90 хві­лін бе­ла­рус­кай ані­ма­цыі, або План вы­ка­на­ны — што да­лей?

№ 2 (431) 01.02.2019 - 23.02.2019 г

ПРА ФЕС­ТЫ­ВА­ЛІ, ПРЭ­МІІ І ВАЎ­КОЎ
Быц­цам бы і шмат, але на­сам­рэч для за­паў­нен­ня тэ­ле­ві­зій­на­га эфі­ру, на­прык­лад, гэ­та­га кан­тэн­ту хо­піць уся­го то­ль­кі на сут­кі з не­вя­лі­кім. Але гэ­та з воб­лас­ці ма­ры — ка­лі на­ша тэ­ле­ба­чан­не пе­ра­ста­не ігна­ра­ваць айчын­ныя му­ль­ці­кі. Дру­гі мо­мант: не ко­ль­кас­цю хві­лін ба­га­тая ані­ма­цыя, не­здар­ма яна су­гуч­ная з ані­май — ду­шой.

Ця­пе­раш­няя пан­ара­ма пра­акцэн­та­ва­ла не­ка­то­рыя важ­ныя мо­ман­ты на­шай ані­ма­цыі.

 

 ПРА ФЕС­ТЫ­ВА­ЛІ, ПРЭ­МІІ І ВАЎ­КОЎ

 

Фес­ты­ва­ль­ныя акцэн­ты атры­ма­лі­ся цал­кам гуч­ны­мі і пе­ра­ка­наў­чы­мі. «Ла­год­ны воўк» рэ­жы­сёр­кі На­тал­лі Да­рві­най (Хат­ке­віч) стаў сап­раў­днай падзе­яй го­да і атры­маў пе­ра­мо­гу на Мін­скім між­на­род­ным кі­на­фес­ты­ва­лі «Ліс­та­пад» у на­мі­на­цыі «Леп­шы ані­ма­цый­ны фі­льм». Кар­ці­на «Ваў­ча­нят­ка» зна­ка­мі­та­га Іга­ра Воў­ча­ка ста­ла пе­ра­мож­цай пер­шай На­цы­яна­ль­най кі­нап­рэ­міі. На­огул у кан­тэк­сце кі­нап­рэ­міі на­ша ані­ма­цыя пра­гу­ча­ла вы­раз­на і год­на: прыз за леп­шы сцэ­нар атры­маў Дзміт­рый Яку­то­віч, су­аўтар фі­ль­ма «Ба­явая ма­шы­на» рэ­жы­сёр­кі На­тал­лі Кас­цю­чэн­ка, а леп­шым мас­та­ком-па­ста­ноў­шчы­кам бы­ла пры­зна­на Ала Ма­цю­шэў­ская за пра­цу ў фі­ль­ме «Марк Ша­гал. Па­ча­так» Але­ны Пят­ке­віч. Вось та­кія на­шы хат­нія фес­ты­ва­ль­ныя зда­быт­кі. З за­меж­ны­мі да­сяг­нен­ня­мі скла­да­ней, шлях да іх то­ль­кі па­чы­на­ецца. «Ваў­ча­нят­ка» і «Ла­год­ны воўк», на­прык­лад, увай­шлі ў кон­кур­сную пра­гра­му ХХIV Ад­кры­та­га рас­ійска­га фес­ты­ва­лю ані­ма­цый­на­га кі­но, які про­йдзе ў са­ка­ві­ку ў Суз­да­лі.

 

Вя­до­мы май­стар Ігар Воў­чак зра­біў кар­ці­ну амаль пра ся­бе — улас­на, мно­гія яго фі­ль­мы ў той ці іншай сту­пе­ні аўта­бі­ягра­фіч­ныя. Для лі­рыч­най пры­па­вес­ці рэ­жы­сёр раз­ам з мас­тач­кай Га­лі­най Ра­ма­на­вай знай­шоў сво­еа­саб­лі­вую, амаль ра­ман­тыч­ную сты­ліс­ты­ку, дзе вос­трая і ад­на­ча­со­ва пяш­чот­ная шур­па­тасць ры­сак спа­лу­ча­ецца з па­лёт­най мяк­кас­цю ма­люн­ка. Ма­ла­ды Ваў­ча­нят­ка скру­ціў­ся аб­аран­кам у бяр­ло­зе ў ча­кан­ні ма­ці і ў вы­ні­ку сі­роц­тва тра­піў у дом па­ляў­ні­ча­га. Тут яго ча­ка­юць роз­ныя сус­трэ­чы з ня­ўрым­слі­вым ка­том і ла­год­ным са­ба­кам, дзе гас­па­дар у ця­ль­няш­цы мро­іць сва­ім мар­скім мі­ну­лым і тры­вае свар­лі­вую жон­ку. Па­ляў­ні­чы аб­ліч­чам не­як на­гад­вае сяб­роў са­мо­га рэ­жы­сё­ра — Але­га Бе­ла­ву­са­ва і Эду­арда На­за­ра­ва.

 

У лю­бым вы­пад­ку гэ­та ўспры­ма­ецца як вод­гук ле­ген­дар­на­га мі­ну­ла­га айчын­най ані­ма­цыі. Так і не здо­леў­шы пры­звы­ча­іцца да ўту­ль­на­га, але чу­жо­га до­му, Ваў­ча­нят­ка ўця­кае, збя­гае на пры­ро­ду, у не­вя­до­масць, на­сус­трач во­лі і ўзы­хо­дзя­ча­му со­нцу. Са­ма ідэя стуж­кі, зня­тай па ка­рот­кім апо­ве­дзе Яўге­на Ча­ру­шы­на, пе­рад­ае дух і све­та­адчу­ван­не па­ка­лен­ня пе­ры­яду рос­кві­ту айчын­най ані­ма­цыі і не­ўтай­ма­ва­ную во­лю да сва­бод­на­га аўтар­ска­га са­ма­вы­яўлен­ня. Ад­сут­насць тэк­сту і якіх-не­будзь вер­ба­ль­ных пад­ка­зак для гле­да­ча над­ае пры­па­вес­ці суб’ектыў­на-аса­біс­ты ха­рак­тар і пра­сто­ру для раз­ва­жан­ня.

 

Акту­аль­ны­мі за­ста­юцца фа­льк­лор­ныя ма­ты­вы і пер­са­на­жы, якія да­юць до­сыць вя­лі­кі пра­стор для сю­жэ­таў, для фар­ма­ван­ня і на­ват па­ра­дзі­ра­ван­ня ку­ль­тур­ных ко­даў. Кар­ці­на «Ла­год­ны воўк» На­тал­лі Да­рві­най (Хат­ке­віч) за­хап­ляе сты­хі­яй бе­ла­рус­кай мо­вы, гу­ма­рам і ві­зу­аль­ны­мі пад­ра­бяз­нас­ця­мі. Яна ча­роў­ная і па­цеш­ная па сю­жэ­це: тут дзя­ку­ючы аўтар­цы сцэ­на­рыя Але­не Мас­ла і рэ­жы­сёр­скай інтэр­прэ­та­цыі пе­ра­йнач­ва­ецца бе­ла­рус­кая каз­ка пра зло­га ваў­ка, які з га­лод­на­га ста­но­віц­ца ла­год­ным. Не­як раз ма­ле­нь­кі ба­ран­чык вы­ра­та­ваў ваў­ка, што за­храс у гур­бе, а по­тым рас­таў пе­рад сі­лай да­бра і лю­бо­ві. На­рэш­це пе­ра­маг­ло сяб­роў­ства: ба­ба звя­за­ла ваў­ку пры­го­жы цёп­лы ша­лік, а ён па­час­та­ваў су­се­дзяў рэ­штка­мі мё­ду і змя­ніў на сва­ім до­ме над­піс «Га­лод­ны воўк» на «Ла­год­ны воўк».

 

Па сут­нас­ці, дзве гэ­тыя стуж­кі па­зна­чы­лі мір­нае су­існа­ван­не і інтэг­ра­цыю аўтар­ска­га і ма­са­ва­га кі­но. І кож­ная з іх здо­ль­ная мець шы­ро­кую аўды­то­рыю.

 

 КУРС НА СЕ­РЫ­ЯЛЫ

 

Яшчэ адзін важ­ны і ві­да­воч­ны мо­мант — бе­ла­рус­кая ані­ма­цыя пе­ра­хо­дзіць на се­ры­яль­ны прад­укт. Так ро­біц­ца чар­го­вы крок да по­ўна­мет­раж­на­га фі­ль­ма. Гэ­тае ве­ль­мі да­ра­гое за­да­ва­ль­нен­не за­пат­ра­буе ад сту­дыі сур’ёзных стра­тэ­гіч­ных зру­хаў: не то­ль­кі важ­кай вы­твор­ча-тэх­ніч­най ба­зы, але і цэ­ла­га кор­пу­са пра­фе­сі­яна­лаў. Ся­род іх па­трэб­ныя і ўсім вя­до­мыя кла­сі­кі-энту­зі­ясты, якія звык­ла лю­бяць свой дом пад на­звай «Сту­дыя», і вя­лі­кая ма­са су­пра­цоў­ні­каў шы­ро­ка­га ко­ла.

 

На­сам­рэч се­ры­яль­нае жыц­цё па­чы­на­ла­ся па­сту­по­ва і не­вы­пад­ко­ва. Па­чат­кам ства­рэн­ня сво­еа­саб­лі­ва­га се­ры­яла пра зна­ка­мі­тых дзея­чаў бе­ла­рус­кай ку­ль­ту­ры стаў «Марк Ша­гал. Па­ча­так» рэ­жы­сёр­кі Але­ны Пят­ке­віч і мас­тач­кі-па­ста­ноў­шчы­цы Алы Ма­цю­шэў­скай. Фі­льм «Май­стар во­ль­ных мас­тац­тваў», зня­ты ў 2018 го­дзе, пра­цяг­нуў гэ­тую се­рыю. Ця­пер Але­на Пят­ке­віч пра­цуе над стуж­кай пра Мак­сі­ма Баг­да­но­ві­ча — так мо­жа ад­быц­ца цыкл пад умоў­най на­звай «Жыц­цё вы­біт­ных лю­дзей», дзе жанр бі­ягра­фіч­на­га фі­ль­ма асэн­са­ва­ны ў ары­гі­на­ль­ным аўтар­скім клю­чы. Па сут­нас­ці, га­вор­ка ідзе пра па­сту­по­вае фар­ма­ван­не цык­лу кар­цін у жан­ры «эма­цый­най бі­ягра­фіі» — гэ­та вы­раз­нае і ёміс­тае азна­чэн­не на­ле­жыць Іры­не Ка­дзю­ко­вай, якая са­ма пра­цуе над фі­ль­мам пра Да­нтэ Аліг’еры. Вось та­кія маш­та­бы мыс­лен­ня на­шых ані­ма­та­раў!

 

Кар­ці­на «Ма­гістр во­ль­ных мас­тац­тваў» па­кі­дае ўра­жан­не аўтар­скай вер­сіі лё­су сус­вет­на вя­до­ма­га ву­чо­на­га і асвет­ні­ка Фран­цыс­ка Ска­ры­ны. Рэ­жы­сёр­ка да­ўно акрэс­лі­ла сваё мес­ца ў бе­ла­рус­кай і еўра­пей­скай ані­ма­цыі. Ма­гіч­на за­ча­роў­вае ўжо па­ча­так фі­ль­ма: ві­хор снеж­най бу­ры ахоп­лі­вае ка­рэ­ту, у якой едзе Ска­ры­на, — яго вы­клі­ка­лі ля­чыць да­чку ві­лен­ска­га бур­га­міс­тра. Да­лей эскіз­на прад­стаў­ле­ны мес­цы зна­хо­джан­ня Ска­ры­ны — По­лацк, Ві­ль­ня, Пад­уя, Пра­га, гле­да­чам ча­сам на­ват скла­да­на ары­ента­вац­ца ў пун­кцір­ных аб­ры­сах зна­ка­мі­тых га­ра­доў, асвя­чо­ных імем Ска­ры­ны. Мне, на­прык­лад, не ха­пі­ла аб­ліч­ча май­го лю­бі­ма­га По­лац­ка — ра­дзі­мы Ска­ры­ны. За­тое вы­раз­на бач­ныя асо­бы ма­гіс­тра, яго ка­ха­най Мар­га­ры­ты і іх дзі­ця­ці, якія сар­дэч­на вы­пі­са­ныя ў ду­ху рэ­не­сан­сна­га жы­ва­пі­су.

 

Стро­га­му і мі­ні­ма­ліс­тыч­на­му аб­ліч­чу Ска­ры­ны кан­трас­туе воб­раз яго су­раз­моў­цы і сво­еа­саб­лі­ва­га аlter ego: па­во­ль­ны леў рас­кош­на­га за­ла­ціс­та­га ко­ле­ру па-цар­ску кро­чыць па ня­бес­на-бла­кіт­ным фо­не, як быц­цам сы­шоў­шы з гра­вюр по­ла­цка­га кні­гад­ру­ка­ра і зда­быў­шы сваё ка­ля­ро­вае ха­рас­тво. Ме­на­ві­та з ім, у ду­ху ка­тэ­хі­зі­са, вя­дзе свае па­во­ль­ныя ды­яло­гі сам ма­гістр во­ль­ных на­вук. Сім­вал іль­ва між­во­лі вы­клі­кае ў па­мя­ці та­кія іпас­та­сі бяз­меж­на­га та­лен­ту Фран­цыс­ка Ска­ры­ны, як па­эта і мас­та­ка, астро­ла­га і алхі­мі­ка. У эпо­ху Рэ­не­сан­су ён услед за Альб­рэх­там Дзю­рэ­рам акту­алі­за­ваў шмат­гран­ную сім­во­лі­ку льва не то­ль­кі як но­сь­бі­та го­на­ру і ад­ва­гі, але і як эмбле­му цар­скай год­нас­ці Хрыс­та, схі­ль­нас­ці да адзі­но­ты і су­зі­ран­ня. Да та­го ж ску­льп­тур­ная вы­ява льва з’яўля­ецца сім­ва­лам Ве­не­цыі і ўпры­гож­вае парт­ал Пад­уан­ска­га ўні­вер­сі­тэ­та — ме­на­ві­та там ву­чыў­ся Ска­ры­на. Ма­ла та­го, леў пер­са­ні­фі­куе са­мо со­нца, а сус­вет­на вя­до­мы знак Ска­ры­ны — гэ­та со­нца, якое па­глы­нае ме­сяц. Але­на Пят­ке­віч вы­сту­пі­ла сап­раў­днай да­след­чы­цай твор­час­ці Ска­ры­ны, але не за­гру­ваш­чва­ла фі­льм сва­імі по­шу­ка­мі.

 

Цёп­лы за­кад­ра­вы го­лас Аляк­сан­дра Тка­чон­ка не­на­вяз­лі­ва па­зна­чае асноў­ныя мо­ман­ты бі­ягра­фіі зна­ка­мі­та­га бе­ла­ру­са, а му­зы­ка Соф’і Пят­ке­віч сты­ліс­тыч­на да­клад­на і гар­ма­ніч­на су­пра­ва­джае апа­вя­дан­не пра дра­ма­тыч­нае жыц­цё Ска­ры­ны. Па вы­яўлен­чым сты­лі стуж­ка ня­яркая і да­во­лі сціп­лая, але пе­ры­ядыч­на ўспых­вае свя­точ­ны­мі ко­ле­ра­мі — ка­лі Ска­ры­на гу­та­рыць з іль­вом, ка­му­ні­куе з Мар­га­ры­тай. Гэ­та «за­ла­тыя» мо­ман­ты бліс­ку­чай бі­ягра­фіі, звя­за­ныя з веч­нас­цю і лю­боў­ю. Та­ко­га ро­ду фі­ль­мы вы­клі­ка­юць ці­ка­васць гле­да­чоў да кніж­най ку­ль­ту­ры і сха­ва­ных у ёй скар­баў.

 

Се­ры­яль­ны век­тар уклю­чае і фан­тас­тыч­ныя, пры­ду­ма­ныя аўта­ра­мі пер­са­на­жы. Тут не­ль­га не ад­даць на­леж­нае не­вы­чэр­пнай фан­та­зіі Аляк­сан­дра Лен­кі­на, ства­ра­ль­ні­ка воб­ра­за Тош­кі-бу­ль­бы — аб­са­лют­на­га рэ­кар­дсме­на ў ад­люс­тра­ван­ні бе­ла­рус­кай мен­та­ль­нас­ці. Та­ко­га ро­ду «бу­ль­ба-ге­роі» па­він­ны быць на­рас­хват — у рэ­клам­шчы­каў, пі­яршчы­каў, мар­ке­то­ла­гаў роз­на­га кштал­ту. На жаль, у нас гэ­тыя пра­цэ­сы за­над­та за­па­во­ле­ныя. Між тым у фі­ль­ме «Тош­ка спя­ша­ецца на да­па­мо­гу» пры­го­ды сме­лай бу­ль­бі­ны звя­за­ны з пе­ра­мо­гай над стра­шэн­най мя­дзвед­кай — га­лоў­ным во­ра­гам ага­род­ні­каў і са­да­во­даў. Мя­дзвед­ка вы­рас­тае да трох­га­ло­вай па­чва­ры, амаль да зна­ка­мі­та­га Змея Га­ры­ны­ча. Ня­стом­ны Тош­ка і яго дзя­ду­ля зма­га­юцца не­звы­чай­ным спо­са­бам: яны бя­руць во­ра­га ад­ва­гай і... сме­хам. Пад уплы­вам гэ­тай не­ча­ка­най зброі га­ло­вы Змея-мя­дзвед­кі аб­рас­та­юць пя­лёс­тка­мі-кве­тач­ка­мі, а са­ма мя­дзвед­ка губ­ляе агрэ­сію і ро­біц­ца бяс­крыў­днай істо­тай. Ло­гі­ка пе­ра­тва­рэн­няў злас­лі­вай мя­дзвед­кі ў сціп­ла­га лю­ці­ка не зу­сім зра­зу­ме­лая, але вя­сё­лая му­зы­ка і ра­дасць ге­ро­яў ра­ту­юць ста­но­віш­ча. Усе за­да­во­ле­ныя, усім доб­ра. І ўсё ж уз­ро­вень та­ко­га ро­ду «хут­кіх» се­ры­ялаў, на мой по­гляд, ка­ра­ніц­ца не сто­ль­кі ў якас­ці ані­ма­цыі, ко­ль­кі ў доб­ра пра­пі­са­ных гіс­то­ры­ях, у ма­ты­ва­цыі ўчын­каў ге­ро­яў і смеш­ных ды­яло­гах.

 

 ЗА­БАЎ­ЛЯ­ЛЬ­НЫЯ І НА­ВУ­ЧА­ЛЬ­НЫЯ АКЦЭН­ТЫ

 

У но­вым для кі­нас­ту­дыі фар­ма­це зды­ма­ецца пер­шы по­ўна­мет­раж­ны ані­ма­цый­ны мю­зікл «Зор­кі сё­ма­га не­ба», які мо­жа стаць сап­раў­дным блок­бас­та­рам. Гэ­тая стуж­ка ўраж­вае ба­гац­цем ві­зу­аль­ных эфек­таў, інфар­ма­цый­най на­сы­ча­нас­цю кож­на­га кад­ра, мнос­твам му­зыч­ных ну­ма­роў і пе­сен­ных ме­ло­дый, на­пі­са­ных вя­до­мым бе­ла­рус­кім кам­па­зі­та­рам Ле­ані­дам Шы­ры­ным. У час­тцы пад на­звай «Не­бяс­печ­ныя сус­трэ­чы» пра­цяг­ва­юцца пры­го­ды аб­ая­ль­на­га хлоп­чы­ка Са­шы, пры­ваб­най ля­ль­кі Элі і аван­тур­на­га ка­та Мур­мо­та. Яны трап­ля­юць у Цар­ства ля­но­ты, дзе Ба­юшка спя­вае ка­лы­хан­ку і ўга­няе іх у спяч­ку. Іншыя пер­са­на­жы існу­юць у амаль бес­па­вет­ра­най пра­сто­ры, без на­сы­ча­ных фо­наў. Сю­жэт фі­ль­ма ў тым, што та­ле­на­ві­ты на­ву­ко­вец вы­на­хо­дзіць су­пер­камп’ютар, які па­ві­нен зра­біць усіх лю­дзей су­пер­шчас­лі­вы­мі. Ад­нак злыя сі­лы пе­ра­шка­джа­юць гэ­та­му, за­ся­ля­ючы ня­бё­сы дрэн­ны­мі зор­ка­мі, што ўва­саб­ля­юць сла­бас­ці ча­ла­ве­ка — ад Сы­ту­хі да Лю­леч­кі, ад Стра­ху да На­глю­кі. Але зна­хо­дзіц­ца ад­важ­ны хлоп­чык, га­то­вы ўсту­піць у бой з па­скуд­ствам, а з сё­ма­га не­ба, дзе жы­вуць сап­раў­дныя зор­кі, спус­ка­юцца феі. Ідэя кар­ці­ны за­сна­ва­на на зба­вен­ні лю­дзей ад за­мба­ван­ня. Хо­чац­ца спа­чу­ваць дзяў­чын­цы і яе сяб­рам, ды не­як не па­спя­ва­еш за хут­кай ча­ра­дой змен­лі­вых воб­ра­заў. Тым не менш фі­льм па­зна­чыў ад­ну з акту­аль­ных тэн­дэн­цый му­льт­фі­ль­ма: экшн, дзе актыў­на пра­цу­юць ды­на­міч­нае дзея­нне і ман­таж­нае па­ска­рэн­не. Маг­чы­ма, ма­ле­нь­кія гле­да­чы здо­ле­юць пра­рвац­ца праз агрэ­сіў­ную ві­зу­аль­ную сты­ліс­ты­ку і спас­ціг­нуць сэнс каз­кі Ге­на­дзя Да­вы­дзь­кі.

 

Се­ры­яль­ны фар­мат пра­цяг­ва­юць фі­ль­мы асвет­ніц­ка-на­ву­ча­ль­най на­кі­ра­ва­нас­ці, якія рыф­му­юцца на­ват па сва­іх на­звах: «За­йма­ль­ная азбу­ка» (з се­рыі «Бе­ла­рус­кая азбу­ка») і «Вы­кра­дан­не ў гос­ці» (з се­рыі «Азбу­ка не­бяс­пек»). Зда­ва­ла­ся б, ме­на­ві­та та­кія пра­екты па­трэб­ны ўста­но­вам ад­ука­цыі са­ма­га шы­ро­ка­га про­фі­лю — ад дзі­ця­чых сад­коў да ся­рэд­ніх школ. Сап­раў­ды, «Бе­ла­рус­кая азбу­ка» па сва­ёй сут­нас­ці з’яўля­ецца кі­на­бук­ва­ром, дзе ўсе лі­та­ры па­ка­за­ны ў жы­вых ма­люн­ках. Эста­фе­ту вы­біт­на­га рэ­жы­сё­ра і ані­ма­та­ра Ула­дзі­мі­ра Пят­ке­ві­ча ўда­ла пад­ха­пі­ла і пра­цяг­ну­ла та­ле­на­ві­тая Іры­на Та­ра­са­ва. Мяк­кім гу­ма­рам і лю­боў­ю да род­най мо­вы пра­ця­тыя ўсе мік­ра­сю­жэ­ты гэ­тай за­йма­ль­най азбу­кі. Кі­на­с­ту­дыя за­раз па­спя­хо­ва пра­соў­вае гэ­ты пра­ект су­мес­на з Мі­ніс­тэр­ствам ад­ука­цыі Бе­ла­ру­сі.

 

У сваю чар­гу, «Азбу­ка не­бяс­пек» рэ­жы­сёр­кі Тац­ця­ны Куб­ліц­кай па­бу­да­ва­на на вер­шах Андрэя Смя­та­ні­на, не за­ўсё­ды ўда­лых па рыф­мах і на­кі­ра­ва­ных на за­сця­ро­гу дзя­цей ад мнос­тва не­бяс­пек. У гэ­тым цык­ле скраз­ны­мі пер­са­на­жа­мі вы­сту­па­юць да­ма­віч­кі з не­звы­чай­ны­мі імё­на­мі Ча­ру­ша і Ба­ку­ня (аўтар­ка сцэ­на­рыя Ры­та Шаг­рай). Яны на­гад­ва­юць со­неч­ныя ша­ры­кі, якія жы­вуць з дзя­ду­лем ва ўту­ль­ным до­ме. Злая Граз­ну­ля, што жы­ве па су­сед­ству, кра­дзе да­ма­віч­коў, і яны трап­ля­юць у пра­сто­ру яе не­даг­ле­джа­на­га до­ма, дзе ўсю­ды пад­пі­ль­ноў­ва­юць не­бяс­пе­кі: не­зна­ёмцы, плі­та, агонь. Ма­лыя не губ­ля­юцца, хут­ка на­во­дзяць па­ра­дак і раз­ам з Граз­ну­ляй п’юць гар­ба­ту з пі­ра­гом. Ма­раль про­стая: на кож­ным кро­ку нас пад­пі­ль­ноў­ва­юць не­бяс­пе­кі. На­огул жыць не­бяс­печ­на. Вы­хад з гэ­тай сум­неў­най па сэн­се за­да­чы аўта­ры зна­хо­дзяць дзя­ку­ючы гу­ма­ру і вя­сё­лай му­зы­цы, якую скла­ла Але­на Атраш­ке­віч, а пес­ню пра да­ма­віч­коў на­пі­саў Ле­анід Шы­рын на тэк­сты Але­ны Ту­ра­вай. Не стам­ля­юся па­ўта­раць, што Тац­ця­на Куб­ліц­кая, як ніх­то з бе­ла­рус­кіх рэ­жы­сё­раў, умее пра­ца­ваць з са­май скла­да­най і ка­са­вай аўды­то­ры­яй 0+. Яе ма­лю­нак за­ўсё­ды чыс­ты і доб­ры, а га­лоў­ныя пер­са­на­жы быц­цам вы­пра­ме­нь­ва­юць ззян­не. Фі­ль­мы Куб­ліц­кай так і про­сяц­ца на ста­рон­кі кні­гі-пе­ра­клад­кі — на­сто­ль­кі яны пра­сяк­ну­тыя сты­ліс­ты­кай і ду­хам кніж­най гра­фі­кі, тра­ды­цыі якой важ­ныя для бе­ла­рус­кай ані­ма­цыі.

 

 ТЭХ­НІ­КА І ДУ­ША

 

Што ты­чыц­ца тэх­ні­кі, то бе­ла­рус­кія ані­ма­та­ры тра­ды­цый­на пра­цу­юць у кла­січ­най ігра­вой і камп’ютар­най пе­ра­клад­цы, ма­ля­ва­най і змя­ша­най ані­ма­цыі. Та­му фі­льм «Як Сі­ня­чок да со­нца лё­таў» На­тал­лі Кас­цю­чэн­ка і мас­та­ка-па­ста­ноў­шчы­ка Кан­стан­ці­на Кас­цю­чэн­кі ўра­зіў аб’ёмнай і рэ­ль­ефнай фак­ту­рай плас­ты­лі­ну. На жаль, стра­ча­на моц­ная тра­ды­цыя аб’ёмнай ля­леч­най ані­ма­цыі, якая вы­лу­ча­ла стуж­кі На­тал­лі Лось, Яўге­на Лар­чан­кі ды іншых бліс­ку­чых бе­ла­рус­кіх ля­леч­ні­каў. Ма­ла­ды Рус­лан Сін­ке­віч зняў у тэх­ні­цы плас­ты­лі­ну мік­ра­сю­жэт у цык­ле «Апо­весць мі­ну­лых га­доў». Да та­кой фак­ту­ры так і хо­чац­ца да­кра­нуц­ца ру­кой. Сі­ня­чок (сі­ніч­ка) па­ка­за­ны тут як сме­лая птуш­ка, што ля­ціць да со­нца ў по­шу­ках агню. Аб­па­ле­най істо­це іншыя птуш­кі, акра­мя пра­гнай со­вы, ад­да­юць па пя­рын­цы на пту­шы­ны ўбор. Не­вя­лі­кая каз­ка пе­ра­тва­ра­ецца ў пры­па­весць пра сі­лу во­лі і ад­ва­гу, а па сут­нас­ці пра інды­ві­ду­аль­ны ўчы­нак.

 

Ця­пе­раш­няя ані­ма­цыя па­зна­чы­ла сваю шмат­век­тар­насць. Раз­ам з па­зна­ва­ль­на-на­ву­ча­ль­ным кі­но існуе аўтар­скі, фес­ты­ва­ль­ны сег­мент. Ад­нак і мэй­нстрым дык­туе свае пра­вы: ідзе сус­трэч­ны рух роз­ных на­прам­каў ані­ма­цыі. Гэ­та вы­яві­ла­ся ў вы­твор­час­ці се­ры­яль­най / цык­ла­вой прад­ук­цыі за­баў­ля­ль­на-ку­ль­ту­ра­ла­гіч­най тэ­ма­ты­кі.

 

Звык­лы ані­ма­ліс­тыч­ны ўхіл па­сту­по­ва ўраў­на­важ­ва­ецца антра­па­ла­гіч­ным, фа­льк­лор­ныя каз­кі пра жы­вёл да­паў­ня­юцца бі­ягра­фіч­ны­мі стуж­ка­мі і пры­па­вес­ця­мі. Улас­на, пры­па­вес­ці за­ўсё­ды бы­лі ад­ным з клю­ча­вых жан­раў аўтар­скай ані­ма­цыі. Па сут­нас­ці, фа­льк­лор­ную асно­ву мае то­ль­кі фі­льм пра сме­лую сі­ніч­ку, а на­род­на-ка­зач­ны сю­жэт пе­ра­асэн­са­ва­ны ў стуж­цы пра ваў­ка. На­пэў­на, па­чы­нае да­мі­на­ваць не фа­льк­лор­ная, а аўтар­ская каз­ка.

 

Важ­на і тое, што да пра­цэ­су ства­рэн­ня ані­ма­цый­на­га кі­но да­лу­ча­юцца но­выя аўта­ры сцэ­на­ры­яў — спра­ва ані­ма­цыі пер­ша­па­чат­ко­ва ня­ўдзяч­ная, але вы­са­ка­род­ная. Сцэ­на­рыс­там ані­ма­цыі трэ­ба на­ра­дзіц­ца або вы­спя­ваць у ад­па­вед­ным ася­род­дзі — та­кая скла­да­ная спе­цы­фі­ка гэ­та­га мас­тац­тва з яго воб­раз­на-сю­жэт­ны­мі ме­та­мар­фо­за­мі. Вя­до­ма, та­кія та­ле­на­ві­тыя сцэ­на­рыс­ты, як Дзміт­рый Яку­то­віч, — сап­раў­дны пад­ару­нак для ані­ма­та­раў, таксама сён­ня на­бі­ра­юць пра­фе­сій­ную ва­гу Ры­та Шаг­рай і Але­на Мас­ла.

 

Але ёсць ад­чу­ван­не не­ка­то­рай іза­ля­ва­нас­ці на­шай ані­ма­цыі ад су­час­нас­ці. Сап­раў­ды, ані­ма­цыя — гэ­та асаб­лі­вы свет, звы­чай­на з ка­зач­ны­мі акцэн­та­мі, з не­йкім За­люс­троў­ем, дзе зру­ша­ныя ка­арды­на­ты пра­сто­ры і ча­су. Але ка­зач­насць, якая ча­сам рыф­му­ецца з пан­яццем эска­піз­му, вы­зна­чае пэў­ны сы­ход ад рэ­аль­ных пра­блем у ма­ры. Наш час про­сіць но­вых экран­ных фор­маў яго ад­люс­тра­ван­ня. Раз­ам з тым за­ло­гам існа­ван­ня і рос­ту па­тэн­цы­ялу ані­мы/ду­шы за­ста­ецца аб­вос­тра­нае жыц­ця­люб­ства ані­ма­та­раў, іх асаб­лі­выя па­чуц­ці сяб­роў­ства і сум­лен­ня. Бо зды­маць му­льт­фі­ль­мы мо­гуць то­ль­кі лю­дзі з па­зі­тыў­ным ду­хам і на­стро­ем на ства­рэн­не. 90 хві­лін ані­ма­цыі — гэ­та да­стат­ко­ва вя­лі­кі час і во­ль­ная пра­сто­ра для ўсве­дам­лен­ня сва­ёй куль­­тур­най мі­сіі ды інта­рэ­саў сва­іх гле­да­чоў.

Антаніна Карпілава