Музей: канцэпцыя перспектыў

№ 10 (1188) 07.03.2015 - 13.03.2015 г

У Нацыянальным гістарычным пра ідэалагічны складнік, фонды ў скрынях, разбуральныя перапады тэмператур і паняцце "экскурсавод", якога больш не існуе
Гэтым разам героі нашай традыцыйнай рубрыкі “Рэдакцыя плюс…” — дырэктар Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь Алег РЫЖКОЎ і супрацоўнікі ўстановы. Забягаючы наперад, зазначым, што кіраўнік Нацыянальнага гістарычнага не толькі думае па-новаму, але і перакананы, што ягоная ўстанова павінна стаць галоўным музеем краіны, бо “з нуля” распавядзе пра яе ўзнікненне і развіццё. Гэтай жа логікай тлумачыцца і тое, што да ліку філіялаў названай установы (апроч Дома-музея I з’езда РСДРП і Музея сучаснай беларускай дзяржаўнасці) далучыліся музеі прыроды і экалогіі, гісторыі беларускага кіно, гісторыі тэатральнай і музычнай культуры, прычым асобныя з названых устаноў маюць і свае “прадстаўніцтвы”. Такім чынам, пра сёння і заўтра музейнага, так бы мовіць, кангламерату і ішла гаворка ў кабінеце Алега Рыжкова… Мы вырашылі разбіць публікацыю на часткі. У першай — у фармаце пытанняў і адказаў — гаворка пойдзе пра галаўны музей. У другой, што будзе неўзабаве змешчана на старонках “К”, мы спынімся на задачах і праблемах філіялаў Нацыянальнага гістарычнага.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-1.jpg

Пад час сустрэчы ў Нацыянальным гістарычным.

Спачатку кіраўнік установы “абмаляваў” агульную сітуацыю. Асноўная задача, якую нельга вырашыць самастойна: пашырэнне экспазіцыйных плошчаў галаўной установы для выканання адпаведнага даручэння Прэзідэнта краіны. Летась музею былі перададзены будынак па вуліцы Карла Маркса, 12а, а таксама дваравыя тэрыторыі і гаспадарчыя збудаванні. Менавіта на гэтай базе і ўзнікне будучы цэнтральны музейны комплекс. Неўзабаве будзе абвешчаны конкурс на лепшы ягоны эскізны праект. Пасля аб’ект мяркуецца ўнесці ў інвестыцыйную праграму.

Наступны клопат: прывядзенне да ладу музейных сховішч. А яны, па словах Рыжкова, адны з самых багатых у краіне. Да пачатку лета з дапамогай “Прыёрбанка” запланавана выдаць альбом найбольш каштоўных прадметаў з 40 фондавых калекцый. Але ж сённяшнія ўмовы іх захоўвання не вытрымліваюць ніякай крытыкі. Пэўныя дакументы і фота проста псуюцца. “Краіна можа згубіць не адзін гадавы бюджэт” — падкрэслівае кіраўнік музея...

Дзве гэтыя глабальныя задачы сталі неад’емнай часткай адной праблемы. Па меркаванні Алега Рыжкова, Нацыянальны гістарычны не здолее стаць галоўнай ідэалагічнай музейнай установай краіны без дзяржаўнай падтрымкі. З боку ж музея цяпер актывізаваны выставачная (замежная і ўнутраная) дзейнасць, работа з партнёрамі, абноўлены сайт, прыкладаюцца высілкі аддзела музейных камунікацый… Пасля ўводнай часткі надышоў час журналісцкіх пытанняў.

— Ці можна на вашым сайце замовіць білеты ў музей?

Аляксандр Храмы, намеснік дырэктара: — На другім этапе мадэрнізацыі сайта стане магчымай і працэдура падачы заяўкі на наведванне. Паколькі ў нас шмат філіялаў, дык адзіны сайт утрымлівае шэсць самастойных (два з іх — у стадыі падключэння). І ў гэтым ёсць сэнс: кожны філіял — самадастатковы ў пошуках кола наведвальнікаў. Менавіта на сайтах прапанаваны для запампоўкі ўжо два аўдыягіды, змешчаны і наш прэзентацыйны фільм. Сайт пакуль — дзвюхмоўны, наступны этап — уключэнне англійскай, што далучыць рэсурс да міжнароднай сеткі музейнай супольнасці.

Алег Рыжкоў: — Варта дадаць і тое, што мы актыўна дзейнічаем у сацыяльных сетках.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-2.jpg

Алег Рыжкоў.

— А не было ахвотных у адзін дзень і галаўны музей наведаць, і хаця б палову яго філіялаў?

Алег Рыжкоў: — Калі філіялаў было менш, выкарыстоўвалі такую практыку: пры набыцці білета ў галаўную ўстанову ахвотны мог адначасова за паўцаны набыць і білет у філіялы. Будзем і надалей апрабоўваць такія акцыі. Пэўныя бонусы — скідкі ды льготы — мусяць існаваць.

— Мо ў вас і аўтобус рэйсавы з’явіцца, каб вазіць наведвальнікаў па “музейным кольцы”?

Алег Рыжкоў: — Праектаў так шмат, што не паспяваем іх рэалізоўвацць, але ўсё бярэм на аловак. У час адной з "музейных начэй" пра гэтую ідэю ўжо задумваліся.

— Ці паўплывала колькасць падпісчыкаў на старонкі галаўнога музея і яго філіялаў у сацыяльных сетках на наведвальнасць?

Алег Рыжкоў: — Нашы даследванні сцвярджаюць, што больш за 70 працэнтаў інфармацыі пра музей людзі атрымліваюць з Сеціва. Гэта самы танны від рэкламы. Афішы — дарагія. Толькі ў “Фэйсбуку” маем тысячу падпісчыкаў. Больш пакуль у Мірскага замка і Нацыянальнага мастацкага.

— А ў якіх выпадках усё ж карыстаецеся вулічнай рэкламай?

Алег Рыжкоў: — Калі праект “папсовы”, разлічаны на масавую аўдыторыю, тады і мае рацыю выкарыстоўваць банеры і расцяжкі. У тым выпадку, калі гаворка пра сацыяльную акцыю з навуковай асновай, можна абысціся Сецівам. Словам, патрэбна градацыя ў залежнасці ад мэтавасці аўдыторыі.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-3.jpg

Пад час сустрэчы ў Нацыянальным гістарычным.

— У свой час музей дакаралі за сумяшчэнне несумяшчальнага ў рэкламных акцыях…

Алег Рыжкоў: — На ўвазе, пэўна, маюцца спаборніцтвы па рэслінгу ў музеі... Чым больш пра нас будуць ведаць, тым лепш. Такім чынам, мы працуем на публіку, частка якой не мела інтарэсу да музеяў. Наступным разам гэтая аўдыторыя прыйдзе да нас, каб паглядзець асноўную экспазіцыю, прычым зробіць тое свядома… Не бачу нічога кепскага ў “папсовых” выстаўках. Мае калегі калісьці крытыкавалі мяне за гэта, а сёння самі займаюцца такой рэкламай. І цяпер да нас прыходзіць публіка, каб паглядзець толькі на ёлачныя цацкі ці выключна на вырабы з шакаладу, а потым абавязкова затрымліваецца ў асноўных залах, дзе, скажам, выстаўлены так званы Пояс Вітаўта, скарбы і іншыя ўнікальныя прадметы.

— Ці маеце вы магчымасць выкарыстоўваць пазабюджэтныя грошы для павышэння заробкаў супрацоўнікаў?

Алег Рыжкоў: — Маем права да 70 працэнтаў гэтых сродкаў выкарыстоўваць для матэрыяльнага стымулявання работнікаў. Што мы і робім. Калі рэалізуем паспяховыя камерцыйныя праекты, гэта адразу заўважна на заробках ад прыбіральшчыцы да дырэктара.

— Як працуеце са спонсарамі? Яны вас шукаюць ці вы іх?

Ніна Калымага, намеснік дырэктара: — Мы называем іх “партнёры”. Сур’ёзна пачалі займацца супрацай з імі гадоў сем таму. У асноўным гэта банкі, кампаніі, установы. Стараемся завязваць доўгатэрміновыя стасункі. Што для музея галоўнае? Знайсці, аднавіць і прэзентаваць. Дык вось, разам з партнёрамі праходзім увесь гэты ланцужок. За апошнія гады набыты ўнікальныя прадметы, праведзена іх рэстаўрацыя. Партнёры дапамаглі і з праектам, прысвечаным 200-годдзю дыпламата, мовазнаўцы, даследчыка Японіі Іосіфа Гашкевіча — ураджэнца Беларусі. Выстаўка пабывала ў Санкт-Пецярбургу, штаб-кватэры UNESCO ў Парыжы, Японіі...

— А ў Астравецкім раёне, дзе прайшлі апошнія дні Гашкевіча, выстаўка была?

Ніна Калымага: — Мы абмяркоўвалі пытанне, як гэта лепш зрабіць.

Алег Рыжкоў: — Хачу дадаць наконт партнёраў. Ніхто цяпер не прымусіць іх укладаць грошы ў нецікавы праект. Так, трэба ісці на “паклон”, быць гатовым да размовы, мець асабістую абаяльнасць… Самае ж галоўнае — ведаць густ ды мастацкую прыхільнасць партнёра. Той самы альбом нашых рарытэтаў для банка — таксама прэзентацыйны.

— І з калекцыянерамі супрацоўнічаеце?

Аляксандр Храмы: — Так. У ліку нашых партнёраў — і прыватныя калекцыянеры (у тым ліку замежныя), якія шчыльна з намі кантактуюць. Іншым разам просяць выставіць іх калекцыі за бясплатна. Тут галоўнае — таксама зацікавіць чалавека агульнай і не абы-якой справай. Калі гэта адбываецца, закрыты для большасці калекцыянер пачынае станавіцца надзвычай актыўным аднадумцам.

Ніна Калымага: — У Купалаўскім тэатры адбылося нядаўна ўшанаванне лепшых мецэнатаў мінулага года. Сярод іх былі і нашы партнёры. А на першым Музейным форуме мы атрымалі прыз якраз за выніковае партнёрства.

Алег Рыжкоў: — Напрыканцы года зрабілі ў музеі вячэрні прыём для бізнес-супольнасці. Для таго, каб партнёры згадалі пра нас яшчэ раз.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-4.jpg

Загадчык філіяла "Дом-музей І З'езда РСДРП" Сяргей Рэчкін.

— Як ставіцеся да вячэрняга рэжыму работы музеяў?

Алег Рыжкоў: — Мы працуем да 19-й. Так што народ да нас паспявае і на гадзіну пасля працы зайсці. У Ноч музеяў быў наплыў наведвальнікаў. Натуральна, мы не проста адчынілі дзверы і чакалі, хто прыйдзе, а прапанавалі эксклюзіўныя праекты. А вось у звычайныя дні, як паказвае практыка, працаваць у больш познім рэжыме немэтазгодна.

— Ці няма намеру выстаўляць фондавыя прадметы, каб яны працавалі па чарзе ў раённых музеях, экспазіцыі якіх дзе-нідзе не надта багатыя?

Зоя Кур’янава, галоўны захавальнік фондаў: — Ёсць такая практыка. Выстаўлялі ў адным з раёнаў калекцыю веласіпедаў. Іх транспарціроўка з замацаваннем кожнага прадмета на час пераезду каштавала дорага. І калі мы выставілі гэткія ж патрабаванні да наступнага заказчыка, ён не здолеў іх выканаць…

— А ці патрэбны раённаму музею транспарт для вось такіх перавозак экспанатаў, для экспедыцый?

Алег Рыжкоў: — Раённая культура ў тэхнічным плане ўзброена лепш, чым сталічныя музеі. Ведаю з часоў працы ў абласным упраўленні культуры Гомельшчыны. Там і бібліобусы ёсць, і аўтаклубы. Яны і з музейнымі мэтамі, як правіла, выкарыстоўваюцца. А ў нас Нацыянальны мастацкі музей свайго транспарту не мае! Шчыра кажучы, не разумею такую сітуацыю. Якраз сталічныя ўстановы павінны мець транспарт, каб і метадычную дапамогу раёнам аказваць, і выставачную. Тады і была б магчымасць перавозіць фондавыя калекцыі без страт. Мы ж не толькі прапагандаваць павінны, але і захоўваць… Любым сваім праектам мы гатовы падзяліцца з рэгіёнамі пры ўмове, што прадметы не пацерпяць. Вось і сёння нашы калекцыі выстаўлены ў Полацку і Смаргоні. Але музеі ў чарзе па нашы паслугі не стаяць.

— У колькі абышлася паездка выстаўкі ў Санкт-Пецярбург?

Алег Рыжкоў: — У 50 мільёнаў рублёў. Каб быў свой транспарт, спатрэбілася б усяго 15 мільёнаў. Эканомія бюджэту — відавочная. Але тут парадокс фінансавы: іншым разам лягчэй кінуць тры мільярды рублёў на “малацэнкі”, чым 200 мільёнаў на набыццё асноўных сродкаў, скажам транспарту. Розныя артыкулы расходаў!

/i/content/pi/cult/522/11250/6-5.jpg

Новая экспазіцыя ў "Гасцёўні Уладзіслава Галубка".

— Ёсць выслоўе: “Гісторыю пішуць людзі”. Якую гісторыю ў сваім музейным комплексе піша Нацыянальны гістарычны?

Алег Рыжкоў: — Пытанне канцэптуальнае. Але Нацыянальны гістарычны музей зараз займаецца гісторыяй як такой. Гэта не азначае, што мы не збіраем сведчанні дня бягучага. Але дзе іх экспанаваць? Фонды — у чамаданах і скрынях. А памяшканні, дзе яны захоўваюцца, і сховішчамі назваць нельга… Нам патрэбны змены. Вы паглядзіце на нашы цэнтральныя вуліцы — адны адміністрацыйныя будынкі: банкі, офісы. А павінны быць музеі, якія б стваралі імідж дзяржавы, рознабакова распавядаючы пра гісторыю Беларусі.

— А што сёння найбольш важнае ў музейнай дзейнасці для галоўнага захавальніка фондаў?

Зоя Кур’янава: — Каб тыя багатыя фонды, якія маем, максімальна захаваліся. Нашы фонды зараз размешчаны ў розных будынках у пяці раёнах Мінска. Напрыклад, у нас сёння шматлікая калекцыя фарфору знаходзіцца ў драўляных скрынях, пастаўленых адна на адну, і мы нават не маем магчымасці да яе падысці, не кажучы пра тое, каб дэманстраваць свае багацці наведвальнікам.

— Ды і перавозка ўсіх вашых экспанатаў пад час пярэбараў у іншы будынак была таксама, мабыць, даволі цяжкай…

Зоя Кур’янава: — Да прыкладу, калі мы перавозілі свае асноўныя фонды — 49 калекцый і прыкладна 390 тысяч экспанатаў — дык усё гэта рабілі чатыры месяцы каля 20 чалавек, у асноўным дзяўчаты і жанчыны, нашы супрацоўніцы… Асноўная частка калекцый знаходзіцца цяпер на вуліцы Славінскага, у Музеі водных рэсурсаў. На вуліцы Ульянаўскай таксама размешчана іх частка, прычым — у абсалютна непрыстасаваных памяшканнях…

Алег Рыжкоў: — Дадам, што будынак па вуліцы Ульянаўскай, 32 — колішняя паліклініка. Частка нашых калекцый знаходзіцца там у былых прыбіральнях, у ванных пакоях.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-6.jpg

У Выставачнай зале Музея прыроды і экалогіі.

— “К” пра агучаную вамі праблему пісала: яшчэ тады, калі музейныя фонды толькі пераязджалі на Ульянаўскую… Але ж, як кажуць, воз і дасюль там…

Зоя Кур’янава: — Так. Але, зразумела, нам вельмі хацелася б, каб пытанне з размяшчэннем фондаў было знятае як найхутчэй. Толькі такім чынам можна будзе пасля вырашыць і пытанне стварэння новай музейнай экспазіцыі.

Алег Рыжкоў: — Адзначу, што навуковая канцэпцыя будучай гістарычнай экспазіцыі сёння цалкам перапрацавана і зроблена згодна з сучаснымі поглядамі спецыялістаў на гісторыю Беларусі, пачынаючы з першабытнага ладу да сучаснага стану нашага грамадства. Але для таго, каб гэтую новую экспазіцыю ўбачылі не толькі навукоўцы, а і наведвальнікі, трэба, каб новы музей урэшце з’явіўся. Але заўсёды нешта перашкаджае падтрымаць установу комплексна, і да абнаўлення музейнай экспазіцыі, якая будзе распавядаць пра багатую гісторыю Беларусі, рукі ўсё не даходзяць…

— Ці ёсць у музейных фондах прадметы першай і другой катэгорый? Ці інакш сфармулюем: прадметы, найбольш цікавыя для наведвальніка, але не прадстаўленыя ў экспазіцыі?

Зоя Кур’янава: — У нас, канечне, ёсць прадметы першай і другой катэгорый. Праўда, іх не так і шмат. Але калі я бачу, што сёння адбываецца ў фондах з багатай калекцыяй нашых фотадакументаў з-за змянення ў памяшканнях тэмпературы і вільготнасці, мне, прызнаюся шчыра, усё адно, якой яны катэгорыі. Для мяне гэта — трагічна.

Алег Рыжкоў: — Ва ўсім свеце для захоўвання фотаздымкаў прадугледжаны адпаведны рэжым: сапраўдныя бункеры, уваход куды магчымы толькі спецыялістам. А ў нас фотадакументы ляжаць у звычайных пакоях са зменлівым тэмпературным рэжымам. І я б таксама не стаў бы тут казаць пра катэгорыі. Калекцыя фотаздымкаў, любы іншы прадмет, які захоўваецца ў зборы музея, мае не меншую каштоўнасць, чым так званы Пояс Вітаўта.

Зоя Кур’янава: — Пра гісторыю могуць распавесці і карты. Але з-за тых жа перападаў тэмпературы і вільготнасці я магу сёння канстатаваць: на жаль, папкі з картамі заражаны цвіллю.

Алег Рыжкоў: — Сітуацыя сёння настолькі складаная, што цалкам магчымы і такі сцэнарый: калі мы праз пэўны час распачнём стварэнне музейнай экспазіцыі, нам давядзецца выкарыстоўваць у якасці экспанатаў не арыгінальныя рэчы, а муляжы… І гэта сапраўдная праблема. Прычым, не толькі для нашага музея. Да прыкладу, у нас, на Беларусі, быў час, калі мы стваралі новыя музейныя ўстановы вельмі часта. Нікога цяпер не хвалюе, што гэтыя музеі доўгі час няма чым запоўніць, бо арыгінальных артэфактаў няма, а за мяжой набываюцца навадзелы.

Ніна Калымага: — Мы маем прадметы першай катэгорыі (сусветнага значэння) — пояс Вітаўта (першая чвэрць XV стагоддзя), а таксама скарб старажытных рымскіх манет… Калі казаць пра другую катэгорыю прадметаў (рэспубліканскага значэння), дык, сярод іншага, у нас ёсць алтарныя вароты XVІІІ стагоддзя з Георгіеўскай царквы Давыд-Гарадка, партрэт Ёзафа Прозара таго ж стагоддзя, выкананы невядомым мастаком.

/i/content/pi/cult/522/11250/6-7.jpg

Пад час сустрэчы ў Музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры.

— А ці ёсць у Беларусі такі музей, дзе ўсе прадметы з фондаў можна было б убачыць і гэтай установе не патрэбна фондасховішча? Бо ў бібліятэчнае фондасховішча любога пусцяць, а ў музейнае — не…

Алег Рыжкоў: — У нашыя фондасховішчы я б вас таксама не пусціў. Я і сам, шчыра прызнаюся, часам баюся туды заходзіць, бо скрыні стаяць у два-тры паверхі, а чалавеку з вуліцы там бываць, як разумееце, не надта бяспечна…

— Шкада. Бо тады можна было б дэманстраваць наведвальніку ўсё багацце фондаў…

Алег Рыжкоў: — Да прыкладу, я ведаю, што ў Славакіі нядаўна адкрылі сучаснае фондасховішча — гэта, так бы мовіць, сапраўдны Байканур па забяспечанасці і выкарыстанні найноўшых тэхнічных сродкаў, па камп’ютарызацыі... Перасоўванне любога музейнага прадмета там фіксуецца з дапамогай спадарожнікаў, бо на кожным артэфакце ёсць электронны чып. Вось калі б у Нацыянальнага гістарычнага музея было такое фондасховішча, туды б мы вас з радасцю пусцілі…

Ніна Калымага: — Варта сказаць, што ў сусветнай практыцы музейныя ўстановы — агульнадзяржаўныя, агульнанацыянальныя — зазвычай выстаўляюць у сваіх экспазіцыях па 5-7 працэнтаў ад агульнага збору. І часцей за ўсё гэта адбываецца з той жа прычыны, што і ў нас: у горадзе не хапае прыдатнай для музея выставачнай плошчы…

/i/content/pi/cult/522/11250/6-8.jpg

Аглядальнік "К" гутарыць пра канцэпцыю выстаўкі паштовак з яе куратарам Ягорам Сурскім.

— Гэта, як вынікае, сапраўды праблема. І для нашых раённых музейных устаноў, дзе часцяком і глядзець няма на што… Адно толькі на ваўкоў, пабітых моллю… І гэта вельмі крыўдна.

Алег Рыжкоў: — Я б увогуле прапанаваў на базе некаторых нашых прадметаў ствараць у Мінску міні-музеі, ці, скажам, музеі адной калекцыі. Напрыклад, музей старажытнарымскага скарбу, музей фатаграфіі, самавараў, фотаапаратаў, фарфору і гэтак далей. Бо, наколькі я ведаю, падобны фармат зараз вельмі запатрабаваны за мяжой і, думаю, будзе карыстацца цікавасцю і ў нас. Тады б Мінск сапраўды зацікавіў замежнікаў. А цяпер, калі яны прыязджаюць і бачаць адно толькі кафэ, рэстараны, гасцініцы ды адміністрацыйныя будынкі ў цэнтры сталіцы, гэтым іх, канешне, не надта прывабіш прыязджаць яшчэ …

— Ці ёсць у вас рэстаўрацыйныя майстэрні?

Алег Рыжкоў: — У нас ёсць такі кірунак дзейнасці, хаця паўнацэннымі рэстаўрацыйнымі майстэрнямі я гэта назваць не магу. У нас працуюць добрыя рэстаўратары, якія робяць сваю справу вельмі прафесійна.

Зоя Кур’янава: — І гэта вельмі дапамагае ў працы. А ўвогуле, хачу адзначыць, што ў Беларусі добрых рэстаўратараў вельмі мала. Іх можна пералічыць літаральна па пальцах. І гэта сапраўды праблема для многіх музеяў Беларусі...

Алег Рыжкоў: — Дадам наконт нашага музея. Мы меркавалі, што сёлета ўвойдзем у інвестыцыйную праграму, шкада, што не ўвайшлі. Таму нашы перспектывы даволі цьмяныя і па ўзвядзенні новага будынка, і па будаўніцтве дэпазітарыя. Хоць па дэпазітарыі створаны ўжо праект, ёсць адвод зямлі… Адно што, зараз узнімаецца пытанне, каб гэты дэпазітарый пашырыць, каб туды ўвайшлі фонды ўсіх рэспубліканскіх музеяў…

Фактычна, сёння можна казаць пра сапраўдны “бум” на гісторыю, пра павышаную цікавасць да гістарычных аб’ектаў у розных краінах і ў розных рэгіёнах свету… Таму і мы спадзяёмся патрапіць у гэты агульнасусветны трэнд. Тым больш, у Міністэрстве культуры выдатна бачаць і разумеюць нашы праблемы… Але і мы не сядзім склаўшы рукі. Напрыклад, зараз вядзём перамовы з адным банкам, каб ён цалкам ці часткова прафінансаваў наш перадінвестыцыйны праект, каб ужо, так бы мовіць, гатовую ідэю прапанаваць кіраўніцтву краіны.

— Наколькі паспяхова развіваецца супрацоўніцтва з іншымі замежнымі музеямі?

Алег Рыжкоў: — З нашымі музейнымі калекцыямі працуюць і замежныя даследчыкі. Нядаўна, да прыкладу, прыйшоў ліст з пецярбургскага Эрмітажа, дзе нам прапаноўваецца супрацоўнічаць. Акрамя таго, з намі згодныя сябраваць ды абменьвацца выстаўкамі многія заходнія музеі. Будзем зараз удзельнічаць у міжнародным праекце і прадстаўляць Беларусь у выстаўцы, што адкрыецца ў Берліне і будзе прысвечана падеям Другой сусветнай вайны. Але, як я лічу, у першую чаргу нам варта рабіць упор на ўнутраныя выстаўкі, на тое, каб менавіта беларусы спазнавалі ўсё багацце артэфактаў, сабраных у калекцыях… А мы іх, на жаль, не можам прадставіць усім наведвальнікам так, як нам хацелася б…

— У вас у музеі існуе досыць цікавы аддзел — музейнай педагогікі. У чым яго прызначэнне?

Алег Рыжкоў: — Мне падаецца, музейная педагогіка — гэта сёння асноўная частка работы музейных спецыялістаў. Увогуле, сучасная экспазіцыя павінна размяшчацца паводле такіх прынцыпаў: або яна цікавая індывідуальнаму наведвальніку, або групе людзей пад кіраўніцтвам музейнага педагога. Слова “экскурсавод” павінна сысці ў нябыт. Гэта значыць, што чалавек з указкай, які водзіць людзей па залах і нешта расказвае, не гледзячы ў вочы людзям — мінулае стагоддзе.

— Але, на жаль, у многіх нашых айчынных музеях дасюль можна сустрэць такіх экскурсаводаў…

Алег Рыжкоў: — У сучасным музейным свеце паняцця “экскурсавод” увогуле больш не існуе, ёсць толькі “музейны педагог”. Мы толькі да гэтага пачынаем ісці. А музейныя педагогі вывучаюць не толькі калекцыі, а і псіхалогію наведвальнікаў, адаптуюць выстаўку да пэўнай катэгорыі гасцей, рыхтуюць для іх канкрэтныя праграмы і гэтак далей…

— А як канкрэтна гэта ўвасабляецца ў Нацыянальным гістарычным музеі?

Алег Рыжкоў: — Прывяду адзін прыклад. Нядаўна да нас прыйшла маладая пара з просьбай зладзіць у музеі дзень нараджэння іхнім дзецям. Мы распрацавалі адпаведную праграму — і дзеці не хацелі ад нас сыходзіць! Блукалі яны па музеі, мабыць, гадзіны з тры. Мы спачатку правялі з імі шэраг музейна-педагагічных заняткаў, потым зладзілі майстар-клас у музеі шакаладу, а пасля вызначылі месцы і для салодкага стала… А дарослым мы прапанавалі тэатралізаваную экскурсію па музейнай прасторы… І так мы павінны працаваць з кожнай групай наведвальнікаў, зацікаўліваць іх, каб яны прыходзілі да нас часцей ды атрымлівалі ў нас задавальненне. Вось у гэтым і заключаецца задача музейнай педагогікі…

— Цікавы вопыт, які варта распаўсюджваць ды пашыраць і ў іншых музеях краіны…

Алег Рыжкоў: — Безумоўна. Бо тады ў наведвальнікаў з’явіцца зусім іншае стаўленне да музеяў, да іх наведвання, з музеямі ў турыстаў будуць звязаны зусім іншыя асацыяцыі, чым зараз. Без нейкай абавязалаўкі для школьнікаў, без разнарадкі… Менавіта за такім падыходам, на мой погляд, будучыня, перспектыва музеяў як у Беларусі, так і ва ўсім свеце… Спадзяюся, мы гэта абавязкова ўсвядомім…

Фота Сяргея ТРАФІЛАВА

Аўтар: Яўген РАГІН
рэдактар аддзела газеты "Культура"
Аўтар: Юрый ЧАРНЯКЕВІЧ
аглядальнік газеты "Культура"