Круглы стол

У раз­мо­ве ўдзе­ль­ні­ча­лі:  ды­рэк­тарка На­цы­яна­ль­на­га цэн­тра су­час­ных мас­тац­тваў На­тал­ля Ша­ран­го­віч, стар­шы­ня Са­юза мас­та­коў Ры­гор Сіт­ні­ца, за­гад­чык сек­цыі кры­ты­кі Са­юза мас­такоў Ле­а­нід Дзя­гі­леў, мас­та­кі Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў і Па­вел Вай­ніц­кі (да та­го ж кры­тык і ку­ра­тар), кры­тык, мас­тац­тваз­наў­ца, рэ­дак­тар ад­дзе­ла га­зе­ты «Ку­ль­ту­ра» Ба­рыс Крэ­пак, а так­са­ма ка­рэспан­­дэн­ты га­зе­ты «Ку­ль­ту­ра» Пёт­ра Ва­сі­леў­скі і Во­ль­га Ро­пат. Ма­дэ­ра­та­ры — Але­ся Бе­ля­вец і Ілля Сві­рын.

Але­ся Бе­ля­вец: Пра­па­ную па­чаць га­вор­ку з акрэс­лен­ня сфе­ры інта­рэ­саў ку­ра­та­ра, раз­уме­ючы яго дзей­насць не як про­стую арга­ні­за­цыю вы­ста­вы, а як са­ма­дас­тат­ко­вую пра­фе­сію і аўтар­скую пра­к­ты­ку. І пер­шае маё пы­тан­не бу­дзе ты­чыц­ца но­вых маг­чы­мас­цей, якія з’яўля­юцца ў мас­та­коў і ку­ра­та­раў у вы­ні­ку рэ­арга­ні­за­цыі Цэн­тра су­час­ных мас­тац­тваў. На сён­ня гэ­та про­ста вя­лі­кая экс­па­зі­цый­ная пра­сто­ра, і ўсім ха­це­ла­ся б да­ве­дац­ца пра кан­цэп­цыю дзей­нас­ці НЦСМ.

На­тал­ля Ша­ран­го­віч: Вы­ста­вач­ная па­лі­ты­ка Цэн­тра па­чы­нае на­бы­ваць вы­раз­ныя аб­ры­сы, па­куль, пра­ўда, не ма­гу ска­заць, што мы да кан­ца вы­зна­чы­лі ўсе яе аспек­ты. Усё ж па­ўстае іншая струк­ту­ра: уз­нік цал­кам но­вы На­цы­яна­ль­ны цэнтр, да­гэ­туль мы фун­кцы­яна­ва­лі як Му­зей су­час­на­га вы­яўлен­ча­га мас­тац­тва і Твор­чыя май­стэр­ні «Цэнтр су­час­ных мас­тац­тваў». Яны роз­ні­лі­ся: му­зей — бо­льш ста­бі­ль­ная ўста­но­ва, а ў Твор­чых май­стэр­няў бы­лі хут­чэй вы­ха­ваў­чыя за­да­чы. Мы доў­гі час пра­ца­ва­лі над ства­рэн­нем На­цы­яна­ль­на­га цэн­тра як рэ­прэ­зен­та­тыў­най струк­ту­ры, якая бу­дзе за­ймац­ца не сто­ль­кі ад­ука­цы­яй, ко­ль­кі фар­ма­ван­нем і пад­трым­кай но­вых экс­пе­ры­мен­та­ль­ных пра­ектаў. Раз­мя­жоў­ва­ем сваю дзей­насць як са звы­чай­ны­мі га­ле­рэ­ямі, так і з На­цы­яна­ль­ным мас­тац­кім му­зе­ем. Мас­тац­кі му­зей па­каз­вае твор­часць мас­та­коў, якія ўжо сцвер­дзі­лі­ся, дзей­насць жа га­ле­рэй аб­ме­жа­ва­на па­вод­ле аб’ектыў­ных пры­чын, ка­ля іх звы­чай­на гру­пу­ецца не­вя­лі­кае ко­ла аўта­раў. На­цыя­на­ль­ны цэнтр за­дум­ваў­ся як між­дыс­цып­лі­нар­ная струк­ту­ра, што аб’ядноў­вае роз­ныя пра­явы су­час­на­га мас­тац­тва. Ды­зайн мо­жа змеш­вац­ца з жы­ва­пі­сам, пер­фор­манс — з тэ­атрам. Бу­дзем пра­ца­ваць і з пра­фе­сій­ны­мі мас­та­ка­мі, і з ты­мі твор­ца­мі, якія шу­ка­юць сваё но­вае «я».

На­ша мэ­та — зна­хо­дзіць і ацэ­нь­ваць но­выя з’я­вы. Ка­лі фар­ма­ваў­ся сён­няш­ні На­цыя­на­ль­ны цэнтр, то вы­нік­ла і яго но­вая струк­ту­ра, у якую мы за­кла­лі і вы­ста­вач­ную дзей­насць, і ад­дзел спец­пра­ектаў — ву­ліч­ных і за­меж­ных, што бу­дуць рэ­алі­зоў­вац­ца па-за меж­амі на­шых за­лаў, ад­дзел пер­фар­ма­тыў­ных мас­тац­тваў... Та­кім чы­нам бу­дзе фар­ма­вац­ца і на­ша ўнут­ра­ная пра­сто­ра, у якой мы мо­жам не­шта ра­біць са­мі ці за­пра­шаць іншых аўта­раў і ку­ра­та­раў.

Але­ся Бе­ля­вец: То-бок мас­так мо­жа пры­йсці да вас са сва­імі тво­ра­мі і атры­маць ку­ратар­­скую пад­трым­ку? І мо­жа прый­сці ку­ра­тар са сва­ім вы­ста­вач­ным пра­ектам?

На­тал­ля Ша­ран­го­віч: Так, і за­ці­ка­віць нас ім.

Што да­ты­чыць ку­ра­та­раў. Без­умоў­на, мы бу­дзем ла­дзіць і пер­са­на­ль­ныя вы­ста­вы, але асноў­ная на­ша мэ­та — па­каз­ваць ку­ра­тар­скія пра­екты. Пра­фе­сій­ных ку­ра­та­раў у кра­іне ўво­гу­ле ня­шмат. Мы ўсіх іх ве­да­ем, і, рас­па­чы­на­ючы пра­ект, цу­доў­на раз­уме­ем, які вы­нік бу­дзем мець у кан­цы. Ад­нак маю ці­ка­вае на­зі­ран­не: ка­лі з’яві­ла­ся на­ша пля­цоў­ка, дзе мож­на атры­маць пад­трым­ку сва­ім іні­цы­яты­вам, то з’яві­лі­ся і но­выя ма­ла­дыя ку­ра­та­ры (а мно­гія мас­та­кі ста­но­вяц­ца ку­ра­та­ра­мі) з шы­коў­ны­мі ідэ­ямі. Бы­вае, што іх ува­саб­лен­не ку­ра­тар-па­чат­ко­вец яшчэ не мо­жа да­вес­ці да кан­ца, у та­кім разе мы га­то­вы даць свай­го спе­цы­яліс­та, які бу­дзе яму да­па­ма­гаць.

Але­ся Бе­ля­вец: Хто з ку­ра­та­раў пра­цуе ў ва­шым Цэн­тры?

На­тал­ля Ша­ран­го­віч: Ула­дзі­мір Па­рфя­нок, Ула­дзі­мір Га­лак, За­хар Ду­дзін­скі, Дзі­на Да­ні­ло­віч, Дзя­ніс Бар­су­коў, Во­ль­га Рыб­чын­ская. Яны — вы­дат­ныя спе­цы­яліс­ты, і я ма­гу на­зваць шмат пры­кла­даў та­го, як да­во­дзяц­ца пра­екты да ад­мет­на­га ўва­саб­лен­ня.

Але­ся Бе­ля­вец: Ка­лі вы­зна­чыць ад­ным ска­зам: чым ёсць на сён­ня Цэнтр су­час­ных мас­тац­тваў?

На­тал­ля Ша­ран­го­віч: Экс­пе­ры­мен­та­ль­на-вы­ста­вач­ная і да­след­ча-на­ву­ко­вая ўста­но­ва.

Па­куль мы то­ль­кі па­чы­на­ем сваю дзей­насць у сфе­ры да­сле­да­ван­няў су­час­на­га мас­тац­тва, бу­дзем актыў­на пра­ца­ваць у гэ­тым кі­рун­ку, шу­каць ад­па­вед­ных лю­дзей, бо цу­доў­на раз­уме­ем, што Цэн­тру не­абход­на тэ­арэ­тыч­ная ба­за, сваё тэ­арэ­тыч­нае аб­грун­та­ван­не.

Але­ся Бе­ля­вец: Са­юз мас­та­коў так­са­ма мае ў рас­па­ра­джэн­ні вы­ста­вач­ныя плош­чы, най­буй­ней­шая з іх — мін­скі Па­лац мас­тац­тва. Ёсць пля­цоў­кі, на якіх ку­ра­тар­скія пра­екты з’яўля­юцца не­абход­най нор­май, на не­ка­то­рых — час ад ча­су. Да вы­стаў Са­юза мас­та­коў зрэд­час уз­ні­ка­юць пы­тан­ні, што экс­па­зі­цыя ўяў­ляе з ся­бе про­ста раз­вес­ку кар­цін. Гэ­та ад­бы­ва­ецца праз фар­мат ва­шай твор­чай арга­ні­за­цыі: вы аб­авя­за­ны прад­ста­віць пра­ва вы­ста­віц­ца ўсім сва­ім сяб­рам?

Ры­гор Сіт­ні­ца: Я не зго­дзен, што ў нас про­стая раз­вес­ка на сце­нах, ёй за­йма­ецца пра­фе­сі­янал, які і з’яўля­ецца ку­ра­та­рам вы­ста­вы. Так­са­ма раз­умею, што раз­мо­ва ідзе пра дзей­насць ку­ра­та­ра як рэ­жы­сё­ра, які ўва­саб­ляе свае ідэі.

Вы­ста­вы бы­ва­юць роз­ныя. Для ма­іх пер­са­на­ль­ных пра­ектаў мне ку­ра­тар не па­трэб­ны, я сам са­бе рэ­жы­сёр. Я за­ду­маў пра­ект, вы­бу­да­ваў экс­па­зі­цыю, та­ды вы­клей­ваю ма­кет і пад сваю экс­па­зі­цыю, ка­лі не­абход­на, раб­лю тво­ры. Гэ­та і ёсць ку­ра­тар­скі пад­ыход. Мне не трэ­ба най­маць асоб­на­га ча­ла­ве­ка, каб той рас­тлу­ма­чыў, ча­го я ха­чу.

А ёсць вы­ста­вы, на якія ад­мыс­ло­ва ад­абраць пра­цы не атрым­лі­ва­ецца. Бо ў Са­юзе мас­та­коў — ты­ся­ча ча­ла­век, яны ве­ль­мі роз­ныя. Ка­лі ро­біц­ца не­йкі вя­лі­кі агу­ль­на­са­юзны пра­ект, то кож­ны мас­так, не­за­леж­на ад сты­ліс­ты­кі яго ра­бот і ўлас­на­га све­та­пог­ля­ду, мае пра­ва ўдзе­ль­ні­чаць у агу­ль­най экс­па­зі­цыі, а я не маю пра­ва яму ад­мо­віць. У та­кім вы­пад­ку ўтва­ра­ецца ка­мі­тэт, які бя­рэ на ся­бе фун­кцыі ад­бо­ру тво­раў па­вод­ле ўзроў­ню іх пра­фе­сій­нас­ці. Але мы ро­бім і ку­ра­тар­скія пра­екты.

Але­ся Бе­ля­вец: Але сап­раў­дны пра­фе­сі­янал з тых прац, што ёсць у на­яўнас­ці, здо­лее зра­біць ня­кеп­скую экс­па­зі­цыю. Не про­ста ра­бо­ты аку­рат­не­нь­ка і гар­ма­ніч­на па ко­ле­ры пада­браць і раз­ве­сіць, а раз­біць пра­сто­ру на сек­цыі, пра­са­чыць раз­віц­цё не­йкай тэ­мы. Уба­чыць ва ўсім гэ­тым шмат­га­лос­сі гіс­то­рыю, ці­ка­вую ўсім.

Ры­гор Сіт­ні­ца: І та­кую фор­му пры­маю. Мы ла­дзім пер­са­на­ль­ныя вы­ста­вы, пры пад­рых­тоў­цы якіх мы мо­жам мас­та­ку то­ль­кі да­па­маг­чы ўпа­рад­ка­ваць свае пра­цы, бо час­та ша­ноў­ным юбі­ля­рам хо­чац­ца па­ка­заць усё, што яны зра­бі­лі за іх твор­чую дзей­насць.

У нас пра­фе­сія ку­ра­та­ра то­ль­кі па­чы­нае раз­ві­вац­ца, шко­лы ня­ма, але раз­ам з тым бы­ва­юць сі­ту­ацыі, ка­лі та­кі ад­мыс­лоў­ца ліш­ні, але зда­ра­ецца, што на­адва­рот — у ім ад­чу­ва­ецца пі­ль­ная па­трэ­ба.

Ба­рыс Крэ­пак: Ці зга­дзіў­ся б сам пра­ца­ваць на ці­ка­вую ідэю?

Ры­гор Сіт­ні­ца: Так, на па­чат­ку 1990-х Алесь Раз­анаў і Вік­тар Мар­ка­вец зра­бі­лі не­ка­ль­кі ку­ра­тар­скіх пра­ектаў, адзін з іх — «Зба­набз» — «збан» на­адва­рот, ад­ва­рот­ная сутнасць зба­на. У гэ­тым пра­екце я ўдзель­ні­чаў з вя­лі­кім за­да­ва­ль­нен­нем і ад­мыс­ло­ва ства­­рыў пра­цы. Ку­ра­тар­ская вы­ста­ва бу­дзе за­пат­ра­ба­ва­най, ка­лі бу­дзе ці­ка­вая ідэя, якая ма­бі­лі­зуе ўсе мас­та­коў­скія сі­лы.

Во­ль­га Ро­пат: Зга­даю як прык­лад ня­ўда­лай ку­ра­тар­скай пра­цы вы­ста­ву «12 стра­тэ­гій», што пра­йшла ў Цэн­тры су­час­ных мас­тац­тваў. Яна бы­ла ве­ль­мі раз­на­род­най: што ні мас­так — то асоб­ная стра­тэ­гія.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: У гэ­тай вы­ста­ве мне за­пом­ніў­ся пра­ект Кан­стан­ці­на Се­лі­ха­на­ва: ён прад­ста­віў ску­льп­ту­ры аўтар­ства дзе­да, кі­тай­скія парт­рэ­ты, кож­ны з якіх уні­ка­ль­ны, і свой аб’ект, што сім­ва­лі­за­ваў безаб­ліч­ную ма­су. Ці­ка­ва бы­ло па­ра­ўнаць ба­чан­не гра­ма­ды мас­та­ка­мі ў роз­ныя ча­сы. Вы­дат­на — на ўзроў­ні інтэ­лек­ту­аль­най пра­ва­ка­цыі — спра­ца­ва­ла су­па­стаў­лен­не.

Але­ся Бе­ля­вец: Кан­стан­цін, які ў ця­бе дос­вед пра­цы з ку­ра­та­ра­мі? Ці па­трэб­ны та­бе ку­ра­тар, ка­лі ты сам здо­ль­ны арга­ні­за­ваць свой пра­ект?

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Я ад­­кры­ты да ку­ра­тар­ска­га пады­хо­ду. Цу­доў­на раз­умею, што ча­ла­век збо­ку мо­жа лепш уба­чыць як агу­ль­ную ідэю, так і не­шта но­вае ўва мне.

У мя­не не та­кі вя­лі­кі дос­вед уз­ае­ма­адно­сін з ку­ра­та­ра­мі — не­ка­ль­кі пра­ектаў з Во­ль­гай Рыб­чын­скай, адзін з Лю­бай Гаў­ры­люк. Cпа­чат­ку мы раз­маў­ля­ем, по­тым вы­ра­ша­ем, бу­дзем ра­біць не­шта раз­ам ці не. То­ль­кі так, ні­яка­га дык­та­ту. На­тал­ля Ша­ран­го­віч пра­па­на­ва­ла су­пра­цоў­ніц­тва ў пра­екце для 5-га Мас­коў­ска­га бі­ена­ле. Быў дос­вед і з Мі­хаі­лам Гу­лі­ным у «Па­ла­ца­вым ком­плек­се», але там Мі­ха­іл вызначыў агу­ль­ную ідэю, пад якую мы прэ­зен­та­ва­лі інды­ві­ду­аль­ныя вы­каз­ван­ні. У свае пра­екты мя­не за­пра­ша­лі Рус­лан Ваш­ке­віч, Сяр­гей Ша­бо­хін, Іры­на Біг­дай. За­ўсё­ды прад­уктыў­на бы­ло ўза­ема­дзей­ні­чаць з Ва­ло­дзем Па­рфян­ком.

Але­ся Бе­ля­вец: Як да­лё­ка ты га­то­вы па­йсці, каб упі­сац­ца ў ку­ра­тар­скі пра­ект?

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ка­лі я прад­чу­ваю вы­нік, то ма­гу па­йсці да кан­ца. Не ба­чу тут ні­яка­га кан­флік­ту, іншае пы­тан­не, што я час­та бы­ваю пер­шас­ным: сам пры­дум­ваю ідэю і іду да ку­ра­та­ра, а той мне да­па­ма­гае.

Ілля Сві­рын: А ка­лі ку­ра­тар пра­па­нуе ідэю?..

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Не з усі­мі ку­ра­та­ра­мі га­то­вы су­пра­цоў­ні­чаць і не з лю­бой ідэ­яй. Я ўсведамляю свае маг­чы­мас­ці.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: Ку­ра­тар у не­йкіх вы­пад­ках мо­жа вы­кон­ваць фун­кцыі арт-ме­не­джа­ра. У не­йкай кры­зіс­най сі­ту­ацыі мо­жа вы­цяг­нуць пра­ект. А ка­лі ўсё доб­ра, то і не­пат­рэб­ны...

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Усё за­ле­жыць ад мас­та­ка, ад яго ўпэў­не­нас­ці і па­зі­цыі: Ані­шу Ка­пу­ру не па­трэб­ны ку­ра­тар, мас­так цу­доў­ны сам па са­бе. А ка­му­сь­ці па­трэб­ны для свай­го інды­ві­ду­аль­на­га па­ка­зу, не­хта ў не­чым ня­ўпэў­не­ны, та­му за­пра­шае ча­ла­ве­ка збо­ку. У нас час­та блы­та­юць гэ­тыя пан­яцці: вось у Са­юзе мас­та­коў ёсць кры­зіс­ны ме­не­джар — Ле­анід Хо­ба­таў, ён за­йма­ецца вы­ра­та­ван­нем экс­па­зі­цый. На жаль, бо­ль­шасць мас­та­коў лі­чыць, што да­стат­ко­ва про­ста вы­ста­віць пра­цы.

Па­вел Вай­ніц­кі: Ку­ра­тар мае спра­ву най­перш з ідэ­ямі. Як мас­так пра­цуе, на­прык­лад, з фар­ба­мі і па­лат­ном, ства­ра­ючы з іх кар­ці­ну, так ку­ра­тар пра­цуе з мас­тац­кі­мі тво­ра­мі і кан­цэп­та­мі, скла­да­ючы з іх гі­пер­кан­цэпт — ку­ра­тар­скую вы­ста­ву. Гэ­та асноў­ны і га­лоў­ны прад­укт дзей­нас­ці ку­ра­та­ра — і ў гэ­тым яго пры­зна­чэн­не. А кры­зіс­ны ме­не­джмент, псі­ха­тэ­ра­пія або су­мес­ная раз­мо­ва — гэ­та па­ра­фіі не ку­ра­та­ра, а іншых спе­цы­яліс­таў — па­жар­на­га ці псі­хо­ла­га...

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ты за­над­та ка­тэ­га­рыч­ны, бо бы­ва­юць сі­ту­ацыі, ка­лі ме­на­ві­та ў су­мес­най ка­му­ні­ка­цыі на­ра­джа­юцца ці­ка­выя ідэі.

Па­вел Вай­ніц­кі: Я не вы­клю­чаю су­мес­ную твор­часць мас­та­ка і ку­ра­та­ра, бо­льш за тое: яны ўплы­ва­юць адзін на ад­на­го, і ў вы­ні­ку атрым­лі­ва­юцца ад­мет­ныя вы­ста­вы-вы­каз­ван­ні. Бы­ло б ня­пра­ві­ль­ным, ка­лі б я як ку­ра­тар па­чаў ла­маць мас­та­коў і гнуць сваю лі­нію да кан­ца. Важ­на ўза­ема­дзе­янне.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ка­лі шчы­ра, то ў бо­ль­шас­ці на­шых ку­ра­та­раў ня­ма гла­ба­ль­ных ідэй. Ад­нак іх мож­на знай­сці на буй­ных бі­ена­ле су­час­на­га мас­тац­тва. Ёсць лю­дзі, што іх фар­му­лю­юць, пад­бі­ра­юць для рэ­алі­за­цыі свай­го кан­цэп­ту мас­та­коў, якіх яны звы­чай­на ўжо ве­да­юць. На­шых мас­та­коў не ве­дае ніх­то. І за­мест та­го, каб знай­сці су­пе­рі­дэю і з’яд­наць ва­кол яе твор­цаў, мы за­йма­емся та­кі­м дроб­ным вы­свят­лен­нем па­зі­цый. На­прык­лад, ідэя вы­зна­чыць, хто хут­чэй бе­гае, хто леп­шы. Маю на ўва­зе пра­ект «Ра­ды­ус ну­ля».

Па­вел Вай­ніц­кі: У на­шым ла­ка­ль­ным мас­тац­кім све­це ад­бы­ва­ецца пэў­ны пра­грэс у га­лі­не ку­ра­тар­скіх ідэй. Да­вай­це па­гля­дзім на ха­рак­тэр­ны пры­клад — вы­ста­вач­ныя пра­екты га­ле­рэі «Ў». Яны па­чы­на­лі з дзіў­ных рэ­чаў, пры­цяг­ну­тых за ву­шы да ка­мер­цыі і рэ­кла­мы, як, на­прык­лад, «Кар­ці­на але­ем» у 2010 го­дзе. Бы­ла та­кая вы­ста­ва, іні­цы­ява­ная вы­твор­цам аліва. І вось ця­пер, праз не­йкія пяць га­доў, той са­мы не­вя­лі­кі ка­лек­тыў га­ле­рэй­ных мас­та­коў мы ба­чым у гру­па­вой вы­ста­ве са­цы­яль­най тэ­ма­ты­кі «Са­цы­яль­ная ра­шот­ка». Ку­ра­та­ры га­ле­рэі «Ў» імклі­ва ру­ха­юцца да­лей і да­й-

шлі да акту­аль­ных пра­ектаў, да тэм, пра якія ду­мае ўвесь свет, — са­цы­яль­ных, эка­ла­гіч­ных... Удзе­ль­ні­ча­юць у та­кіх пра­ектах, зноў жа, час­та ад­ны і тыя ж лю­дзі, але ад­бы­ла­ся тран­сфар­ма­цыя ку­ра­тар­ска­га пад­ыхо­ду — ад пры­мі­тыў­на­га да цал­кам на­рма­ль­ных еўра­пей­скіх пра­ктык.

Але­ся Бе­ля­вец: Як рэ­алі­зу­ецца твая пра­ца як ку­ра­та­ра? З ча­го звы­чай­на па­чы­на­ецца пра­ект?

Па­вел Вай­ніц­кі: Най­перш ад пэў­ных ідэй, якія мя­не тур­бу­юць, і мне ці­ка­ва да­ве­дац­ца мер­ка­ван­не іншых — мас­та­коў, здо­ль­ных ге­не­ра­ваць не­тры­ві­яль­ныя сэн­сы. Ці­ка­ва склас­ці роз­ныя вы­каз­ван­ні і ства­рыць ка­лек­тыў­нае ме­та­вы­каз­ван­не ў экс­па­зі­цый­най пра­сто­ры, чым і з’яў­ля­ецца, па сут­нас­ці, ку­ра­тар­ская вы­ста­ва. У гэ­тым вы­пад­ку ня­важ­на, ці пад­аба­ецца мне мас­так, ці кам­фор­тна з ім су­пра­цоў­ні­чаць: лю­быя срод­кі пры­дат­ныя. 

Ёсць і дру­гі пад­ыход, ён за­вя­за­ны на асо­бах. Тут я му­шу пры­знац­ца, што ёсць твор­цы, з які­мі мне пры­емна ка­му­ні­ка­ваць. Я ха­цеў бы іх вы­стаў­ляць і пра­ма­ці­ра­ваць про­ста та­му, што яны мае сяб­ры і ро­бяць доб­рае мас­тац­тва. Та­кім чы­нам, у ма­ім вы­пад­ку мож­на вы­лу­чыць два пад­ыхо­ды: кан­цэп­ту­аль­на ары­ента­ва­ны на ідэю і на ча­ла­ве­ка. Уво­гу­ле трэ­ба быць за­ўсё­ды ад­кры­тым для но­вых маг­чы­мас­цей і ка­му­ні­ка­цый — хто ве­дае, якія ці­ка­вос­ткі і вы­клі­кі пры­ха­ва­ны ў бу­ду­чы­ні.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ад­нак ад­сут­насць кры­ніц фі­нан­са­ван­ня зні­жае імпэт у тых асоб, якія б тут ха­це­лі пра­ца­ваць. Ку­ра­тар­ства — су­р’ёз­ная пра­ца, яна па­він­на аплач­вац­ца.

Па­вел Вай­ніц­кі: Тым не менш на­ват ва ўмо­вах ад­сут­нас­ці фі­нан­са­ван­ня існу­юць іншыя драй­ве­ры, якія мо­гуць ру­хаць пра­цэс: лю­дзям ці­ка­ва пра­ца­ваць раз­ам і атрым­лі­ваць но­вы дос­вед.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Мож­на шу­каць пад­трым­ку і рэ­алі­за­цыю не то­ль­кі ў Бе­ла­ру­сі.

Па­вел Вай­ніц­кі: Звяр­та­емся ж, пі­шам за­яўкі...

Ілля Сві­рын: Зра­зу­ме­ла, што, ка­лі аўтар вы­каз­ва­ецца, гэ­та пер­шас­ная ткан­ка мас­тац­тва, струк­ту­ра — дру­гас­ная. Пра­ца кры­ты­ка і ку­ра­та­ра па­він­на аплач­вац­ца, але ці ёсць па­са­да ку­ра­та­ра ў не­йкіх та­бе­лях аб ран­гах на­шых уста­ноў? Ці ёсць маг­чы­масць, як гэ­та ро­біц­ца на За­ха­дзе, на­няць не­йка­га ку­ра­та­ра, айчын­на­га ці за­меж­на­га, і за­пла­ціць гро­шы за яго­ную пра­цу?

Ба­рыс Крэ­пак: Ча­му ў Па­ла­цы мас­тац­тва ня­ма па­са­ды ку­ра­та­ра?

Ры­гор Сіт­ні­ца: Та­му што ў нас на гэ­та ня­ма срод­каў, але пры не­абход­нас­ці мы за­пра­ша­ем па­заш­тат­ных ку­ра­та­раў.

Але­ся Бе­ля­вец: Па­вел, а ці ёсць у ця­бе за­мо­вы на тваю ку­ра­тар­скую пра­цу?

Па­вел Вай­ніц­кі: Ле­тась я ра­біў для На­цы­яна­ль­на­га фес­ты­ва­лю архі­тэк­ту­ры, арга­ні­за­ва­на­га Бе­ла­рус­кім са­юзам архі­тэк­та­раў, пра­ект, які на­зы­ваў­ся «арТРЭШ­ткі». Ка­лі га­вор­ка ідзе пра гро­шы, то мы ўсе пра­ца­ва­лі без іх — бо­ну­сам бы­ло ўста­ля­ван­не на­шых аб’ектаў у цэн­тры го­ра­да. Каб б ме­лі­ся срод­кі, усё бы­ло б, зра­зу­ме­ла, па-інша­му, га­на­ра­ры з’я­ві­лі­ся по­стфак­тум, бо ўста­но­ва «Мін­ская спад­чы­на» — «гас­па­дар» гіс­та­рыч­най час­ткі го­ра­да — вы­ра­шы­ла прэ­мі­ра­ваць мас­та­коў. Іх тво­ры ака­за­лі­ся за­пат­ра­ба­ва­ны­мі і за­тры­ма­лі­ся на ву­лі­цы Гер­цэ­на па­сля за­кан­чэн­ня фес­ты­ва­лю на да­во­лі пра­цяг­лы час. Усё бы­ло бю­джэт­на, але ве­ль­мі ці­ка­ва: мы бра­лі ма­тэ­ры­ялы ў прад­пры­емстваў — рэ­шткі мін­скіх вы­твор­час­цяў. Вы­нік та­кой су­пра­цы здзі­віў мя­не са­мо­га! І я ба­чыў энту­зі­язм удзе­ль­ні­каў, якія атры­ма­лі маг­чы­масць па­спра­ба­ваць но­выя ма­тэ­ры­ялы ў сур’ёзных па­ме­рах. І яшчэ: мы атры­ма­лі за­пра­шэн­не зла­дзіць «арТРЭШ­ткі» ў іншых га­ра­дах, не то­ль­кі бе­ла­рус­кіх. Па­гля­дзім, што з гэ­та­га вы­йдзе...

Ба­рыс Крэ­пак: Што за­ста­ло­ся ад пра­екта? Ка­та­лог?

Па­вел Вай­ніц­кі: Пра­ект яшчэ не за­кры­ты, ка­та­ло­га па­куль ня­ма. Я зра­біў не­ка­ль­кі пуб­лі­ка­цый, у тым лі­ку па-за меж­амі Бе­ла­ру­сі, а яшчэ прэ­зен­та­ваў гэ­ты пра­ект ка­ле­гам на ад­ным з се­мі­на­раў Вы­шаг­рад­скай ака­дэ­міі ку­ль­тур­на­га ме­не­джмен­ту, і вод­гу­кі бы­лі са­мыя да­дат­ныя.

Ба­рыс Крэ­пак: Пя­рой­дзем да на­ступ­най пра­фе­сіі. Як ідуць спра­вы ў сек­цыі кры­ты­кі Са­юза мас­та­коў?

Ле­анід Дзя­гі­леў: Спра­вы па­гор­ша­лі па­сля ва­ша­га сы­хо­ду з па­са­ды. Ста­лі менш пра­во­дзіць «круг­лых ста­лоў», ча­сам не­маг­чы­ма саб­раць бю­ро. Мас­та­кі актыў­на пры­хо­дзяць на па­ся­джэн­ні, бо яны прада­юць ра­бо­ты, а хто за­пла­ціць арга­ні­за­та­ру за пра­вя­дзен­не «круг­ла­га ста­ла»? Ніх­то.

З на­шых да­сяг­нен­няў — пры­ня­лі пяць но­вых ма­ла­дых чле­наў.

З кры­ты­кай у нас уво­гу­ле вель­мі сур’ёзныя пра­бле­мы, хоць знеш­не ўсё вы­гля­дае ні­бы­та ня­бла­га. Вы­ста­вач­ная дзей­насць актыў­ная, вы­да­вец­кая так­са­ма.

Але на­сам­рэч пра­бле­мы ёсць.

Ілля Сві­рын: Пра­бле­ма ў рэ­флек­сіі арт-пра­цэ­су ў СМІ, мас­та­кі на­ра­ка­юць на якасць і ко­ль­касць пуб­лі­ка­цый. Кры­тыч­ныя рэ­цэн­зіі амаль знік­лі. На жаль, пры­чы­ны тут і эка­на­міч­ныя.

Ры­гор Сіт­ні­ца: На­ту­ра­ль­на, эка­на­міч­ныя, але інтэ­лек­ту­аль­ныя так­са­ма: я ма­ла ба­чу ана­лі­тыч­ных тэк­стаў, якія б грун­та­ва­лі­ся на вы­со­кім гус­це і інтэ­лек­це.

Але­ся Бе­ля­вец: А ці ёсць уво­гу­ле па­трэ­ба ў кры­тыч­ным мер­ка­ван­ні? Каб не бы­ло, на­прык­лад, ча­со­пі­са «Мас­тац­тва», дзе яго мож­на вы­каз­ваць?

Па­вел Вай­ніц­кі: Пе­ры­ядыч­на дру­ку­юся па-за меж­амі кра­іны. Як ні дзіў­на, у Рас­іі маё мер­ка­ван­не за­пат­ра­ба­ва­на, бо я з’яў­ля­юся тым аген­там з Бе­ла­ру­сі, які мо­жа да­нес­ці да рас­ійска­га чы­та­ча не­йкую інфар­ма­цыю пра тое, што ў нас ад­бы­ва­ецца.

Але­ся Бе­ля­вец: Ка­му па­трэб­на кры­тыч­нае мер­ка­ван­не тут?

Па­вел Вай­ніц­кі: Па­трэб­на кры­тыч­ная рэ­флек­сія на тое, што ад­бы­ва­ецца, гэ­та час­тка са­ма­рэ­гу­ля­цыі мас­тац­ка­га пра­цэ­су. Але ча­му­сь­ці тут кры­тыч­нае вы­каз­ван­не бы­вае ве­ль­мі не­бяс­печ­ным. Вось сён­ня па­чуў ад ка­ле­гі: «Сап­са­ваў ты са­бе рэ­пу­та­цыю, Па­вел, сва­ім арты­ку­лам пра Опер­ны тэ­атр». А я сва­ім арты­ку­лам шчы­ра і аргу­мен­та­ва­на па­ве­да­міў, што я ду­маю на­конт су­час­най дэ­ка­ра­тыў­най ску­льп­ту­ры, якая з’я­ві­ла­ся на злаш­час­ным лан­гбар­даў­скім бу­дын­ку — по­мні­ку бе­ла­рус­кай архі­тэк­ту­ры пер­шай па­ло­вы мі­ну­ла­га ста­год­дзя, між іншым. І яшчэ раз па­ўта­ру: не­ль­га ра­біць та­кія рэ­чы з гіс­та­рыч­най спад­чы­най.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: У ма­­ле­нь­кім та­ва­рыс­тве, якім з’яў­ля­ецца мін­скае мас­тац­кае ася­род­дзе, мы час­та са­ро­ме­емся адзін ад­на­му ка­заць не­йкія пры­нцы­по­выя рэ­чы. На­прык­лад, у ма­ну­мен­та­ль­ным са­ве­це, дзе я пра­цую.

Па­ві­нен існа­ваць вы­раз­ны падзел. Па­трэб­на шмат вы­дан­няў па мас­тац­тве, і каб кож­нае пі­са­ла пра сваё. Бо­льш роз­ных інсты­ту­цый. Мы б пе­ра­ста­лі ва­рыц­ца ў ад­ным кат­ле. З’яві­ла­ся б кан­ку­рэн­цыя.

Па­вел Вай­ніц­кі: Кры­ты­ка да­па­ма­гае ўба­чыць і вы­пра­віць улас­ныя не­да­хо­пы — і гэ­та прад­уктыў­ны пад­ыход да яе. Крыў­дзіц­ца — не ве­ль­мі ра­з­ум­на яшчэ і з той пры­чы­ны, што на­ват ка­лі пра твой твор ці вы­ста­ву га­во­раць хай і ў не­га­тыў­ным свят­ле, то ўжо доб­ра, што ця­бе згад­ва­юць, уво­дзяць твой пра­ект у ме-

д­ыйную пра­сто­ру.

Ілля Сві­рын: Сап­раў­ды, амаль усе мас­та­кі на­ра­ка­юць на брак ана­лі­ты­кі, але ка­лі вы­хо­дзіць кры­тыч­ны ма­тэ­ры­ял, то ён вы­клі­кае ад­ра­зу хва­ра­ві­тую рэ­акцыю. Ці га­то­ва на­ша ася­род­дзе да кры­ты­кі?

Ры­гор Сіт­ні­ца: Я ў мно­гіх мас­та­ках упэў­не­ны, што яны га­то­выя па­чуць ад­моў­ную ацэн­ку і пры гэ­тым за­стац­ца пры сва­іх пе­ра­ка­нан­нях, а ча­сам і па­га­дзіц­ца з кры­ты­кам.

Я сам са­бе і кры­тык, і цэн­зар, і ка­лі я чы­таю арты­кул, дзе ацэн­ка кры­ты­ка су­па­дае з ма­ёй, то гэ­та доб­ра. Ад­нак жа я не ба­юся па­чуць пра ся­бе што­сь­ці кры­тыч­нае, ка­лі яно ка­рэк­тна і аргу­мен­та­ва­на вы­ка­за­на. Крыў­дзяц­ца на кры­ты­ку звы­чай­на лю­дзі за­кам­плек­са­ва­ныя і за­ліш­не са­ма­ўпэў­не­ныя.

Ле­анід Дзя­гі­леў: Мы пры­звы­ча­ілі­ся да кам­плі­мен­тар­най кры­ты­кі.

Ба­рыс Крэ­пак: Тыя, хто вы­хо­дзяць з Ака­дэ­міі мас­тац­тваў, дзе яны по­тым пра­цу­юць? 

У нас за кры­ты­ку пры­ма­ецца жур­на­ліс­цкае пісь­мо. Дый на­ват ка­лі кры­тык і атрым­лі­ва­ецца па вы­ха­дзе з ВНУ, то хут­ка зга­сае: адзін-два ня­ўхва­ль­ныя арты­ку­лы — і на­вош­та яму та­кая не­адэк­ват­ная рэ­акцыя і та­кія кан­флік­ты? Ляг­чэй гіс­то­ры­яй мас­тац­тва за­няц­ца. Ды і дзе яму пі­саць? Ёсць ча­со­піс «Мас­тац­тва», га­зе­та «Ку­ль­ту­ра»...

Ілля Сві­рын: У буй­ных інтэр­нэт-парт­алаў час­та ня­ма раз­дзе­ла, пры­све­ча­на­га ку­ль­ту­ры, не ка­жу­чы пра тое, каб у шта­це з’яві­ла­ся адказная за гэта адзін­ка. Тэ­ма ку­ль­ту­ры па­прос­ту не­рэн­та­бе­ль­ная. Яна му­сіць пад­трым­лі­вац­ца за­ці­каў­ле­ны­мі, най­перш дзяр­жа­вай. Ці твор­чы­мі са­юза­мі.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: Ці мож­на ча­каць, што ку­ль­тур­ная падзея бу­дзе аб­мяр­коў­вац­ца так жа актыў­на, як па­лі­тыч­ная ці эка­на­міч­ная?

Ры­гор Сіт­ні­ца: Лю­дзей не ці­ка­вяць та­кія тэ­мы, бо ніх­то ім гэ­ту інфар­ма­цыю не пад­ае, а тым бо­льш вос­тра і крэатыў­­на. На­за­ві­це хоць ад­ну пра­гра­му, пры­све­ча­ную мас­тац­тву. Ка­лі бы­лі тыя «Страс­ці па ку­ль­ту­ры», якія страс­ця­мі зу­сім і не бы­лі? Гэ­та агу­ль­ная бя­да на­шай інфар­ма­цый­най па­лі­ты­кі: не аб­мяр­коў­ва­юцца пра­бле­мы ку­ль­ту­ры на тэ­ле­ба­чан­ні.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Нам так­са­ма не ха­пае роз­ных вы­дан­няў.

Па­вел Вай­ніц­кі: Вось ко­ла мас­та­коў вы­ста­ві­ла­ся ў Бела­с­то­ку (маю на ўва­зе пра­ект «Збор») і ства­ры­ла інтэр­нэт-вы­дан­не. Цу­доў­ная аль­тэр­на­ты­ва па­пя­ро­вай прэ­се.

Ілля Сві­рын: На жаль, рэ­цэн­зій там зу­сім не ба­га­та, дый імё­ны пе­ра­важ­на тыя ж. Бо­льш за тое, ку­ра­та­ры не­ка­то­рых пра­ектаў спра­бу­юць не про­ста інтэр­прэ­та­ваць су­час­ны стан раз­віц­ця мас­тац­тва, але на­ват ка­рэк­та­ваць гіс­то­рыю.

Я ўжо за­да­ваў пы­тан­не пра ро­лю ку­ра­та­ра як ча­ла­ве­ка, які акрэс­лі­вае важ­ныя рэ­чы. Той, хто па­ві­нен да­па­ма­гаць мас­та­ку, па­чы­нае вы­зна­чаць трэн­ды.

Але­ся Бе­ля­вец: Гэ­та ўжо пра­ца да­след­чы­ка.

Па­вел Вай­ніц­кі: Але ку­ра­тар ства­рае тое, з чым бу­дзе пра­ца­ваць гі­па­тэ­тыч­ны да­след­чык, ро­біць яўны­мі не­йкія не ад­ра­зу ві­да­воч­ныя рэ­чы.

Але­ся Бе­ля­вец: І «Збор», і «Ра­ды­ус» па­зі­цы­яна­ва­лі­ся як да­след­чыя пра­екты, про­ста пад­обна­га па­він­на быць бо­льш.

Па­вел Вай­ніц­кі: Так, і важ­на не про­ста зра­біць пра­ект, але зра­біць яго бач­ным у інфар­ма­цый­ным по­лі. Аб­авяз­ко­ва му­сяць за­стац­ца да­ку­мен­та­цыя і ма­тэ­ры­ялы, якія бу­ду­чы да­след­чык возь­ме з роз­ных кры­ніц і па ма­ку­лін­цы скла­дзе агу­ль­ную кар­ці­ну та­го, што ў нас ад­бы­ва­ла­ся.

Не­ль­га ма­на­па­лі­за­ваць гіс­то­рыю бе­ла­рус­ка­га мас­тац­тва — то­ль­кі праз час і на пад­ста­ве мнос­тва аўта­ном­ных ка­ва­лач­каў па­зла агу­ль­ная кар­ці­на бу­дзе скла­дзе­на. Та­му важ­на не то­ль­кі зра­біць вы­ста­ву, але і арга­ні­за­ваць падзеі ва­кол яе: у прэ­се, інфар­ма­цый­ных і сацыяльных сет­ках і гэ­так да­лей.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: Вам як мас­та­ку, што пра­цуе з аб’­ёмам, па­трэб­ны ку­ра­тар ці вы са­мі спраў­ля­еце­ся?

Па­вел Вай­ніц­кі: Ча­сам ве­ль­мі пры­емна стаць час­ткай ку­ра­тар­ска­га пра­екта, асаб­лі­ва ці­ка­ва­га.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: А на ўлас­ную вы­ста­ву вы па­клі­ча­це ку­ра­та­ра ці вам гэ­та не­пат­рэб­на?

Па­вел Вай­ніц­кі: Ка­лі ча­ла­век мне бліз­кі па по­гля­дах, то па­клі­чу.

Ба­рыс Крэ­пак: Ка­го ты клі­каў?

Па­вел Вай­ніц­кі: Шчы­ра ка­жу­чы, па­куль ні­ко­га... Але збі­ра­юся!

Ілля Сві­рын: Я за­дам пра­ва­ка­цый­нае пы­тан­не: вось у са­вец­кія ча­сы існа­ва­ла на­р­ма­ль­ная вы­ста­вач­ная сіс­тэ­ма і ні­яка­га ку­ра­та­ра не бы­ло, вы­стаў­кам — і ўсё. Мо­жа, гэ­та­га да­стат­ко­ва?

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: На жаль, ро­ля асо­бы ў гіс­то­рыі па­чы­нае ад­ыхо­дзіць, ідэі ста­но­вяц­ца важ­ней за ўва­саб­лен­не. Ро­ля мас­та­ка як дэ­мі­урга зні­жа­ецца, ку­ра­тар ста­но­віц­ца клю­ча­вой по­стац­цю. Ад­ны і тыя ж ра­бо­ты мож­на скам­па­на­ваць та­кім чы­нам, што гэ­та бу­дзе ме­гап­ра­ект, а мо­жа атры­мац­ца і по­ўны пра­вал. Мас­так — па ро­дзе сва­ёй дзей­нас­ці — час­та не мо­жа вы­зна­чыць га­лоў­нае...

Па­вел Вай­ніц­кі: Гэ­та на­зы­ва­ецца «кан­тэк­сту­алі­за­цыя» — змяш­чэн­не тва­ёй твор­час­ці ў поле важ­ных на да­дзе­ны мо­мант ідэй.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ме­на­ві­та та­му па­трэ­бен ку­ра­тар, што гэ­та поле ста­ла шы­ро­кім, скла­да­ным, не­вы­нос­ным, я б ска­заў. На­ту­ра­ль­на, не­хта мо­жа вы­ста­віць рэч — і яна ўсіх ша­куе, але гэ­та мо­жа быць вы­пад­ко­вым трап­лян­нем. Вя­лі­ка­му мас­та­ку ку­ра­тар не па­трэб­ны, ён сам ства­рае но­выя сэн­сы.

Але­ся Бе­ля­вец: Ад­куль з’яў­ля­юцца ў нас ку­ра­та­ры? На якім ма­тэ­ры­яле і ў ка­го ву­чыц­ца?

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Мас­та­кі час­та пра­цу­юць у якас­ці ку­ра­та­раў, та­му што му­сяць гэ­та ра­біць. Як то­ль­кі гэ­та бу­дзе аплач­ва­ль­ная ра­бо­та, то ку­ра­та­ры з’я­вяц­ца ад­ра­зу. І дру­гое — за­пат­ра­ба­ва­насць. На­ко­ль­кі гра­мад­ства за­ці­каў­ле­на ў якас­ных пра­ектах?

Ілля Сві­рын: Як вы ста­ві­це­ся да ідэі за­пра­шаць для прэ­зен­та­цыі бе­ла­рус­ка­га мас­тац­тва за­меж­ных ку­ра­та­раў?

Па­вел Вай­ніц­кі: Ад­ка­жу і на гэ­тае пы­тан­не, але спа­чат­ку на па­пя­рэд­няе: ку­ра­тар­ская дзей­насць у Бе­ла­ру­сі мае быць інсты­ту­цы­ялі­за­ва­най. Ака­дэ­міі мас­тац­тваў да­ўно па­ра ад­крыць спе­цы­яль­насць «ку­ра­тар­ства» і рых­та­ваць ад­па­вед­ных пра­фе­сі­яна­лаў.

Ба­рыс Крэ­пак: А хто гэтым будзе займацца?

Па­вел Вай­ніц­кі: Зна­чыць, вось там і спат­рэ­бяц­ца за­меж­ныя ад­мыс­лоў­цы, што бу­дуць пры­язджаць з лек­цы­ямі і май­стар-кла­са­мі. А за­пра­шаць ва­ра­гаў для арга­ні­за­цыі бе­ла­рус­кіх пра­ектаў — не са­мы леп­шы ход, бо ў нас і так ня­шмат ад­крытых ку­ра­тар­скіх маг­чы­мас­цей — я маю на ўва­зе маг­чы­мас­цей та­ко­га ўзроў­ню, каб за­ці­ка­віць ку­ра­та­раў-за­меж­ні­каў. Хай яны ро­бяць у сва­іх цу­доў­ных кра­інах пра­екты на­шых мас­та­коў, а тут мы ўжо са­мі бу­дзем спра­ба­ваць.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Як яны пра іх да­ве­да­юцца? Мы іх не за­ці­ка­вім, мы са­мі са­бе не­ці­ка­выя. Ка­лі б мы зра­бі­лі ме­га­па­дзею ў Бе­ла­ру­сі, па­ка­за­лі су­р’ёз­ныя рэ­чы, рас­кры­лі важ­ныя тэ­мы...

Па­вел Вай­ніц­кі: Па­трэб­ны айчын­ныя гро­шы і на­шыя ж спе­цы­яліс­ты. Зна­ны лі­тоў­скі ку­ра­тар, ды­рэк­тар ві­лен­ска­га Цэн­тра су­час­на­га мас­тац­тва Кей­сту­ціс Ку­зі­нас ад­ной­чы 

ад­абраў ра­бо­ты бе­ла­рус­кіх аўта­раў для свай­го пра­екта «Дзве­ры ад­чы­ня­юцца? Бе­ла­рус­кае мас­тац­тва сён­ня» — і гэ­та бы­ла доб­рая вы­ста­ва, але вы­бу­да­ва­ная на дэк­ла­ра­тыў­ных кан­цэп­тах. На­яўны дос­вед свед­чыць, што ку­ра­тар звон­ку на­ўрад ці здо­ль­ны раз­гле­дзець ню­ансы і зра­біць ад­экват­ны бе­ла­рус­кі пра­ект.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Дык трэ­ба іх за­пра­шаць у якас­ці лек­та­раў, каб яны тут скла­лі сваё ўяў­лен­не пра бе­ла­рус­кае мас­тац­тва.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: Так было ра­ней, ка­лі для ўдзе­лу ва ўсе­са­юзных вы­ста­вах за­пра­ша­лі­ся мас­та­кі з рэ­спуб­лік, — з Мас­к­вы пры­язджа­лі ку­ра­та­ры (яны ж — цэн­за­ры) і ад­бі­ра­лі тое, што ад­па­вя­да­ла іх уяў­лен­ням пра нас. Цэ­лы пласт мас­тац­тва пры гэ­тым ад­ся­каў­ся як не­акту­аль­ны.

Сён­ня ж склад­ва­ецца сі­ту­ацыя, ка­лі ўжо не­йкі па­ва­жа­ны та­ва­рыш з За­ха­ду пры на­го­дзе ска­жа, што той ці іншы пра­ект мо­жа быць рэ­алі­за­ва­ным, бо ад­па­вя­дае іхнім уяў­лен­ням пра Бе­ла­русь, між тым як для нас той пра­ект бу­дзе пра­явай мар­гі­на­ль­нас­ці.

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Не­йкія лю­дзі вы­ра­ша­юць, якое тут па­він­на быць мас­тац­тва. Мы са­мі ся­бе ба­імся і не­да­ацэ­нь­ва­ем, а ве­ль­мі да­рма. Вы­дат­ны пры­клад з ле­таш­нім Ве­не­цы­янскім бі­ена­ле: вы­пад­ко­ва знай­шоў у біб­лі­ятэ­цы ча­со­піс «Art in America» за верасень арты­ку­лам пра бі­ена­ле: з пя­ці аб­за­цаў — адзін пра Бе­ла­рус­кі па­ві­ль­ён. Ве­ль­мі да­дат­ны вод­гук. Вы­свят­ля­ецца, што лю­дзей ці­ка­вяць важ­ныя, агу­ль­на­ча­ла­ве­чыя тэ­мы.

Па­вел Вай­ніц­кі: Аляк­сей Шын­ка­рэн­ка і Во­ль­га Рыб­чын­ская — якраз тыя са­мыя бе­ла­рус­кія ку­ра­та­ры, якія зра­бі­лі на інтэр­на­цы­яна­ль­ным уз­роў­ні вы­дат­ны пра­ект, аб­са­лют­на рэ­ле­ван­тны сус­вет­ным тэн­дэн­цы­ям. Дзе­ля аб’ектыў­нас­ці за­ўва­жу, што на­ша па­пя­рэд­няя Ве­не­цы­янская рэ­прэ­зен­та­цыя так­са­ма бы­ла ўспры­ня­та па­зі­тыў­на, але сё­лет­ні па­ві­ль­ён — без­умоў­на, вя­лі­кі крок на­пе­рад.

Ілля Сві­рын: Лі­тоў­скі ку­ра­тар Кей­сту­ціс Ку­зі­нас, яко­га мы тут ужо згад­ва­лі, пры­йшоў пра­ца­ваць ды­рэк­та­рам най­буй­ней­шай вы­ста­вач­най уста­но­вы ў Ві­ль­ні і пра­па­на­ваў но­выя трэн­ды — кан­цэп­ту­аль­ныя і по­сткан­цэп­ту­аль­ныя. І хоць ужо скла­ла­ся свая ма­дэр­ніс­цкая шко­ла, мно­гія твор­цы ста­лі ў гэ­тых трэн­дах пра­ца­ваць. На­ко­ль­кі та­кі пад­ыход да­рэч­ны? Ёсць аўтар, які не­шта ро­біць, бо ад­чу­вае ў тым па­трэ­бу. А яму ка­жуць: «Ты не ў трэн­дзе».

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Ты­по­вы по­стка­ла­ні­яль­ны пад­ыход. Але яны пе­ра­хва­рэ­лі на гэ­та, і ў Літ­ве дыс­ку­сія ідзе ўжо пра іншае.

Ілля Сві­рын: У нас так­са­ма ёсць пер­са­на­жы з га­ра­чы­мі ва­чы­ма, маў­ляў, мы і то­ль­кі мы ро­бім су­час­нае.

Па­вел Вай­ніц­кі: Гэ­тыя ку­ра­тар­скія па­зі­цыі, за­сна­ва­ныя на вы­клю­чэн­ні, бо­льш не пра­цу­юць. Свет ад­кры­ты. Мас­так мо­жа знай­сці маг­чы­масць удзе­ль­ні­чаць у пра­ектах іншых ку­ра­та­раў, ства­раць і вы­стаў­ляць свае пра­цы ў роз­ных мес­цах.

Пёт­ра Ва­сі­леў­скі: Што ён бу­дзе прад­стаў­ляць, чым ці­ка­вы са­бе і све­ту?

Кан­стан­цін Се­лі­ха­наў: Мы па­він­ны гэ­та вы­свет­ліць. Улас­на, гэ­та і ёсць за­да­ча ку­ра­та­раў: знай­сці тут тое, што бу­дзе ці­ка­вае ўсім.