Поліфанія з Зіссерам

№ 15 (1141) 12.04.2014 - 18.04.2014 г

Журналісты "К" спыталі ў самага вядомага ІТ-шніка Беларусі, ці вытрымае наша культура выпрабаванне Сецівам
Стваральнік найбуйнейшага ў Байнэце партала TUT.BY Юрый ЗІССЕР ведае пра беларускі віртуальны свет амаль усё. А калі нечага такі не ведае, можа даць сваім супрацоўнікам заданне падрыхтаваць адпаведную статыстыку, і яны справяцца літаральна за пятнаццаць хвілін. Ён гэта рабіў непасрэдна пад час “Рэдакцыйнай планёркі “К”, якая ў адзін з панядзелкаў праходзіла ў перагаворным пакоі кампаніі, паколькі ўласнага кабінета ў Зіссера няма. Падносіць да вуснаў смарт-гадзіннік — і вуаля!.. Зрэшты, Зіссер зусім не падобны да тыповага замежнага медыямагната — запамінальнага вобраза савецкага агітпропу. Ён уражвае не звыклай для паспяховых людзей фанабэрыстасцю, але акурат яе антонімам — рахманай інтэлігентнасцю. Ён здзіўляе не наўмысна і дзеля піяру, а проста ў сілу сваёй багатай натуры. Вось і нашу размову мы раптоўна пачалі… з арганнай музыкі. Як высветлілася, ёсць старонкі жыцця гэтай вядомай асобы, пра якія шырокая публіка пакуль нават і не здагадваецца...

/i/content/pi/cult/476/10117/6-1.jpg

— Так, арган — маё захапленне. У вольны ад працы час я вучуся ў Акадэміі музыкі. Калі ўсё будзе добра, дык праз паўтара года стану дыпламаваным выканаўцам старадаўняй арганнай музыкі.

— А як у вас узнікла жаданне?

— Калі мне было 36, у нашу сям’ю выпадкова трапіла піяніна — у спадчыну ад дзядулі жонкі. Бралі для дачкі, але неяк і я сеў за яго клавішы — балазе, у дзяцінстве гады два вучыўся ў музычнай школе. Ведаеце, спадабалася! Музыку я люблю ўсё жыццё: класіку, джаз… У маладосці нават быў намеснікам старшыні Львоўскага джаз-клуба, ездзіў па ўсіх фестывалях — натуральна, у пасіўнай ролі. Ды і цяпер ніколі не слухаю ў машыне радыё. Аднак раптам і самому закарцела сыграць поліфанічныя творы Баха. Гадоў пяць таму прыдбаў хатні арган — маленькі, але паўнавартасны, з двума мануаламі і клавіятурай для ног. І неўзабаве стала зразумела, што без сістэмнай акадэмічнай адукацыі гэты інструмент не асвоіць...

— Мо ў планах — канцэрты?

— У мяне больш сціплыя амбіцыі, ды і ўзрост, калі шчыра, не той. Вучуся “для сябе”. Хаця, вядома, пэўныя канцэрты буду рабіць час ад часу, хай і не на самых паважных пляцоўках. Мне падабаецца граць у касцёлах, кожны з якіх валодае надзвычайнай акустыкай ды атмасферай. Запрашу пры нагодзе…

— Ці задавальняе вас — меламана са стажам — узровень беларускай музыкі?

— Вядома, у нас ёсць выдатныя калектывы — “Камерата”, аркестр пад кіраўніцтвам Анісімава… Ёсць і джаз — той жа “Apple Tea”. Прынамсі, я так лічыў, пакуль не трапіў у ЗША на стажыроўку. Жыў у Брукліне. І вось, заходжу я неяк у гарадскі аўтобус, астатнія пасажыры,  што натуральна для Брукліна, — афраамерыканцы. Карацей, як у кіно. І раптам адзін хлопец — яшчэ школьнік — як выгукне: “У-уу-аууу…”. І тады я зразумеў, што ніводзін прафесійны беларускі спявак так ніколі не здолее, колькі б ён ні вучыўся! Музыка мае быць у генах, у крыві…

— Зрэшты, і мурыны наўрад ці здолелі б так спяваць, як нашы бабулі…

— Так! Падробку адразу відаць. А жніўныя песні, што бабулі выконваюць, — такая самая моцная рэч, як, скажам, англійскі рок. Кожная з’ява нацыянальнай культуры можа стаць складнікам культуры сусветнай, арганічна ўвайсці ў ментальнае поле іншых народаў. І, канешне ж, было б вельмі здорава, каб нейкая беларуская з’ява набыла такое значэнне, як той жа джаз, нямецкая арганная музыка, лацінаамерыканская літаратура. Некалі яны пачыналіся на лакальным узроўні, але ў выніку займелі міжнародны розгалас.

— Такая з’ява можа ўзнікнуць толькі сама па сабе?

— Ствараць трэба не саму з’яву, а спрыяльныя ўмовы для людзей, здатных яе спарадзіць. Скажам, стыпендыі і гранты… Бо пакуль дзеячы культуры пачуваюцца небагатымі людзьмі, ім не да планетарных амбіцый.

— І каго, на ваш асабісты погляд, трэба найперш падтрымліваць: традыцыйных выканаўцаў, эксперыментараў, моладзь?..

— Як працуюць інвестфонды? Ёсць дзесяць амбітных хлопцаў, якія хочуць распачаць справу: хто — у гастранамічнай галіне, а хто — у IT. Аднаму з іх наканаваны залатыя горы, а ў дзевяці іншых не атрымаецца. Тыя стартапы, што мелі поспех, ва ўсіх на слыху, але ж ёсць і процьма няўдалых, іх прыблізна 90%. Як адрозніць перспектыўны праект ад “фэйла”? Ды ніяк, бо гэта — амаль латарэя. Таму інвестыцыйныя фонды і не спрабуюць загадзя выносіць вердыкты. Яны бачаць утрапёнасць у вачах арганізатараў ды іх каманды — і даюць ім стартавы капітал, не асабліва ўнікаючы ў сутнасць праекта. І з дзесяці стартапаў хоць адзін ды выстрэльвае.

Такі самы прынцып латарэі дзейнічае і ў культуры. Хто ведаў, што Астор П’яцола стане папулярным ва ўсім свеце кампазітарам? У Аргенціне да яго доўгі час ставіліся пабліжліва: ну што тут такога незвычайнага ў танга? Або клезмер — традыцыйная свецкая музыка яўрэяў Усходняй Еўропы, абсалютна лакальная з’ява. Але сёння яе фестывалі ладзяцца ва ўсім свеце, прыцягваючы шырокія колы выканаўцаў і слухачоў з розных народаў.

— А можа, мы ўжо спазніліся, і рынак культурных трэндаў запоўнены без нашага ўдзелу?

— Пачынаць ніколі не позна. Трэба культываваць вартыя ўвагі з’явы, а далей… Далей спрацуе той самы прынцып латарэі. У гісторыі сусветнай культуры вельмі шмат выпадковасцей. Значна больш, чым прынята думаць. Зрэшты, як і ў бізнесе ды іншых сферах жыцця...

— А ці не стаў такой выпадковасцю поспех вашага партала?

— І так, і не. Невыпадковым было тое, што мы своечасова выйшлі на рынак, прытрымліваліся правільнай стратэгіі, сабралі каманду. А элемент выпадковасці? Ён заключаецца ў тым, што апынуліся ў патрэбны час у патрэбным месцы. Мабыць, у нейкай большай краіне з большымі грашыма нехта паспеў бы зрабіць гэты партал да нас. Ва ўсялякім выпадку, была б вялікая канкурэнцыя — з’явіліся б ахвотныя заняць перспектыўную рэкламную нішу. А на Беларусі гэта не надта ласы кавалак. Рэкламны рынак краіны — 110-120 мільёнаў долараў у год, і хіба дзясятая яго частка прыпадае на Інтэрнэт. Каб вы ацанілі маштабы, прывяду такую лічбу: аб’ём інтэрнэт-рэкламы ў Расіі ў 18 разоў вышэйшы, чым у нас. Не валавы аб’ём, а менавіта на душу насельніцтва! Я да таго, што выжываць самастойна медыя-праектам у нашых варунках няпроста. Ну, і да слова, мы выйшлі на рэнтабельнасць праз некалькі гадоў напружанай працы. А свае інвестыцыі я вярнуў значна пазней. Таму і ў сферы культуры не трэба чакаць хуткіх вынікаў.

— Ці лічыце вы TUT.BY сродкам масавай інфармацыі?

— Наш партал — медыя. Лічу, тэрмін “Сродкі масавай інфармацыі” быў актуальны ў тыя часы, калі спажывец мог выбіраць хіба паміж тэлевізарам з трыма каналамі, радыёкропкай і газетай “Труд” за тры капейкі. Інфармацыя распаўсюджвалася з цэнтра па нешматлікіх паралельных каналах — і толькі ў адзін бок. Але цяпер на Беларусі зарэгістравана пяць тысяч СМІ, праз звычайную сетку вяшчання ідзе з паўсотні тэлеканалаў, не кажучы ўжо пра “талеркі”. А дзякуючы Інтэрнэту можна атрымаць доступ да любога рэсурсу з любой краіны. Таму цяперашні стан рэчаў лепш адлюстроўвае паняцце “медыя”: розныя часткі грамадства абменьваюцца інфармацыяй, і гэты працэс бурлівы і дэцэнтралізаваны. Вось і сацыяльныя сеткі — медыя, а ніякія не СМІ. А ў плане ўплывовасці яны канкурыруюць з тым жа тэлебачаннем.

— Аднак “у эпоху СМІ” вага слова была куды большай: яму верылі. Апошнім часам многія мяркуюць, што прафесійнай журналістыцы і наогул наканавана смерць: яна саступіць месца валанцёрам-блогерам...

— Нашаму парталу, нібыта, пакуль таксама вераць. Журналістыка не памрэ, і блогеры ёй не пагражаюць — хаця б з той прычыны, што нехта мусіць правяраць і аналізаваць факты. Важны ўзровень падачы матэрыялу, кампетэнтнасць аўтара. Калі Познеру задалі пытанне, ці пераможа грамадская журналістыка прафесійную, ён запытаўся ў адказ: а ці пойдзеце вы да грамадскага лекара?

— А ці можаце вы ўявіць сетку, што лучыць у Інтэрнэце, скажам, бібліятэкараў краіны?

— Чаму ж не? Прычым трэба яе рабіць, ствараць камунікатыўнае асяроддзе для прафесіяналаў у розных галінах. Хаця, шчыра кажучы… Мае прагнозы адносна будучыні бібліятэк не надта аптымістычныя. Будаўнічыя матэрыялы ў наш век каштуюць занадта дорага, каб выкарыстоўваць іх для захоўвання інфармацыі. Камп’ютарны вінчэстар нашмат таннейшы.

— Пакуль віртуальным бібліятэкам не замяніць рэальныя…

— Ёсць у нас, напрыклад, Нацыянальная электронная бібліятэка, але... дэ-факта яна не функцыянуе. Пацікавіўся прычынай. Як выявілася, літаральна з кожным аўтарам трэба заключаць асабістую дамову, прымушаць яго “ісці нагамі” ў офіс, рыхтаваць паперы. Адпаведна, надта шмат клопатаў, каб гэты праект мог урэчаісніцца. Прычым многія пісьменнікі не супраць бясплатнай перадачы правоў на творы. Але тут раптам высвятляецца, што па заканадаўстве гэта зрабіць немагчыма: трэба аўтару хоць нешта заплаціць. А грошай на гэтую справу няма…

Пра прыстасаванасць заканадаўства да сучасных рэалій інфармацыйнага грамадства: прыкладам, беларускія прадпрыемствы або тыя ж установы культуры не павінны бясплатна выкарыстоўваць праграмнае забеспячэнне — нават тое, што распаўсюджваецца задарма вытворцамі. Спампаваць з Інтэрнэта праграму для працы — расцэньваецца як праява знешнеэканамічнай дзейнасці, якая вымагае пісьмовай дамовы. Прычым бязвыплатныя дамовы паміж юрасобамі забаронены — неабходна хоць нейкую суму паказаць. Натуральна, ніхто гэтага не робіць. Таму бяры за шкірку першага-лепшага — і карай за парушэнне заканадаўства.

Некалі мяне запрасілі ўзяць удзел у распрацоўцы канцэпцыі інфармацыйнага грамадства. Я напісаў дваццаць ці трыццаць старонак, але выкарыстаны адтуль быў хіба абзац. Сярод іншага, прапаноўваў стварыць он-лайн-перакладчык з беларускай мовы на рускую і наадварот (праблема ўжо вырашылася праз замежныя ды айчынныя рэсурсы), а таксама даведачна-інфармацыйны партал, прысвечаны беларускаму пісьменству, які і дасюль не з’явіўся.

— Ці магчымая легалізацыя пірацкага інтэрнэт-кантэнту, якога ў вольным доступе — тэрабайты? І ці можна вынайсці формулу капіталізацыі размешчаных у Сеціве твораў: каб музыканты ці пісьменнікі мелі адлічэнні?

— Усё гэта не толькі магчыма, але і патрэбна. І я з задавальненнем падтрымаў бы, скажам, стварэнне Нацыянальнай музычнай біблітэкі з легальным кантэнтам.

— А як такая бібліятэка зможа функцыянаваць у варунках, калі спажывец прызвычаіўся да ўсяго дармавога?

— Для спажыўца гэтая бібліятэка і павінна быць бясплатнай. У ідэале, патрэбныя рэсурсы могуць выдаткаваць дзяржава ды мецэнаты. Я ведаю багата заможных людзей — бізнесменаў, IT-шнікаў і г.д., — якія гатовы падтрымаць нейкі важны для беларускай культуры праект.

— Многія ў гэта не павераць. Багацеі па-ранейшаму ўспрымаюцца як натуры эгаістычныя. Маўляў, на ўме ў іх толькі грошы, а культура — да лямпачкі…

— Малінавы пінжак з залатымі гузікамі ўжо ў мінулым. Тыя бізнесмены, якія ўваходзяць у кола маіх зносін, — нармальныя і ўсебакова развітыя людзі. Прыкладам, кіраўнікоў адной буйной IT-кампаніі я рэгулярна сустракаю на культурных імпрэзах. Адзін з іх, памятаю, дзякаваў маёй жонцы — культуролагу Юліі Чарняўскай — за яе фільм пра Суціна і Шагала… З такімі людзьмі можна весці размову пра падтрымку культурных ініцыятыў.

— Якія матывацыі могуць падштурхнуць выдатковаўваць грошы на “добрую справу”?

— Прывяду ў прыклад... сябе. На сёння ўсе мае побытавыя патрэбы задаволены. Маю машыну, кватэру ў цэнтры, падарожнічаю па ўсім свеце — пераважна ў камандзіроўках. Па вялікім рахунку, мне больш нічога не трэба. Я не імкнуся зарабіць усе грошы на свеце, бо ведаю, што іх лішак не зробіць мяне шчаслівейшым. Таму з задавальненнем выдзяляю час і сродкі на цікавыя праекты: падтрымку сацыяльных пачынаў у рамках акцыі “Social Weekend” або дапамогу Дому састарэлых у Бабруйску. Мы падарылі яму камп’ютары, і бабулі карыстаюцца Інтэрнэтам...

— Ці можна казаць пра тое, што ў нас Сеціва ахапіла не толькі буйныя гарады, але і вёскі?

— У прынцыпе, так. Некалі Інтэрнэт і сапраўды быў выключна сталічным феноменам, аднак… Так, перакос яшчэ застаўся, але не такі адчувальны, як гадоў дзесяць таму. Увогуле, аўдыторыя Байнэта прыходзіла ў тры этапы. Калі мы толькі адкрыліся ў 2000 годзе, прыблізна 70% карыстальнікаў былі камп’ютаршчыкі, пераважна мужчынскага полу. Другі этап — людзі з вышэйшай адукацыяй, не важна, якой і якога полу. З года з 2010 пачалі прыходзіць і тыя, хто раней задавальняўся тэлевізарам — гэта значыць амаль усе… Карыстанне Інтэрнэтам перастала быць сацыяльным маркерам.

— І ці паўплывала гэтая масавасць на кантэнт?

— А як жа! Некалькі гадоў таму мы пачалі адчувальна страчваць рэйтынг — і гэта пры пастаянным росце самой інтэрнэт-аўдыторыі! Доўгі час не маглі зразумець, у чым справа, тым больш, канкурэнты сур’ёзна раслі. Урэшце, уцямілі — і сталі ўключаць у інфармацыйную стужку паведамленні пра злачынствы, аварыі, скандалы... Тыя “жудзікі”, да якіх прызвычаіўся тэлеглядач. Неўзабаве паказчыкі пачалі расці. Жонка ў мяне пыталася: навошта гэты “трэш”? Няўжо нельга рабіць інтэлігентны культурны рэсурс? Я тлумачыў: так, нельга, бо тады мы страцім першую пазіцыю ў рэйтынгу. А паводле непісаных законаў рэкламнага рынку, другі атрымлівае не ўдвая менш грошай за лідара, а, скажам, разоў у пяць. У выніку партал проста перастане акупляцца.

— А ці маюць попыт матэрыялы на культурную тэматыку?

— Па вялікім рахунку, яны ўвогуле незапатрабаваны. Калі нейкая “гарачая навіна” збірае па 300 тысяч праглядаў за дзень, рэцэнзія на спектакль зацікавіць добра калі тысячу карыстальнікаў. Мы цудоўна разумеем, што гэтая рэцэнзія займае месца таго матэрыялу, які маглі б прачытаць хаця б 30-40 тысяч чалавек. Але ўсё роўна ставім і будзем ставіць, ужо для таго, каб адпавядаць брэнду нацыянальнага партала. У рубрыцы “Культура” не бракуе навін пра замежную “папсу”: інтарэсы спажыўцоў мы павінны ўлічваць. Аднак падмешваем туды і сур’ёзныя матэрыялы, прысвечаныя беларускай культуры.

— На партале быў цікавы праект, калі аўтэнтычныя абрады, на якіх па вызначэнні не можа быць шмат гледачоў, трансляваліся для ўсіх ахвотных. Адпаведна, седзячы за хатнім кампом, ты мог спрычыніцца да дзеі…

— Так, класны праект! Я нават запосціў яго ў сваім “Фэйсбуку”...

— Чытаючы матэрыялы партала, можна вызначыць два варыянты адлюстравання сельскай культуры: альбо “бедныя-няшчасныя”, альбо замілаванне турыста ад спеваў...

— Ну чаму, трапляюцца ў нас і цікавыя нарысы на гэты конт. Але, на жаль, і сапраўды даецца ў знакі праблема з журналісцкімі кадрамі: многія прафесіяналы зазвычай працуюць у Расіі — нам даводзіцца браць студэнтаў і маладых спецыялістаў, а яны часцяком яшчэ не маюць вопыту. Магу прызнацца шчыра: некаторыя нашы матэрыялы мяне раздражняюць. Але я — праграміст, а не журналіст. Часам пішу публіцыстычныя артыкулы, ды лічу за лепшае не ўмешвацца ў рэдакцыйныя справы. Хіба праглядаю раз на дзень загалоўкі публікацый.

— А вы не хацелі б займець уласнага карэспандэнта з вёскі, які бачыць сельскае жыццё не звонку, а менавіта знутры?

— Ізноў жа, гэта справы рэдакцыі. Што ж да майго меркавання... Ведаеце, ёсць агульнасусветныя тэндэнцыі, якіх і нам таксама не ўнікнуць. Ва ўсім свеце вёска як бы “скручваецца”, людзі з’язджаюць. І гэта вытлумачальна з эканамічнага пункта гледжання. Пры цяперашнім развіцці сельскагаспадарчых тэхналогій не патрэбна шмат людзей, каб пракарміць насельніцтва краіны.

— Але ці не знікне разам з вёскай і традыцыйная нацыянальная культура?

— Архаічная нацыянальная культура і сапраўды памірае. Сучасная ж... Мне падаецца, што яна яшчэ толькі зараджаецца. Урэшце, тая ж “Камерата” — гэта ж таксама самабытнае і беларускае мастацтва, ды і не яна адна. І вельмі важна стварыць тыя ўмовы, якія спрыялі б яго развіццю. А тут усё залежыць ад нас.

— Мо трэба стварыць такія ўмовы і для адраджэння каштоўных пластоў культуры, што былі страчаны або прызабыты?

— Ведаеце, у культуры няма ўмоўнага ладу. Таму мяне смешаць спробы штучна рэанімаваць тую або іншую эпоху — усе гэтыя рыцарскія фэсты і г.д. А вось народныя абрады ды звычаі — іншая справа: іх можна і трэба ўзнаўляць, зберагаць, папулярызаваць.

— Урэшце, наша аўтэнтыка можа стаць крыніцай экспарту...

— Лепш запрашаць замежнікаў у мясціны яе бытавання. Але наша віза каштуе 60 еўра... Ды і належныя ўмовы для турызму дагэтуль шмат дзе ў такіх мясцінах не створаны. Так, з’явіліся аграсядзібы, але яны часта даражэйшыя за польскія...

— Многія наракаюць, што ў нас няма такога свайго сімвала, як, скажам, руская матрошка. Можа, і на прафанным узроўні, але... гэта працуе!

— На пачатку 1990-х, калі я ўпершыню трапіў за мяжу, забрыў у Парыжы ў вялізную краму кружэлак. Натуральна, вочы разбегліся... На паліцах — дыскі з усіх куткоў свету, добра сістэматызаваныя паводле краін паходжання. Стаў шукаць раздзел калі не беларускай, дык хоць бы савецкай музыкі. Ён быў зусім невялічкі, і паліца падзялялася на тры часткі: “tzigane”, “balalaika”, а таксама хор Чырвонай Арміі. Вось і ўсе архетыпы! З таго часу tzigane і balalaika сталі ў маім лексіконе імёнамі назыўнымі. Я іх часта выкарыстоўваю прымяняльна да многіх спроб тутэйшага “брэндзіравання”.

— А што наконт спалучэння аўтэнтыкі і сучаснай культуры?

— Акурат сёння зраніцы прыходзіла дызайнер нашага новага офіса. Сярод яе прапаноў быў дэкаратыўны бетонны слуп у цэнтры хола, упрыгожаны беларускімі арнаментамі. Зірнуў, як ён мае выглядаць, — і адразу прыйшоў да высновы, што гэта зусім не тое, з чым павінен асацыявацца партал, скіраваны ў будучыню. Урэшце, знайшлі кампраміс: слуп ператворыцца ў дрэва, карані якога пакрыты тымі самымі ўзорамі, а крона скіравана ў космас...

— Хто прыдумаў брэнд TUT.BY?

— Мой сябра Мікалай Раманоўскі. Калі ў красавіку 2000 года адкрылася рэгістрацыя ў дамене .by, мы спыніліся на самых простых варыянтах назвы: mail.by альбо post.by. Але калі пайшлі іх рэгістраваць, выявілася, што яны ўжо заняты. Патэлефанаваў Колю: трэба за тры гадзіны прыдумаць назву сайта электронай пошты, якая асацыявалася б з Беларуссю, гэткі нацыянальны брэнд. Яму спатрэбілася нават менш часу. Сярод варыянтаў былі holub.by, busel.by і TUT.BY. Першыя два — тая самая архаіка, непрымальная для многіх сучасных беларусаў. А вось трэці — стопрацэнтна ў яблычак! Думаю, мы сэканомілі вялізныя грошы на раскрутцы партала, бо яго назва ўспрымалася “на раз”, і не трэба было нічога тлумачыць.

— Некаторыя нашы прадпрыемствы належаць буйным карпарацыям — яны іх купілі, і на этыкетцы тавара ўважлівы спажывец знойдзе і замежную назву дробным шрыфтам. А ці спрабаваў хто купіць TUT.BY?

— Быў час, калі ледзь не штотыдзень нехта прыязджаў нас купляць. І кожны раз я пытаўся: “А што вы нам можаце прапанаваць, апрача грошай? З імі ў нас і так няблага”. “Купцы” паціскалі плячыма ды сыходзілі. Калі хто нам і патрэбны, дык стратэгічны інвестар, а не фінансавы мех. Каб нехта нам прапанаваў паставіць свае тэхналогіі, звышпрасунуты софт, стажыроўкі ў найлепшых медыя свету — тады ў гэтым ёсць сэнс. Ну, напрыклад... нас купляе “Google” пры ўмове, што я стану яго віцэ-прэзідэнтам. Для мяне гэта цікавы досвед, новая праца і абавязкі. А проста за грошы... Яны для мяне не ўяўляюць вялікай каштоўнасці, я не так шмат трачу.

— Адзін са спосабаў стварыць партрэт “тыповага” карыстальніка вашага парталу — пачытаць яго форумы. У выпадку з абмеркаваннем матэрыялаў культурнай тэматыкі, вобраз, шчыра кажучы, складаецца не надта прывабны. Але наколькі ён рэпрэзентатыўны?

— Ні наколькі. Розныя гадасці пішуць адны і тыя ж людзі, 200-300 чалавек. Прычым гэта зусім не тыя, хто валодае тэматыкай. Гэта людзі, якім карціць выказацца і якія маюць шмат часу. Уявіце сабе, што некаторыя з іх нават не чытаюць матэрыялы, якія бяруцца абмяркоўваць. Убачыў загаловак — і адразу пайшоў цюкаць па клавіятуры!

— А ці не прасцей адключыць гэтыя каментарыі?

— Гэта дрэнны варыянт — хаця б таму, што такія “пісьменнікі” ўсё адно знойдуць, дзе ім самавыявіцца. Тыя ж сацыяльныя сеткі мы ніяк не адключым… Таму ў нас у гэтым сэнсе — поўны плюралізм. Кожны вольны выплёскваць уласнае глупства напоўніцу. Вядома, у рамках дзейнага заканадаўства.

— А што вы больш за ўсё любіце на сваім партале і што не?

— Я прымаю нават тое хамства на форумах. Гэта проста люстэрка грамадства. У адрозненне ад СМІ, якія бралі на сябе функцыю “не толькі агітатара, але і арганізатара”.

— Як бы вы ацанілі сайты ўстаноў культуры? Прыкладам, на Беларусі — прафесійных 27 тэатраў, але ў віртуальнай прасторы паўнацэнна існуюць хіба некалькі. Сайты астатніх — крытыкі не вытрымліваюць...

— Галоўная прычына банальная: няма грошай. Ведаючы, якія сёння заробкі ў акцёраў, я нічому не здзіўляюся. Зрэшты, справа можа быць яшчэ і ў прыярытэтах кіраўніцтва. Часцяком рэй вядуць гаспадарнікі, а не тыя, хто адказвае за творчы змест. Прыкладам, я ведаю дзве ВНУ, у кожнай з якіх — па адным відэапраектары! Натуральна, яго разрываюць на часткі, бо ці ж магчыма ўявіць сучасную лекцыю без візуальнага шэрага? А знайсці некалькі мільёнаў рублёў, каб купіць яшчэ адзін праектар, — вялікая праблема. Затое грошы знаходзяцца на ўстаноўку сістэм камп’ютарнай бяспекі з турнікетамі ды бескантактнымі карткамі... Або такая дробязь: харчаванне ва ўстановах культуры. У Оперным тэатры, скажам, узорная і ўтульная сталоўка з якаснай ежай. Не параўнаць з філармоніяй, дзе быў хіба нейкі буфет... Адпаведна, праблема не толькі ў сайтах…

— Дарэчы, пра грамадскае харчаванне. У нашых музеях пачалі ўзнікаць арт-кафэ. Ці патрэбны яны ў “паважных” установах культуры?

— Абавязкова. Мы жывём у эпоху гейміфікацыі, калі вельмі важна знайсці падыход да спажыўца, неяк яго завабіць на выстаўку ці канцэрт. Таму элемент гульні — неабходны складнік. Тая ж самая Ноч музеяў спраўдзіла эфектыўнасць такога падыходу. Бо пакуль што, на жаль, “шараговыя грамадзяне” абыходзяць установы культуры за кіламетр. Неяк я прапанаваў зладзіць навагодні карпаратыў у Купалаўскім тэатры — балазе ў іх ёсць добры святочны спектакль. Але наш калектыў успрыняў ідэю ў штыкі. Для пераважнай яго большасці тэатр — гэта тое месца, куды гвалтам заганялі ў пятым класе, і з таго часу да яго ўзнікла варожасць. Дый што тут казаць, калі за ўсё жыццё я сустракаў у філармоніі толькі аднаго супрацоўніка!

— Адпаведна, вашы прагнозы на будучыню не надта аптымістычныя...

— Якія прагнозы? Паўтаруся: усё залежыць ад нас, як станем развіваць культуру.

У сустрэчы з Юрыем Зіссерам прымалі ўдзел Сяргей Трафілаў, Пётра Васілеўскі, Дар'я Амяльковіч, Кастусь Антановіч, Юрый Іваноў, Яўген Рагін, Алег Клімаў, Ілья Свірын

Фота Юрыя ІВАНОВА