...Гомельскі лялечны ў неабвешчаным глядацкім рэйтынгу неяк незаўважна і прыгожа апынуўся на першым месцы. Тэатр працуе для дзяцей, пастаноўкі для дарослых рыхтуюцца «звыш праграмы» — з адпаведнымі стаўленнем ды падыходам. І ці не кожны такі спектакль робіцца сапраўднай рэпертуарнай пярлінай. Ёй сталася і «Геда Габлер».
Лаканічнае і сучаснае вырашэнне «вострасюжэтнай драмы ў чатырох кутах» стварыла мастачка-пастаноўшчыца Вольга Шчарбінская: мяккая мэбля-трансформер, велізарныя кеглі і мяч для боўлінга, больш падобны да гарматнага ядра, — вось дом-кегельбан сямейнай пары, Геды і Ёргена Тэсманаў. З атмасфернымі адметнасцямі дапамагаюць справіцца страбаскопы, дым і відэапраекцыя. Апошняя, дарэчы, прадставіла дзейную асобу — пісьменніка Эйлерта Леўбарга ў выкананні магілёўскага артыста Віктара Клачко і... сама прыпадобнілася да дзейнай асобы. Прыём дазволіў пераканаўча суаднесці маштабы трагічнага пісьменніцкага генія з усімі насельнікамі драмы.
Вырашэнне спектакля грунтуецца на асобе Геды Габлер (Кацярына Карчэўская). Іншыя персанажы — кеглі, і генеральская дачка абыходзіцца з імі бязлітасна. Клапатлівы, але нялюбы муж-недарэка (Алег Савянок), асэсар Брак (Яўген Хромаў), які марыць пра інтрыжку, але рашучага кроку не робіць, адданая спадарожніца вялікага пісьменніка Тэа Эльустэд (Вольга Янчык), геній-пісьменнік Леўбарг, які займаецца самазнішчэннем, сціплая цётухна Юлі (Вікторыя Шведава) робяцца персанажамі своеасаблівай «фільмы» ў эстэтыцы нямога кіно, што здымае Геда: у прыстойным, зацішным свеце ёй бракуе жарсці, запалу, неабдуманасці і сутыкнення. Малюнак ролі, створаны Кацярынай Карчэўскай, карэнным чынам вылучае Геду Габлер сярод людзей-кегляў, людзей без вуглоў. Пластыка і рухі гераіні нагадваюць пра актрыс эпохі нямога кіно, паэтак і мастачак часоў дэкадансу.
Велізарны кегельбан, увасоблены на сцэне, выяўляе няўстойлівасць персанажаў: кеглі сутыкаюцца, хістаюцца, падаюць, іх соваюць, складаюць і нават хаваюць. А жолаб з шарам-ядром цалкам здатны перакінуцца зброяй старога генерала Габлера, якую ўспадкавала дачка Геда...
Пасля жорсткіх і нават трагічных падзей гледача чакае эпілог ад Наталлі Слашчовай: высвятляецца, што ўсе перыпетыі, смерці, падступныя ўчынкі, здрады і самаахвярнасць персанажаў Геда прыдумала для сваёй кінастужкі, дзе выступіла аднаасобным аўтарам — мастаком, рэжысёрам, сцэнарыстам і, вядома, галоўнай гераіняй...
Па-за сумневам, роля Геды Габлер сталася для Кацярыны Карчэўскай бенефіснай. Наталля Слашчова адкрыла беларускай публіцы тэатральную зорку — у лепшым сэнсе гэтага слова. Дзеля справядлівасці варта заўважыць, што кожны выканаўца здолеў бы пашырыць сваю ролю да памераў невялікага асабістага монаспектакля (Яўген Хромаў — выбітным тэмпераментам, Руслан Іваноў — праз камічны вобраз нягеглай служанкі Берты). Агульны акцёрскі ансамбль дакладны, пэўны, дзейсны, вымагае асобнай ухвалы; менавіта ансамбль нароўні з эстэтыкай новай работы Наталлі Слашчовай (тут табе і экшн, і спецэфекты!) вабіць маладое пакаленне гледачоў. Выдае на тое, што Геда Габлер зняла сваю лепшую фільму!
Уладзімір СТУПІНСКІ
САПРАЎДНАЕ ПРАЗ ЗАКАХАНАСЦЬ
Усё часцей афішы самых запатрабаваных спектакляў Гомельскага абласнога тэатра лялек падпісаны імем рэжысёркі Наталлі Слашчовай. Яна бярэ ўдзел у тэатральных эксперыментах, выходзіць на сцэну як актрыса, а на Фестывалі маладой драматургіі «Любимовка-2015» (Расія) асабліва адзначана яе п’еса «ХурЬма». Праз колькі пытанняў да Наталлі Слашчовай вынікнуў наступны маналог.
Рэжысуры я вучылася ў Алы Аляксандраўны Палухінай, так што ў пэўным сэнсе магу лічыцца «ўнучкай» Таўстаногава. Гэта тое нямногае, чым я магу ганарыцца. Ала Аляксандраўна — выдатны педагог і яркая асоба. «Парода!» — як яна любіла казаць.
Нас на першым курсе было трынаццаць дзяўчатак. Яна гучна й сіпла смяялася з гэтай нагоды і прамаўляла: «Панны...» А я пра сябе думала — я ж скарпіён, не панна. Пасля першага курсу нас засталося трое (паннаў) і вядомы Алесь Янушкевіч — цяпер галоўны рэжысёр тэатра лялек у Пярмі. Такім складам мы давучыліся да дыпломаў.
Неяк я спазнілася, а ў нас з гэтым было строга, і Ала Санаўна сказала, што проста так мяне да заняткаў не дапусціць. Тады я зладзіла сабе «цяжарнасць», аблілася вадою (ну, у калідоры) і пачала шкрэбсціся ў дзверы. Шкрэблася, пакуль дзверы не адчынілі, а як толькі адчынілі, павалілася нібыта ў непрытомнасці на рукі... ужо і не згадаю, каму. З таго дня яна запомніла, што клічуць мяне Наташа. Палухіна няшмат чые імёны помніла папершапачатку. Я зрабілася адной з яе ўлюбёных студэнтак, але яна велічала мяне «блудным сынам». Я заўжды ўсё рабіла насуперак... А цяпер мая асноўная праца — акцёрства. Перагрыміроўвалася з П’еро ў Снягурку («елкі» пачынаюцца праз пяць хвілін пасля навагодняга спектакля) і даведалася, што Алы Санаўны няма. Пайшла ад нас. Не паспеў П’еро сцерцi сваю маляваную слязіну, як пакацілася слязіна жывая. Я спадзяюся, мой настаўнiк яшчэ будзе мець нагоду ганарыцца маiмi крокамi па творчым шляху...
«Мушынае вяселле» паводле Карнея Чукоўскага — мой першы спектакль на сцэне прафесійнага тэатра. Абарона дыплома. Мая інсцэніроўка грунтавалася на тым, што павук — дабрачынец, гэта бабуля, якая ладзіць жаніхам (гасцям) праверку на харобрасць. Харобрых не знайшлося. А калі дачакаліся камарыка, зразумелі, што з абраннем «сябра сардэчнага» так лёгка можна паспяшацца і ўтварыць глупства. Трэба ўмець чакаць свайго героя, а не расплюхваць гарбату на ўсе бакі...
З усёй невялiчкай колькасцi прац, што я паспела зрабiць за чатыры гады, лепшай мне падаецца чытанне п’есы «Камень» на праекце «ШАГ» Інстытута імя Гётэ. Гэта сур’ёзная п’еса пра страх і немагчымасць раскаяцца. Марыюс фон Маенбург, вядомы нямецкі драматург, напісаў пра некалькі пакаленняў жанчын, пра іхнюю здатнасць кахаць, цярпець, дараваць. Дзякуй Богу, сваю згоду на працу ў праекце далi ўсе, каго мне хацелася бачыць, з кім я марыла папрацаваць на пляцоўцы. Пяць актрыс i Антон Старавойтаў увасобілі маю задуму вельмі падрабязна і глыбока, нягледзячы на розніцу ў веку з персанажамі. Тэма немагчымасцi адразу ўбачыць, якi след пакiне наш неабдуманы ўчынак i з якiм камянём на шыi давядзецца iсцi па жыцці, як давядзецца хлусiць сваiм дзецям... Усё гэта глыбока кранула мяне, акцёраў і, у вынiку, гледача. Ён плакаў.
З пяці маіх пастановак толькі Ібсен — для дарослых. Сэлінджэр — для падлеткаў. Спектакль мусіць быць цікавейшы за гутарку з паненкай у айфоне. Гэта архіцяжка. Але з падлеткамі — «Над прорваю ў жыце» — мы справіліся. Вядома, адразу ўбачылі ўсе дзіркі: звычайна правісанні ў тэмпарытме імгненна адзначаюцца асветленымі экранамі глядацкіх тэлефонаў. Дык вось, да канца пастаноўкі — аніводнай светлай плямы. Дарослыя да спектакля абыякавыя, яго трэба паказваць менавіта такім самым Холдэнам Колфілдам, што мы і робім.
...Раней варта было спытацца ў чалавека, калі ён апошні раз быў у лялечным тэатры, і ты чуў у адказ: «Ну, у дзяцінстве». А цяпер кажуць: «У ляльках? Ды вось толькі што быў, я адно ў лялечны і хаджу». Гэта Аляксей Анатолевіч Ляляўскі і ягоныя калегі сваімі спектаклямі змянілі стаўленне да тэатра лялек, паказалі магчымасці працы з мастаком у псіхалагічнай прасторы.
Я пакуль што працавала з дзвюма мастачкамі — Людмілай Скітовіч і Вольгай Шчарбінскай. З Воляй мы робім так: я шукаю дзве асацыяцыі, Вольга знаходзіць трэцюю, далей разам робім макет і гуляем з маштабамі, колерам, фактурай.
Вось глядзіш (на фестывалях альбо яшчэ дзе) што-небудзь вартае і думаеш: «Во як трэба». Але, вядома, так — не трэба. Трэба слухаць сябе і дачуваць, а каб дачуваць — трэба і жыць, а не толькі ставіць, прабачце пафас, трэба трапляць кудысьці і ў штосьці, быць з людзьмі, блізкімі-роднымі і незнаёмымі, усялякімі.
Я, шчыра кажучы, не люблю рэжысуру. Бо артыст на пляцоўцы — такі велічны, неабсяжны... А ты прыходзіш са сваімі ідэямі і часцяком робіш яго маленькім, драбнюткім. Вядома, я кажу пра сапраўднага артыста. Часта заўважаю на сцэне разумныя вочы, выразныя рукі. Для іх трэба шукаць нешта вартае. Не хачу бачыць у тэатры дзейства, відовішча, рэжысёрскія хады, дарагія касцюмы. Мне гэта не цікава. Затое які ў РТБД працуе Арцём Курэнь! Якая Святлана Анікей — колькі грацыі, прыгажосці, розуму! Якая Кацярына Карчэўская — Геда ў маім спектаклі! А ў тэатры, шчыра кажучы, зашмат лiшнiх і праз тое няшчасных людзей. Мяркую, усіх акцёраў трэба выводзіць на вуліцу і правяраць, ці здолеюць яны сабраць вакол сябе натоўп. Упэўнена, з гэтым мала хто справіцца, прынамсі — не я.
Рэжысура, кажуць, не лёгкая прафесія, не жаночая. А я жанчына, і хачу ёю заставацца. Я не хачу жорсткасцi i прэсiнгу. Памiж рэжысёрам i акцёрамi мусіць быць закаханасць. Толькi тады на сцэне ўзнікае сапраўднае. Я хачу ствараць прастору, куды карціць трапіць і застацца. Так я разумею свой тэатр і да яго іду. Паволі, але пэўна.
Занатавала Жана Лашкевіч.