Месца сустрэчы эпох

Усю­ды, дзе экс­па­на­ваў­ся пра­ект ад­бу­до­вы, ён трап­ляў у цэнтр ува­гі. Бы­ло зра­зу­ме­ла, што ад­ро­джа­ны Ста­ры за­мак не про­ста ста­но­віц­ца ў адзін шэ­раг з іншы­мі на­цы­яна­ль­ны­мі брэн­да­мі — Мір­скім за­мкам, Ня­свіж­скім і Ко­саў­скім па­ла­ца­мі, але, хут­чэй за ўсё, му­сіць уз­на­ча­ліць агу­ль­на­бе­ла­рус­кі рэ­йтынг. Рэч у тым, што зга­да­ныя шэ­дэў­ры дой­лід­ства ад са­ма­га па­чат­ку бы­лі ўлас­нап­ры­ват­ніц­кі­мі ўла­дан­ня­мі. Яны — свед­чан­ні на­яўнас­ці ў бе­ла­рус­кім гра­мад­стве да­ўніх ча­соў на­цы­яна­ль­най элі­ты, моц­най ку­ль­тур­на і эка­на­міч­на. А Га­ра­дзен­скі Ста­ры за­мак — ка­ра­леў­скі. Гэ­та рэ­зі­дэн­цыя Стэ­фа­на Ба­то­рыя. Га­род­ня пад­час яго­на­га ка­ра­ля­ван­ня фак­тыч­на бы­ла ста­лі­цай фе­дэ­ра­тыў­най дзяр­жа­вы. Гэ­ты за­мак — ма­тэ­ры­яль­ны аргу­мент на ка­рысць сцвяр­джэн­ня, што зям­ля, якая сён­ня на­зы­ва­ецца Бе­ла­рус­сю, бы­ла дзяр­жа­ваў­тва­ра­ль­най і для Вя­лі­ка­га княс­тва, і для Рэ­чы Па­спа­лі­тай.

Па­ча­так гіс­то­рыі Ста­ро­га за­мка — з ХІ ста­год­дзя. На­пры­кан­цы XIV гэ­та ад­на з асноў­ных рэ­зі­дэн­цый Ві­таў­та. Пры ім на тэ­ры­то­рыі за­мка бы­ла па­бу­да­ва­ная Ніж­няя цар­ква. Яе пад­му­рак і рэ­шткі сцен за­ха­ва­лі­ся па сён­няш­ні дзень. Той за­мак быў га­тыч­ным. Ка­ля 1580 го­да вя­лі­кі князь і ка­роль Стэ­фан Ба­то­рый вы­ра­шыў пе­ра­бу­да­ваць яго ў сты­лі Рэ­не­сан­су. На ка­ра­леў­скую за­мо­ву зра­біў гэ­та іта­ль­янскі архі­тэк­тар Ско­та з Па­рмы.

У 1655 го­дзе Ста­ры за­мак быў цал­кам раз­бу­ра­ны пад­час вай­ны з Мас­ко­ві­яй. Ад­бу­доў­ваў яго ста­рас­та га­ра­дзен­скі і кан­цлер лі­тоў­скі Кшыш­таф Жы­гі­монт Пац. З 1678 год тут пра­во­дзіў­ся адзін з трох дзяр­жаў­ных сэй­маў. По­тым бы­лі Па­ўноч­ная вай­на і чар­го­выя раз­бу­рэн­ні, вя­лі­кі па­жар 1735 го­да, па­сля яко­га за­мак на ста­год­дзі стра­ціў ве­ліч­нае аб­ліч­ча. У ся­рэ­дзі­не XVII ста­год­дзя пры Аўгус­це ІІІ по­бач са ста­рым бу­дын­кам за­мка паў­стаў но­вы, які з’яўляў­ся лет­няй ка­ра­леў­скай рэ­зі­дэн­цы­яй.

ХХХ

Ця­пер Ста­ро­му за­мку вяр­та­юць рэ­не­сан­сны вы­гляд. Пер­шая чар­га рэ­кан­струк­цыі доў­жы­ла­ся ча­ты­ры га­ды. Для на­вед­ва­ль­ні­каў ад­кры­тыя ве­жа ўяз­ной бра­мы, га­ле­рэя з па­мяш­кан­ня­мі роз­на­га пры­зна­чэн­ня: ка­мя­ні­ца, дзе жыў, га­во­ра­чы су­час­най мо­вай, аб­слу­гоў­ва­ючы пер­са­нал, і яшчэ ад­на ве­жа. Усё да­во­дзі­ла­ся ра­біць фак­тыч­на з ну­ля. Пер­шая чар­га — гэ­та сем экс­па­зі­цый­ных за­лаў. Час­тка пры­све­ча­на ўтва­рэн­ню Га­ра­дзен­ска­га княс­тва і раз­віц­цю Вя­лі­ка­га Княс­тва Лі­тоў­ска­га, час­тка — асо­бе Стэ­фа­на Ба­то­рыя. Ёсць і ві­зу­алі­за­ва­ны апо­вед пра Га­род­ню ХVI — XVII cта­год­дзяў. У па­мяш­кан­нях за­мка ад­ноў­ле­ны аздоб­ле­ныя каф­ляй пе­чы.

Гэ­та ўсё ста­ла маг­чы­мым дзя­ку­ючы твор­чай су­пра­цы на­ву­коў­цаў, рэ­стаў­ра­та­раў, мас­та­коў. Стар­шы­ня Бе­ла­рус­ка­га са­юза мас­та­коў Глеб От­чык, чыя спе­цы­ялі­за­цыя — ма­ну­мен­та­ліс­ты­ка, рас­па­вёў на­ша­му ка­рэс­пан­дэн­ту пра не­пас­рэд­ны ўнё­сак яго­ных ка­лег у ад­ра­джэн­не Га­ра­дзен­ска­га Ста­ро­га за­мка.

З гэтай пляцоўкі адкрываецца цудоўны від на горад.

На­шы ста­лыя чы­та­чы ве­да­юць, што ў свой час на­цы­яна­ль­ная пра­гра­ма “За­мкі Бе­ла­ру­сі” бы­ла іні­цы­ява­ная кі­раў­ніц­твам Мі­ніс­тэр­ства ку­ль­ту­ры, а га­зе­та “Ку­ль­ту­ра” за­бяс­печ­ва­ла інфар­ма­цый­ную пад­трым­ку пра­гра­мы, рас­па­вя­да­ючы пра мі­ну­лае і су­час­ны стан ка­мен­ных све­дак ве­ліч­най і дра­ма­тыч­най гіс­то­рыі на­шай кра­іны. Та­ды, на­па­чат­ку, шмат хто не ве­рыў, што яна бу­дзе рэ­алі­за­ва­ная, бо, маў­ляў, ня­ма гро­шай, пры­нам­сі ў па­трэб­най ко­ль­кас­ці, ма­тэ­ры­яль­ных рэ­сур­саў, зрэш­ты — ад­па­вед­на­га дос­ве­ду. Але, як ба­чым, цу­ды зда­ра­юцца. І гэ­ты цуд ця­пер упры­гож­вае за­мка­вую га­ру ў ста­ра­жыт­ным Грод­не.

Фота аўтара
Мінск — Гродна — Мінск