А сёлета (праз дваццаць гадоў) пад эксперыменты трупа атрымала камерную пляцоўку, абсталяваную ў тэатральным падвале і разлічаную хіба на сорак месцаў. Яе прэм’ернай пастаноўкай зрабілася драма сучаснай украінскай аўтаркі Наталлі Варажбіт «Саша, выкінь смецце!» у пастаноўцы Дзмітрыя Багаслаўскага.
Багаслаўскі — акцёр з яркай індывідуальнасцю і ці не самы запатрабаваны ў рускамоўнай культурнай прасторы беларускі драматычны пісьменнік (аўтар нашумелых п’ес «Любоў людзей», «Ціхі шэпат сыходзячых крокаў», «Блондзі»). «Саша, выкінь смецце!» — адна з ягоных нешматлікіх рэжысёрскіх работ, якую перадусім вылучае трапяткая ўвага да аўтарскага тэксту.
Пралог да спектакля — доўгая паўза: рэжысёр пакідае гледача сам-насам з шасцю чорна-белымі тэлевізарамі. Мільгаюць урыўкі нейкіх перадач, але засяродзіцца на іх не выпадае, бо хутка застаецца толькі «снег» страчанага тэлевізійнага сігналу. У шэрым мільгаценні на пляцоўцы з’яўляюцца артысты Наталля Анішчанка (Каця, уладальніца гандлёвых намётаў), Любоў Пукіта (Аксана, дачка Каці ад першага шлюбу, цяжарная першым, а потым другім дзіцём) і Аляксандр Пашкевіч (Саша, другі муж Каці і айчым Аксаны, палкоўнік украінскага войска), каб распавесці па-гогалеўску містычную казку найноўшага часу.
Між першымі і фінальнымі радкамі кароткай п’есы мінае год жыцця дзвюх гераінь, якія страцілі мужа і айчыма. Выяўляецца, што ніякай мяжы паміж светам жывых і памерлых для Каці і Аксаны не існуе: яны размаўляюць з дарагім памерлым Сашам натуральна і проста. Але вынікае ваенны канфлікт. Абвяшчаецца ўсеагульная мабілізацыя. І вайсковец Саша вырашае вярнуцца... з таго свету, дахаты. Чарговая мабілізацыя вымагае дазволу ўсіх родных. Але «дзяўчаткі», любыя дзяўчаткі адмаўляюць праз верагоднасць нанова перажыць ягоную смерць.
Прасторай драматычнай ігры становіцца ўся невялікая зала, а мастачка-пастаноўшчыца Вольга Грыцаева прапануе гульню з прадметамі: мука ў сцэне падрыхтоўкі памінальнага стала нараджае асацыяцыі з прахам і белым пяском, пласт раскатанага цеста становіцца надмагіллем, падсветлены стол ператвараецца ў падставу помніка.
Псіхалагізм і абвостраная дакладнасць вылучаюць пераўвасабленні Любові Пукіта, надзвычай маштабная ігра — Наталлю Анішчанка, чыя гераіня набывае рысы «нацыянальнага ўдаўства» Украіны. Адмысловай іроніяй поўняцца эпізоды згадак пра далёкае страчанае шчасце сямейнага адпачынку ў Крыме. Музычным лейтматывам гэтых момантаў становіцца песня Юрыя Антонава «Белы цеплаход» — гімн каханню Каці і Сашы, «іхняя песня». Значна і нечакана пранізліва яна гучыць у выкананні маці і дачкі.
Сваё адметнае значэнне ў спектаклі набывае пластыка — адрывістасць, нягнуткасць, запаволенасць. Гатуючы піражкі ў ноч на пахаванне, гераіні цягнуць рукі ўгору, аб’яўляючы пра капітуляцыю перад паўсядзённым жыццём — выпрабаванне, якое так складана вытрымаць. У асобных сцэнах дзеянне наўмысна падтармажваецца, змяняецца святло, акцёры шматкроць паўтараюць тэкст, пазбаўлены эмацыйных адценняў — нібы «скача» чорны дыск заезджанай кружэлкі фірмы «Мелодыя» ці касетны магнітафон зажоўвае плёнку: у свеце жывых і свеце памерлых час рухаецца па-рознаму. Размовы Каці і Аксаны пра Сашаву смерць гразнуць у непазбежных пабытовых падрабязнасцях, а звыклая фраза «Саша, выкінь смецце!» парадаксальна спалучае залежнасць ад «свайго мужчыны» з бракам цеплыні ды паразумення...
Дзмітрый Багаслаўскі і Наталля Варажбіт з таго пакалення драматургаў, якое занатавала эвалюцыйны тупік сацыяльнага віду homo sovetikus. Спектакль «Саша, выкінь смецце!», паўсталы ў дыстанцыйнай сутворчасці, апавядае пра крызіс — не ўкраінскі, беларускі ці сусветны, а пра той, які зрабіўся для нас ладам жыцця, мыслення, адчування...
Дзмітрый Ермаловіч-Дашчынскі