Пес­ні клі­чуць у «Lito»

Якая пры­чы­на зму­сі­ла ця­бе зво­ль­ніц­ца з Бел­дзяр­жфі­лар­мо­ніі?

— Шчы­ра ка­жу­чы, сы­хо­дзіць не імкнуў­ся. Я атры­маў сты­пен­дыю «Gaudi Polonia» Мі­ніс­тэр­ства ку­ль­ту­ры Поль­шчы і спра­ба­ваў да­мо­віц­ца ў фі­лар­мо­ніі, што не­ўза­ба­ве вяр­ну­ся ў Мінск і па-ра­ней­ша­му бу­ду пра­ца­ваць у шта­це. І спа­чат­ку мне да­зво­лі­лі ад­сут­ні­чаць не­ка­то­ры час, ад­нак па­зней усё ж па­пра­сі­лі зво­ль­ніц­ца. Та­ды ў лю­тым 2018 го­да я з’е­хаў у Поль­шчу, дзе пра­быў да кан­ца лі­пе­ня. Сты­пен­дыя «Gaudi Polonia» да­па­ма­гае ма­ла­дым твор­цам, у асноў­ным з Бе­ла­ру­сі і Укра­іны, рэ­алі­за­ваць свае пра­екты ў га­лі­не му­зы­кі, кі­но, ды­зай­ну, лі­та­ра­ту­ры і г.д. Ле­тась сты­пен­дыі пры­зна­чы­лі ся­мі бе­ла­ру­сам. Шмат у чым пра­ца ў Поль­шчы за­ле­жыць ад аб­ра­най тэ­мы, за­кла­дзе­най у тва­ім пра­екце, і ад ку­ра­та­ра. У мя­не быў прад­ума­ны пра­ект, звя­за­ны з фа­льк­ло­рам: гэ­та экс­пе­ды­цыі, на­вед­ван­ні фес­ты­ва­ляў, зна­ёмства з фо­на­архі­ва­мі, пра­слух­ван­не поль­ска­га фа­льк­ло­ру і яго­ны ана­ліз. Ма­ім ку­ра­та­рам стаў вя­до­мы поль­скі му­зы­ко­лаг Пётр Да­йліх. Ён мне ве­ль­мі да­па­ма­гаў, пад­каз­ваў, якія фес­ты­ва­лі вар­та на­ве­даць, што слу­хаць. Я ў асноў­ным ездзіў на ла­ка­ль­ныя фес­ты­ва­лі, што за­йма­юцца то­ль­кі тра­ды­цый­най му­зы­кай. І ўсе гэ­тыя фэс­ты мне надзвы­чай спа­да­ба­лі­ся. Там усё бы­ло чэс­на: ані­якіх не­зра­зу­ме­лых «са­ля­нак», дзіў­ных стро­яў, ані­якіх, са­мо са­бой, фа­наг­рам.

Дзя­ку­ючы ка­му аль­бо ча­му атры­ма­ла­ся за­пі­саць аль­бом «Lito» ў Вар­ша­ве?

— Дзя­ку­ючы краў­дфан­дын­гу. Раз­ам з му­зы­ка­мі мы вы­ра­шы­лі за­пі­саць аль­бом у су­р’ёз­най сту­дыі з тым, каб па­спра­ба­ваць па­пра­ца­ваць у якас­на іншых умо­вах. Зна­хо­дзя­чы­ся ў Поль­шчы, я за­ймаў­ся і гэ­тай спра­вай як час­ткай май­го агу­ль­на­га пра­екта. У тым лі­ку ха­це­ла­ся за­пра­сіць на за­піс і поль­скіх му­зы­каў, не то­ль­кі Vuraj. Час­тко­ва тое атры­ма­ла­ся: мы пра­ца­ва­лі з Ка­ра­лі­най Ма­туш­ке­віч, з якой бы­лі за­пі­са­ныя тры кам­па­зі­цыі з удзе­лам тра­ды­цый­ных поль­скіх інстру­мен­таў.

Атрым­лі­ва­ецца, Vuraj упер­шы­ню пра­ца­ваў у кла­січ­най ана­ла­га­вай сту­дыі. А ў чым яе асаб­лі­вас­ці?

— Га­лоў­ная асаб­лі­васць — гэ­та тое, што му­зы­ка за­піс­ва­ла­ся на стуж­ку, а не на камп’ютар. Сап­раў­дная япон­ская апа­ра­ту­ра, і гу­ка­рэ­жы­сёр То­маш Ра­гу­ла, гас­па­дар сту­дыі «TR», звяр­таў на­шую ўва­гу: ме­на­ві­та ў та­кіх умо­вах за­піс­ва­лі­ся са­мыя-са­мыя вя­до­мыя вы­ка­наў­цы. Яшчэ ён ка­заў, што не­абход­на па­ву­чыц­ца пра­ца­ваць на та­кой апа­ра­ту­ры, бо за­пі­сац­ца на кам­п’ю­тар мож­на дзе за­ў­год­на. І на­сам­рэч: у гэ­тай сту­дыі мы су­тык­ну­лі­ся з сап­раў­днай пра­цай, ка­лі не­абход­на бы­ло пра­йграць тую ці іншую кам­па­зі­цыю ад па­чат­ку і да кан­ца. Па пер­шым ча­се, зна­хо­дзя­чы­ся ў роз­ных па­мяш­кан­нях, раз­ам за­піс­ва­лі­ся ад па­чат­ку п’е­сы і да кан­ца кан­тра­ба­сіст і ба­ра­бан­шчык. По­тым ужо за­піс­ва­лі­ся асоб­ныя інстру­мен­ты, а на за­вяр­шэн­не — за­піс ва­ка­лу і раз­на­стай­ных гу­ка­вых эфек­таў. Пры гэ­тым элек­тро­ні­ку мы на­огул не вы­ка­рыс­тоў­ва­лі, бы­ла то­ль­кі акус­ты­ка.

Мя­не пры­емна здзі­ві­ла, што рэ­пер­ту­ар аль­бо­ма скла­да­ецца вы­ключ­на з не­за­пе­тых, як ка­жуць, пе­сень. Гэ­та твой твор­чы пры­нцып як лі­да­ра гур­та?

— Перш за ўсё ха­це­ла­ся вы­ка­рыс­таць той ма­тэ­ры­ял, які мы са­мі ад­шу­ка­лі ў экс­пе­ды­цы­ях, па­ездках па Бе­ла­ру­сі і за­тым яго асэн­са­ва­лі. На­огул пра­цу­ем мы на­ступ­ным чы­нам: я пры­но­шу му­зы­кам саб­ра­ныя за­пі­сы, мы раз­ам пра­во­дзім ад­бор, па­сля ча­го і па­чы­на­ецца ўлас­на пра­ца. І адзна­ча­нае та­бой вы­шэй ад­па­вя­дае пра­ўдзе: бы­ла мэ­та зра­біць пра­гра­му, якая скла­да­ла­ся б з не­за­пе­тых, ма­ла­вя­до­мых пе­сень. Не ба­чу вя­лі­ка­га сэн­су ў тым, каб за­піс­ваць тое, што ўжо гу­ча­ла ў вы­ка­нан­ні ці не дзя­сят­каў фа­льк­лор­ных гур­тоў. Бо ёсць со­тні, ты­ся­чы пе­сень, якія ні­кім на­огул не вы­кон­ва­лі­ся.

Слу­ха­ючы аль­бом, я пры­йшоў да вы­сно­вы, што ты на­ра­дзіў­ся не на Аршан­шчы­не, а на Па­лес­сі, па­ко­ль­кі ў «Lito» ўвай­шлі пес­ні, ха­рак­тэр­ныя ме­на­ві­та для гэ­та­га рэ­гі­ёна.

— Так, пра­гра­ма цал­кам скла­да­ецца з пе­сень роз­ных час­так Па­лес­ся: за­ход­няй, цэн­тра­ль­най і на­ват усход­няй, што ўжо блі­жэй да ма­ёй ра­дзі­мы, ра­дзі­мы ба­ць­кі — Го­ме­льш­чы­ны.

Аль­бом у асноў­ным скла­да­ецца з мі­нор­ных тво­раў...

— Так ужо атры­ма­ла­ся. Тыя пес­ні, з які­мі мы пра­ца­ва­лі, вы­зна­ча­лі­ся асноў­ным то­нам, ха­рак­тэр­ным для аб­ра­да­вых пе­сень. Мі­нор на­огул улас­ці­вы фаль­к­ло­ру Па­лес­ся, там свой гу­ка­рад, не­йкія свае ме­ла­дыч­ныя лі­ніі, і гэ­та нас ве­ль­мі моц­на за­ча­пі­ла. Не­здар­ма ка­жуць, што ме­на­ві­та на Па­лес­сі больш за ўсё та­кіх пра­цяг­лых, за­ду­мен­ных пе­сень. І гэ­та маг­чы­ма па­тлу­ма­чыць на­ват гіс­та­рыч­на. Па-дру­гое, аб­ра­да­выя, най­бо­льш ста­ра­жыт­ныя пес­ні ма­юць ме­на­ві­та та­кі вось лад і на­строй, па­ко­ль­кі іх не вы­ка­рыс­тоў­ва­лі пад­час не­й­кіх там свя­точ­ных за­стол­ляў. Але ка­лі ка­заць пра пес­ні па­бы­то­выя, што­дзён­ныя, па­за­абра­да­выя, лі­рыч­ныя, дык гэ­та пес­ні ўжо цал­кам іншыя. І ка­лі б мы звяр­ну­лі­ся да пе­сень па­лес­кіх за­стол­ляў, тое бы­лі б ужо аб­са­лют­на іншыя па атмас­фе­ры тво­ры.

Тым не менш, ня­гле­дзя­чы на ад­чу­ва­ль­ны мі­нор, аль­бом «Lito» па­кі­дае надзвы­чай пры­емнае, цёп­лае ўра­жан­не. Ду­ма­ецца, у пер­шую чар­гу дзя­ку­ючы аран­жа­ван­ням, якія, як я раз­умею, зноў жа скла­да­юцца ўсім ка­лек­ты­вам...

— Так, гэ­та цал­кам на­ша су­мес­ная пра­ца. Ма­ецца не­йкае ба­чан­не ма­тэ­ры­ялу, зы­хо­дзяць пэў­ныя пра­па­но­вы ад кож­на­га му­зы­кі, але я не ма­гу сцвяр­джаць, быц­цам гэ­та я ў пер­шую чар­гу дык­тую: бу­дзе так вось і так. Не! У нас ве­ль­мі ці­ка­вае твор­чае ўза­ема­дзе­янне, па­ко­ль­кі ў гру­пе саб­ра­лі­ся му­зы­кі з роз­ны­мі гус­та­мі. Гэ­та, маг­чы­ма, і не так про­ста, ад­нак ве­ль­мі спры­яе агу­ль­на­му мас­тац­ка­му пра­цэ­су. І не­ль­га ка­заць, што ўсе мы за­хап­ля­емся ад­но­ль­ка­вай му­зы­кай. Пры­кла­дам, На­ста Па­по­ва бо­льш за ўсё лю­біць слу­хаць мі­ні­ма­лізм, неа­кла­сі­ку, Ва­ня-гі­та­рыст — про­ста рок-н-ро­ль­ны ча­ла­век, я — гэ­та, зра­зу­ме­ла, этна-фолк і гэ­так да­лей. Кож­ны з му­зы­каў вы­ха­ва­ны на сва­ёй му­зы­цы і ня­се яе ў са­бе. У той жа час ёсць пра­па­но­вы і ад мя­не. На­прык­лад, я рас­каз­ваю пра асаб­лі­вас­ці кож­най пес­ні, па­каз­ваю яе ха­рак­тэр­ныя пры­кме­ты і тлу­ма­чу, якой яна ў вы­ні­ку мо­жа зра­біц­ца.

Інакш ка­жу­чы, мы не імкнем­ся ўва­саб­ляць пес­ні ў тым вы­гля­дзе, у якім яны ўжо існу­юць на вы­да­дзе­ных дыс­ках у тра­ды­цый­ным вы­ка­нан­ні. Так, ёсць шмат ка­лек­ты­ваў, што вы­кон­ва­юць на­род­ныя пес­ні мак­сі­ма­ль­на бліз­ка да ары­гі­на­лу, ад­нак на­ша за­да­ча бы­ла ў тым, каб пра­пус­ціць праз ся­бе гэ­тую му­зы­ку і на яе асно­ве ства­рыць улас­ную. Асноў­ны мо­мант, яко­га мы тры­ма­емся, — гэ­та збе­раг­чы мо­ву, ды­ялек­тныя фа­не­мы ў кож­ным з тэк­стаў і, што най­бо­льш істот­на, ідэю пес­ні. Ме­на­ві­та над гэ­тым мы шмат пра­ца­ва­лі з тым, каб да­нес­ці да слу­ха­чоў сэнс пес­ні і ад­на­ча­со­ва да­даць у яе ўлас­нае ба­чан­не. Вось ча­му, да пры­кла­ду, не бы­ло сэн­су ра­біць з «Ка­ра­год­най» не­йкі там эстрад­ны ну­мар, над­аваць ёй тан­ца­ва­ль­ны ха­рак­тар. Раз­ам з тым у рыт­ме гэ­тая са­мая «ка­ра­год­насць» ад­чу­ва­ецца, яна пры­сут­ні­чае і ў ме­ло­дыі, і ў тэк­сце.

Ты ска­заў, што ў кож­на­га ўдзе­ль­ні­ка ка­лек­ты­ву ўлас­ныя му­зыч­ныя пры­хі­ль­нас­ці. А як бы ты сам вы­зна­чыў сты­ліс­ты­ку, у якой пра­цуе Vuraj? Бо, як мне пад­ало­ся, та­кія пес­ні, як «Ой, ля­ці­це, гу­сі» ці «Ой, арол», за­сна­ва­ныя на да­стат­ко­ва ад­чу­ва­ль­ным ро­ка­вым ры­фе...

— Як ка­заў Іван Іва­на­віч Кір­чук у ад­но­сі­нах да на­ша­га фа­льк­ло­ру: «Вось дзе сха­ваў­ся рок!» І я з ім цал­кам згод­ны! У на­зва­ных пес­нях надзвы­чай ад­чу­ва­ль­ныя ўвесь той па­сыл, энер­гія, дзя­ку­ючы ча­му мож­на про­ста пі­саць ро­ка­выя хі­ты. Тое, з ча­го мы па­чы­на­лі: «Вы­лэ­тай, пэ­рэ­піл­ко». Тым не менш мы ўсё да­лей ад­ыхо­дзім ад ро­ка­вай сты­ліс­ты­кі да сэн­са­ва­га бо­ку пе­сень.

І ўсё ж якая яна, сты­ліс­ты­ка гру­пы Vuraj?

— Ве­ль­мі ня­прос­ты мо­мант. Я б на­зваў гэ­та не­афол­кам... Так, маг­чы­ма, але да­стат­ко­ва ўмоў­на. З эле­мен­та­мі пэў­най псі­ха­дэ­лі­кі. Маж­лі­ва, гэ­та і не­й­кі этніч­ны ф’южн. Ад­нак ня­хай тое вы­зна­ча­юць кры­ты­кі. Хоць ка­лі ўзяць пес­ню «Лі­ра» з гэ­тай пра­гра­мы, дзе і гу­чыць лі­ра, дык там і этна, шчы­ра ка­жу­чы, на­огул ня­ма. Тым не менш, на­ват ка­лі мы і ўжы­ва­ем тра­ды­цый­ныя інстру­мен­ты, аўтар­скае ба­чан­не ў нас усё ад­но пры­сут­ні­чае.

За­вяр­ша­ецца аль­бом пес­няй «Да дай, бо­жа, цёп­лае ле­та», якая бы­ла за­пі­са­на раз­ам з фа­льк­лор­ным гур­том «Вы­то­кі». А як вам пра­ца­ва­ла­ся ў та­кой кам­бі­на­цыі?

— Кры­ху пры­адкрыю за­сло­ну над сак­рэ­там. Кож­ны раз у са­мым кан­цы на­ша­га аль­бо­ма мы па­кі­да­ем не­да­ка­за­насць. Аль­бом быц­цам бы і за­кан­чва­ецца, і ні­бы­та па­ві­нен быць пэў­ны пра­цяг, та­му што апош­ні трэк як бы на­мя­кае на тое, што му­сіць быць у на­ступ­ных за­пі­сах гру­пы Vuraj. Інакш ка­жу­чы, кроп­ка не ста­віц­ца. То­ль­кі шмат­кро­п’е. Да пры­кла­ду, аль­бом «Rajok» мы скон­чы­лі кам­па­зі­цы­яй «Сас­на па­хі­лі­ла­ся», та­кой надзвы­чай мі­нор­най і ве­ль­мі ха­рак­тэр­най, што бы­ло пад­каз­кай на­ступ­на­га аль­бо­ма. По­тым па­йшлі чар­го­выя за­пі­сы: «Уля­та­ла», наш ЕР-аль­бом, апош­нія трэ­кі яко­га ары­ента­ва­лі, што нас мо­жа ча­каць у да­лей­шым. Так і кам­па­зі­цыя з «Вы­то­ка­мі» — гэ­та пад­каз­ка та­го, ча­го ад нас мож­на ча­каць праз пэў­ны час. А ме­на­ві­та — су­пра­цоў­ніц­тва з аўтэн­тыч­ны­мі ка­лек­ты­ва­мі. І гэ­та ве­ль­мі ці­ка­ва: та­кія ка­лек­ты­вы пе­рад­аюць ме­на­ві­та аўтэн­ты­ку, а са­ма му­зы­ка пе­рад­ае ўсё астат­няе. Інакш ка­жу­чы, ад гру­пы Vuraj хо­чац­ца бо­льш му­зы­кі, а ад вы­ка­наў­цаў — бо­ль­ша­га аўтэн­тыч­на­га гу­чан­ня.

Апра­ча гур­та «Вы­то­кі», у якім скла­дзе Vuraj ажыц­ця­віў за­піс аль­бо­ма «Lito»?

— Іван Арці­мо­віч — гі­та­ра, На­стас­ся Па­по­ва — скрып­ка, Во­ль­га Па­ля­ко­ва — флей­та, Эрык Арлоў — кан­тра­бас, Да­ні­ла За­лес­кі — ба­ра­ба­ны, Ка­ра­лі­на Ма­туш­ке­віч — тра­ды­цый­ныя поль­скія інстру­мен­ты. Я ў не­ка­то­рых пес­нях вы­ка­рыс­тоў­ваў ко­ла­вую лі­ру, драў­ля­ныя ду­ха­выя інстру­мен­ты: па­рныя дуд­кі, са­піл­кі. Для мя­не гэ­та быў за­хап­ля­ль­ны дос­вед па­пра­ца­ваць у вы­дат­най сту­дыі і шмат па­экспе­ры­мен­та­ваць з ва­ка­лам. Да­рэ­чы, сту­дыю «TR» нам па­ра­іла На­ста Ня­кра­са­ва, якая ме­на­ві­та там за­піс­ва­ла ўлас­ны аль­бом. А по­тым мы да­ве­да­лі­ся, што там жа за­піс­ва­ла­ся і «Этна-трыа Трой­ца». То­ль­кі яны пра­ца­ва­лі над аль­бо­мам, які на­зы­ваў­ся «Зі­мач­ка», а мы — над аль­бо­мам з на­звай «Lito».

P.S. Гу­тар­ка з Сяр­ге­ем ад­бы­ла­ся ўво­сень 2018-га. Кры­ху па­зней ён на пра­цяг­лы час з’ехаў у ЗША, дзе вы­сту­пае со­ла з кан­цэр­та­мі, вы­кон­ва­ючы бе­ла­рус­кія на­род­ныя пес­ні. Пра да­лей­шыя пла­ны, звя­за­ныя най­перш з гур­том Vuraj, Доў­гу­шаў ні­чо­га не га­во­рыць. Але ён на­ле­жыць да тых твор­цаў, ад якіх мож­на за­ўсё­ды ча­каць пры­емных сюр­пры­заў.