Гэта красамоўна вызначаныя сучаснікамі і нашчадкамі нацыянальна-культурныя здабыткі і грамадска-сацыяльныя каштоўнасці, якія і сёння для новага пакалення застаюцца глыбока сімвалічнымі і актуальнымі.
Сёлета, да 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Алоўнікава, святочныя імпрэзы ладзіліся ў Бабруйску, на радзіме кампазітара. Канцэрт пад назвай «Я сэрцам табе прысягаю» адбыўся ў ДМШ № 2, якая носіць яго імя, тут будучы кампазітар прайшоў першыя ступені музычнай адукацыі. Выстава-партрэт «Знакаміты зямляк» была арганізавана ў гарадской бібліятэцы імя Пушкіна. Дадам, што менавіта ў Бабруйску з 2016 года праводзіцца Рэспубліканскі конкурс юных піяністаў імя Уладзіміра Алоўнікава.
Імем кампазітара ўганараваная і мінская ДМШ № 11, якая адсвяткавала падзею акурат 16 снежня, у дзень ягонага нараджэння, у зале «Верхні горад». Прынашэннем Уладзіміру Алоўнікаву сталася і выстава «Яго песні ў сэрцах і ў памяці» Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі. Данінай павагі былому рэктару Белдзяржкансерваторыі, які пачынаў тут сваю педагагічную дзейнасць як выкладчык музычна-тэарэтычных дысцыплін, быў дацэнтам, потым з 1980 года прафесарам кафедры кампазіцыі, стаўся музычны вечар у канцэртнай зале цяпер ужо Беларускай акадэміі музыкі.
Менавіта творчы вечар, бо ў ім гучала не толькі музыка кампазітара ў выкананні вядомага піяніста, народнага артыста Беларусі, прафесара Ігара Алоўнікава, а таксама навучэнцаў Акадэміі — студэнцкага хору пад кіраўніцтвам Інэсы Бадзяка, лаўрэатаў міжнародных конкурсаў Сяргея Белазерцава (скрыпка), Анастасіі Храпіцкай (сапрана), Таццяны Кім (фартэпіяна), студэнтаў Уладзіслава Вітушкі (барытон), Паўла Прыёмкі (кантрабас), Паліны Задрэйка, Анастасіі Дубоўскай, Улады Пагуда (фартэпіяна). У ім гучаў голас аўтара легендарных твораў, самога Уладзіміра Алоўнікава і яго фартэпіяна, на якім ён выконвае ўрывак з грандыёзнай па задуме сімфоніі-араторыі «Партызанскія песні» для салістаў, хору і аркестра на вершы паэтаў-партызан. Дзякуючы дакументальнай стужцы, што дэманстравалася на пачатку канцэрта, кампазітар паўстаў перад намі як суразмоўца, які прысутнічае тут і цяпер, дзеліцца ўспамінамі і вядзе слухачоў па старонках свайго жыцця спакойна і разважліва.
Такі пачатак надаў асаблівую танальнасць усёй вечарыне. Добразычлівы тон адчуваўся і ў аповедах сына юбіляра — Ігара Алоўнікава, прысутнасць яго на сцэне ў якасці стваральніка праграмы, выканаўцы і суаўтара кампазітара. Надавалася вечарыне адценне шчырай давяральнасці, размовы нібыта з самымі блізкімі, і ва ўспамінах спевака, былога саліста нашага Тэатра оперы і балета, Міхаіла Жылюка. Кожны з твораў, абраных для канцэрта, меў сваю гісторыю аўтарскай задумы і ўвасаблення, жыццёвых вобразаў, хваляванняў, роздумаў.
Пытанне жанравых прыярытэтаў кампазітара паў-
стала дзякуючы Ігару Алоўнікаву: яго бацька добра валодаў фартэпіяна, выконваў складаныя творы, да прыкладу «Ісламей» Мілія Балакірава, але пакінуў толькі адзіны фартэпіянны цыкл «Карціны» з шасці п’ес. Згадалася і тое, што Першая даваенная сімфонія Алоўнікава была высока адзначана адразу пасля выканання. У той час аўтару споўнілася толькі 22 гады! Ноты яе не захаваліся, а пасля Другой сімфоніі, напісанай у 1948-м, ён больш не звяртаўся да гэтага жанру.
Свядома аддаваўшы перавагу песні, рамансу, харавым творам, Уладзімір Уладзіміравіч не здраджваў сабе. Партыя фартэпіяна, якое выкарыстоўваецца кампазітарам разам з іншымі інструментамі ці з голасам як акампанемент, заўсёды патрабуе ад выканаўцаў высокага прафесійнага майстэрства. Шчодры меладычны дар, песенная, вакальная прырода меласу спалучаецца з віртуознай тэхнікай інструментальнага пісьма, інструментальным мысленнем кампазітара-сімфаніста, прафесійным веданнем фартэпіяна і аркестра ва ўсім багацці яго тэмбравай палітры. Гэта можна было пачуць і падчас гучання рамансаў «Дазволь цябе любіць» у выкананні Анастасіі Храпіцкай і Анастасіі Дубоўскай, вакальных твораў «Мой милый друг», «Я люблю» ў інтэрпрэтацыі Уладзіслава Вітушкі і Паліны Задрэйка і нават акапэльнага хору «На Палессі гоман, гоман». Што тычыцца апошняга твора, то гэта рухавая, энергічная народная сцэнка, рытмічна шматпланавая, зменлівая, гульнявая стыхія якой перадаецца ў тэмбравых перагуках, рэгістравых кантрастах мужчынскіх і жаночых галасоў,
у выкарыстанні поліфанічных прыёмаў, танальных супастаўленняў, адначасова і скорагаворка,
і цудоўная натуральная замалёўка, і вокаімгненны аповед-гісторыя пра жыццё. Перад намі проста цуд! Шэдэўр харавой літаратуры.
Фальклорныя матывы ў творчасці Алоўнікава — таксама асаблівая тэма, якую нельга было абмінуць падчас канцэрта. Песенная стыхія, інтанацыйнасць, тэматызм твораў кампазітара зыходзяць з народнага меласу, яго жанравай спецыфікі, прын-
цыпаў развіцця, архітэктонікі. Таму не выпадкова знакамітая «Лясная песня» выконвалася як народная і трапіла ў «Анталогію беларускіх народных песень» Генадзя Цітовіча.
У тым выпадку, калі кампазітар абапіраецца на канкрэтныя народныя тэмы, яны незаўважна пераўтвараюцца ў аўтарскае выказванне, арганічна распрацоўваюцца і набываюць рысы паўнавартаснага арыгінальнага твора. Такім з’яўляецца, да прыкладу, позняе сачыненне Алоўнікава Песня-балада для кантрабаса і фартэпіяна, што прагучала ў канцэрце ў цудоўным выкананні Паўла Прыёмкі і Ігара Алоўнікава. Гэтая кампазіцыя ўяўляе варыяцыі на дзве народныя тэмы — старадаўнюю архаічную беларускую і яўрэйскую, яна створана аўтарам як даніна памяці Лідзіі Мухарынскай, вядомай айчыннай музыказнаўцы-фалькларысткі. У тым жа шэрагу і цудоўныя апрацоўкі чатырох беларускіх народных песень для фартэпіяна ў чатыры рукі («Ясна зараначка», «У полі яліначка», «Заінька», «Пайшоў каток у лясок»), што з’явіліся ў 1990 годзе. Прызначаныя для дзяцей, з не аб’яўленым прысвячэннем апошняй п’есы свайму чорнаму кату Люцыферу, яны былі бліскуча выкананыя Ігарам Алоўнікавым і Уладай Пагуда.
У пэўным сэнсе можна лічыць, што ў нашай Акадэміі адбыўся незвычайны аўтарскі вечар Уладзіміра Алоўнікава, бо была ўзгадана яго Першая сімфонія (яна ўпершыню сыграная на справаздачным канцэрце студэнтаў-дыпломнікаў кампазітарскага класа Васіля Залатарова 20 чэрвеня 1941 года ў Белдзяржфілармоніі), прагучалі тры п’есы з першага пасляваеннага фартэпіяннага цыкла «Карціны» (іншая назва «Заклікі»), які быў выдадзены толькі цяпер намаганнямі ДМШ мастацтваў № 11, і адбылася прэм’ера Транскрыпцыі для фартэпіяна «Перарваны вальс» Ігара Алоўнікава.
П’еса была падрыхтаваная спецыяльна да вечара памяці. Яе назва красамоўная, бо гэта ўрывак з сімфоніі-араторыі «Партызанскія песні», над якой Уладзімір Алоўнікаў працаваў у апошнія гады. Адна з частак была задумана як «Партызанскі баль» для хору аcappella. Менавіта яе ўступны раздзел прагучаў у выкананні аўтара на пачатку канцэрта падчас дэманстрацыі дакументальнай стужкі. Першае выкананне ўсяго твора як араторыі адбылося ў 1994-м на творчым вечары кампазітара, прымеркаваным да 50-годдзя перамогі ў Айчыннай вайне. Сам Алоўнікаў прызнаваўся: «Подзвіг беларускага народа — асноўная тэма маёй творчасці». Гэта канцэпцыя склалася адразу пасля заканчэння вайны. Яна знітоўвае разнажанравыя сачыненні кампазітара ад першых пасляваенных «Лясной песні», «Песні пра Брэсцкую крэпасць», якія прагучалі ў канцэрце, і сімфанічнай паэмы «Партызанская быль» праз сімфанічную сюіту «Песні міру» і сімфанічны эскіз «Куранты Брэсцкай крэпасці», творы сталага перыяду да араторыі «Партызанскія песні». Але паўсюль ён паўстае перш за ўсё апавядальнікам, які быў салдатам, ваяваў, бачыў смерць, разбурэнні… Гэта яго памяць, яго ўспаміны, дзе гераічныя вобразы, драматызм, трагедыя лесу чалавечага адлюстроўваюцца праз эпічную карціннасць панарамнага агляду, праз лірычна афарбаваную задуменнасць, паэтычную ўзвышанасць і нават усмешку.
Падчас выканання «Карагоднага напеву» і «Гумарэскі», твораў розных вобразна-эмацыянальных настрояў, напісаных для скрыпкі і фартэпіяна ў 1950-м, на экране ўзнікалі ваенныя здымкі і фота Алоўнікава, які задуменна сядзіць ля прайгравальніка і слухае пласцінку. А мне прыгадаліся радкі яго ліста з фронту, агучаныя Аляксандрам Дамарацкім у тэлепраграме «Святло далёкай зоркі»: «Наступаць будзем у тэмпе presto, а агонь з пушак будзем весці ў тэмпе allegro без паўз». І калі завяршальным акордам вечарыны гучаў хор «Радзіма, мая дарагая», думалася, што Уладзімір Алоўнікаў выканаў не толькі свой ваенны абавязак перад Радзімай і сваім народам, але і свой грамадзянскі абавязак.
Кампазітар, абаронца, настаўнік, грамадзянін… Менавіта так Уладзімір Алоўнікаў крочыў па жыцці, паслядоўна асвойваючы яе новыя «статуты». Але ж рухаючыся ўслед, кожны раз быццам наноў спасцігаеш маштаб ягонай асобы.
З цягам часу нешта забываецца, а потым неўзабаве робіцца адкрыццём, як, да прыкладу, той факт, што мелодыя легендарнай песні Алоўнікава «Радзіма, мая дарагая» доўгі час была гукамі курантаў сталічнага Галоўпаштамта. Гэты ўнікальны гадзіннік замаўчаў каля 50-ці гадоў таму. Але горад не забыўся пра свайго ганаровага грамадзяніна. Вядома, што адна з праектуемых сталічных вуліц у хуткім часе будзе назвацца імем Уладзіміра Алоўнікава.