Ад род­ных ніў да Бе­ла­га до­ма

Ці бы­ла прэм’ера вашай Фан­та­зіі ў Бе­лым до­ме сюр­пры­зам аль­бо пра гэ­та па­ве­да­мі­лі за­га­дзя?

— Дзіў­ная гіс­то­рыя не без уда­лых су­па­дзен­няў. Два га­ды та­му ў мя­не гас­ця­ваў аме­ры­кан­скі флей­тыст, яко­му пад­аба­ецца мая му­зы­ка. Ён іграе ў ад­мыс­ло­вым аркес­тры, дзе прад­стаў­ле­ны ўсе ві­ды флейт: ад ма­лень­­кай пі­ка­ла да ве­лі­зар­най ба­со­вай. Па­пра­сіў у мя­не но­ты гэ­та­га тво­ра і ска­заў, што па­ка­жа іх кі­раў­ніч­цы аркес­тра. У кан­цы ліс­та­па­да я па­ба­чыў у «Фэй­сбу­ку», што яна пры­ня­ла мя­не ў сяб­ры, а праз дзень да­ве­даў­ся, што «Chesapeake Flute Consort» уклю­чыў маю Фан­та­зію ў рэ­пер­ту­ар. За­ўва­жу: яна не­адной­чы ўжо вы­кон­ва­ла­ся ансам­блем флейт «Syrinx» у Рах­ма­ні­наў­скай за­ле Мас­квы, шмат раз­оў ансам­блем флейт з Анко­ры­джа. Я на­ве­даў сайт «Chesapeake Flute Consort» і па­ба­чыў, што пер­шы Ка­ляд­ны кан­цэрт у Ана­па­лі­се ад­бу­дзец­ца 19 снеж­ня. І тут рап­там 4 снеж­ня мя­не він­шу­юць з прэм’ерай Фан­та­зіі ў Бе­лым до­ме на ад­крыц­ці се­зо­на Зі­мо­вых свя­точ­ных кан­цэр­таў! «Carol of the Bells» пра­гу­ча­ла пад­час кан­цэр­та і по­тым яшчэ на «біс». Я за­даў пы­тан­не кі­раў­ні­ку ка­лек­ты­ву: ча­му пра вы­ступ не па­ве­да­мі­лі за­га­дзя? Мне па­тлу­ма­чы­лі: ад­дзел Бе­ла­га до­ма па су­вя­зях са СМІ за­ба­ра­ніў анан­са­ваць гэ­тыя кан­цэр­ты. З жон­кай Тац­ця­най мы па­еха­лі ў Ана­па­ліс, дзе я і зра­біў ві­дэ­аза­піс вы­ка­нан­ня май­го тво­ра. Там па­зна­ёміў­ся і з кі­раў­ніч­кай ка­лек­ты­ву, ад якой да­ве­даў­ся, што Фан­та­зія пра­гу­ча­ла ў Бе­лым до­ме яшчэ раз 10 снеж­ня. Му­зы­ка на­ро­джа­на­га ў Бе­ла­ру­сі кам­па­зі­та­ра ця­гам тыд­ня пра­гу­ча­ла ў Бе­лым до­ме трой­чы!

Ча­му вы звяр­нулі­ся ме­на­ві­та да гэ­тай укра­інскай ме­ло­дыі, якая са­ма па са­бе з’яўля­ецца ад­ной з най­бо­льш па­пу­ляр­ных ка­ля­дак све­ту?

— Ко­ль­кі га­доў та­му, на ад­крыц­ці між­на­род­на­га фес­ты­ва­лю «Via Regia» ў Гёр­лі­цы, Гер­ма­нія, вы­сту­паў ансамбль «Art Universum», скла­дзе­ны з му­зы­кан­таў Поль­шчы, Гер­ма­ніі і Чэ­хіі. З дву­ма з іх я ву­чыў­ся ў мін­скай кан­сер­ва­то­рыі. Лі­чыц­ца, што «Via Regia» («Ка­ра­леў­скі шлях») па­чы­на­ецца ў Кі­еве. Мне па­зва­ніў кі­раў­нік «Art Universum», да­ўні мой сяб­ра, флей­тыст Эду­ард Сы­цян­ка і ска­заў, што ка­лек­ты­ву да­ве­ра­на прад­стаў­ляць на фэс­це Укра­іну. А та­му тэр­мі­но­ва па­трэб­на не­вя­ліч­кая п’еса, якая най­леп­шым чы­нам ха­рак­та­ры­за­ва­ла б кра­іну. І я ця­гам не­ка­ль­кіх на­чных га­дзін на­пі­саў Фан­та­зію на тэ­му ўкра­інска­га шчод­ры­ка. Та­ды на­ват і не ду­маў, што ў све­це існуе ці не мі­ль­ён апра­цо­вак гэ­тай ме­ло­дыі, вя­до­май у ЗША пад на­звай «Carol of the Bells». Гэ­та ўкра­інская ка­ляд­ка, апра­ца­ва­ная Мі­ка­ла­ем Ле­анто­ві­чам.

Апош­нім ча­сам вашы тво­ры для флей­ты актыў­на вы­кон­ва­юцца ў мно­гіх кра­інах. Што гэ­та: дэ­фі­цыт су­час­най лі­та­ра­ту­ры для гэ­та­га інстру­мен­та ці вы імкнеце­ся па­ка­заць ра­ней не вя­до­мыя яго­ныя маг­чы­мас­ці?

— Як ні па­ра­дак­са­ль­на, але на флей­це я не ма­гу зда­быць ані­вод­на­га на­рма­ль­на­га гу­ку. Тым не менш мной на­пі­са­на ўжо 15 кам­па­зі­цый для роз­ных флейт і ансам­бле­вых ва­ры­янтаў. Ні­чо­га дзіў­на­га: кам­па­зі­тар не аб­авя­за­ны іграць на інстру­мен­це, каб пі­саць для яго му­зы­ку. Тым бо­льш та­кую, якую пі­шу я. Яна за­сна­ва­на на ме­ла­дыз­ме, у ёй ня­ма за­вум­ных гар­мо­ній і штуч­ных па­бу­доў. Усё ідзе ад сэр­ца. Я люб­лю му­зы­ку ба­ро­ка, поп-му­зы­ку, ба­ла­ды, та­му ў ма­іх тво­рах ме­ло­дыя вы­кон­вае га­лоў­ную ро­лю, хоць я вы­ка­рыс­тоў­ваю і по­лі­фа­ніч­ныя пры­ёмы, і скла­да­ныя, не­звы­чай­ныя рыт­мы. Уяў­ная пра­ста­та ма­іх п’ес пад­ман­лі­вая. У іх ёсць над чым пра­ца­ваць вы­ка­наў­цам, але ма­ецца і пра­сто­ра. І ка­лі мне трэ­ба ўва­со­біць не­йкую ідэю, а я не ўпэў­не­ны, ці маг­чы­ма гэ­та зра­біць тэх­ніч­на, звяр­та­юся да му­зы­кан­таў. Так ро­бяць усе кам­па­зі­та­ры, та­му што не­маг­чы­ма ўмець іграць на ўсіх інстру­мен­тах і ве­даць іх асаб­лі­выя пры­ёмы. Так, мае п’е­сы для флей­ты рас­паў­сю­джва­юцца па ўсім све­це, і пэў­ны час но­ты пе­рад­ава­лі­ся ад артыс­та да артыс­та. Але не так да­ўно мая му­зы­ка па­ча­ла вы­да­вац­ца. Я за­няў сваю ні­шу і ба­чу, што тво­ры пад­аба­юцца. Я ж не пла­чу за вы­ка­нан­не ўласных са­чы­нен­няў, іх ад­шук­ва­юць са­мі му­зы­кан­ты.

Да­рэ­чы, а якая сі­ту­ацыя ў Аме­ры­цы з вы­дан­нем му­зы­кі, у тым лі­ку і вашай?

— Для вы­дан­ня му­зы­кі за кошт вы­да­вец­тва, а не аўта­ра, шан­цаў ма­ла. Я спра­ба­ваў да­сы­лаць свае п’е­сы ў не­ка­то­рыя інсты­ту­цыі, але то­ль­кі з ад­ной пры­йшоў пі­сь­мо­вы ад­каз. Іншыя на­ват не ад­гук­ну­лі­ся. Ды ў адзін з дзён атры­маў ліст з англій­ска­га «Forton Music» з пра­па­но­вай над­ру­ка­ваць не­ка­ль­кі ма­іх п’ес. Вы­да­вец­тва, якое спе­цы­ялі­зу­ецца на му­зы­цы для ду­ха­вых інстру­мен­таў і ка­мер­ных ансам­бляў, са­мо пра­па­на­ва­ла мне! Кан­тракт пад­пі­саў на па­чат­ку 2013 го­да, а ў ве­рас­ні ўжо вы­йшлі мае пер­шыя збор­ні­кі. По­тым па­сту­пі­ла пра­па­но­ва ад аме­ры­кан­ска­га «ALRY Publications», знач­на бо­ль­ша­га за англій­скае. Ка­лі ў апош­ня­га ся­род аўта­раў я зна­чыў­ся пад ну­ма­рам 15, дык у аме­ры­кан­скім — пад ну­ма­рам 230. Уся­го на сён­няш­ні дзень вы­да­дзе­на 22 збор­ні­кі ма­іх п’ес.

Ці мо­жа кам­па­зі­тар, на­ват ка­лі яго­ная му­зы­ка гу­чыць у Бе­лым до­ме, пра­жыць дзя­ку­ючы то­ль­кі сва­ёй пра­фе­сіі (мэт­ры ў раз­лік не ідуць)?

— Па­тлу­ма­чу на ўлас­ным пры­кла­дзе. З кож­ным го­дам мае тво­ры вы­кон­ва­юцца ўсё час­цей: 54 вы­ка­нан­ні ў 2012 го­дзе, 88 — у 2013, 130 — у 2014. Гэ­та тое, пра што я ве­даю. Ду­маю, не­дзе трэ­цяя час­тка. Ад­лі­чэн­ні ж аўта­рам ідуць толь­кі ад про­да­жу квіт­коў, пры­тым бо­ль­шасць кан­цэр­таў да­бра­чын­ныя. Ча­сам вы­ка­наў­цы про­сяць да­звол, каб не ра­біць ад­лі­чэн­ні, інакш кан­цэрт не ад­бу­дзец­ца: фі­лар­мо­нія, пры­кла­дам, не мае гро­шай. Гэ­та ха­рак­тэр­на для кра­ін бы­ло­га СССР, бы­вае  і ў Поль­шчы. Ка­лі ж усё ідзе за­кон­на, ула­да­ль­ні­кі аўтар­скіх пра­воў праз пэў­ны час атрым­лі­ва­юць на ўсіх 5% ад вы­руч­кі за квіт­кі. У тэ­атры «Ла­бэ­ра», Сан­та-Бар­ба­ра, у 2012-м гу­ча­лі тво­ры Мо­цар­та, Ма­га­лі­фа, Бры­тэ­на і Бёр­да. Праз арга­ні­за­цыю ASCAP я атры­маў сваю до­лю, не­дзе $150. Ве­даю, што за­ла бы­ла по­ўная, а гэ­та пры­клад­на 800 мес­цаў. Мо­цар­ту аўтар­скія не ад­лі­ча­лі­ся, не ве­даю, як двум іншым ка­ле­гам... Апра­ча та­го, аўта­ры і вы­даў­цы за­раб­ля­юць на тым, што да­юць парт­ыі і парт­ыту­ры для кан­цэр­таў. На той мо­мант мая п’е­са вы­да­дзе­на не бы­ла, та­му аркестр ку­піў парт­ыту­ры і парт­ыі аса­біс­та ў мя­не. На адзін вы­ступ рэнт парт­ыту­ры і парт­ый каш­туе ад $250 за ма­ле­нь­кую п’е­су да ты­ся­чы до­ла­раў за сім­фо­нію ці опе­ру. Та­му вы­да­вец­твы ця­пер не ты­ра­жу­юць сім­фо­ніі і опе­ры, а ма­юць не­ка­ль­кі экзэм­пля­раў і да­юць іх у арэн­ду. Гэ­та вы­гад­на ўсім.

Свае ня­вы­да­дзе­ныя п’есы прад­аю сам. Раб­лю гэ­та праз два спе­цы­яль­ныя кам­па­зі­тар­скія сай­ты і ўлас­ны. Не пад­ліч­ваў ко­ль­касць прад­адзе­ных тво­раў і атры­ма­ныя гро­шы, але жыць на гэ­та, без­умоў­на, не­ль­га. Вы­да­вец­твы ж ро­бяць раз­лік са мной два разы на год. Па­куль за­ўчас­на ка­заць пра не­йкія знач­ныя пры­быт­кі ад про­да­жу нот, але ж яны вы­й­шлі ня­даў­на. Та­му спа­дзя­юся, што бо­ль­шыя су­мы па­чнуць атрым­лі­ваць мае ўну­кі. За­зна­чу: у вы­да­вец­твах аўта­рам вы­плач­ва­ецца ад 10 да 14 ад­сот­каў ад про­да­жу.

Што бы­ло пры­чы­най вашага пе­ра­езду ў Аме­ры­ку? Ці да­па­ма­гаў вам не­хта ў гэ­тай спра­ве?

— У ЗША я па­ехаў у кан­цы 1990-га да свай­го сяб­ра дзя­цін­ства, ад­на­клас­ні­ка. Спра­ва ішла да раз­ва­лу СССР, і мая жон­ка ска­за­ла, каб я шу­каў лю­бую маг­чы­масць за­стац­ца ў Аме­ры­цы. Знай­шоў там да­лё­кіх сва­якоў, якія па­га­дзі­лі­ся за­пра­сіць у гос­ці маю сям’ю. Праз не­ка­то­ры час па­сля рас­па­ду Са­юза мы атры­ма­лі від на жы­хар­ства, а па­зней і іншыя афі­цый­ныя да­ку­мен­ты.

ЗША з тых кра­ін, якія актыў­на пры­цяг­ва­юць да ся­бе му­зы­кан­таў. Іх там, та­кое ўра­жан­не, з ліш­кам. На што вы як му­зы­ка спа­дзя­валіся і з чым па пер­шым ча­се су­тык­нулі­ся?

— Я ехаў у ЗША без на­ме­ру за­стац­ца там ад­ра­зу. Ха­цеў знай­сці пра­цу, а по­тым вяр­нуц­ца па сям’ю. На жаль, кам­па­зі­та­ру, на­ват вя­до­ма­му, пра­біц­ца тут надзвы­чай скла­да­на. Пры­кла­дам мо­гуць слу­жыць Жур­бін і Ду­на­еўскі, якія бы­лі вы­му­ша­ны вяр­нуц­ца на ра­дзі­му. І не істот­на, у якім жан­ры ты пра­цу­еш. Не­абход­ны су­вя­зі, аса­біс­тыя зна­ёмствы, што вы­ма­гае ча­су, гро­шы для па­ездак на се­мі­на­ры, вы­пра­вы на ланч з па­трэб­ны­мі лю­дзь­мі і гэ­так да­лей. У мя­не та­кой маг­чы­мас­ці не бы­ло. Па пер­шым ча­се я пра­ца­ваў не па спе­цы­яль­нас­ці, а пры­еха­лі мы на гро­шы, якія нам па­зы­чы­ла Ядві­га Па­плаў­ская, за што ёй ве­ль­мі ўдзяч­ныя. Мі­ну­ла кры­ху бо­льш за пяць га­доў, перш чым мы здо­ле­лі на­быць дом, здаць на лі­цэн­зію вы­клад­чы­каў му­зы­кі і ўлад­ка­вац­ца ў дзяр­жаў­ныя шко­лы. Бо­ль­шасць му­зы­каў на­ша­га ўзрос­ту пра­цуе аль­бо не па спе­цы­яль­нас­ці, аль­бо іграе ў рэ­ста­ра­нах ці да­мах для пен­сі­яне­раў. І так ста­ла­ся, што за пер­шыя па­ру год я на­пі­саў уся­го адзін ду­хоў­ны хор і дзве-тры но­выя пес­ні. По­тым быў знач­ны пе­ра­пы­нак, і ў 2009-м я пе­ра­клю­чыў­ся на інстру­мен­та­ль­ную і ва­ка­ль­на-ха­ра­вую му­зы­ку. Ця­пер шка­дую, што не зра­біў гэ­та ра­ней. У 2010-м на­пі­саў сваю ця­пер най­бо­льш вя­до­мую п’есу для флей­ты і струн­на­га ансам­бля «Ка­ліб­ры». Яна не­ве­ра­год­на хут­ка раз­ля­це­ла­ся па ўсім све­це, пры­нес­ла мне вя­до­масць і бы­ла вы­да­дзе­на ў роз­ных ва­ры­янтах. Па­сля «Ка­ліб­ры» я ства­рыў яшчэ не­ка­ль­кі п’ес, і ўсіх іх ад­ра­зу ж за­бра­лі вы­ка­наў­цы і вы­даў­цы.

Ці пра­цу­юць раз­ам з кам­па­зі­та­ра­мі аген­ты, якія за­йма­юцца пра­соў­ван­нем і про­да­жам іх твор­час­ці? Або аген­ты ма­юцца то­ль­кі ў поп-спе­ва­коў?

— Кам­па­зі­та­ры, чыя му­зы­ка па­спя­хо­ва вы­кон­ва­ецца, ма­юць аген­таў. Час­та ў гэ­тай ро­лі вы­сту­па­юць і буй­ныя вы­да­вец­твы. З аген­та­мі кам­па­зі­та­ру пра­цу­ецца ляг­чэй, яму ня­ма па­трэ­бы быць са­мо­му са­бе і сак­ра­та­ром, і аген­там, як, пры­кла­дам, мне. Ад­нак я па­куль цал­кам па­спя­хо­ва спраў­ля­юся са сва­імі вы­даў­ца­мі і вы­ка­наў­ца­мі.

Ці з’яўля­ецеся вы сяб­рам якой-не­будзь му­зыч­най арга­ні­за­цыі? Ка­лі так, дык у якой ме­ры вы мо­жаце раз­ліч­ваць на яе да­па­мо­гу? І ці мож­на пра­фе­сій­на за­ймац­ца му­зы­кай, не ўва­хо­дзя­чы ў шэ­ра­гі пад­обных інстытуцый?

— Я да­лу­чыў­ся да ASCAP — ад­ной з дзвюх аме­ры­кан­скіх арга­ні­за­цый, якія апя­ку­юцца аўта­ра­мі і іх пра­ва­мі. Гэ­та ве­лі­зар­ная кам­па­нія, што збі­рае і раз­мяр­коў­вае гро­шы. Мае юрыс­таў, ча­со­піс з на­ві­на­мі пра му­зы­ку ў роз­ных жан­рах, пра­во­дзіць кон­кур­сы, май­стар-кла­сы, вы­дае стра­ха­выя по­лі­сы і гэ­так да­лей. Aле я не вы­ка­рыс­тоў­ваю ўсе яе маг­чы­мас­ці. Кож­ны кам­па­зі­тар тут раз­умее: быць сяб­рам ASCAP прэс­тыж­на і не­абход­на. Ад­нак пры­ма­юць сю­ды толь­кі тых аўта­раў, чыя му­зы­ка вы­кон­ва­ецца і вы­да­ецца афі­цый­на.

Якія ўза­ема­адно­сі­ны па­між кам­па­зі­та­ра­мі? Ці зда­ра­ла­ся ў вас сус­тра­каць не­шта та­кое, што мож­на бы­ло б на­зы­ваць «кла­на­вас­цю»?

— Кам­па­зі­та­ры, як пра­ві­ла, сяб­ру­юць. Тым бо­льш, ка­лі яны пра­цу­юць у роз­ных жан­рах. Ні­якай «кла­на­вас­ці» ня­ма і не мо­жа быць. Не­маг­чы­ма, да пры­кла­ду, уз­яць ча­ла­ве­ка ў тру­пу «Мет­ра­по­лі­тэн-опе­ра» то­ль­кі та­му, што ён — ро­дзіч. Ча­ла­век па­ві­нен умець спя­ваць, а ка­лі та­ко­га ня­ма, ані­якія сва­яцкія су­вя­зі яму не да­па­мо­гуць. Тут раз­уме­юць: як стра­ціш рэ­пу­та­цыю і па­са­ду, дык не ад­но­віш ні­ко­лі!

Ве­даю, што ад­но з вашых хо­бі, апра­ча ка­лек­цы­яна­ван­ня су­ве­нір­ных лы­жа­чак і зва­ноч­каў, — да­сле­да­ван­не ра­давод­на­га дрэ­ва. Ці­ка­ва, што вам дае гэ­тае за­хап­лен­не?

— Гіс­то­рыя ма­ёй сям’я надзвы­чай ці­ка­вая, асаб­лі­ва па лі­ніі ба­ць­кі. І я да­ўно за­йма­юся по­шу­кам уся­ля­кіх звес­так, што да­ты­чаць ма­іх про­дкаў. Пра гэ­та мож­на на­пі­саць не адзін пры­год­ніц­кі ра­ман. Ба­дай, кож­ны ча­ла­век ха­цеў бы бо­льш да­знац­ца пра свой род, ад­нак па роз­ных пры­чы­нах мы ці не па­спя­ва­ем рас­пы­таць ста­рэй­шых, ці не ма­ем дос­ту­пу да да­ку­мен­таў. Я быў у архі­ве рас­ійска­га ФСБ, дзе ёсць спра­вы ма­іх рэ­прэ­са­ва­ных дзе­да, ба­бу­лі і ба­ць­кі, у 2003-м сус­тра­каў­ся з мас­та­ком Ба­ры­сам Яфі­ма­вым, яко­му та­ды бы­ло 103 га­ды і які доб­ра ве­даў май­го дзе­да і яго­ную сям’ю. Так што інфар­ма­цыя збі­ра­ла­ся па-роз­на­му, і часу на гэта я паклаў шмат.

Да та­го ж, дзя­ку­ючы гэ­тым по­шу­кам, у мя­не атры­ма­ла­ся вяр­нуць да жыц­ця за­бы­тую му­зы­ку. Спра­ва ў тым, што ў дзя­цін­стве мой ба­ць­ка ча­сам вы­кон­ваў для мя­не на фар­тэ­пі­яна марш, які на­пі­саў яго «ка­ле­га» па ла­ге­ры рэ­прэ­са­ва­ны ды­ры­жор Кан­стан­цін Ге­аргі­ядзі, грэк па на­цы­яна­ль­нас­ці. Ён тра­піў у ла­гер у 1930-я, быў ужо ча­ла­ве­кам ста­ла­га ўзрос­ту і ву­чыў май­го ба­ць­ку іграць на ду­ха­вых інстру­мен­тах. Па вы­зва­лен­ні яны ад­ной­чы сус­трэ­лі­ся ў За­па­рож­жы, дзе пра­ца­ваў Ге­аргі­ядзі. Марш той на­зы­ваў­ся «Про­йдзе­ны шлях». Не­ка­ль­кі га­доў та­му я пе­ра­нёс сур’ёзную апе­ра­цыю і вы­ра­шыў: па­куль жы­вы, па­спра­бую ад­на­віць гэ­ты марш ужо хоць бы та­му, што му­зы­ка ве­ль­мі пры­го­жая, а Ге­аргі­ядзі па­мёр у не­вя­до­мас­ці. Зра­зу­ме­ла, зга­даць усе дэ­та­лі быў не ў ста­не: усё ж мі­ну­ла 40 га­доў, як я слу­хаў ба­ць­ка­ва вы­ка­нан­не. Спа­чат­ку ха­цеў па­ста­віць по­бач сваё про­звіш­ча і Ге­аргі­ядзі як аўта­раў мар­ша, але, як ака­за­ла­ся, зра­біць так бы­ло не­маг­чы­ма: для вы­ка­нан­ня му­зы­кі на За­ха­дзе аб­авяз­ко­ва па­трэб­ныя да­ныя пра кам­па­зі­та­ра і яго­ны ўдзел у якой-не­будзь арга­ні­за­цыі. Та­му я на­пі­саў, што гэ­та кан­цэр­тны марш-фан­та­зія на тэ­мы Ге­аргі­ядзі. На дру­гой ста­рон­цы парт­ыту­ры пад­ра­бяз­на рас­па­вёў пра яго і гіс­то­рыю ства­рэн­ня мар­ша. Не­ка­ль­кі га­доў рас­шук­ваў інфар­ма­цыю пра Ге­аргі­ядзі і ў рэ­шце рэшт вы­свет­ліў, што ён пэў­ны час пра­ца­ваў у му­зыч­най ву­чэ­ль­ні, кі­ра­ваў аркес­трам у До­ме ку­ль­ту­ры, дзя­цей па са­бе не па­кі­нуў, як і архі­ваў. Тым не менш атры­маў тры яго­ныя фо­та­здым­кі і да­ве­даў­ся год на­ра­джэн­ня. Марш гэ­ты я на­зваў па-англій­ску «Не­ска­ро­ны».

Вяс­ной мі­ну­ла­га го­да ансамбль флей­тыс­таў уні­вер­сі­тэ­та Уілкс, Пен­сі­ль­ва­нія, вы­кон­ваў маю п’есу. Мы з Тац­ця­най па­еха­лі на прэм’еру і па­зна­ёмі­лі­ся з дэ­ка­нам му­зыч­на­га фа­ку­ль­тэ­та пра­фе­са­рам Сай­ма­нам. Ён за­пра­сіў нас на кан­цэрт свай­го Вя­лі­ка­га ду­ха­во­га аркес­тра. Па­сля вы­сту­пу я пра­па­на­ваў ка­лек­ты­ву марш і рас­па­вёў гіс­то­рыю тво­ра.

Сай­ман да­па­мог мне з аран­жыроўкай тво­ра для аме­ры­кан­ска­га ду­ха­во­га аркес­тра (а ён ад­роз­ні­ва­ецца ад еўра­пей­ска­га), і 22 ліс­та­па­да 2014 го­да ад­бы­ла­ся прэм’ера. За два тыд­ні да яе пра­фе­сар на­пі­саў, што му­зы­кан­ты па­жа­да­лі ба­чыць кам­па­зі­та­ра не ў за­ле, а за ды­ры­жор­скім пу­ль­там. Я па­га­дзіў­ся і ды­ры­жа­ваў гэ­тай хва­лю­ючай для мя­не п’есай. На ге­не­ра­ль­най рэ­пе­ты­цыі рас­па­вёў му­зы­кан­там пра тра­гіч­ны лёс Ге­аргі­ядзі, пра ГУ­ЛАГ, пра тое, як я шу­каў і ад­на­ўляў марш. І му­зы­кан­ты надзвы­чай ура­зі­лі­ся па­чу­тым. Сё­ле­та гэ­ты твор бу­дзе вы­да­дзе­ны ў ЗША.

Вы за­кра­нулі ўні­вер­сі­тэц­кае жыц­цё. А як з му­зы­кай у аме­ры­кан­скіх ВНУ?

— Ва­зь­му той жа ўні­вер­сі­тэт Уілкс. Ён не­вя­лі­кі, уся­го 2800 сту­дэн­таў. Пры­чым му­зыч­ны фа­ку­ль­тэт дып­ло­маў па скан­чэн­ні не вы­дае. Сту­дэн­ты бя­руць уро­кі му­зы­кі і па жа­дан­ні ўдзе­ль­ні­ча­юць у му­зыч­ным жыц­ці. Але гэ­ты ўні­вер­сі­тэт мае ка­мер­ны, джа­за­вы, вя­лі­кі ду­ха­вы і мар­шы­ру­ючы аркес­тры, кан­цэр­тны і ка­мер­ны хо­ры, а так­са­ма ансамбль флей­тыс­таў. Сту­дэн­ты-мед­ыкі, тэх­на­ры з за­да­ва­ль­нен­нем хо­дзяць на рэ­пе­ты­цыі і вы­сту­па­юць. Усё ў да­да­так да асноў­най ву­чэб­най на­груз­кі.

А ці пі­шаце вы ця­пер пес­ні? Хто з бе­ла­рус­кіх па­этаў як су­аўтар быў вам най­бо­льш бліз­кім, з кім пра­ца­ва­ла­ся ахвот­ней?

— Ця­пер пе­сень не пі­шу, хоць ча­сам пра гэ­та і про­сяць, пра­па­ну­юць вер­шы. Вось ка­лі б мой лю­бі­мы па­эт Сяр­гей Со­ка­лаў-Во­юш даў мне свае но­выя лі­рыч­ныя тво­ры, я з вя­лі­кім за­да­ва­ль­нен­нем па­спра­ба­ваў бы на­пі­саць му­зы­ку. Бо ў свой час у нас з ім атры­ма­лі­ся вы­дат­ныя кам­па­зі­цыі: «Ту­ма­ны», «Два По­ла­цкі», «Дождж над Нё­ма­нам»... І на вер­шы Ге­на­дзя Бу­раў­кі­на на­пі­саў бы. У нас на­ра­дзі­лі­ся дзве пес­ні, ад­на з якіх — «Бо­льш та­бе я не па­зва­ню» — ста­ла ве­ль­мі па­пу­ляр­най. Яе вы­кон­ва­лі Іна Афа­на­сь­ева, Га­лі­на Шыш­ко­ва з Але­гам Елі­се­енка­вым, Эгі­ды­юс Сі­па­ві­чус, у Аме­ры­цы — Дан­чык і мно­гія іншыя.

Ці сус­тра­ка­ецеся вы ў Шта­тах з прад­стаў­ні­ка­мі бе­ла­рус­ка­га му­зыч­на­га цэ­ху? Якія ў вас ура­жан­ні ад гэ­тых сус­трэч?

— Пра ўсё гэ­та мож­на рас­ка­заць шмат і за­баў­на­га, і не ве­ль­мі пры­емна­га. Ка­лі мы то­ль­кі па­ча­лі жыць у ЗША, да нас пры­язджа­лі Мі­ка­лай Ско­ры­каў і Іна Афа­на­сь­ева — цу­доў­ныя спе­ва­кі і на­шы да­ўнія сяб­ры. Бы­ло ня­прос­та су­мяш­чаць на­шу пра­цу з іх ад­па­чын­кам. Але тыя дні згад­ва­ем з за­да­ва­ль­нен­нем. По­тым пры­язджа­лі «Пес­ня­ры», «Сяб­ры», іншыя артыс­ты. З не­кім сус­тра­ка­лі­ся, з не­кім — не. За­ўва­жу: не­ка­то­рыя артыс­ты актыў­на ка­рыс­та­лі­ся тут да­бры­нёй ста­рых бе­ла­рус­кіх эміг­ран­таў, а по­тым з’язджа­лі і на­ват удзяч­на­га ліс­та не да­сы­ла­лі.

З ту­тэй­шых му­зы­каў ве­ль­мі сяб­ра­ваў з за­ўчас­на па­мер­лым ба­ра­бан­шчы­кам «Пес­ня­роў» Ва­ло­дзем Бя­ля­евым. Сяб­рую з ад­ным з удзе­ль­ні­каў рок-гру­пы «Су­зор’е» Аляк­се­ем Каз­лоў­скім, му­зы­каз­наў­цай і пі­яніс­ткай Алай Аксе­ль­род, спя­вач­кай Ва­лян­ці­най Па­рхо­мен­ка, да­ўнім скры­па­чом і бас-гі­та­рыс­там «Пес­ня­роў» Ба­ры­сам Бер­нштэй­нам, бы­лым гі­та­рыс­там тых жа «Пес­ня­роў» Аляк­сан­драм Рас­топ­чы­ным, гі­та­рыс­там Аляк­сан­драм Ге­ра­сі­мо­ві­чам, спя­вач­кай Алай Сан­длер, бы­лым рэ­дак­та­рам му­зыч­на­га тэ­ле­ба­чан­ня Га­лі­най Кра­сот­кі­най, не губ­ля­ем адзін ад­на­го з кам­па­зі­та­рам Сяр­ге­ем Хваш­чын­скім.

Вы час­та на­вед­ва­еце Бе­ла­русь. Што тут ёсць та­ко­га, ча­го не ад­шу­каць у Аме­ры­цы?

— Ці­ка­вае пы­тан­не, якое пры­му­сі­ла мя­не за­ду­мац­ца. З рэ­чаў ма­тэ­ры­яль­ных у ЗША мож­на на­быць усё: цу­кер­кі фаб­рык «Спар­так» і «Ка­му­нар­ка», се­ля­дзец ад «Сан­та Брэ­мар», хлеб «На­ра­чан­скі». На­ват лі­січ­кі прад­аюц­ца! Азё­ры, бя­ро­зы, па­лі, лу­гі так­са­ма ёсць. Але, ві­даць, у Бе­ла­ру­сі за­ста­ла­ся час­цін­ка май­го сэр­ца, ста­рыя сяб­ры, ма­гі­лы про­дкаў. Усё гэ­та зму­шае нас з жон­кай па­мя­таць і пры­язджаць. У Бе­ла­ру­сі за­ста­лі­ся 33 га­ды май­го жыц­ця, там на­ра­дзі­лі­ся дзе­ці і пра­гу­ча­лі мае пер­шыя пес­ні.