Антынамічныя дыялогі

№ 6 (375) 01.06.2014 - 00.00.0000 г

Аляксандр Некрашэвіч пра гарманізацыю супярэчнасцей
Аляксандр Некрашэвіч — манументаліст па адукацыі, таму цудоўна адчувае колер, кампазіцыю, а галоўнае — матэрыял. Веданне разнастайных тэхналогій паспрыяла ўсведамленню таго, што ў жывапісе маюць права на існаванне не толькі алей, акрыл і палатно... Творца працуе ў стылістыцы поп-арта. Метамарфозы яго прац здзяйсняюцца з дапамогай камп’ютара, аднак галоўнай застаецца ручная тэхніка стварэння выявы.

Многія нашы выдатныя жывапісцы маюць адукацыю мастака-манументаліста. Бо і колеразнаўства праходзілі, і фармальную кампазіцыю. І да тонкай матэрыі жывапісу не маюць вялікага піетэту: вольна абыходзяцца з матэрыялам. Адукацыя сапраўды дапамагае рухацца і развівацца?

— Так, у нас больш свабоды было, вывучалі разнастайныя тэхналогіі. Аднак, па вялікім рахунку, нас развівала асяроддзе.

У прынцыпе, і ў рамках акадэмічнага класічнага жывапісу можна сёння даволі свабодна выказвацца на актуальныя тэмы. Справа ў тым, што ў сусветным мастацтве не дамінуе адзін стыль...

Каб ствараць вобразы, такія, як вашы, ці абавязкова выкарыстоўваць пэндзаль, фарбы або балончыкі? Можа, лягчэй ужыць фотаздымак, фаташоп, відэа? У чым «фішка» ручной працы?..

— Насамрэч для мяне ўсё проста: я атрымліваю задавальненне ад самога працэсу. Дарэчы, я не балончыкам працую, а аэрографам, якім машыны фарбуюць. Ім можна дамагчыся максімальнага фотаэфекту. Працэс стварэння — свайго роду тэрапія: выказаўся — і становіцца лягчэй. Нейкі баласт накопліваецца і не дае развівацца іншым тэмам... Зрабіў праект, і можна далей рухацца.

Што вас пераследуе? Вобразы, ідэі?

— І ідэі, і вобразы — усё разам.

Вось гэта праца на сцяне — ад чаго вы збіраліся пазбыцца?

— Гэта работа з праекта «Хаос і космас». На тэму асэнсавання класічнага заходнееўрапейскага мастацтва. Часткова навеяны работамі Дэміёна Хёрста, яго калейдаскопнай серыяй з матылькамі. Дарэчы, я нават не разумею, як гэты творца тэхналагічна яе ўвасобіў: гэта ж сапраўдныя матылькі. Ідэя маіх калажоў нарадзілася, калі я знайшоў некалькі сайтаў па еўрапейскім мастацтве ў інтэрнэце, пачаў разглядаць творы, і высветлілася — многіх мастакоў я не пазнаю. Бо мы вывучалі зусім іншыя іх працы, тыя, што захоўваліся ў буйных музеях — у Пушкінскім ці Эрмітажы. Атрымліваецца, Еўропа ведае аднаго Дзюрэра, а мы іншага. І я вырашыў упарадкаваць той хаос, які быў у мяне ў галаве, ператварыць яго ў космас. Таму праект і мае такую назву. Я рэжу, структурырую, разбіваю класічныя жывапісныя працы на фрагменты і выстройваю новыя выявы.

Космас — лагічна ўпарадкаваная структура. Вашы элементы дастаткова выпадковыя. Калейдаскапічныя. Гэта не логіка космасу...

— Правільна, бо я стварыў уласны космас. Структуры атрымліваюцца розныя — выстройваю такія цікавыя дыванкі. Гэтая асобная праца, што вісіць на сцяне, называецца «Танец Саламеі». Я адштурхоўваўся ад выявы адсечанай галавы і «пасёк» усю карціну-арыгінал. Саламея ў мяне нібы танцуе брэйк-данс.

Ператасаваная карціна. Дэканструкцыя. Якія сэнсы для сябе адкрываеце ў выніку?

— Дык тут нічога ад мяне няма. Твор італьянскага маньерыста. Сэнсаў ніякіх наўмысна не ўкладаю. Кожны адкрывае свае.

Вы ствараеце візуальную галаваломку і аддаяце яе гледачу на расшыфроўку. Ніякіх зашыфраваных выяў? Ніякіх сакрэтаў?

— Ніякіх.

Філосаф Жан Бадрыяр пісаў пра згвалчаную выяву — ад імкнення да максімальнай рэалістычнасці, аб’ёмнасці яна губляе сваю сілу і сэнсы. Нашы жывапісцы не папракаюць вас у залішняй натуралізацыі?..

— Не папракаюць, проста не вераць, што я раблю ўсё ўручную, лічаць, што гэта друк, што я падфарбоўваю лічбавую карцінку. Старыя майстры маглі дасягнуць рэалістычных эфектаў, чаму гэта немагчыма паўтарыць сёння? Я перфекцыяніст, мне важна, каб праца была выканана бездакорна. І аэрограф дазваляе дамагчыся такой бездакорнасці, дапамагае выконваць плаўныя пераходы, увогуле — паскарае працэс. Частку сваіх прац я раблю ў класічнай тэхніцы алейнага жывапісу, а частку — у новых тэхналогіях: аўтамабільная нітраэмаль, лак. У некаторых работах ужываю кракелюры.

Вы часта ўдзельнічаеце ў выставах найноўшага мастацтва... Што для вас — быць сучасным мастаком? Ці важна падсілкоўваць гэтае пачуццё сучаснасці? Глядзець, скажам, арт-хаўснае кіно, чытаць кнігі, што пашыраюць свядомасць, ды навуковыя і філасофскія трактаты? Ці вам дастаткова аналізаваць гэтую бясконцую плынь візуальных вобразаў?

— Важна і чытаць, і глядзець, і на выставы ездзіць. Удзельнічаць у міжнародных праектах, камунікаваць. Андрэй Дурэйка ў сваёй лекцыі «Пра___бел» назваў мяне мастаком-«фашыстоўцам». Як я разумею, гэта ад слова не «фашызм», а «fasion» — мода. Моднік у мастацтве. Калі ён гэта меў на ўвазе, то тут ёсць доля праўды. Я сачу за трэндамі, падглядаю на выставах нешта новае. Але стараюся не слепа ісці за моднымі тэндэнцыямі, а паглядаць на левы ці правы бераг і нешта карыснае ў сваю лодку забіраць.

І што ў жывапісе цяпер у трэндзе?

— Поўная свабода ў мастацтве: сёння модна нешта адно, а заўтра іншае.

А самае моцнае візуальнае ўражанне?

— Выстава Аніш Капура ў кіеўскім PinchukArtCentre мяне па-сапраўднаму зачапіла. Падыходзіш да працы і не разумееш, дзе заканчваецца столь і пачынаецца падлога. Поўная страта арыентацыі. Мастак выклікае эмоцыі, а мне здаецца — гэта самае важнае.

Думаю, тут справа ў цялесных перажываннях: ты перастаеш рухацца, бо не разумееш, што гэта за прастора... Работы Хёрста, дарэчы, у той жа час выстаўляліся тамсама...

— Хёрст мне падабаецца, уражвае яго рэжысёрскі падыход да працы. Я так разумею, што ён праекты ўжо сам не робіць, а выступае як крэатыўны дырэктар. На яго працуе шэраг мастакоў. Я, напрыклад, спрабую зрабіць так, каб арт-бізнес прыносіў грошы. Пакуль атрымліваецца, жыву толькі за кошт продажу карцін.

Хто вашы кліенты?

— Я іх нават не ведаю, супрацоўнічаю з галерыстам, які прадае мае творы вядомым украінскім калекцыянерам. Апошнія пяць гадоў я працаваў з кіеўскай галерэяй «Калекцыя», якая мела выхад на ўкраінскіх алігархаў. Зараз там усё прыпынілася. У нас у Беларусі няпроста: рынак яшчэ не сфарміраваўся.

Тэхналогія стварэння вашых работ складаная?

— Эскіз раблю на камп’ютары, у фоташопе, пасля перавожу яго алоўкам на паверхню, а пасля малюю рукамі. Ніякага друку. Чорныя шторы, праектар у майстэрні...

Імкняцеся ў работах да эфекту руху... А пакінуць жывую праекцыю? Ці часовыя выявы не для вас?

— Можна матор прыладзіць ззаду палатна, каб некаторыя фрагменты рухаліся. Хоць гэта лішняе, канешне. Я свядома працую такім чынам. Выкажуся, і пасля можна пачынаць з чыстага аркуша. Цяпер у мяне адбываецца пераацэнка каштоўнасцей, лёгкі крызіс. Калі я меў майстэрню ў падвале на Антонаўскай, больш задавальнення атрымліваў. А зараз гэта ператвараецца ў нейкую руціну. Не канвеер, але...

Вы ж не падселі на іглу арт-рынку...

— Не, ні ў якім разе. Я ведаю, што прадам твор у любым выпадку. Справа не ў грашах, а ў тым, што ад самога працэсу больш няма асалоды. Як было ў падвальчыку: жахлівыя ўмовы, але я проста кайфаваў.

Зараз працую над чатырма праектамі. Вялікія кругі — гэта для маскоўскай галерэі, маленькія — для галандскай, пазлы...

Што за праект з пазламі?

— Своеасаблівы працяг «Багоў і герояў», там я сутыкаў персанажаў класічнага жывапісу і масавай культуры, чацвёрты праект — на кампазітным матэрыяле. Кожная работа — кадр з пэўнага серыялу, таму агульная назва «Мыльныя бурбалкі». Прычым выбіраю серыялы, знятыя ў 2000-х. Яны ні пра што, пра пустэчу. Пра гэта, уласна, і праект.

Вобразы паўстаюць даволі механістычным чынам. Ці ёсць за спосабам іх з’яўлення нейкая асэнсаваная логіка, ідэя?

— Ідэя, напрыклад, «Мыльных бурбалак» у тым, што ў нулявыя нічога не было — пустэча.

Вы трасфармуеце першапачатковую выяву праз нейкі фільтр. Напрыклад, калейдаскоп, мыльныя бурбалкі, пазл...

— Так, у гэтых трох праектах. Калі ж аналізаваць усю маю творчасць...

Пачыналі вы са славесных парадоксаў у духу Руслана Вашкевіча...

— Так, гэта было модна і актуальна ў сярэдзіне-канцы 1990-х. Калі прасачыць увесь шлях, то ўмоўна яго можна падзяліць на два перыяды. «Панічны» перыяд мяжы стагоддзяў — канец 1990-х і пачатак 2000-х, гэта гісторыі з матылькамі, з насякомымі, з фактурамі, і другі — з 2003—2004-га году, калі я вярнуўся з Масквы і пачаў па-іншаму ставіцца да мастацтва. У мяне з’явіліся новыя тэхналогіі, аднак цяжка было адмовіцца ад сваіх ранейшых творчых, стылістычных знаходак, канцэптуальных хадоў. Мне тады было важна пазбавіцца ад таго, чаму мяне вучылі ў Акадэміі, ад стэрэатыпных рэчаў, літаратурнасці, славесных каламбураў, фактур. Гэта калі мастакі прыгожа заліваюць палатно фарбай, дзюбку, вочка прымалявалі — і ўсё. Цяпер я лічу, што гэта прафанацыя.

Чаму ж, сюррэалізм у нас — самы модны трэнд. Што ў Маскве з вамі здарылася, чаму пераглядзелі свае ранейшыя пазіцыі?

— Я атрымаў там шмат візуальнай інфармацыі. Быў на выставах многіх сучасных майстроў — заходніх, амерыканскіх. Збоку паглядзеў на тое, чым я займаўся. Як казалі некалі кітайцы: «Хочаш свайму сыну дабра — адпраў яго вучыцца за тры моры». Важна і карысна для мастака, які збіраецца выбудоўваць сваю будучыню ў сучасным мастацтве, выязджаць і глядзець свет...

Пасля ў мяне з’явілася майстэрня ў падвальчыку, і я стаў маляваць, што хацеў. Напачатку паўстаў поп-артаўскі праект «Нand made»: кожная растравая кропка — адбітак пальца. Узнік ён тады, калі я пісаў жывапісныя рэчы, а людзі казалі, што гэта друк. Нават самі мастакі. І я стаў супрацьпастаўляць рукатворна зробленыя рэчы і друкаваныя... А пасля зразумеў, што ўсё, да чаго датыкаецца чалавек, таксама робіцца з дапамогай рук: тэхнічныя сродкі зроблены рукамі, націскаюць на кнопку фотаапарата таксама рукой. Тады я паставіў знак роўнасці паміж рукатворнай і друкаванай працай і ў праекце стаў мастаком-прынтарам — выяўляў аб’екты, штучна створаныя чалавекам: пароды жывёл, макіяж ці бодзібілдынг. Як працяг тэмы пазней з’явілася серыя «Цюнінг».

Так, і сэнс «Цюнінга»? Падобна да простых практыкаванняў па фармальнай кампазіцыі: кантраст біянічнага і тэхналагічнага?

— Ідэя была такая: чалавек мяняе прастору вакол сябе да непазнавальнасці, нават з космасу гэта можна назіраць. Штучнае асяроддзе ўздзейнічае на чалавека таксама, ператварае яго на этычным узроўні. Слова «цюнінг» азначае ўдасканаленне. У мяне атрымаўся ўзаемацюнінг. Я ствараў тэхнамутантаў — жывёл і людзей. У гэтай новай майстэрні з’явіўся праект «Багі і героі» — сутыкненне дзвюх эстэтык. Тут ужо паўстала пытанне пра трансфармацыю міфалогій — класічнай і галівудскай.

І што, ці змянілася прырода герояў з часоў Антычнасці да Галівуда?

— Не, не змянілася. Шмат паралелей убачыў.

Для мяне моцным бокам поп-арта з’яўляецца іранічнасць. Закладаеце іронію ў свае творы?

— У некаторыя так, не спецыяльна і не ўсвядомлена. Напрыклад, праца, што па-руску называецца «Брак». Ідэя прыйшла яшчэ падчас вучобы ў Акадэміі, я выбраў сцэну з Адамам і Евай. Калі я працаваў над гэтым сюжэтам, задумаўся пра тое, што паводле навуковай трактоўкі першыя людзі — аўстралапітэкі, а паводле біблейскай — Адам і Ева. І я аб’яднаў гэтыя два вобразы, а мой выкладчык Гаўрыла Харытонавіч Вашчанка сказаў, што не трэба рабіць з гісторыі анекдот. У выніку анекдот ператварыўся ў трыпціх.

Мы тут згадвалі Аніш Капура, некаторыя яго працы стварае машына, ён яе настройвае, але выява, ці нават аб’ект, узнікае без яго ўдзелу. У сваіх творах, напрыклад, у «Мыльных бурбалках», вы кантралюеце працэс?

— Для гэтай канкрэтнай работы было зроблена каля дзесяці эскізаў, толькі адзін пайшоў...

Якія крытэрыі выбару кадраў, які вынік быў патрэбны?

— Фармальна цікавая карцінка. Тут браніраваны цягнік трансфармаваўся і ператварыўся ў нейкія ўнутраныя органы, рэбры. Мне такі эфект спадабаўся. Камп’ютар — гэта звычайны інструмент, як аэрограф, аловак ці пэндзаль. Я раблю адбор на гэтым этапе працы, але творчы пошук заканчваецца на ўзроўні эскізу: пакуль раблю эскіз, я яшчэ разважаю. А пасля, калі эскіз гатовы, выконваеш толькі тэхнічную працу.

На вашу думку, што дала мас-культура мастацтву?

— Пакуль не стаў займацца аэраграфіяй і распісваць матацыклы, думаў, што мас-вобразы — папса і кіч. Аднак пасля зразумеў: каб стварыць падобны вобраз, трэба выканаць вялізную працу, і тыя людзі, якія малююць гэтых Спанч Бобаў, Мікі Маўсаў, насамрэч геніі: вобразы запамінаюцца.

Ці прынцыпова адрозніваецца праца ў мас-культуры ад стварэння вобразаў класічнага жывапісу?

— Увогуле не адрозніваецца... Да таго ж мне падабаецца праводзіць паралелі. У Парнаце тэмай майго дыплома быў дыялог. Дыялог як лейтматыў праходзіць праз усю маю творчасць, я сутыкаю два сусветы... У выніку паўстаюць новыя вобразы, з’яўляюцца іншыя сэнсы. Нічога новага не адкрываю — гэта сюррэалістычны прыём...

Вы ствараеце шмат серый. Развіваецеся вельмі дынамічна. Ці можна сказаць, што кожны знойдзены прыём трансфармацыі вобраза нараджае новую серыю? Такі механізм развіцця?

— Не, я не ад прыёму адштурхоўваюся. Ад ідэі, думкі. Проста ў нейкі пэўны перыяд у мяне нарадзіліся менавіта гэтыя праекты. Магчыма, калі б я іншыя кнігі прачытаў ці іншыя фільмы паглядзеў, з’явілася б што другое. Гэтак як дзеці: атрымаўся такі набор храмасом. Хоць, сапраўды, знаёмішся з новымі тэхналогіямі і разумееш, што з іх дапамогай можаш рабіць. І некаторыя твае ідэі цікава рэалізоўваюцца.

У вас у працы адразу некалькі серый?

— Так, алей падсыхае, паралельна працую аэрографам. Вельмі шмат тэхналагічнай падрыхтоўкі, напрыклад, выразаць пазлы, адшліфаваць, загрунтаваць іх. Тое ж самае з алюмініем: каб намаляваць, патрабуецца тры-чатыры дні, а лакам пакрыць — доўгі працэс. Тэхнічны бок маёй працы мне таксама падабаецца. Я нават распісваў самалёт. Пасля гэтага зразумеў — здолею ўсё. Бо раней быў страх, што магу не справіцца з вялікімі памерамі.

І выйшлі з плоскасці ў аб’ем...

— Так, ужо нічога не спыняла. Работа з аэраграфіяй, з роспісам матацыклаў моцна дысцыплінуе. Трэба было грунтоўна ўсё прамаляваць, не як у Акадэміі — такая лёгкая недаказанасць... Там прыходзіў замоўца і казаў, што ты тут поўсць не прамаляваў. А работа з аб’ёмнымі дэталямі дала карысны досвед.

Хто вам цікавы ў беларускім мастацтве?

 

— Падабаецца тое, што робіць Антон Слюнчанка, нашы творцы, якія жывуць за межамі Беларусі: Максім Вакульчык, Максім Тымінько, Аляксей Кашкараў. Насамрэч патэнцыял нашых мастакоў вельмі вялікі, трэба не камплексаваць, а развівацца... 

Аўтар: Алеся БЕЛЯВЕЦ
рэдактар аддзела выяўленчага мастацтва