Бадай ва ўсім свеце такімі запаведнікамі становяцца бібліятэкі, музеі, адмысловыя кнігарні, якія робяцца таксама і пляцоўкамі для камерных чытанняў. У нас падобных месцаў таксама становіцца ўсё болей. Адна бяда: не ходзяць туды людзі. Завітаеш, бывае, на цікавую імпрэзу ў музей Багдановіча (чыю актыўнасць у плане “прасоўвання” паэзіі варта адзначыць асобна) — а там выступоўцаў болей чым публікі. Як жа знайсці да яе падыход?
Пару гадоў таму мой сябра вырашыў адкрыць кнігарню. Прычым не проста “гандлёвую кропку”, а пункт сустрэчы чытачоў з сучаснай беларускай літаратурай — якую, нават нягледзячы на жанравую прыналежнасць, многія апрыёры лічаць элітарнай. Пастаянна ладзіць там розныя імпрэзы, чытанні, абмеркаванні. Карацей, не кнігарню, а мару паэта. Балазе, вершаванае слова ў ёй таксама мелася шырока прысутнічаць — як на паліцах, так і ў жывым выкананні.
Сябра чамусьці быў упэўнены, што ўжо сама наяўнасць у яго высакароднага і добрага намеру абавязкова прынясе камерцыйны поспех. А я вось ужо тады, памятаю, прызадумаўся: якой жа трэба зрабіць падобную кнігарню, каб яна не прагарэла літаральна праз пару месяцаў (як гэта здарылася з пачынам сябра).
Адказ удалося знайсці хіба праз ладны час, калі занесла мяне ў камянічку па віленскай вуліцы Святога Ігната. Там — акурат насупраць мемарыяльнай шыльды на былым дамініканскім муры, дзе быў зняволены Канстанцін Каліноўскі, — атабарылася кнігарня Mint Vinetu.
Зрэшты, кнігарняй яе назваў бы не кожны. Прадавец там — адначасова і барыста, прычым, здаецца, менавіта ў першую чаргу. Бясконцыя стэлажы кніг утвараюць дзіўны дызайн інтэр’ера, падзеленага на мноства ўтульных закуткоў. І ў кожным з іх сядзіць па рамантычнай парачцы. Чуў, як хлопец услых чытаў паэтычную кнігу — не зразумеў, праўда, на якой мове.
Так, спецыялізацыя гэтай кнігарні яшчэ больш, здавалася б, рызыкоўная за беларускую літаратуру. Апрача сучаснай літоўскай паэзіі, тут прадаюць пераважна букіністыку на замежных мовах. Ладна пакорпаўшыся, можна адшукаць выданне Шэкспіра стогадовай даўніны коштам якіх пару еўра. І ніякіх глянцавых вокладак!
Падазраю, Шэкспіра на мове арыгінала і ў нас, і ў Літве чытаюць хіба адзінкі. І таму падобнае месца ў цэнтры горада, здаецца, проста вымушанае было збанкрутаваць. Тым не меней, яно не пустуе. Людзі, наколькі я зразумеў, прыходзяць сюды найперш па атмасферу — а яна папраўдзе выкшталцоная. Што ні кажы, але добрыя кнігі цудоўна дапасоўваюцца да водару кавы. І вось, рука неяк сама цягнецца да карэньчыка.
Выходзім з кава-кнігарні — і ўжо праз дзесяць хвілін шпацыру сябры-аўтахтоны паказваюць яшчэ адну ўнікальную ўстанову: піўную бібліятэку. Узяўшы куфаль крафтавага, замест фісташак там можна “закусіць” яго добрым вершам.
Зразумела, камусьці такі фармат не спадабаецца. Наўзамен можна прапанаваць які іншы. Напрыклад, прыгадаць, што сябры таварыства філаматаў падчас сваіх вячорак ужывалі выключна малако – як сімвал дзіцячай чысціні.
Але ў кожным разе: вынаходлівыя і нестандартныя спосабы наладжвання камунікацыі паміж літаратурай і аўдыторыяй трэба шукаць несупынна. Зрэшты, вынаходлівасць тут не самае галоўнае – абы працавала.