Любоў напалам з болем

Уладзімір Крываблоцкі: «Першы крык душы самы шчыры...» 

«Нарадзіўся я на Брэстчыне, у прыгожых мясцінах каля Белавежскай пушчы. Мая творчасць скрозь пранізана ўражаннямі ад прастораў гэтага краю. Пушча мяне аберагала, яна цалкам запаланіла мае дзіцячыя фантазіі. Матчын брат, які працаваў у лясніцтве, браў мяне, яшчэ зусім маленькага, разам з сабой на таямнічыя лясныя сцяжыны. А я -- маляваў і маляваў навакольныя краявіды. І сёння таксама малюю іх -- але ўжо праз алегорыі, праз вобразы кентаўраў і зуброў». 

«Мая родная вёска Хвалава налічвала каля 300 дамоў, іх вайна не кранула. Аднак многія жыхары былі вывезены ў Германію на працу. У тым ліку і мая мама з дзедам і бабуляй. Пасля вяртання дадому яна выйшла замуж, яе муж, мой тата, быў старэйшы за яе на

Анёл з вянком. Ляўкас, тэмпера, пакрыццё воскам. 2005.

дваццаць чатыры гады. Чаму так атрымалася, для мяне і сёння загадка. Хутка маці з-за хваробы пакінула працу ў калгасе. Займалася хатняй гаспадаркай, а таксама вышывала, ткала ручнікі і посцілкі. Так сфарміравалася яе асабістая жыццёвая прастора. А вось бацька, які працаваў у будаўнічай брыгадзе, меў іншае захапленне. Ён іграў у народным тэатры, спрабаваў пісаць п’есы, любіў чытаць на памяць сачыненні сваіх «калег»-драматургаў.
Памятаю бацькоўскі дом. Каля яго быў вялізны сад. Бацька займаўся пчалярствам. А я на ўсё жыццё наеўся мёду, і сёння не магу глядзець на салодкае. Ужо ў пенсійным узросце бацька захапіўся бондарствам, па яго бочкі прыязджалі нават з Брэста, так дыхтоўна яны былі зроблены.
Калі пасля заканчэння чацвёртага класа я паступіў у Рэспубліканскую школу-інтэрнат па музыцы і выяўленчым мастацтве, зразумеў, як моцна ў той час быў прывязаны да вясковых традыцый. Матчыны бацькі былі шчырымі вернікамі, служылі ў праваслаўным храме. Мне вельмі падабалася ўрачыстасць іх адзення. Па нядзелях мы сям’ёй абавязкова хадзілі ў царкву, пасцілі перад рэлігійнымі святамі. Памятаю, як гасцям ставілася на стол тая ежа, якая забаранялася нам, напрыклад, перад Раством...» 

«Маляваць я пачаў рана, пад уплывам бабулі, якая сама нядрэнна працавала вугалем на аркушах, што ўяўлялі сабой адваротны бок шпалер. Алоўкі, фарбы прывозілі мне родзічы з Беласточчыны і Варшавы. Яшчэ ў маленстве адкрыў для сябе акварэль, тэмперу, алей. Свае малюнкі дасылаў у газету «Піянер Беларусі» і нават тройчы займаў там першыя месцы на конкурсах. І калі ўжо паступіў у сталічную спецыялізаваную школу, раптоўна даведаўся, што выйграў паездку ў піянерскі лагер «Артэк». Адвучыўшыся год, я-такі з’ездзіў на Чорнае мора. Вялікая заслуга ў гэтым тагачаснага мастака газеты Алы Замай, якая парупілася адабраць лепшыя з маіх шматлікіх малюнкаў, якія я звычайна маляваў на адваротных баках контурных карт». 

«У Рэспубліканскую школу я паступіў лёгка. Пазней, праўда, узнікла нечаканая праблема: у вёсцы я вучыўся па-беларуску, а тут павінен быў пераходзіць на нязвыклую для мяне рускую мову. Зрэшты, гэта адбылося даволі проста: дапамагла даўнішняя зацікаўленасць літаратурай, гісторыяй, якія добра ведаў мой бацька. Але асноўным для мяне было, безумоўна, маляванне. У сёмым класе ў нашу групу прыйшоў выкладаць жывапіс Леанід Шчамялёў. І гэта быў сапраўдны падарунак лёсу. Ён пашырыў межы нашага светабачання, дазволіў кожнаму з навучэнцаў паспрабаваць свае сілы ў розных накірунках. Напрыклад, я на дыплом задумаў зрабіць работу манументальнага плану. І вось чаму. Калі ў школьнай бібліятэцы гартаў альбомы і кнігі па мастацтве, мяне ашаламілі роспісы Мікеланджэла, кампазіцыі Бацічэлі, захапіла такое магутнае маляванне. Сама літаратура эпохі Адраджэння, іканапіс, класіка скульптуры, дыхтоўнасць выканання твораў узбуджалі ўва мне прагу да творчасці.
У якасці дыпломнай працы зрабіў трыпціх «Хатынь». Мне дазволілі напісаць вялізныя палотны -- два з паловай метры ў вышыню! На абарону прыйшлі Анатоль Анікейчык, Васіль Шаранговіч, Пётр Крахалёў, Гаўрыла Вашчанка -- загадчыкі ўсіх кафедраў тэатральна-мастацкага інстытута. Дзякуй Гаўрылу Харытонавічу, ён адразу падтрымаў маё імкненне займацца манументальным мастацтвам». 

Памяці брата. Ляўкас, тэмпера, пакрыццё воскам. 1990.

«У інстытуце быў старастам групы. Група наша складалася з адных хлопцаў. Адносіны былі цёплыя, моцных спіртных напояў мы не ўжывалі, на дні нараджэння выязджалі за горад. Вытрымлівалі строгі працоўны рэжым, хадзілі на вячэрні малюнак. Таму ва ўсіх былі і неблагія вынікі.
Я заўжды шмат працаваў. І сёння лічу: мастак не можа адбыцца як творца, калі не працуе па дванаццаць гадзін у суткі. Памятаю, бацька казаў, што чалавека характарызуюць тры асноўныя рысы: працалюбства, прыстойнасць, адносіны з асяроддзем, у якім ён жыве. Словы гэтыя як запавет запалі мне ў душу». 

«Я ўдзячны ўсім, хто падтрымліваў мяне ў жыцці і творчасці. Найперш -- Гаўрылу Вашчанку, які для ўсіх студэнтаў без выключэння быў сапраўдным лідэрам. Мы прыслухоўваліся да яго заўваг. Абавязкова наведвалі тыя выставы, дзе ён паказваў свае творы. Памятаю адзін з яго нацюрмортаў: драўляны стол, белыя яйкі, хлеб. Як мы здзіўляліся тады, што такімі простымі сродкамі можна стварыць велічны, манументальны твор... Гаўрыла Харытонавіч дапамог нам зразумець галоўнае: пасля заканчэння інстытута шлях у творчасць толькі пачынаецца. І я, калі атрымаў выдатную адзнаку на дыпломе (сябры гаварылі, што папрацаваў за шасцярых), вызначальную планку сабе гэтай работай не ставіў.

Доўгія сяброўскія адносіны звязвалі мяне і з Анатолем Анікейчыкам. У нас нават была такая сумесная задума: зрабіць Пантэон у Курапатах. Мы распрацавалі макет, дзе калоны ў выглядзе скульптур завяршаліся наверсе распісаным купалам. На жаль, смерць гэтага выдатнага мастака не дазволіла ажыццявіць ідэю». 

«На першых самастойных кроках мяне асабліва не песцілі. На адным з выстаўкамаў маю работу не прынялі ў экспазіцыю: шэсць галасоў «за», сем -- «супраць». Было вельмі крыўдна і непрыемна, што такі правал бачылі мае ўчарашнія выкладчыкі. І тады да мяне падышоў А.Анікейчык і сказаў: «Трымайся, хлопча, лёс твой такі». Вось я і трымаюся. Выпраўляю памылкі, калі яны ёсць. Але не па нечай указцы, а згодна з ўласным меркаваннем і поглядам на творчасць». 

«Кожная новая манументальная работа дазваляла мне ўзнімацца на новую прыступку да творчай сталасці. Не ўсе работы захаваліся. Так, вялікі вітраж у 230 кв. метраў у ЦНДІТУ, які на конкурсе ў Прыбалтыцы заняў першае месца, гадоў праз шэсць пасля стварэння проста рассыпаўся. Тэхналогія, па якой мы наклейвалі шкельцы на шкельцы, аказалася

Кола часу. Чарнобыль. Ляўкас, тэмпера, пакрыццё воскам. 1996. Магілёўскі мастацкі музей імя П.Масленікава.

недасканалай. Наступнай стала праца над роспісамі шматпавярховых дамоў у мікрараёне «Усход» -- разам з Г.Жарыным і А.Кішчанкам. Цікавы быў час: і перайманне досведу старэйшых мастакоў, і асвойванне гарадской прасторы. Я жыў на кватэры, не быў яшчэ жанаты, працаваў ад шасці раніцы да паловы дванаццатай ночы. Мне вельмі прыдаўся вопыт, які я набыў на практыцы ў Варкуце на 2-ім курсе. За два месяцы я зрабіў там роспісы -- метраў 300 шматфігурных кампазіцый. Нават падзяку пасля даслалі ў інстытут. Таму вялікія манументальныя аб’екты мяне не палохалі.
Ужо ў той час перада мной паўстала пытанне, якім шляхам трэба ісці мастаку-манументалісту: праз дэкаратыўнае рашэнне кампазіцыі або праз больш рэльефную пабудову прасторы твора, з выхадам у глыбіню, у прасторавыя пласты. Нават спрачаўся з А.Кішчанкам, які на першае месца ставіў дэкаратыўнасць. І толькі пасля заканчэння працы я зразумеў, што рашэнне, прапанаванае А.Кішчанкам, было апраўдана тым, што дамы знаходзяцца на хуткаснай магістралі. У Брэсце мы з Ю.Багушэвічам пайшлі па іншым шляху: мазаікі выклалі з 90 колераў як аб’ёмныя, рэльефныя кампазіцыі. І сёння такая рознасць у падачы здаецца мне цікавай».