Стыль гушчыні

«Тэ­орыя гуш­чынь» — не­абход­нае тэ­арэ­тыч­нае па­шы­рэн­не, што скла­дае кан­тэкст апо­ве­ду пра арт-аб’­екты бе­ла­рус­ка­га мас­та­ка Ге­на­дзя Ко­зе­ла. Ко­ле­ра­вая і ка­ла­рыс­тыч­ная знач­насць яго ра­бот, якія збі­ра­юць і кан­цэн­тру­юць пра­сто­ру, не мо­жа быць зве­дзе­на то­ль­кі да пе­ра­лі­ку іх жы­ва­піс­ных якас­цяў. Гэ­та скла­да­ны, жы­вы, імпу­ль­сіў­ны, але бес­прад­мет­ны свет. Аб­ме­жа­ваць гу­тар­ку пра май­стра то­ль­кі ка­ла­рыс­тыч­ны­мі ад­крыц­ця­мі і ма­ну­мен­та­ль­най знач­нас­цю яго не­вя­лі­кіх па па­ме­ры тво­раў зна­чы­ла б ні­чо­га пра яго не ска­заць.

Ён — мас­так-ма­ну­мен­та­ліст, вы­ка­наў­ца вя­лі­кай ко­ль­кас­ці архі­тэк­тур­на-ды­зай­нер­скіх пра­ектаў, ства­ра­ль­нік інтэ­р’е­раў шмат­лі­кіх гра­мад­скіх бу­дын­каў. Гэ­та ка­лек­тыў­ныя пра­цы. Як пра­ві­ла, знач­ныя, але не ве­ль­мі да­ўга­веч­ныя, бо ма­юць тэн­дэн­цыю мак­сі­мум праз дзе­сяць га­доў змя­няць сваё аб­ліч­ча. Ця­пер мож­на ба­чыць та­кую зме­не­ную пра­сто­ру ў ка­вяр­ні «Ка­лаб­рыя» на ву­лі­цы Ка­лі­ноў­ска­га ў Мін­ску (2004—2010, мас­та­кі Ге­надзь Ко­зел, Мі­ка­лай Ка­на­пе­ль­ка).

З тых да­рог, якія зда­ва­лі­ся маг­чы­мы­мі на па­чат­ку шля­ху: быць за­ола­гам (ха­цеў ён сам), свя­та­ром (гэ­та­га жа­да­ла ма­ма), — жыц­цё вы­ве­ла яго на па­кру­час­ты шлях мас­та­ка.

Ге­надзь Ба­ляс­ла­ва­віч, ці мо­жа­це ска­заць, што 53 га­ды ва­ша­га жыц­ця ме­лі не­йкую цэ­лас­насць, што ня­ма ні­чо­га та­ко­га, што ха­це­ла­ся б вы­крас­ліць з па­мя­ці на­заў­жды?

— Ад­чу­ван­не адзін­ства жыц­ця і твор­час­ці з’яві­ла­ся ўжо да­ўно. Зда­ецца, усё су­пя­рэч­нае ма­ім імкнен­ням успры­ма­ла­ся цяж­кім ці не­пат­рэб­ным, у вы­ні­ку праз га­ды да­ло свой плён, які да­па­мог усвя­до­міць ве­ль­мі мно­гае. У дзя­цін­стве я ве­ль­мі лю­біў за­ало­гію, ха­цеў па­сту­паць у Мас­коў­скі ўні­вер­сі­тэт на бі­яла­гіч­ны фа­ку­ль­тэт, за­хоп­ле­на чы­таў Джа­ра­ль­да Да­рэ­ла, Бер­нгарда Гржы­ме­ка і ве­ль­мі лю­біў ма­ля­ваць.

Мно­гія ску­льп­та­ры ў дзя­цін­стве ма­ры­лі стаць ле­ка­ра­мі, на­ват хі­рур­га­мі. А што дае «за­ала­гіч­нае» раз­у­мен­не і ад­крыц­цё све­ту?

— Жы­ва­піс на­ўпрост звя­за­ны з ад­чу­ван­нем то­каў жы­вой пра­сто­ры. Мо­жа, я ска­жу не­шта ба­на­ль­нае, але так­ты­ль­нае ад­чу­ван­не жы­во­га — ве­ль­мі важ­ны мо­мант: по­тым, ка­лі ства­ра­еш пра­сто­ру жы­ва­піс­ную, ста­ра­ешся зра­біць яе так­са­ма жы­вой, пу­ль­су­ючай.

Мас­так на­ра­дзіў­ся і вы­рас у ма­ляў­ні­чым мес­цы Бе­ла­ру­сі — ма­­лень­­кім мяс­тэч­ку Іўе на Га­ра­дзен­шчы­не. Бес­сэн­соў­на да­коп­вац­ца да мо­ман­ту, ка­лі да яго пры­йшла аб­са­лют­ная пры­га­жосць, да­ска­на­лая і веч­ная. Жы­ва­піс­ныя і прад­мет­ныя арт-аб’­екты Ге­на­дзя Ко­зе­ла ад­кры­ва­юць яе.

Як раз­умець ва­шы «за­ала­гіч­ныя імкнен­ні»? Вы га­дзі­на­мі на­зі­ра­лі, як кеш­ка­юцца жуч­кі ў зям­лі, пыр­ха­юць ма­ты­ль­кі, пту­шач­кі?

— Не, гэ­та па­мяць не сто­ль­кі ві­зу­аль­ная, ко­ль­кі ўнут­ра­ная, пад­свя­до­мая. Я ча­ла­век інтра­вер­тны, звы­чай­на не ба­чу, што дзее­цца па ба­ках. Адзін мой ка­ле­га, жы­ва­пі­сец, дзі­віц­ца, маў­ляў, ча­му ты не звяр­та­еш ува­гі, як хо­ра­ша там і там? Я звяр­таю, але гля­джу знут­ры. Мне не важ­ная вон­ка­вая фор­ма. Спра­ба­ваў пі­саць з на­ту­ры — і зра­зу­меў, што гэ­та не маё. Гэ­та тра­ды­цый­ны шлях мас­та­ка, які ўсе пры­ня­лі, што ме­на­ві­та на­ту­ра вы­ра­шае бо­ль­шасць пы­тан­няў. У мя­не па-інша­му. Мне блі­жэй па­зі­цыя, ка­лі я ду­маю і пі­шу. Не ка­лі ба­чыш і пі­шаш, а ка­лі ду­ма­еш і пі­шаш. Раз­ва­жа­еш і ро­біш. Ка­лі ба­чыш, мне гэ­та за­мі­нае. Я ма­гу на­гле­дзець не­йкую плас­тыч­ную ідэю ў пры­ро­дзе, пе­ра­нес­ці яе ад­туль у май­стэр­ню і пе­ра­пра­ца­ваць.

Мне гэ­та зна­ёма. Мно­гія рэ­чы я імкну­ся не за­па­мі­наць. Спа­чат­ку я ду­ма­ла, што іх про­ста не ба­чу. По­тым зра­зу­ме­ла: ба­чу, але ста­ра­юся пра іх не ду­маць, быц­цам усту­пае ў сі­лу не­йкая ахоў­ная рэ­акцыя пра­сто­ры, якая за­хоў­вае час на раз­ва­жан­не...

— Гэ­та так — не­свя­до­мая спро­ба за­сце­раг­чы ся­бе ад та­го, што та­бе не трэ­ба. І з тым вар­та лі­чыц­ца. Угля­дан­не бла­куе тое, што па­він­на ад­быц­ца шля­хам раз­умо­ва­га ўсве­дам­лен­ня. Ад рэ­аль­нас­ці ні­ку­ды не дзец­ца, во­ка спас­ці­гае яе пе­ры­фе­рый­ным зро­кам. Га­лоў­нае для мя­не — што я пра яе ду­маю. Якую плас­тыч­ную фор­му зна­хо­джу для яе рэ­алі­за­цыі. Гэ­та зна­чыць, у та­бе што­сь­ці згуш­ча­ецца, ты гэ­та асэн­соў­ва­еш і вы­да­еш у не­йкім но­вым клю­чы.

Вар­та адзна­чыць, што рэ­флек­сія мас­та­ка надзвы­чай су­час­ная. Яго па­зі­цыя акту­аль­ная і бліз­кая раз­ва­жан­ням пра свет вы­біт­на­га фран­цуз­ска­га фі­ло­са­фа кан­ца ХХ ста­год­дзя Жа­ка Дэ­ры­да, які на­зваў па­зна­ча­ны на­шым мас­та­ком пра­цэс дэ­кан­струк­цы­яй.

Амаль год та­му ў На­цы­яна­ль­ным мас­тац­кім му­зеі Бе­ла­ру­сі прай­шла вы­ста­ва Мая Да­нцы­га. Май­стар — бліс­ку­чы ка­ла­рыст, у яго пра­цах пры­кмет­нае доб­рае ве­дан­не ўсіх еўра­пей­скіх ко­ле­ра­вых сіс­тэм, ды і ён сам з за­хап­лен­нем ка­жа пра свае на­вед­ван­ні за­меж­ных му­зе­яў, знач­ныя збо­ры аль­бо­маў вы­біт­ных жы­ва­піс­цаў. Вы — прад­стаў­нік так зва­на­га «рэ­пра­дук­цый­на­га» па­ка­лен­ня. Ад­куль у ва­шых пра­цах уплыў Ро­бер­та Фа­ль­ка, збо­ль­ша­га Рэ­м­бран­та? Ме­на­ві­та па­літ­ра гэ­тых жы­ва­піс­цаў да­гэ­туль не пад­да­ецца пе­рад­ачы ў рэ­пра­дук­цы­ях...

— Фа­льк і Рэ­мбрант — ад Пе­цяр­бур­га. У ма­ім жыц­ці бы­ло два «му­зей­ныя» пе­ры­яды — ле­нін­град­скі і пе­цяр­бур­гскі. Пер­шы доў­жыў­ся тры га­ды, дру­гі — пяць. Та­ды з’яўля­ла­ся маг­чы­масць бы­ваць у Эрмі­та­жы час­та і доў­га. Ары­гі­на­лы я сап­раў­ды ўба­чыў до­сыць по­зна — у гэ­тым пра­бле­ма «рэ­пра­дук­цый­на­га» па­ка­лен­ня. Эрмі­таж адзна­ча­ны ад­крыц­ця­мі і рас­ча­ра­ван­ня­мі: тое, што зда­ва­ла­ся мне доб­рым, рап­там ста­ла не та­кім, тое, што бы­ло дрэн­ным, ста­ла ге­ні­яль­ным. Свет ні­бы пе­ра­ку­ліў­ся. Ніш­то не маг­ло спы­ніць жа­дан­не ўба­чыць усё і ад­ра­зу. Хут­ка бег­чы па за­лах і гля­дзець, гля­дзець...

На­за­вём гэ­та «ме­рай гуш­чы­ні». Як рух ад свят­ла да це­ню ў Рэ­м­бран­та, так доб­ра прад­стаў­ле­на­га ў Эрмі­таж­ным збо­ры.

— Люб­лю Рэ­мбран­та. Мне па-сап­раў­дна­му бліз­кі гэ­ты мас­так, ён ва­ло­даў дзіў­ным па­чуц­цём то­ну і ко­ле­ру ад­на­ча­со­ва. Ча­сам тон атрым­лі­ва­ецца, але ня­ма да­клад­нас­ці ў ко­ле­ры, а ў Рэ­мбран­та гэ­та раз­ам і ве­ль­мі пра­ўдзі­вае. Ня­гле­дзя­чы на тое, што ён браў гра­ніч­на чор­нае і гра­ніч­на бе­лае ў свят­ле і ў це­нях. Дзіў­ныя гра­да­цыі та­го і інша­га. Рэ­мбрант час­цей вы­ка­рыс­тоў­ваў цёп­лую ко­ле­ра­вую га­му, ад­нак мя­не бо­льш дзі­вяць яго ха­лод­ныя ко­ле­ры. Зя­лё­ныя, ка­рыч­не­выя, за­ла­ціс­тыя...

Мяр­ку­ючы па ўсім, вам ці­ка­выя яшчэ і іспан­скія мас­та­кі?

— Ве­ль­мі бліз­кі Гоя. У Эрмі­та­жы ёсць яго парт­рэт іспан­скай актор­кі Анто­ніі Са­ра­тэ. Ка­ла­рыт за­ме­ша­ны на не­звы­чай­ных ру­жо­вых, чор­ных, се­раб­рыс­тых фарбах. Люб­лю чор­ны, яго ўсе ба­яцца, а мя­не ён пры­цяг­вае — сва­ёй глы­бі­нёй, та­ямні­цай, не­прад­ка­за­ль­нас­цю. Я ра­біў шмат прац, у якіх ішоў не ад бе­ла­га то­ну па­лат­на, а ад цём­на­га, бо бе­лае па­лат­но дае пра­стрэ­лы, пра­ва­лы. Ста­рыя еўра­пей­скія май­стры вы­ка­рыс­тоў­ва­лі ка­ля­ро­вую пад­клад­ку — імпры­ма­ту­ру. Гэ­та шмат у чым эка­но­мі­ла ім час і спраш­ча­ла да­сяг­нен­не та­на­ль­на­га ла­ду. Ка­ля­ро­вы грунт да­ваў якас­на іншую ха­рак­та­рыс­ты­ку жы­ва­пі­су. У Гоі цём­нае — ці­ка­вае і глы­бо­кае. У іспан­цаў за­ўсё­ды так, яны скла­да­ныя, дра­ма­тыч­ныя, у па­вер­хні іх тво­раў ад­чу­ва­ецца жы­ва­піс­нае зер­не. Ня­ма клі­ку­шас­кай ра­дас­ці, ча­сам пры­кмет­най у іта­ль­янцаў, фран­цу­заў. Так­са­ма мне ве­ль­мі пад­аба­ецца су­час­ны іспа­нец Анто­ні Та­пі­ес. Ён ліе фар­бу, раз­маз­вае яе, але пры гэ­тым за­ста­ецца па­чуц­цё ма­тэ­ры­ялу, па­чуц­цё зям­лі.

Скла­да­ны шлях раз­умен­ня «маё — не маё». Да­вер да све­ту і пра­ца над са­бой. Зда­быц­цё пра­ва ка­заць ад свай­го імя. Цяж­кі шлях мас­та­ка.

Ска­жы­це, ці скла­да­на быць са­бой? Ко­ль­кі пе­ры­ядаў-эта­паў ва­ша­га жыц­ця-твор­час­ці мож­на вы­лу­чыць?

— Пер­шы — па­ступ­лен­не ў мас­тац­кае ву­чы­ліш­ча імя Гле­ба­ва. Мой на­стаў­нік — Аль­герд Ма­лі­шэў­скі — на­ву­чыў мя­не ду­маць пра­сто­ра­ва, плас­тыч­на-жы­ва­піс­на. Ён па­ка­заў, на­прык­лад, спо­саб ле­сі­роў­кі па бе­лым, ка­лі на ка­ля­ро­вую імпры­ма­ту­ру кла­дуць бя­лі­лы, за­тым, па­сля іх вы­сы­хан­ня, па­чы­на­ецца па­плас­та­вая пра­ца. Ле­сі­роў­кі ста­но­вяц­ца ве­ль­мі кан­трас­ны­мі і ве­ль­мі скла­да­ны­мі. Фар­бы све­цяц­ца.

Вы скон­чы­лі ву­чы­ліш­ча ў 1983 го­дзе і з’е­ха­лі ў Ле­нін­град?

— Спа­чат­ку бы­ло вой­ска, по­тым я спра­ба­ваў па­сту­піць на ма­ну­мен­та­ль­нае ад­дзя­лен­не ву­чы­ліш­ча імя Му­хі­най (сён­ня — Мас­тац­ка-пра­мыс­ло­вая ака­дэ­мія імя ба­ро­на Штыг­лі­ца) у Ле­нін­град. Там я па­тра­піў у ася­род­дзе вы­дат­ных ма­ля­ва­льш­чы­каў, вы­кла­да­лі мас­ці­ты Ва­сіль Су­во­раў, ма­ла­дыя Ула­дзі­мір Шу­ма­ро, Алег Пят­рэн­ка. Па­мя­таю крык Шу­ма­ро: «Ідзі­це ад на­кі­да, увесь час яго ўдак­лад­няй­це!» Аляксандр За­йцаў быў вы­дат­ным пед­аго­гам па кан­струк­тыў­ным ма­люн­ку. Тон­ка ад­чу­ваў яго архі­тэк­то­ні­ку. Гэ­та бы­ло для мя­не ад­крыц­цём, та­му што ў мін­скім мас­тац­кім ву­чы­ліш­чы бо­льш зва­жа­лі на та­на­ль­ную ма­дэ­лі­роў­ку фор­мы. У му­хін­скім вы­кла­да­лі ана­лі­ты­кі, яны ка­за­лі: «Не гля­дзі­це на яе (ма­дэль) як на жы­вую істо­ту, гэ­та бу­ды­нак, гэ­та кан­струк­цыя». Для мя­не па­чаў­ся но­вы этап пе­ра­бу­до­вы-пе­ра­заг­руз­кі. Пры­йшло кан­струк­тыў­нае ба­чан­не пра­сто­ры, унут­ра­на­га ста­ну фор­мы.

У пер­шы ле­нін­град­скі пе­ры­яд вы­стаў не бы­ло?

— Так, та­ды я ся­бе «пры­су­дзіў» да вуч­нёў­ства.

Па на­ву­чан­ні на пад­рых­тоў­чым у Му­хін­цы вяр­ну­лі­ся ў Мінск?

— Так, у 1989-м па­сту­піў у Ака­дэ­мію мас­тац­тваў да Гаў­ры­лы Ха­ры­то­на­ві­ча Ваш­чан­кі. Гэ­та важ­ны для мя­не ча­ла­век, ён да­па­мог мне ад­быц­ца. Ка­лі я ўпер­шы­ню ішоў на ка­фед­ру з тэч­кай сва­іх пі­цер­скіх прац, ду­маў, што зраб­лю ўра­жан­не. Але ні­чо­га не атры­ма­ла­ся, за­ча­піў­ся за па­рог і па­ля­цеў га­ла­вой на­пе­рад, да ста­ла, не­да­рэч­на, з тэч­кай на­пе­ра­вес. По­тым вы­раў­няў­ся, спы­ніў­ся, маў­ляў, ну вось, не атры­ма­ла­ся. Але рап­там па­чуў сло­вы Ула­дзі­мі­ра Зін­ке­ві­ча: «Гля­дзі­це, Гаў­ры­ла Ха­ры­то­на­віч, мо­мант ува­хо­джан­ня вы­ра­ша­ны без­да­кор­на!» І я пад­умаў: ка­лі тут ана­лі­зу­юць мо­мант ува­хо­джан­ня — гэ­та маё. З’я­ві­ла­ся ад­чу­ван­не, што я па­сту­піў. Гаў­ры­ла Ха­ры­то­на­віч за­ўсё­ды аб­ара­няў мя­не, ка­лі б не ён, я не скон­чыў бы інсты­тут.

Пад­час на­ву­чан­ня бы­лі пра­екты?

— Гран­ды­ёзныя! Мы зла­дзі­лі вы­ста­ву «Уро­кі ня­доб­ра­га мас­тац­тва» ў Па­ла­цы мас­тац­тва ў 1992 го­дзе, ве­лі­зар­ную «Liebchaft» у 1994-м там жа. На­шым ку­ра­та­рам бы­ла Ла­ры­са Са­лод­кі­на, якая па­ве­ры­ла нам, хоць і ры­зы­ка­ва­ла. Зра­бі­лі цэ­лую пра­гра­му ў за­ле дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­на­га мас­тац­тва ў Па­ла­цы (з Кан­стан­ці­нам Се­лі­ха­на­вым, Іга­рам Жу­ком), не то­ль­кі вы­ста­ві­лі пра­цы, але кож­ны дзень «ад­кры­ва­лі вы­ста­ву», па­ста­ві­лі эстра­ду, і там ігра­лі на­шы сяб­ры-му­зы­кі.

Ка­лі скон­чыў­ся інсты­тут, па­чаў­ся но­вы пе­ры­яд?

— Так, я за­чы­ніў­ся га­ды на тры (1995—1998) у май­стэр­ні, ад­га­ра­дзіў­ся ад све­ту. У 2004-м зноў з’е­хаў у Пе­цяр­бург. Там я пра­ца­ваў у Опер­ным тэ­атры і ад­на­ча­со­ва ра­біў пра­екты. За гэ­ты час ад­бы­лі­ся мае дзве вя­лі­кія пер­са­на­ль­ныя вы­ста­вы на Лі­цей­ным у га­ле­рэі «Ба­рэй».

Га­ле­рэя зна­ка­вая. Як вас пры­ня­ла пе­цяр­бур­гская мас­тац­кая эліта?

— Пры­хо­дзі­лі «Мі­ць­кі». Яны на­род з’ед­лі­вы, але па­ста­ві­лі­ся доб­ра. Я па­сяб­ра­ваў з іх лі­да­ра­мі Ула­дзі­мі­рам Яшке, Дзміт­ры­ем Ша­гі­ным. Яшке — жы­ва­пі­сец і моц­ны ка­ла­рыст. Яму мая «ма­за­ні­на» ве­ль­мі пад­аба­ла­ся. Па­зна­ёміў­ся з Фе­лік­сам Ва­ла­сен­ка­вым, прэ­зі­дэн­там Ака­дэ­міі су­час­на­га мас­тац­тва Пі­це­ра, яны клі­ка­лі ся­бе «Ака­дэ­­міяй не­смя­рот­ных». У гэ­тым ко­ле бы­лі Вя­час­лаў Мі­хай­лаў, Ва­ле­рый Лу­ка, За­вен Арша­ку­ні.

Мы з імі па­сяб­ра­ва­лі, і Фе­лікс зра­біў маю экс­па­зі­цыю ў «Ба­рэі». Лепш, ка­лі экс­па­зі­цыю ро­біць пра­фе­сі­янал, ён ця­бе ў пра­сто­ры ўба­чыць па-інша­му. По­тым, ка­лі я сы­шоў з тэ­атра, Ва­ла­сен­каў уклю­чыў мя­не ў гру­пу мас­та­коў, якія афар­мля­лі «Пи­тер­лэнд». Рос­пі­сы мы ра­бі­лі на фо­не Фін­ска­га за­лі­ва, на фа­са­дзе бу­дын­ка ў 12 па­вер­хаў.

Я не па­мы­лю­ся, ка­лі ска­жу, што ма­гут­нае інтэ­лек­ту­аль­нае і мас­тац­кае ася­род­дзе Пе­цяр­бур­га спры­яла раз­умен­ню свай­го мес­ца ў мас­тац­кай і са­цы­яль­най пра­сто­ры?

— Вя­до­ма, Пе­цяр­бург — моц­ны інтэ­лек­ту­аль­ны цэнтр, мас­тац­кае ася­род­дзе там до­сыць за­мкнё­нае, усе ве­да­юць ад­но ад­на­го. Мне з імі бы­ло лёг­ка. Пры­чым вы­яві­ла­ся, што пер­шы і дру­гі пе­цяр­бург­скія пе­ры­яды «сус­трэ­лі­ся». У 1987 го­дзе я ба­чыў най­ма­гут­ней­шую па ко­ле­ры вы­ста­ву ма­ла­дых та­ды Ва­ла­сен­ка­ва, Мі­хай­ла­ва, Лу­кі, а ў 2000-я яны ста­лі ма­імі сяб­ра­мі.

Ка­лі вы вяр­ну­лі­ся ў Мінск па­сля Пе­цяр­бур­га?

— У 2009 го­дзе. І ўвесь час пра­во­джу ды­зай­нер­скія і вы­ста­вач­ныя пра­екты.

А ка­лі пра­йшла апош­няя пер­са­на­ль­ная вы­ста­ва ў Мін­ску?

— У кас­трыч­ні­ку 2015-га, у га­ле­рэі Са­віц­ка­га, 120 прац.

І апош­няе. Па­сту­по­ва ў гу­тар­цы мы па­тра­пі­лі ў поле но­вых па­няц­цяў. Чым ваш жы­ва­піс у ра­мах ад­роз­ні­ва­ецца ад тра­ды­цый­на­га стан­ко­ва­га тво­ра?

— Пра­цы я імкну­ся ра­біць як арт-аб’­екты. Гэ­та не стан­ко­выя, па­бу­да­ва­ныя па за­ко­нах кам­па­зі­цыі кар­ці­ны, а аб’­ектныя фор­мы, што існу­юць у пра­сто­ры, яны — кроп­кі рэ­аль­най пра­сто­ры, здо­ль­ныя яе ўтрым­лі­ваць, уз­ае­ма­дзей­ні­чаць з ёй. Арт-аб’­екты не но­сяць аўта­ном­на­га ха­рак­та­ру, не са­ма­дас­тат­ко­выя, не за­мкнё­ны са­мі ў са­бе, яны «на­ла­джа­ныя» пра­ца­ваць з ася­род­дзем, у якім зна­хо­дзяц­ца. Сфе­ра іх уз­дзе­яння шы­рэй. Ка­лі я пра­цую, ду­маю, што яны бу­дуць зна­хо­дзіц­ца ў рэ­аль­най пра­сто­ры і тры­маць, «згуш­чаць» яе.

Гу­тар­ка з мас­та­ком не скон­ча­на, яе не­маг­чы­ма за­вяр­шыць. Яго пра­цы — не спы­не­нае імгнен­не, але веч­ная зме­на, на­сы­ча­нае поле за­ра­джа­най «гуш­чы­ні», якая вы­яўляе то­кі і энер­гіі жы­во­га жыц­ця, арга­ні­зуе пра­сто­ру.

Во­ль­га БАЖЭНАВА