Эльвіра Загурская: Апошні час сітуацыя ва ўкраінскай культуры крыху палепшылася, і гэтаму спрыяе дзейнасць Украінскага культурнага фонду, які працуе ўсяго другі год. Укараненне культурнай палітыкі УКФ ажыццяўляецца шляхам надання грантавай падтрымкі культурным ініцыятывам, і ўжо сёлета было пададзена больш за 2000 заяў па шасці грантавых праграмах: «Ствараем інавацыйны культурны прадукт», «Знакавыя падзеі для ўкраінскай культуры», «Украінскі культурны манітор», «Узмацненне магутнасці ўкраінскага аўдыявізуальнага сектара»,«Вучоба. Абмены. Рэзідэнцыі. Дэбюты» ды «Інклюзіўнае мастацтва» (для параўнання: у 2018-м Фонд атрымаў каля 700 заяў). Экспертныя рады Фонду падтрымліваюць праекты ў сферы візуальнага, аўдыяльнага, аўдыявізуальнага, перфарматыўнага і сцэнічнага мастацтва, дызайну і моды, культурнай спадчыны, літаратуры і выдавецкай справы, культурных і крэатыўных індустрый. Дзейнасць Фонду рэгулюецца заканадаўствам Украіны, каардынуецца Міністэрствам культуры Украіны, і кіраўніцтва Фонду анансуе шмат сур’ёзных планаў на будучыню.
Ганна Ліпкоўская: Год таму ва Украіне нарэшце з’явіўся агульнанацыянальны тэатральны фестываль-прэмія «ГРА / GRA (Great Real Art)», пра чыю неабходнасць казалі ажно чвэрць стагоддзя таму. Каталізатарам выступіў нядаўна «перазагружаны» Саюз тэатральных дзеячаў. Пераможцы першага «розыгрышу» вызначаныя, у другім на сёння ўжо названы кароткі спіс з дванаццаці спектакляў. Галоўная выснова гэтых паўтара гадоў: «не Кіевам адзіным». У двух кароткіх спісах — Чарнігаў, Івана-Франкоўск, Харкаў, Мікалаеў, Адэса, Львоў, Роўна і нават Берагавы Закарпацкай вобласці. Гэта значыць, Украіна тэатр мае, тэатра — шмат. І ён розны. Андрэй Бакіраў, Дзмітрый Багамазаў, Максім Галенка, Раман Дзержыпільскі, Аксана Дзмітрыева, Стас Жыркоў, Тамара Трунова, Іван Урыўскі (па алфавіце, каб нікога не пакрыўдзіць) — рэжысёры-лідары агульнаўкраінскага працэсу. Трохі муляе пытанне: «Хто за імі?» Але гэта пакажуць толькі наступныя этапы ГРы, калі яе атрымаецца зрабіць «доўгайГРАльнай».
Дзівосная пранізлівая камедыя і дакументальная драма (праз чытку) зрабіліся бясспрэчнымі падзеямі сёлетняй кіеўскай сустрэчы ў тэатры «Колесо». Абедзве можна залучыць у чалавеказнаўства, дзе чалавек разгублены ператвараецца ў чалавека няскоранага. Сама менш пастаноўкі патрапілі выявіць праявы нацыянальнага характару падчас скрутных перамен. Адна — чынам неспасціжным. Другая — безумоўным. Абодва спектаклі — украінскія.
Натуральна, у «Звярыных гісторыях» амерыканца Дона Нігра, якую ўвасобіў Тэатр 19 з Харкава, вялося пра людзей: гратэскава, пуката, перабольшана характарна, месцамі лірычна ці саркастычна. Вельмі й вельмі. Пра мару індычкі граць на саксафоне — зняць яго з саксафоннага дрэва і хоць лапкамі, хоць дзюбай, але давесці, што не адной кукурузы прагне індычынае сэрца. У фінале артыстка Наталля Іванская, пабыўшы і Мышшу, і Папугаіхай, і Коткай, беражліва пранесла праз сцэну адпаведны музычны інструмент, увасабляючы мэту, якой вось-вось дасягне… альбо бздуру, якая ўбярэцца ў новыя падрабязнасці і дасць штуршок (ды што ўжо, кухталя) новым э-э-э... учынкам.
Адзінаццаць гісторый пра чалавечыя «Я» праз атаясамленне са «звярынаю натураю-сутнасцю» і пра звяроў, якія набраліся чалавечага ад суседзяў па планеце. Парадаксальныя драматычныя байкі Дона Нігра, што ў сваёй п’есе наследуе Эзопу, Лафантэну, Крылову і ў чымсьці нават нашаму Крапіве, прадугледжваюць процьму магчымасцяў для візуальных эфектаў, сцэнічныя джунглі і прэрыі, а то й адмысловую масоўку — віртуозна пластычных пераўвасабленняў. Мастак Аляксандр Абманаў з Тэатра 19 прыдумаў сталы-пляцоўкі нестандартных памераў і выгляду, а для артыстаў — строі-трансформеры, нешта сярэдняе паміж фракамі ды робамі з вялізнымі каўнярамі-трубамі, запінкамі-маланкамі ды штанамі-афгані. Мяняюцца толькі галаўныя ўборы ды рэквізіт, якога не так і шмат. Усю плойму індыкоў, котак, бабуінаў, лемінгаў, кароў, кажаноў і нават аднаго качкадзюба рэжысёр Ігар Ладэнка даручыў чатыром(!) артыстам, чые персанажы сумленна хочуць есці і піць, а ў прамежках пакутуюць ад кахання ды страхаў, спавядаюцца, сумняваюцца, філасофствуюць і ахвяруюць сабой — так бы мовіць, колькі разоў перакульваюць піраміду Маслоў дагары нагамі. Іх агульная пранізлівая весялосць з надрывам альбо прадчуванне страты жыцця, іх тактоўная цікаўнасць альбо брутальнае нахабства паўстаюць пекнаглядам дакладных, хоць і ўмоўных (нематэрыяльных) масак. На імгненні маскі прыўздымаюцца, каб глядзельня бачыла, як адбываецца пераўтварэнне чалавека. Вядома, не чалавека — выканаўцы ролі, а сучаснага героя на шляху да ўсведамлення, асэнсавання… выспявання. Наталля Іванская, Мікола Міхальчанка, Даніла Кузняцоў і Багдан Сіняўскі, дасціпныя маладыя артысты, іграюць свой спектакль і па-руску, і па-ўкраінску (як вымагае аўдыторыя горада Харкава), але прызнаюцца, што ці не на кожным паказе іх персанажы здатныя выкінуць новыя конікі альбо нешта вырашыць або зрабіць дзеля новай мэты…
«Звярыныя гісторыі» не проста перагукаліся, аднак нават паўсталі свайго роду запевам, уступам, пралогам да пастаноўкі артысткі і рэжысёркі, кіраўніцы «Андрэеўскага фэсту» Ірыны Клішчэўскай «Мы, Майдан» (тэатр «Колесо») паводле п’есы Надзеі Сімчыч, пераможцы конкурсу тэатральнага перакладу «Еўрадрама» (Парыж). Жанр пазначаны як Fb.doc чытанні, і як пастановачна, так і сцэнаграфічна (мастачка — Святлана Заікіна) твор падаецца досыць простым: чытка падмацаваная дзейсным відэашэрагам вядомых падзей найноўшае гісторыі з гукам (лістапад 2013 — люты 2014 гг., збіраў і рыхтаваў яго Дзяніс Драчэўскі) ды адпаведным рэквізітам (будаўнічыя каскі, самаробныя тарчы, ужываная, выкалупаная з дарогі брукаванка або шчыльна наладаваныя мяхі для завалаў). Рэквізіт канчаткова адсылае да месца і ўмоў дзеяння. Але вага гэтай простасці — нават не вобраз барыкады, а ўвасабленне супраціву несправядлівасці (ці аднаўлення справядлівасці), бо, здаецца, з месца можна зрушыць хіба каменне. Удзельнікі чытаюць тэксты, аднак толькі тыя, што пабылі ў публічнай прасторы сацыяльнай сеткі «Фэйсбук» (прыдуманых рэплік няма); пераважная бальшыня артыстаў робіць гэта з тэлефонаў і планшэтаў, і падобная драбніца моцна спрыяе сцэнічнай праўдзівасці. Падпускаецца трохі гумару, але сарказм, іронія, двухсэнсоўнасць — выключаныя. Падрабязнае пражыванне было б самай непрадуктыўнай манерай выканання, ды, натуральна, зберагчы эмацыйны нейтралітэт было немагчыма, бо мелася яшчэ адна магутная падрабязнасць: тыя, хто чытаў нам сеціўнае ліставанне, бралі ўдзел у апісаных падзеях. Таму нельга прадугледзець альбо вызначыць пэўныя акцёрскія ацэнкі, яны заўсёды розныя і часцяком непрадбачаныя (і нервовае пакусванне вуснаў, і слязіна па сціснутых сківіцах, і твар, затулены рукой). Гэты спектакль не споведзь, не выкрыццё, не дослед: ён сумленна (і адметна) дапамагае заглыбіцца ў перажыванне колішніх падзей, апынуцца сам-насам з часам, перажыць стан эмацыйнага шоку. Дарэчы, у яго адкрыты фінал — падзеі аддаліліся, але яшчэ не набылі канчатковага асэнсавання. «Тэатрам, які не страціў сумлення» назвалі кіеўскі тэатр «Колесо» крытыкі.