У вы­ні­ку — шлях

№ 6 (435) 30.06.2019 - 30.06.2019 г

«DO NOT DISTURB ME WHEN I’M BORED» ІГА­РА ЦІ­ШЫ­НА Ў ГА­ЛЕ­РЭІ «A&V»
Не­вя­лі­кая экс­па­зі­цыя аб’ядна­ная на­звай, што апіс­вае па­сіў­ны псі­хіч­ны стан, які ха­рак­та­ры­зу­ецца ад­сут­нас­цю інта­рэ­су да лю­бой дзей­нас­ці. На­сам­рэч, сцвяр­джае аўтар, сум — да­во­лі прад­уктыў­ны пе­ры­яд, у ім кры­ецца па­ча­так но­ва­га. Пра зме­ны, сло­вы і пе­ра­мяш­чэн­ні мы раз­маў­ля­ем з Іга­рам Ці­шы­ным на яго вы­ста­ве.

На­ма­дызм — да­во­лі плён­ны стыль жыц­ця, ка­лі спра­ва ты­чыц­ца мас­тац­тва... Дзе сён­ня зна­хо­дзіц­ца ваш ста­цы­янар­ны ма­ль­берт? І якое мес­ца ся­род ва­шых бяс­кон­цых ван­дро­вак за­ймае Мінск?

 

— У мя­не ста­яць два ма­ль­бер­ты ў роз­ных га­ра­дах: адзін у Бру­се­лі, дру­гі ў Санкт-Пе­цяр­бур­гу. А Мінск раз­мяс­ціў­ся якраз па да­ро­зе па­між імі. Гэ­та па-пер­шае. А па-дру­гое, усё ж тут мае род­ныя мес­цы. І я з за­да­ва­ль­нен­нем, ка­лі ёсць маг­чы­масць, сю­ды пры­язджаю, у тым лі­ку каб зла­дзіць ці па­ўдзе­ль­ні­чаць у вы­ста­вах. Гэ­та важ­на для мя­не — ад­крыць вы­ста­ву ў Мін­ску, дый не то­ль­кі ў Мін­ску, але і ў бе­ла­рус­кіх пра­він­цый­ных га­ра­дах так­са­ма.

 

Вось вы доў­гі час жы­лі ў Бру­се­лі, і та­ды ма­ла хто ве­даў, што ад­бы­ва­ецца ў ва­шай твор­час­ці...

 

— Гэ­та быў то­ль­кі не­йкі пе­ры­яд, бо з 2010-га мы ўжо тут ста­лі экс­па­на­вац­ца, бо ра­ней бо­льш за­йма­лі­ся пра­екта­мі, якія ад­бы­ва­лі­ся там. Апош­нія га­ды ўво­гу­ле шмат да­во­дзіц­ца пе­ра­мяш­чац­ца.

 

Мес­цы, дзе вы жы­вя­це, не­як уплы­ва­юць на ва­шы тво­ры?

 

— Мне да­во­лі скла­да­на ад­ка­заць на гэ­тае пы­тан­не, тут трэ­ба па­гля­дзець на ся­бе збо­ку, а мне гэ­та зра­біць цяж­ка. Ве­ра­год­на, не­шта і ўплы­вае, але за­ле­жыць хут­чэй ад за­пы­таў роз­ных струк­тур — му­зе­яў, га­ле­рэй. У апош­ні час я ра­біў не­йкія ра­бо­ты па пры­ездзе ў той ці іншы го­рад, ад­нак то­ль­кі тое, што сам ха­цеў. І ў гэ­тым го­дзе так­са­ма ў роз­ных мес­цах бу­дзе шмат пра­цы, на­прык­лад у Рас­іі ці Сла­ва­кіі.

 

Ці ёсць у вас га­ле­рэя, якая ва­мі апя­ку­ецца?

 

— У роз­ных кра­інах роз­ныя: у Мін­ску гэ­та «A&V», дзе мы і зна­хо­дзім­ся, у Бе­ль­гіі і Ні­дэр­лан­дах так­са­ма ёсць га­ле­рэі, з які­мі я су­пра­цоў­ні­чаю.

 

Ва­ша твор­часць цэ­лас­ная і па­сля­доў­ная, але што аб­умо­ві­ла гэ­ты шлях у са­мым па­чат­ку — час па­лі­тыч­ных пе­ра­мен ці не­йкія эстэ­тыч­ныя чын­ні­кі?

 

— З на­го­ды та­го, што мая твор­часць па­сля­доў­ная і цэ­лас­ная, я б па­спра­чаў­ся...

 

Пры­нам­сі яна ла­гіч­на пры­рас­тае но­вы­мі тво­ра­мі і ідэ­ямі.

 

— Збо­ку, мо­жа, так і ві­даць. Але роз­ныя хіс­тан­ні ў мя­не бы­лі, асаб­лі­ва ў 1990-я. Ця­пер но­вы час, які па­тра­буе но­вых по­гля­даў, іншай па­зі­цыі. Та­му мяр­кую, што мая твор­часць бу­дзе мя­няц­ца. Пят­нац­цаць-двац­цаць га­доў та­му по­шу­кі свай­го шля­ху бы­лі да­во­лі ад­чу­ва­ль­ныя. А ад­штур­хоў­ваў­ся я ад улас­ных твор­чых па­трэб. Мож­на зга­даць тут ба­на­ль­ную фра­зу, маў­ляў, мас­так не па­ві­нен ра­біць тое, што пад­аба­ецца гле­да­чам, а аб­апі­рац­ца то­ль­кі на ся­бе. Па­сту­по­ва зной­дуц­ца гле­да­чы, якіх ён мо­жа за­ці­ка­віць. Усе зме­ны ад­бы­ва­лі­ся пад уплы­вам улас­ных па­мкнен­няў. Не­шта ра­біў, мне не пад­аба­ла­ся, па­чы­наў іншае. Дый ця­пер так бы­вае. Я не ма­гу ска­заць, што пры­йшоў да не­йка­га кан­чат­ко­ва­га вы­ні­ку, я ні­ко­лі ся­бе не ты­ра­жа­ваў. Трэ­ба мя­няц­ца па­ста­янна.

 

Ці ёсць мас­та­кі, за твор­час­цю якіх вы со­чы­це?

 

— Бо­льш са­чу за агу­ль­най сі­ту­ацы­яй, за тэн­дэн­цы­ямі, як яны змя­ня­юцца з ча­сам. А там ужо ўсплы­ва­юць не­йкія імё­ны. Мне сап­раў­ды цяж­ка на­зваць кан­крэт­ных аўта­раў. Ад­ной­чы за­да­лі пад­обнае пы­тан­не: яко­га мас­та­ка ты лю­біш і, каб трэ­ба бы­ло з’ехаць да­лё­ка, кні­гу пра яко­га твор­цу ты ўзяў бы з са­бой? Я та­ды ад­ка­заў, што, хут­чэй за ўсё, пры­ха­піў бы якую-не­будзь энцык­ла­пе­дыю, у якой бу­дзе шмат аўта­раў. Я люб­лю на­зі­раць за пра­цэ­сам у па­ра­ўнан­ні, за­ўва­жа­ючы не­йкія плы­ні, уз­ае­маў­плы­вы. Ці на­адва­рот — ад­роз­нен­ні.

 

Дзе тое ядро, ва­кол яко­га на­рас­тае кар­ці­на? Што мо­жа зна­хо­дзіц­ца ў па­чат­ку твор­ча­га пра­цэ­су — сло­ва, пля­ма, ці воб­раз?

 

— Усё за­ўсё­ды ад­бы­ва­ецца па-роз­на­му: бы­вае, што спа­чат­ку з’яўля­ецца сло­ва ці на­ват на­зва. І та­ды пад­час пра­цы ты да­ма­га­ешся не­йка­га вы­ні­ку, але час­цей усё да­во­дзіц­ца пе­ра­раб­ляць. І два, і тры разы. На роз­ных ста­ды­ях пра­цы твор мо­жа вы­гля­даць па-роз­на­му. З вя­лі­кі­мі кан­трас­та­мі — ад бе­ла­га да чор­на­га. Ча­сам не сло­ва і не на­зва зна­хо­дзіц­ца ў па­чат­ку, а не­йкі воб­раз, вы­ява. Твор­чы пра­цэс не­ль­га прад­ба­чыць, я пры­хі­ль­нік мас­тац­тва, якое мож­на на­зваць не­прад­ка­за­ль­ным. Ёсць аўта­ры, якіх ад­ра­зу па­зна­еш, бо іх ра­бо­ты пад­обныя, ёсць іншыя, што пра­цу­юць бо­льш спан­тан­на, бо па­ста­янна пры­слу­хоў­ва­юцца да ся­бе. І ты не за­ўсё­ды па­зна­еш твор та­ко­га мас­та­ка, і мне гэ­та пад­аба­ецца. На­прык­лад, Ёзэф Бойс ці Мар­цiн Кi­пен­бер­гер ёсць твор­ца­мі, якія не па­ўта­ра­лі­ся ў сва­іх ра­бо­тах.

 

Што да мя­не, то шмат ча­го за­ле­жыць ад ма­іх жа­дан­няў. Вось я зра­біў гэ­тую вы­ста­ву, ты­дзень та­му яшчэ ад­на пер­са­на­ль­ная экс­па­зі­цыя ад­кры­ла­ся ў Бру­се­лі. Дзве вы­ста­вы за адзін і той жа пе­ры­яд, за­раз я ха­чу, каб не­шта но­вае з’яві­ла­ся ў ма­іх пра­цах. Але што па­він­на змя­ніц­ца — не ве­даю, то­ль­кі прад­чу­ваю: іншы час на­сту­пае для мя­не, час пе­ра­ме­наў.

 

Вы ска­за­лі, што ў асно­ве тво­ра мо­жа ля­жаць сло­ва, але ці гэ­тае сло­ва за­ста­ецца вос­сю да­лей­ша­га пра­цэ­су аль­бо вы мо­жа­це яго ад­кі­нуць?

 

— Не, пер­ша­па­чат­ко­вая ідэя за­ўсё­ды за­ста­ецца, ад­нак зда­ра­ецца, што не­шта па­чы­наю ра­біць і кі­даю. Праз дзе­сяць год ма­гу вяр­нуц­ца да не­за­вер­ша­на­га тво­ра, так пра­цэс рас­цяг­ва­ецца на мно­гія га­ды.

 

«Do not disturb me when I’m bored» — так гу­чыць на­зва ва­шай вы­ста­вы. Не тур­буй­це мя­не, ка­лі мне сум­на-ля­нот­на. Вы­свят­ля­ецца, што сум — цу­доў­ны ма­тэ­ры­ял для мас­тац­тва. Як уз­нік­ла на­зва, як та­кія роз­ныя тво­ры з’ядна­лі­ся ў ад­но гэ­тым агу­ль­ным най­мен­нем?

 

— Мне пад­ало­ся, што сум мо­жа стаць пры­чы­най не­йкіх зру­шэн­няў, не аб­а­вяз­ко­ва ся­род мас­та­коў, але ў жыц­ці іншых лю­дзей. Сум мо­жа пад­штур­хнуць ча­ла­ве­ка да вы­твор­час­ці не­ча­га. Ці да тва­рэн­ня. Ча­сам гэ­та бо­льш важ­ны і знач­ны пе­ры­яд для ча­ла­ве­ка, чым ка­лі ты зна­хо­дзіш­ся ў цэн­тры бур­ных падзей. Падзеі мо­гуць мець мен­шы вы­нік, чым стан су­му. У ма­ім вы­пад­ку я маю та­кія дзі­ця­чыя ўспа­мі­ны пра пра­він­цый­нае жыц­цё, пра адзі­но­ту. І сён­ня я ду­маю, што гэ­та аб­ярну­ла­ся не­йкім па­зі­тыў­ным вы­ні­кам у по­зні пе­ры­яд.

 

Акра­мя су­му ёсць ля­но­та, з’ява, якая мо­жа быць у не­йкіх вы­пад­ках прад­ук­тыў­най і вы­ні­ко­вай.

 

Ты­по­вая кар­ці­на інтра­вер­та... Ча­му ме­на­ві­та гэ­тыя тво­ры вы саб­ра­лі пад ад­ной на­звай?

 

— Так, яны роз­ныя, з інша­га бо­ку, я так і пла­на­ваў, яны не па­він­ны вы­гля­даць ра­бо­та­мі з ад­ной се­рыі. Што іх яднае? Інфан­ты­ль­насць пры­сут­ні­чае ў не­йкіх пра­цах, у іншых — мар­кот­ныя пе­ра­жы­ван­ні і ўспа­мі­ны. З дзя­цін­ства і не то­ль­кі.

 

Вы да­во­лі шмат вы­кла­да­лі ў свой час, і дзя­ку­ючы ва­ша­му вы­клад­чыц­ка­му акты­віз­му, які вось і мя­не кры­ху за­кра­нуў у мас­тац­кай ву­чэ­ль­ні, мно­гія аўта­ры-па­чат­коў­цы вы­зна­чы­лі­ся і са­ма­арга­ні­за­ва­лі­ся. Сён­ня, з па­зі­цый ва­ша­га вы­клад­чыц­ка­га дос­ве­ду, што мож­на ска­заць пра ма­ла­дых? Ці за­пе­лен­га­ва­лі вы тут но­выя кан­цэп­ты ў но­вых твор­цаў?

 

— Ця­пер моц­на змя­ніў­ся час у па­ра­ўнан­ні з тым пе­ры­я­дам, ка­лі я вы­кла­даў у мас­тац­кай ву­чэ­ль­ні. У нас не бы­ло інтэр­нэ­ту, мы атрым­лі­ва­лі зу­сім ма­ла інфар­ма­цыі. Усё ця­пер змя­ні­ла­ся ра­ды­ка­ль­на, і для ма­ла­дых мас­та­коў ідзе ма­гут­ны па­ток інфар­ма­цыі, які не­ка­му да­па­ма­гае, не­ка­му пе­ра­шка­джае. Кштал­ту­юць іх ці не, мас­та­кі за­ўсё­ды з’яўля­лі­ся ні­бы з ні­адкуль. Але ра­ней (на­пры­кан­цы існа­ван­ня Са­вец­ка­га Са­юза) уз­ні­ка­лі не­йкія ру­хі, ці то ў ву­чы­ліш­чы, ці ў Ака­дэ­міі. Сён­ня лю­дзі ве­ль­мі раз’ядна­ныя, і я не ба­чу ні­чо­га, што б маг­ло іх аб’яднаць. Мы мо­жам на­зі­раць то­ль­кі раз­віц­цё і ўва­саб­лен­не інды­ві­ду­аль­ных асаб­лі­вас­цей та­го ці інша­га аўта­ра.

 

Шмат мас­та­коў, ма­ла ідэй?

 

— Та­кі скла­да­ны час мо­жа пры­вес­ці да раз­губ­ле­нас­ці, да стрэ­са­вых ста­наў, бо не­зра­зу­ме­ла, што ра­біць і на­вош­та. Але гэ­тая раз­губ­ле­насць, на­ват істэ­ры­ка сён­няш­ня­га ча­су, цал­кам маг­чы­ма, пры­вя­дзе да не­йка­га вы­ні­ку, да з’яўлен­ня но­вых асоб у мас­тац­тве.

 

У Па­ла­цы мас­тац­тва ве­ль­мі вя­лі­кая вы­ста­ва, якую мож­на раз­гля­даць як пан­ара­му, пэў­ны зрэз су­час­ных тэн­дэн­цый. Уба­чы­лі там не­шта но­вае?

 

— Так, я па­гля­дзеў га­лоў­ную экс­па­зі­цыю «Арт-Мін­ска», але там скла­да­на не­шта вы­дзе­ліць і скла­да­на зра­зу­мець, пра што гэ­та ўся гіс­то­рыя. З пун­кту гле­джан­ня арга­ні­за­цыі, усё маг­ло быць лепш, а так экс­па­зі­цыя на­га­да­ла мне аркестр без ды­ры­жо­ра, бо кож­ны аўтар там вы­плы­вае, як лі­чыць па­трэб­ным.

 

Дык гэ­та і ёсць тая энцык­ла­пе­дыя, пра якую вы га­ва­ры­лі...

 

— Не, гэ­та ба­зар. Энцык­ла­пе­дыю не­хта скла­дае. Але што да ма­ла­дых, то я ба­чыў на іншых вы­ста­вах ве­ль­мі ці­ка­вых аўта­раў, на­ват сту­дэн­таў, у якіх ёсць не­шта ад­мет­нае. Пан­азі­ра­ем...

Аўтар: Алеся БЕЛЯВЕЦ
рэдактар аддзела выяўленчага мастацтва