ВЫСТАВАЧНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ МУЗЕЯ ВЫЗНАЧАЕЦЦА НЕ ТОЛЬКІ АКТЫЎНАСЦЮ, ЯНА ВЫХОДЗІЦЬ НА ЯКАСНА НОВЫ ЎЗРОВЕНЬ. ВАЛОДАЮЧЫ ЎНІКАЛЬНЫМ ЗБОРАМ (КАЛЕКЦЫЯЙ РУСКАГА МАСТАЦТВА XVIII — ПАЧАТКУ XX СТ., ЗАХОДНЕЕЎРАПЕЙСКАГА МАСТАЦТВА І МАСТАЦТВА КРАІН УСХОДУ XVI—XX СТСТ., БЕЛАРУСКАГА МАСТАЦТВА XII—XXI СТСТ.), МУЗЕЙ ПРЫМАЕ ЎДЗЕЛ У МІЖНАРОДНЫХ ПРАЕКТАХ (ВАТЫКАН, ВЕНГРЫЯ, ЗША, ІСПАНІЯ, ІТАЛІЯ, КІТАЙ, ЛАТВІЯ, ЛІТВА, ЛІХТЭНШТЭЙН, ПОЛЬШЧА, ФРАНЦЫЯ), А ТАКСАМА Ў ВЫСТАВАХ, АРГАНІЗАВАНЫХ У РАСІІ І УКРАІНЕ.
У ліку найбольш значных замежных праектаў з удзелам Нацыянальнага мастацкага музея — выставы Wroclaw’s Europe (Нацыянальны музей Вроцлава, Польшча, 2016), беларускай скульптуры (Нацыянальны мастацкі музей Кітая, Пекін, 2017), беларускай арыгінальнай графікі, беларускага і рускага жывапісу, жывапісу Беларусі і рускай графікі на выставе, прысвечанай 150-годдзю Віленскай мастацкай школы (Мастацкі музей Літвы, 2017), «Шэдэўры Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь» (Нацыянальны мастацкі музей Кітая, Пекін, 2017—2018). Далучым ды гэтага спісу праекты «Архіп Куінджы. Магія святла» (Дзяржаўная Траццякоўская галерэя, Масква, 2018—2019), «Вітольд Каятанавіч Бялыніцкі-Біруля. Пейзажы» (Бранскі абласны мастацкі музейна-выставачны цэнтр, 2018), «Шагал, Малевіч, Лісіцкі. Рускі авангард у Віцебску (1918—1922)» (Нацыянальны цэнтр культуры і мастацтваў Жоржа Пампіду, Парыж, Францыя, 2018); (Яўрэйскі музей, Нью-Ёрк, ЗША, 2018-2019), «Рэрых і Літва» (Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны музей-інстытут сям’і Рэрыхаў, 2019), «Ілья Рэпін» (Дзяржаўная Траццякоўская галерэя, Масква, 2019) і інш.
Адным з найважнейшых напрамкаў міжнароднага культурнага ўзаемадзеяння з’яўляюцца музейныя сувязі. Дыялог у сферы музейнага супрацоўніцтва ўздзейнічае на фарміраванне, падтрымку і ўмацаванне пазітыўнага вобраза краіны. Такі кірунак міжнародных сувязей спрыяе культурнаму ўзаемаўзбагачэнню народаў, умацаванню адносін, актывізацыі кантактаў паміж краінамі. У гэтым сэнсе асаблівую цікавасць уяўляюць замежныя выставы старажытнабеларускага мастацтва, якія музей прадставіў у найбуйнейшых еўрапейскіх музеях з 2014 па 2019 г.: «Іканапіс Беларусі ХVII—ХVIII стст.» з калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь (Гістарычны музей, Будапешт, Венгрыя, 2014; Музей імя Янаша Дам’яніча, Сольнак, Венгрыя, 2014; Фонд калекцыі Бажо, Кечкемет, Венгрыя); «Апосталы і прарокі. Беларускія абразы ХVII-ХVIII стст.» (Музей Эль Грэка, Таледа, Іспанія, 2016—2017); «Іканапіс Беларусі ХVII—XXI стст.» з калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь (Музеі Ватыкана, Пінакатэка, Ватыкан, 2016); «Іканапіс Беларусі XVII—XIX стст. з калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь» (Нацыянальны музей Ліхтэнштэйна, Вадуц, Ліхтэнштэйн, 2019). Падобныя праекты ладзіліся музеем і раней, але насілі адзінкавы характар (Іспанія, 1999—2000; Італія, 2004—2005). Толькі ў апошнія гады гэта стала мэтанакіраванай палітыкай выставачнай дзейнасці.
Выставы беларускага іканапісу, праведзеныя за апошнія 5 гадоў, зрабіліся сапраўдным адкрыццём для еўрапейскай культуры. Іх наведвальнікі змаглі не толькі ацаніць унікальнасць і прыгажосць твораў нашай іканапіснай школы, але некаторыя з іх упершыню, дзякуючы падобным праектам, даведваліся пра дзяржаву — Рэспубліку Беларусь.
Выстава беларускіх абразоў у Ватыкане, на падрыхтоўку якой спатрэбілася некалькі гадоў, карысталася вялікай папулярнасцю. Упершыню Музеі Ватыкана прадаставілі для часовай выставы залы пастаяннай экспазіцыі Пінакатэкі. На ёй былі паказаны 33 помнікі старажытнабеларускага жывапісу, разнастайныя па іканаграфіі, мастацкім напрамкам і творчым манерам беларускіх іканапісцаў.
Гэтая экспазіцыя — падзея гістарычная: беларускія абразы выстаўляліся ў многіх гарадах свету, але ў цэнтры сусветнага каталіцызму ўпершыню. З традыцыямі айчыннага іканапісу пазнаёміліся і жыхары Рыма, і шматлікія турысты. Апошні раз беларускія абразы дэманстраваліся ў Італіі ў галерэях Мілана і Трыеста ў 2004—2005 гадах. І выклікалі велізарную цікавасць італьянскіх гледачоў да нашага нацыянальнага мастацтва. Яны выявілі агульнасць духоўных памкненняў і мастацкіх канонаў культуры Еўропы — спадчынніцы візантыйскіх традыцый.
Пра непадробны інтарэс, які спарадзіла выстава, сведчыць кніга водгукаў. Геаграфія неверагодна шырокая — Аргенціна, Аўстралія, Бразілія, ЗША, Інданезія, Канада, Карэя, Кітай, Куба, Мексіка, Расія, Японія, практычна ўсе дзяржавы Еўропы. Свае водгукі пакінулі наведвальнікі з Англіі, Германіі, Італіі, Лацінскай Амерыкі, Партугаліі. На адной старонцы злучыліся радкі на беларускай, польскай, іспанскай і многіх іншых мовах. За два месяцы экспанавання выставы каля 2 мільёнаў чалавек змагло пазнаёміцца з унікальнымі мастацкімі каштоўнасцямі Беларусі ХVII—XXI стст., атрымаць уяўленне аб своеасаблівасці мясцовай іканапіснай школы.
21 мая 2016 года падчас афіцыйнага візіту ў Ватыкан выставу наведаў Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка ў суправаджэнні кардынала П’етра Параліна, Дзяржаўнага сакратара Папы Францыска. Аляксандр Лукашэнка высока ацаніў выставу і выказаў упэўненасць, што гэта толькі першы значны крок у развіцці музейнага супрацоўніцтва паміж Беларуссю і Ватыканам і за гэтай выставай з’явяцца многія іншыя цікавыя і маштабныя праекты.
Пра запатрабаванасць і цікавасць да нашага нацыянальнага мастацтва сведчыла і выстава ў Іспаніі. Кіраўніцтва музея Эль Грэка (Таледа, Іспанія) прасіла падоўжыць тэрмін экспанавання твораў на месяц з прычыны велізарнага інтарэсу да яе.
Выстава абразоў XVII—ХVIII стагоддзяў з фондаў Нацыянальнага мастацкага музея ўпершыню была прадстаўлена і ў рэгіёне Цэнтральнай і Усходняй Еўропы — у Венгрыі. Гэты праект быў паспяхова рэалізаваны ў найбуйнейшых музеях Будапешта, Сольнака і Кечкемета ў 2014 годзе.
У 2019-м у Нацыянальным музеі Ліхтэнштэйна адбылося ўрачыстае адкрыццё экспазіцыі «Іканапіс Беларусі XVII—XIX стст. з калекцыі Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь». Беларускія абразы ў Ліхтэнштэйне таксама былі паказаны ўпершыню, таму гэтую выставу можна назваць гістарычнай падзеяй. Прадстаўленыя экспанаты прадэманстравалі разнастайнасць стыляў і кірункаў беларускага абраза — ад помнікаў, якія захоўваюць візантыйскія традыцыі, да твораў перыяду росквіту нацыянальнай культуры — эпохі барока. Яны сведчылі пра своеасаблівасць нацыянальнага мастацтва і значны ўнёсак беларускага народа ў сусветную скарбніцу культурных каштоўнасцей.
У аснове кожнай выставы ляжыць шматгадовая навуковая праца, вынікам якой з’яўляюцца выданні каталогаў выстаў, лекцыі і экскурсіі ад куратараў.
Павага да нацыянальных традыцый, адкрытасць свету, забеспячэнне доступу да калекцый, гатоўнасць да супрацоўніцтва — прынцыпы, на якіх заснавана міжнародная выставачная дзейнасць музея. Усе праекты скіраваны на развіццё сувязяў паміж Беларуссю і іншымі краінамі, што адлюстроўвае міралюбівую знешнюю палітыку нашай дзяржавы.
Выставачная дзейнасць, у тым ліку на міжнародным узроўні, ажыццяўляецца музеем рознабакова — установа прадастаўляе асобныя экспанаты ці групы экспанатаў для выставачных праектаў у замежных музеях, а ў сваіх сценах знаёміць беларускіх наведвальнікаў са зборамі вядучых музеяў свету.
Любоў Сысоева