Вечарына атрымалася прэзентабельнай і арыстакратычнай. Для сапраўдных меламанаў — баляванне жывога гуку і акадэмічнага вакалу. Як ні дзіўна, аднак не спатрэбіліся вялікія рэжысёрскія «навароты», удзел балета ці хору. На сцэне — толькі аркестр тэатра пад кіраўніцтвам італьянца Джанлука Марчана, галоўнага запрошанага дырыжора, і дзве беларускія салісткі. Але якія! Вядомыя, славутыя, яны паспелі імкліва і літаральна ў нас на вачах пабудаваць міжнародную кар’еру, аб’ехаць дзясяткі краін і выступіць на самых знакамітых сцэнах свету — у Еўропе, Азіі, Амерыцы Паўночнай і Паўднёвай.
Нагадаю асобныя радкі іх творчых біяграфій. Анастасія Масквіна прымала ўдзел у гастролях тэатра ў Азербайджане, Бельгіі, Венгрыі, Германіі, Іспаніі, Нідэрландах, Таіландзе, Шатландыі. У 2010-м дэбютавала ў Вялікім тэатры Расіі партыяй Разалінды (аперэта «Лятучая мыш», пастаноўка Васіля Бархатава). У тым жа годзе на гэтай сцэне адбылася сусветная прэм’ера оперы Філіпа Фенелона «Вішнёвы сад», дзе яна выканала партыю Любы. Супрацоўнічае з Расійскім нацыянальным аркестрам пад кіраўніцтвам Міхаіла Плятнёва і падчас гастроляў у Японіі і Расіі спявала партыю Царэўны ў «Кашчэі Несмяротным».
Аксана Волкава з 2010 года — запрошаная салістка Вялікага тэатра Расіі і паспела выканаць на ягонай сцэне партыі Кармэн, Любашы, Фенены. З гэтай трупай спявала Вольгу ў «Анегіне» на сцэнах Лондана і Мадрыда. У 2011-м дэбютавала ў італьянскім Палерма ў партыі Лауры («Джаконда»), адкрыла сезон у тэатры Opera de Nice роляй Маргарыты ў «Асуджэнні Фаўста». Праз два гады праспявала Мадалену ў «Рыгалета» і Вольгу ў «Анегіне» ў «Метраполітэн». Пазней дадаліся дэбюты ў Ізраільскай оперы, Вялікім тэатры Жэневы, Эстонскай і Латвійскай нацыянальных операх.
Для многіх суайчыннікаў і Волкава, і Масквіна — сінонімы поспеху, бліскучага ўвасаблення захапляльных творчых задум. І адначасова перад публікай паўстаюць прыгожыя жанчыны. Прывабныя, эратычныя. З тонкімі таліямі, у шыкоўных сцэнічных уборах і з не менш шыкоўнымі аздабленнямі. Зала ў час праекта «Belcanto» аказалася паўнюткай, пры канцы захоплена ўздымалася, артыстак засыпалі кветкамі... Зоркі, оперныя дзівы — іначай і не скажаш!
Колькі думак пасля музычнай імпрэзы. Як распавядала спадарыня Волкава напярэдадні, ідэя вечарыны нарадзілася пасля сольнага канцэрта славутай расійскай спявачкі Вольгі Перацяцька, які адбыўся летась у снежні падчас Каляднага форуму. Абедзвюм нашым салісткам так спадабаліся фармат, настрой і выкананне, што вырашылі зрабіць нешта падобнае.
І Волкава, і Масквіна спяваюць многія вядучыя партыі на сцэне мінскага Опернага. Таму існаваў досыць лёгкі і просты шлях — сабраць у праекце вядомыя фрагменты музычнай класікі, даўно засвоеныя (а ў дадатак вывучаныя аркестрам). Але той, хто слухае оперу не першы і нават не пяты сезон, заўжды шукае навізну, імкнецца пашыраць уласны музычны кругагляд. Папулярныя оперныя арыі, дуэты і сцэны, якія выконваюцца часта, здараецца, надакучваюць і набіваюць аскоміну. Нездарма іх з іроніяй часам называюць «опернай папсой».
Таму можна толькі радавацца, што абедзве вакалісткі аддалі перавагу непараўнальна больш цікаваму, але і больш складанаму шляху. І абралі для свайго праекта фрагменты з твораў, якія не ідуць ці ніколі не ішлі ў нашым тэатры. Напрыклад, у італьянскім рэпертуары гэта оперы «Міньён» Амбуаза Тома, «Манон Ляско» Пучыні, «Валі» Каталані, «Адрыяна Лекуўрэр» Франчэска Чылеа, «Джаконда» Амількарэ Панк’елі. У французскім — «Самсон і Даліла» Сен-Санса, «Сафо» Шарля Гуно, «Сід» Жуля Маснэ. У чэшскай музыцы — «Русалка» Антаніна Дворжака. Некаторыя ноты давялося заказваць, а потым распісваць для інструментаў аркестра. Гэта значны кавалак працы. У выніку атрымалася цэласная праграма заходнееўрапейскай музыкі, якая спявалася на мовах арыгінала.
Кожная артыстка выканала пяць сольных арый. Былі ў канцэрце і два дуэты, першы (рамантычна-паветраная «Баркарола» з «Казак Гофмана») адкрываў праграму, а напружаны, амаль экстатычны дуэт Джаконды і Лауры з оперы Панк’елі яе закрываў. Між імі гучалі аркестравыя нумары, часцей са згаданых опер. Напрыканцы здарыліся яшчэ два бісы — арыя Лаўрэты з оперы «Джаніні Скікі» ў Масквіной і Хабанера з «Кармэн» у Волкавай. У выніку дзве гадзіны гучання. Як бы і не надта многа, але і дастаткова, каб слухач адчуў талент і яго шматграннасць.
Думаю, наўрад ці можна ўявіць у падобным праекце аднолькавыя галасы — два сапрана ці два мецца. Тады артысткі будуць іграць, як кажуць, на тэрыторыі аднаго і таго ж рэпертуару і хтосьці будзе выглядаць больш ці менш выйгрышна на фоне іншай. А тут відавочны кантраст (тэмбраў, адценняў, дыяпазонаў, настрояў, псіхалагічных станаў) ствараў дадатковую напружанасць і інтрыгу. Жаноцкасць і інфернальнасць, самаадданасць і рысы «вамп», святло і змрок.
Аднойчы мне даводзілася пісаць, што голас Анастаіі Масквіной нагадвае бляск зіхатлівых брыльянтаў. Яны для многіх недасягальныя, а таму вабяць і зачароўваюць яркай і нечаканай гульнёй сваіх промняў. Увогуле лірыка-каларатурнае сапрана звычайна ўвасабляе гераінь чулых і кранальных, рамантычных і самаахвярных, чыя істота ўслаўляе радасць жыцця і кахання. Яны, калі і гінуць у барацьбе з несправядлівым лёсам, дык усё роўна ў імя любові. Згадаем Таццяну, Лізу, Іяланту ў операх Чайкоўскага, Леанору ў «Трубадуры» і Мікаэлу ў «Кармэн», Мімі ў «Багеме», Іяланту і Аіду ў аднайменных спектаклях. Такіх жанчын хочацца абараніць, атуліць, засланіць ад жыццёвых нягод. За іх зазвычай горача перажывае глядач і закаханы герой.
Сапрана — дзень, а мецца — ноч… Голас Аксаны Волкавай нараджае зусім іншыя асацыяцыі. Яе нізкае аксамітнае мецца дыхае цемрай і ўслаўляе тайну. А таксама прыродную, неадольную моц страсці, яго невытлумачальную прывабнасць, здатную ўзняць на невядомыя вышыні, але і дашчэнту разбурыць лёс таго, хто апынуўся побач. Згадаем яе Любашу ў «Царскай нявесце», шыкоўную, заўжды эратычную Кармэн, візітоўку і самую вядомую партыю (яе Аксана праспявала ў сямнаццаці розных тэатрах, у тым ліку ў Кітаі, Расіі, Аргенціне, Латвіі і Эстоніі).
Такім жанчынам мо і спачуваеш, але адначасова застаешся насцярожаным. Іх — вольна ці міжволі — пабойваешся. Сапрана могуць пакутаваць ад інтрыг, зласлівасці, разлукі з каханым. Мецца рэдка бываюць ахвярамі. Яны не просяць, а патрабуюць. Яны (як Амнерыс) не разумеюць, чаму ім не належыць тое, што ім павінна — па праве нараджэння і сацыяльнага статусу. Гераіні, якіх увасабляе мецца, здараецца, з лёгкасцю становяцца часткай жудаснай і злавеснай інтрыгі, як Мадалена, сястра рабаўніка, у «Рыгалета», або Санетка ў «Кацярыне Ізмайлавай». Яны зробяць так, што пакутаваць будзе іншы.
На маю думку, адна з прычын фундаментальнага поспеху Волкавай у тым, што яна вельмі ўдала заняла свабодную нішу, з аднаго боку, экзатычнай красуні (згадаем надзіва натуральную Канчакоўну, Амнерыс або Кашчэеўну), з другога — «ракавой жанчыны» (Кармэн і Любаша ў спектаклях, Даліла — у канцэртных арыях).
Трапіць на мінскія спектаклі, дзе ў галоўных партыях выступаюць менавіта гэтыя зорныя салісткі, — вялікая глядацкая ўдача і эстэтычная асалода. Здараецца, яны родныя сёстры — як Таццяна Ларына і Вольга ў «Анегіне». Сяброўкі, як Ліза і Паліна ў «Пікавай даме». Прадстаўніцы розных культур, як Яраслаўна і Канчакоўна ў «Князі Ігары». Самы большы кантраст, вакальны і псіхалагічны, ствараюць у іх выкананні вобразы вольных ці міжвольных суперніц у каханні. Такія Аіда і Амнерыс у «Аідзе», а таксама Ірына і Любка ў «Сівой легендзе» (партыі спявачак у апошняй пастаноўцы адзначаныя Дзяржаўнай прэміяй Беларусі).
Гераіні-антаганісткі двойчы з’яўляліся на сцэне і ў праекце «Belcanto». Летуценнай радасцю і азоранасцю рамантычнымі пачуццямі аказалася прасякнутая ў Масквіной арыя Адрыяны Лекуўрэр, вядомай актрысы «Камедзі Франсэз». А якое каварства і прагу помсты, прыхаваныя за прыязнай усмешкай, здолела адлюстраваць Волкава ў маналогу прынцэсы дэ Буён, яе суперніцы! Лібрэта сведчыць: прынцэса перадала актрысе атручаныя фіялкі, што зрабіліся прычынай заўчаснай смерці той.
У фінале канцэрта прагучаў фрагмент з оперы «Джаконда». Як вядома, сюжэтнай асновай яго з’яўляецца твор Віктора Гюго. Напружанасць эмоцый у дуэце галоўнай гераіні, спявачкі Джаконды і Лауры, жонкі герцага, што ўзначальвае інквізіцыю, усё ўзрастала. Узаемныя абвінавачванні, відавочны канфлікт… Здагадваешся: у душы герцагіні віруюць раздражненне, нянавісць і амаль д’ябальскія сілы. У пэўны момант Лаура з такой раз’юшанасцю выправілася да Джаконды, ажно, здалося, зала прыціхла ад чакання і нават страху: што яна зробіць са сваёй суперніцай?! Заб’е?.. Знішчыць?.. Разарве на дробныя кавалачкі?.. А тая — хіба ацалее?..
Але тут у аркестры ратавальна прагучалі фінальныя акорды дуэта — і дзве гераіні, якія жывуць у Венецыі XVII стагоддзя, літаральна праз імгненне перанесліся ў стагоддзе XXI і ператварыліся ў сучасных усмешлівых спявачак. А публіка, з палёгкай выдыхнуўшы (бо ўсе засталіся жывыя і цэлыя!), узрушана заапладзіравала.
Увогуле абедзве артысткі ўмеюць здзіўляць. Магчыма, гэта сведчыць пра інтэнсіўнасць мастацкага развіцця, творчую няўрымслівасць, не раскрытыя цалкам здольнасці. Тым не менш, маючы дзве вышэйшыя адукацыі (першая ў БДУ культуры і мастацтва, спецыяльнасць «рэжысёр тэатральнага калектыву»; другая ў Акадэміі музыкі, «оперныя спевы»), Масквіна набывае цяпер яшчэ адну вышэйшую адукацыю — у Акадэміі кіравання. Аксана Волкава, запатрабаваная ў лепшых тэатрах Старога і Новага свету, заканчвае ў Акадэміі музыкі навучанне па спецыяльнасці «оперная рэжысура». Думаю, яшчэ неаднойчы здзівімся іхняй рэалізацыі ў пакуль не асвоеных жанрах і прасторах. Такімі жанчынамі — таленавітымі, разумнымі, амбітнымі — немагчыма не ганарыцца. Таму і захапляюцца. І гледачы, і тэатр, і краіна. Дый не толькі Беларусь.