­ным да лю­бой кра­іны. За­мя­ніць адзін знак на іншы — вось гэ­та мне пад­ало­ся ці­ка­вым.

КА­ЛЕК­ТЫЎ­НЫ ПРА­ЕКТ БУ­ДУ­ЧА­ГА ПАД СЦЯ­ГАМ УСЕ­АГУ­ЛЬ­НАЙ КА­ТАС­ТРО­ФЫ: ЭКА­ЛА­ГІЧ­НАЯ ПА­ВЕС­ТКА І ЗА­ХА­ВАН­НЕ ЭКА­СІС­ТЭ­МЫ

Не­хта ве­рыць у шчас­лі­вую бу­ду­чы­ню, не­хта ўспры­мае яе як па­гро­зу. Адзі­нае, што мо­жа аб’­яднаць усіх, — эка­ла­гіч­ная ка­тас­тро­фа. З’яўля­ецца но­вая трак­тоў­ка і пе­ра­асэн­са­ван­не тэ­мы міг­ра­цыі — не­йкая ста­бі­ль­ная са­цы­яль­ная эка­сіс­тэ­ма, якую та­кія пе­ра­мяш­чэн­ні па­ру­ша­юць. Так за­ко­ны эка­ла­гіч­най раў­на­ва­гі пе­ра­хо­дзяць на са­цы­яль­ны кан­тэкст. Усё гэ­та ад­бы­ва­ецца на фо­не кры­зі­су му­ль­ты­ку­ль­ту­ра­ліз­му ў Еўро­пе. Алі­на, ты з гэ­тай па­вес­ткай так­са­ма пра­цу­еш, але ро­біш гэ­та, вяр­та­ючы­ся ў пер­ша­па­чат­ко­вую пры­ро­ду з’я­вы. Ты ўка­ра­ні­ла­ся ў яе, ад­нак то­ль­кі не праз пра­мы па­сыл. Вы­зва­ля­ючы пту­шак, пры­вя­за­ных да ге­ра­ль­дыч­най сім­во­лі­кі, ты вяр­та­еш ім пер­ша­па­чат­ко­вую сва­бо­ду — іх пры­род­ны, а не са­цы­яль­ны па­ча­так. Зды­ма­ючы стыг­му сім­ва­ла, вяр­та­еш жы­вё­ль­ную ідэн­тыч­насць. Тым не менш яны так­са­ма ёсць і час­тка са­цы­яль­най эка­сіс­тэ­мы дзяр­жаў, якія імі прад­стаў­ле­ны. Пад­обны сцэ­нар дзей­ні­чае і ў све­це лю­дзей — па­лі­тыч­ных жы­вёл.

Алі­на Блю­міс: Не­сум­нен­на, я ба­чу кры­зі­сы. Але так­са­ма я ба­чу, як у ка­мер­цый­ных і на­цы­яна­ль­ных інта­рэ­сах вы­ка­рыс­тоў­ва­ецца гэ­тае эка­ла­гіч­нае пы­тан­не. Так, мы га­во­рым пра эка­ло­гію, ды ў той жа час мно­гія дзяр­жа­вы, за­мест та­го каб рас­па­чаць ра­ды­ка­ль­ныя і су­р’ёз­ныя ме­ры (ад­мо­віц­ца ад вы­ка­рыс­тан­ня на­фты, на­прык­лад), ад­да­юць пе­ра­ва­гу ня­знач­ным кро­кам. Рэ­сур­сы ўкла­да­юць і ў важ­ныя вы­клі­кі, ад­нак ёсць га­то­выя, рас­пра­ца­ва­ныя вя­лі­кі­мі на­ву­ко­вы­мі су­по­ль­нас­ця­мі пра­гра­мы, вы­ка­нан­не і фі­нан­са­ван­не якіх мо­жа за­бяс­пе­чыць бо­льш ста­бі­ль­ную бу­ду­чы­ню ў пла­не эка­ло­гіі. Так, усе за эка­ло­гію, але ж ідуць вой­ны, эка­но­мі­ка ўся па­бу­да­ва­ная на на­фце, г.зн. усё гэ­та трош­кі та­кі экран, за які зруч­на ха­вац­ца і ка­заць: «Мы хут­ка ўсё зро­бім, яшчэ кры­ху ча­су», — а на­сам­рэч ні­чо­га не ро­біц­ца.

Тут я ба­чу па­ра­лель з сі­ту­ацы­яй ха­лод­най вай­ны і агу­ль­ным во­ра­гам. Тады шу­ка­лі гэ­та­га «інша­га», усе­агу­ль­ную па­гро­зу, тут так­са­ма ёсць агу­ль­ны во­раг, але ён змя­ніў­ся. Сён­ня — гэ­та бу­ду­чая глабальная ка­тас­тро­фа. Зноў пра­цу­юць ма­дэ­лі ма­ні­пу­ля­цыі.

Алі­на Блю­міс: Так, усе та­кія доб­рыя і ўсе за зме­ны. Гэ­та мо­да, у якую ўклад­ва­ецца шмат гро­шай. Але не ў тое, каб рэ­аль­на вы­пра­віць сі­ту­ацыю, а каб зра­біць бач­насць яе вы­праў­лен­ня.

БРЭН­ДА­ВАН­НЕ КРА­ІНЫ ЯК НО­ВАЯ ГЕ­АПА­ЛІ­ТЫЧ­НАЯ ПА­ВЕС­ТКА

Алі­на Блю­міс: Да тэ­мы пра міг­ра­цыю. У мя­не ёсць пра­ект «Па­эмы без меж­аў». Я пра­цую з на­цы­яна­ль­ны­мі жы­вё­ла­мі, гер­ба­мі, але ў кож­най кра­іне ёсць яшчэ ту­рыс­тыч­ны ло­зунг. Ён на­кі­ра­ва­ны на агу­ль­ную рэ­кла­му, ад­нак у той жа час ве­ль­мі аб­сур­дны. Спра­ва ў тым, што са­ма гэ­тая пра­мо­ва ні­чо­га не ка­жа пра дзяр­жа­ву. Гэ­ты ло­зунг мае на мэ­це пры­цяг­нен­не ту­рыс­таў, але не эміг­ран­таў. Гэ­та та­кое двай­ное пры­цяг­нен­не: як пры­ва­біць гас­цей, якія вы­дат­ку­юць шмат гро­шай, і ў той жа час не за­пра­сіць бед­ных лю­дзей, якім мы па­він­ны бу­дзем да­па­ма­гаць. Я скла­ла гэ­тыя ло­зун­гі ў па­эмы. На­прык­лад, Бе­ла­русь. Ра­ней бы­ло так: «Гас­цін­насць без меж­аў». Сён­ня но­вы сло­ган аб­вяш­чае: «Тэ­ра інког­ні­та ў цэн­тры Еўро­пы». Пра што ка­жа гэ­ты ло­зунг? Пра тое, што яна, гэ­тая зям­ля, — не­вя­до­мая. Пра Бе­ла­русь ніх­то не ве­дае, але яна ў цэн­тры Еўро­пы. Гэ­та зна­чыць, Бе­ла­русь афі­цый­на лі­чыць ся­бе цэн­трам Еўро­пы ці не лі­чыць? Не­зна­ёмая, для ка­го? По­тым вы­ка­рыс­тан­не са­мо­га ла­цін­ска­га пан­яцця (terra incognita) у афі­цый­ным ло­зун­гу. Па ло­гі­цы пра­цы з па­шпар­та­мі і вок­лад­ка­мі, з та­кі­мі да­дзе­ны­мі мож­на ўза­ема­дзей­ні­чаць, па­сту­по­ва дэ­ка­да­ваць да гіс­то­рыі пан­яццяў, па­лі­тыч­на­га пра­ўлен­ня кра­іны. Гэ­та ўсё код, які мы мо­жам зра­зу­мець, дэ­кан­стру­яваць і з яго да­па­мо­гай спаз­наць ве­ль­мі мно­гае пра дзяр­жа­ву.

Гэ­та спро­ба брэн­да­ван­ня кра­іны, спо­саб вы­зна­чыц­ца з асноў­ны­мі вар­тас­ця­мі і пры­ваб­ны­мі фак­та­ра­мі. А што яшчэ за гэ­тым ста­іць?

Алі­на Блю­міс: Уся сім­во­лі­ка ге­ра­ль­дыч­ная. Да­клад­ней, гэ­та брэн­дынг кра­іны, за­сна­ва­ны на гіс­то­рыі і ге­агра­фіі, а так­са­ма на па­лі­тыч­най сі­ту­ацыі. З гэ­тых зна­каў мы мо­жам рас­паз­наць мно­гае, ча­сам інфар­ма­цыя за­кла­дзе­на пад­свя­до­ма, ча­сам ёсць шмат іро­ніі. Раз­уме­еш, ка­лі ча­ла­век гля­дзіць ад­цяг­не­ным по­гля­дам Інша­га, вы­яўля­юцца но­выя сэн­сы. Да­пус­цім, на па­шпар­це дзяр­жа­вы Ліх­тэн­штэйн на­ма­ля­ва­ная гар­пія. Гэ­та на­па­ло­ву птуш­ка, на­па­ло­ву жан­чы­на, якая кра­дзе зо­ла­та. Са­ма кра­іна зна­ка­мі­тая сва­ёй бан­каў­скай сіс­тэ­май. Шмат та­кіх ці­ка­вых мо­ман­таў сус­тра­ка­ецца, ка­лі ты ўваж­лі­вы. У вы­ні­ку гэ­та бо­льш пра гіс­то­рыю па­лі­ты­кі, чым пра ма­лю­нак. Ча­му я і па­каз­ваю тут не ары­гі­на­лы, афор­ты, а ліч­ба­вы друк. Інфар­ма­цыя ўся ў вы­яве. Са­мо ра­мяс­т­во для мя­не дру­гас­нае. Ма­лю­нак мо­жа быць афор­там, фо­та­дру­кам, архіў­най пя­чат­кай, мно­гае за­ле­жыць і ад мес­ца экс­па­зі­цыі. Пер­ша­па­чат­ко­ва фор­ма пад­ачы праз ало­вак мя­не не за­да­ва­ль­ня­ла, бо­льш да­клад­на гэ­та атры­ма­ла­ся ў афор­це. Але ка­лі я іх па­каз­ва­ла, на­прык­лад, у Фін­лян­дыі на Шэл­тэр-фес­ты­ва­лі, дзе бы­ла ве­лі­зар­ная пра­сто­ра (бы­лое бам­бас­хо­віш­ча), мы над­ру­ка­ва­лі вы­явы на шоў­ку (вы іх так­са­ма маг­лі ўба­чыць тут). Бо ма­ле­нь­кія ра­бо­ты згу­бі­лі­ся б. Тут не важ­ны па­мер, гэ­та ўжо бо­льш пра­ца з пра­сто­рай.

Ірэ­на, вы­ста­ва «Уз­оры кла­сі­фі­ка­цыі: Крыс­ці­ян, Му­ха­мед, Лі» бу­ду­ецца на не­ка­ль­кіх пра­ектах Алі­ны. Як вы­ра­ша­ла­ся та­кое су­мяш­чэн­не ў пра­сто­ры? Бо эфект уз­ні­кае і на ўза­ема­дзе­янні, скры­жа­ван­ні, злу­чэн­ні ідэ­ало­гій і маш­та­баў. На­ко­ль­кі па­мяш­кан­не / мес­ца дык­та­ва­ла або зру­шы­ла сэн­сы і што ў вы­ні­ку атры­ма­ла­ся?

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Бу­ду­чую вы­ста­ву не­абход­на ўспры­маць і раз­умець у пра­сто­ры. Так, са­ма пра­сто­ра та­бе ўжо дык­туе. Трэ­ба ду­маць, як вы­бу­да­ваць яе, якую архі­тэк­ту­ру па­він­на мець экс­па­зі­цыя. У пра­цах Алі­ны ёсць да­сле­да­ван­ні, ста­тыс­ты­ка, вы­явы, што ха­рак­тэр­на для кні­гі, але важ­на бы­ло ўжыць і пе­ра­мяс­ціць гэ­та ў пра­сто­ру. Ка­лі за­хо­дзіш у за­лу, там ёсць ад­на, дзве, тры лі­ніі злу­чэн­ня-пе­ра­ся­чэн­ня. За­тым ты ўва­хо­дзіш у зо­ну сця­гоў, гэ­та ўжо звя­за­на з ге­апа­лі­ты­кай, і ў ку­це адзі­ная ка­ля­ро­вая пра­ца вы­ста­вы — «Маё са­вец­кае дзя­цін­ства. Ён» і «Маё са­вец­кае дзя­цін­ства. Яна». Апош­нюю трэ­ба знай­сці, яна іні­цы­юе ўдзел гле­да­ча ў пра­цэ­се асэн­са­ван­ня, аб­дум­ван­ня гэ­тай «ка­лек­цыі» па­што­вак. Бо кож­ны не­шта збі­раў і ўклад­ваў у гэ­та асаб­лі­вы сэнс.

Ці­ка­ва рас­стаў­ле­ны сэн­са­выя акцэн­ты ў экс­па­зі­цыі вы­ста­вы. Ёсць лі­ніі га­ры­зан­та­лі і вер­ты­ка­лі, якія пе­ра­ся­ка­юцца ў z-пад­обным цэн­тры, рэ­алі­зу­ючы ў са­бе ло­гі­ку па­бу­до­вы пра­сто­ры. Ад­нак тут ёсць сэн­са­вы цэнтр, пэў­ны «чыр­во­ны кут», што аб’­ядноў­вае кан­тэнт з кан­тэк­стам пра­сто­ры. І гэ­та якраз ка­лек­цыя са­вец­кіх па­што­вак.

Алі­на Блю­міс: Так, та­кое сак­ра­ль­нае мес­ца атры­ма­ла­ся.

Пра­цяг­ва­ючы тэ­му міг­ра­цыі і ў пер­спек­ты­ве но­вых эка­на­міч­ных, па­лі­тыч­ных і, вя­до­ма, эка­ла­гіч­ных вы­клі­каў, агу­ль­най не­ста­бі­ль­нас­ці, з’яў­ля­ецца но­вая сця­на (Аб­яцан­не До­на­ль­да Трам­па па­бу­да­ваць «вя­лі­кую, пры­го­жую сця­ну» па­між ЗША і Мек­сі­кай бы­ло га­лоў­ным лей­тма­ты­вам яго пе­рад­вы­бар­най кам­па­ніі). Гэ­та спро­ба вы­ка­рыс­таць аджы­лы фар­мат ства­рэн­ня свай­го ідэ­аль­на­га мес­ца, ідэ­аль­на­га ча­су і ад­лу­чыць яго ад ха­осу «інша­га»?

Алі­на Блю­міс: Я лі­чу, што гэ­тая сця­на па­каз­вае сла­басць Аме­ры­кі. Леп­шым ка­мен­та­ром на гэ­тую тэ­му бу­дзе, ка­лі мы ска­рыс­та­емся дву­ма на­цы­яна­ль­ны­мі ту­рыс­тыч­ны­мі ло­зун­га­мі. Та­кім чы­нам, Аме­ры­ка — гэ­та «Усё ў меж­ах да­сяж­нас­ці!» («All within your reach!»). А ло­зунг Мек­сі­кі, з якой бу­ду­ецца сця­на, — «Жы­ві, каб ве­рыць!» («Live It to Believe It!»). Тут сас­та­рэ­лая дзяр­жаў­ная па­зі­цыя, маў­ляў, мы ўся­го да­сяг­ну­лі, сус­тра­ка­ецца з па­зі­цы­яй, на­кі­ра­ва­най у бу­ду­чы­ню. Гэ­та і ёсць кан­траст і ўза­ема­адно­сі­ны кра­ін. Бо мно­гія са­юзы і аб’­яднан­ні рас­па­лі­ся.

Я не ка­жу, што Аме­ры­ка рас­па­дзец­ца, але, ка­лі моц­ная кра­іна аб­ара­ня­ецца, ду­ма­ючы, што, ка­лі яна пры­ме эміг­ран­таў ці но­выя сі­лы, яна не­шта стра­ціць, — гэ­та, па-мой­му, ілжы­вае раз­умен­не спраў. Вя­до­ма, Трам­п прад­стаў­ляе пэў­ную час­тку аме­ры­кан­ска­га гра­мад­ства, якое лі­чыць, як і мно­гія еўра­пей­скія кра­іны, у тым лі­ку кра­іны по­стса­вец­кай пра­сто­ры, што ва­кол во­ра­гі. Сце­ны бу­да­ва­лі, яны пад­алі... Пра­цэс пра­цяг­ва­ецца.

У да­дзе­ным вы­пад­ку для ўпа­рад­ка­ван­ня не­йка­га «ха­осу» вы­ка­рыс­тоў­ва­ецца стра­тэ­гія, якая ў мі­ну­лым шмат раз­оў не спра­цоў­ва­ла.

Алі­на Блю­міс: А іншай стра­тэ­гіі і ня­ма. Ён жа гэ­та ро­біць на­па­каз.

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Гэ­та ся­рэд­ня­веч­ная стра­тэ­гія. Сён­ня яна вы­гля­дае як бу­та­фо­рыя.

Алі­на Блю­міс: Тэ­атр! Па­лі­ты­ка — гэ­та на­сто­ль­кі тэ­атр... Існу­юць на­рма­ль­ныя, пра­грэ­сіў­ныя ры­ча­гі. Усё пра­цуе. Мы ля­та­ем у кос­мас, су­час­ныя тэх­на­ло­гіі раз­ві­ва­юцца і ства­ра­юць но­выя маг­чы­мас­ці. Смеш­ныя рэ­йды па за­тры­ман­ні не­за­кон­ных эміг­ран­таў, бу­даў­ніц­тва сця­ны — гэ­та для дэ­ман­стра­цыі сва­ім вы­бар­шчы­кам, як шмат ён зра­біў.

Сця­ны не ­бу­дзе, я ду­маю. Але гэ­тая сця­на — фі­зіч­ны эле­мент дэк­ла­ра­ва­най па­лі­ты­кі бяс­пе­кі і кан­тро­лю.

УСЕ­АГУ­ЛЬ­НАЯ ДЫ­ГІ­ТА­ЛІ­ЗА­ЦЫЯ. СПО­САБ ПРЫ­МЯ­НЕН­НЯ

Пры аб­мер­ка­ван­ні тэ­мы ба­р’е­раў, но­вых меж­аў / сцен бы­ло за­кра­ну­тае пы­тан­не ўсе­агу­ль­най ды­гі­та­лі­за­цыі, інтэр­нэ­ту як срод­каў атры­ман­ня і аб­ме­ну ве­да­мі. Усе не­шта прад­стаў­ля­юць, у тым лі­ку і ся­бе. Свай­го ро­ду рэ­прэ­зен­та­цыя без меж­аў. Алі­на, ты не ды­гі­та­лі­зу­еш пра­цэс вы­твор­час­ці. Рас­ка­жы, як ты пра­цу­еш з гэ­тым рэ­сур­сам.

Алі­на Блю­міс: Я не су­праць ды­гі­та­лі­за­цыі, я про­ста не вы­ка­рыс­тоў­ваю гэ­ты мед­ыум ця­пер. Гэ­та не зна­чыць, што я не ска­рыс­та­юся ім по­тым. Мне зда­ецца, та­кое дзя­лен­не пан­яццяў, як від мас­тац­тва (жы­ва­піс, гра­фі­ка, ды­гі­та­ль­ныя мас­тац­тва), — уча­раш­ні дзень.

Мне ба­чыц­ца тут пы­тан­не яшчэ ў іншым. Ка­лі сён­ня ўсе мо­гуць вы­раб­ляць не­йкі рэ­прэ­зен­та­цый­ны прад­укт, у тым лі­ку твор­чы, хто гля­дач?

Алі­на Блю­міс: У гэ­тым і пра­бле­ма. І гэ­та доб­ра, ве­ль­мі ці­ка­ва! Но­вы этап! Усе мас­та­кі! Акра­мя та­го, што кож­ны мо­жа вы­ста­віць у інтэр­нэ­це сваю кар­цін­ку, ве­ды так­са­ма да­ступ­ныя. Сён­ня мас­так, які жы­ве ў глы­бін­цы, так­са­ма здо­ль­ны да­лу­чыц­ца да су­час­ных інфар­ма­цый­ных па­то­каў.

Ад­нак мы так­са­ма раз­уме­ем, што інтэр­нэт з’яў­ля­ецца ве­ль­мі спе­цы­фіч­ным рэ­сур­сам, са сва­ім алга­рыт­мам і за­ко­на­мі, асаб­лі­ва да­тыч­на за­пы­ту і рас­паў­сю­ду інфар­ма­цыі. Апроч та­го, пра­змер­насць прад­укту, у тым лі­ку мас­тац­тва, так­са­ма акрэс­лі­вае і фар­му­люе арт-свет і мас­тац­кія су­по­ль­нас­ці па-інша­му. Са­мо стаў­лен­не да тво­ра мас­тац­тва мя­ня­ецца, з’яў­ля­юцца вір­ту­аль­ныя і фі­зіч­на існу­ючыя мо­гіл­кі мас­тац­тва, на­прык­лад.

Алі­на Блю­міс: Мне ха­це­ла­ся б тут пры­вес­ці яшчэ адзін пры­клад. Гэ­та мас­так Пол Су­ле­ліс, які ства­рыў архіў «Біб­лі­ятэ­кі дру­ка­ва­на­га Web» (Library of the Printed Web), сён­ня ён зна­хо­дзіц­ца ў ка­лек­цыі Му­зея су­час­на­га мас­тац­тва ў Нью-Ёрку. Сут­насць пра­екта ў тым, што Пол пра­сіў мас­та­коў ства­раць камп’ютар­ныя пра­цы, куп­ляў іх і збі­раў у біб­лі­ятэ­ку. Ён пры­во­дзіць та­кі факт: мы ду­ма­ем, што інтэр­нэт ёсць і ёсць са­бе, ад­нак, ка­лі пры­йшоў да ўла­ды Трамп, уся інфар­ма­цыя, раз­меш­ча­ная на афі­цый­ным сай­це Бе­ла­га до­ма, пра інва­лі­даў і са­цы­яль­ныя мен­шас­ці знік­ла. У По­ла Су­ле­лі­са за­стаў­ся па­пя­ро­вы ва­ры­янт, ра­ней раз­дру­ка­ва­ны. Вы­дат­ны пры­клад та­го, як яшчэ мож­на пра­ца­ваць з інтэр­нэ­там. Сён­ня ён ства­рае но­вую Біб­лі­я­тэ­ку мас­тац­тва «Да­вай­це возь­мем не­шта яшчэ» (Library of occurred art «Something else, let’s take it out»).

Ён пра­цуе з інтэр­нэ­там як з інстру­мен­там. Як з лю­бым іншым срод­кам, але вы­нік ці­ка­вы!

Алі­на Блю­міс: Так. Ці­ка­выя фак­ты, якія ён зна­хо­дзіць. У пры­кла­дзе з Трам­пам бы­ло якраз да­сле­да­ван­не пра тое, што з’я­ві­ла­ся і знік­ла.

У да­дзе­ным вы­пад­ку мас­так ма­дэ­руе сі­ту­ацыю, пра­па­ноў­ва­ючы се­рыю пы­тан­няў і да­сле­да­ван­не, якое акрэс­лі­вае поле, але не пра­бле­му. Пра­бле­ма з’яў­ля­ецца на вы­ха­дзе. Вяр­та­ючы­ся да ва­шай вы­ста­вы. Тут агуль­ную ідэ­ало­гію як пра­екта, так і пра­сто­ры вы­бу­доў­вае ку­ра­тар. Якія межы і рам­кі кам­пе­тэн­цый і ўза­ема­дзе­яння ў мін­скім пра­екце? Ку­ра­тар — гэ­та мед­ыя­тар, тран­сля­тар, пра­ва­дыр?

КУ­РА­ТАР — МАС­ТАК: ПУН­КТЫ ЎЗА­ЕМА­ДЗЕ­ЯННЯ

Алі­на Блю­міс: Па­він­на ска­заць, што я на­огул люб­лю пра­ца­ваць з ку­ра­та­рам. З Ірэ­най жа бы­ло зу­сім арга­ніч­на і кам­фор­тна су­пра­цоў­ні­чаць. Мы да­ўно ад­на ад­ну ве­да­ем, я ўяў­ляю са­бе яе густ у мас­тац­тве, які су­па­дае з ма­ім, і да­вя­раю ёй цал­кам — бо­льш, чым са­бе! Ве­ль­мі важ­на вы­бу­доў­ваць дыс­тан­цыю да ра­бот, мне гэ­та ра­біць скла­да­на. Ды гэ­та не­абход­на, каб зра­зу­мець па­тэн­цый­на­га гле­да­ча. А Ірэ­на ба­чыць, яна ўба­чыць не то­ль­кі тое, з чым пад­ыдзе звы­чай­ны ча­ла­век, але і як пры­йдзе пра­фе­сі­янал. Па­чы­на­ючы ад ад­бо­ру ра­бот і да ўза­ема­дзе­яння з пра­сто­рай. Для мя­не ня­ма сум­нен­няў у са­міх ма­іх пра­цах, мне не­абход­ная пад­трым­ка ў іх пад­ачы, у фар­ма­ван­ні экс­па­зі­цыі.

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Ку­ра­тар ве­ль­мі важ­ны! Ёсць ку­ра­та­ры, якія пра­цу­юць са сва­імі ідэ­ямі, вы­ка­рыс­тоў­ва­ючы мас­та­коў як іх ілюс­тра­та­раў. Ёсць ку­ра­та­ры, якія про­ста збі­ра­юць мас­та­коў, га­то­выя пра­екты і ро­бяць вы­ста­ву без улас­на­га вы­каз­ван­ня / па­зі­цыі. Мне ці­ка­ва пра­ца­ваць не то­ль­кі з унут­ра­ны­мі пра­сто­ра­мі, му­зей­ны­мі, га­ле­рэй­ны­мі, але і са знеш­нім, пуб­ліч­ным. Ха­чу ска­заць, што тут, у Бе­ла­ру­сі, шмат гіс­то­рыі, гэ­та ціс­не. Трэ­ба ра­біць не­шта но­вае, не­гіс­та­рыч­нае, фан­та­зій­нае, я б ска­за­ла. Ку­ра­тар для мя­не — гэ­та ге­не­ра­тар ідэй. Ён вы­цяг­вае з мас­та­ка на­ват тое, з чым той не ду­маў пра­ца­ваць.

Сап­раў­ды, тут шмат гіс­то­рый і гіс­то­рыі. Маг­чы­ма, трэ­ба па­спра­ба­ваць рас­па­вес­ці гэ­тыя гіс­то­рыі па-інша­му...

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Трэ­ба ад­арвац­ца ад клі­шэ! Трэ­ба ку­ль­ты­ва­ваць і ства­раць не агу­ль­ны на­ра­тыў, а інды­ві­ду­аль­ны. Тое, што зра­бі­ла, на­прык­лад, Алек­сі­евіч у лі­та­ра­ту­ры, — ве­ль­мі акту­аль­ная тран­сля­цыя, я раз­умею, ча­му яна на­пі­са­ла гэ­та сён­ня. Тое ж трэ­ба ра­біць у мас­тац­тве.

У ва­шым з Алі­най су­пра­цоў­ніц­тве што яшчэ ста­ла важ­ным, вы­зна­ча­ль­ным для яго эфек­тыў­нас­ці?

Алі­на Блю­міс: Час­та мас­так ро­біць не­шта інту­ітыў­на, не вы­зна­ча­ючы для ся­бе ўнут­ра­ныя су­вя­зі. Так бы­ло і ў на­шым уз­ае­ма­дзе­янні. Для мя­не ў пра­цэ­се ра­бо­ты ста­лі ві­да­воч­ныя не­йкія но­выя ста­сун­кі, якіх я не за­ўва­жа­ла, ра­шэн­не пра­сто­ры. Трэ­ба даць маг­чы­масць кож­на­му ра­біць сваю пра­цу: га­ле­рыст доб­ра прад­ае, мас­так ро­біць аб’­ект, ку­ра­тар тэ­арэ­тыч­на аб­дум­вае, кан­цэп­ту­алі­зуе, не трэ­ба ні­ко­му пе­ра­шка­джаць і ўмеш­вац­ца! Важ­на раз­у­мець, што ня­ўда­чы так­са­ма важ­ныя!

АЛЬ­ТЭР­НА­ТЫ­ВА «ШЭ­РАЙ ЗО­НЕ»

Вер­нем­ся да вы­ста­вы ў Мін­ску: пра што мас­тач­ка Алі­на Блю­міс і ку­ра­тар­ка Ірэ­на Па­пі­ашві­лі га­во­раць з бе­ла­рус­кай арт-су­по­ль­нас­цю? Як вы яе ўба­чы­лі і апаз­на­еце? І, улас­на, якія ва­шы ча­кан­ні ад гэ­та­га ды­яло­гу? Ці бы­лі якія-не­будзь за­ўва­гі, кры­ты­ка ў да­чы­нен­ні да вы­ста­вы?

Алі­на Блю­міс: Вы­ста­ва — гэ­та маг­чы­масць падзя­ліц­ца пра­цэ­сам, у якім я за­раз зна­хо­джу­ся. Акра­мя та­го, мне ра­дас­на пра­ца­ваць з Ірэ­най, з га­ле­рэ­яй «Ў». На­ват ка­лі гэ­та бу­дзе пра­вал і ніх­то ні­чо­га не зра­зу­мее! Скла­лі­ся ўсе фак­та­ры і зда­рыў­ся пра­ві­ль­ны мо­мант. На­конт за­ўваг, ка­за­лі, што не ха­пі­ла энер­гіі ары­гі­на­лу. Але я на­стой­ваю на тым, што энер­ге­ты­ка не ў тэх­ні­цы! Ідэя і сэнс у тым, што птуш­кі з на­цы­яна­ль­ных па­шпар­тоў, з мясц­овых сім­во­лік вы­ве­дзе­ныя — вы­зва­ле­ныя!

Ірэ­на Па­пі­ашві­лі: Мне пад­аба­ецца тое, з чым пра­цуе Алі­на, усім гэ­та доб­ра зна­ёма і вя­до­ма. Але як яна гэ­та раз­ві­вае! Дру­гое, для мя­не бы­ло ці­ка­ва па­пра­ца­ваць з га­ле­рэ­яй.

Я так­са­ма, як і Алі­на, вяр­ну­ла­ся ў не­йкі по­стса­вец­кі кан­тэкст, пры­ехаў­шы ў Гру­зію, дзе раб­лю вы­ста­вы, ад­ука­цый­ныя пра­гра­мы. Мне бы­ло ці­ка­ва па­бы­ваць тут, зра­зу­мець, як пра­цуе арт-ася­род­дзе, ці ёсць не­йкая інфрас­трук­ту­ра. Мне пад­аец­ца, што зра­біць тут вы­ста­ву — зна­чыць, ра­біць яе па-за пол­ем бач­нас­ці між­на­род­най су­по­ль­нас­ці, ку­ра­та­раў і кры­ты­каў. Ад­нак, з інша­га бо­ку, тут з’яў­ля­ецца не­йкая сва­бо­да. Апроч та­го, у сі­ту­ацыі, ка­лі па­шы­ра­най на За­ха­дзе ма­дэ­лі інфрас­трук­ту­ры ня­ма, важ­на пра­тэс­та­ваць маг­чы­масць ства­рэн­ня аль­тэр­на­тыў­най. У Гру­зіі сён­ня ста­ла бо­льш га­ле­рэй, бо­льш актыў­ных ма­ла­дых мас­та­коў. І пра­цуе фор­му­ла: або ты ўклю­ча­ешся ў пра­ві­лы гу­ль­ні, ство­ра­ныя і пры­ня­тыя ў све­це, або ства­ра­еш сваё поле і свае ўмо­вы. Інакш — «шэ­рая зо­на».