Каб трапіць у “Арцель”, трэба прайсці паміж дамамі нумар 58 і 60 углыб двара. Мяркуючы па архітэктуры, будынак раней меў тэхнічнае прызначэнне, з’яўляючыся часткай комплексу прамысловых пабудоў, што зараз паступова перарабляюцца пад іншыя, больш адпаведныя цэнтру сталіцы функцыі. Існуе тая “Арцель” з мая. Першыя выставы тут адбыліся ўлетку. Тутэйшыя мастацкія праекты наўрад ці можна лічыць камерцыйнымі, бо за прагляд выстаў грошай не бяруць. Хаця, магчыма, эканамічны сэнс тут прысутнічае. Наяўнасць пры кавярні выставачнай прасторы дае ёй перавагі перад іншымі прадпрыемствамі грамадскага харчавання. Робіць яе больш прывабнай, а значыць, і больш прыбытковай.
Тое, што ўздоўж цэнтральнай магістралі сталіцы, якая фактычна з’яўляецца галоўнай турыстычнай славутасцю Мінска, паўстаюць не толькі офісы, крамы і бізнес-цэнтры, але і культурныя аб’екты — тэндэнцыя, вартая падтрымкі гарадскіх улад. Тым больш, калі гаворка ідзе пра адрэзак праспекта паміж ЦУМам і Акадэміяй навук, які адносна нядаўна лічыўся перыферыяй цэнтра. За кошт наяўнасці ў згаданым квартале рознастылёвай, збольшага не надта самавітай забудовы (колішнія заводскія цэхі і архітэктурна невыразнае жытло) ён вонкава выпадае з парадна-ўрачыстага праспекта Незалежнасці. Як у перспектыве давесці да ладу квартал, надаць яму рэспекту, думаць архітэктарам. Але напоўніць ягоную безаблічную, дэпрэсіўную забудову культурнымі чыннікамі, надаць яму крэатыву можна і трэба ўжо зараз.
На гэтым тыдні ў “Арцелі” адкрылася персанальная выстава вядомага фотамайстра, фотажурналіста Яўгена Коктыша. Творцы, чые работы не сорамна выставіць хоць у Нацыянальным мастацкім, хоць у Нацыянальным гістарычным музеі. Хоць у Маскве, хоць у Парыжы. У “Арцелі” выстава займае дзве невялікія залы, якія сваім маштабам пасуюць экспазіцыі, разлічанай на ўдумлівага гледача. У якасці назвы аўтар абраў паэтычны радок Бэлы Ахмадулінай “Друзей моих прекрасные черты…” На ёй сапраўды прадстаўлены партрэты асобаў, з якімі спадар Яўген блізка знаёмы, якіх шануе як сяброў і аднадумцаў. Гэта людзі культуры і мастацтва. Фотахроніку іх жыцця і творчасці ён вядзе не адно дзесяцігоддзе. Паколькі ўсе мы ходзім пад Богам і аднойчы выпраўляемся да яго, некаторыя асобы глядзяць на нас з гэтых фатаграфій нібыта з Вечнасці… Асаблівую каштоўнасць фотаздымкам надае тая акалічнасць, што яны не пастановачныя. Гэта не выбудаваныя кампазіцыі, але злоўленыя аб’ектывам майстра імгненні, у якія чалавек найбольш тоесны самому сабе.
Некаторыя з тых, чые рысы твару занатаваныя Яўгенам Коктышам у фотапартрэтах, знаёмыя і мне, хоць і не так блізка. Дзіўлюся інтуіцыі майстра, які мае здольнасць апынуцца побач і накіраваць камеру на чалавека менавіта тады, калі яго міміка і пастава дакладна адпавядаюць унутранай сутнасці. Фотапартрэты ахопліваюць час ад 70-х гадоў мінулага стагоддзя да нашых дзён. Калі чалавек дасягае высокага сацыяльнага статуса, ягоны сённяшні стан транслюецца і на ўсё ягонае мінулае. Маўляў, свае таленты ён дэманстраваў яшчэ ў дзяцінстве. А па сведчаннях спадара Яўгена бачна, што знакавыя асобы вырастаюць са звычайных людзей і такімі ж звычайнымі застаюцца па-за межамі майстэрні, тэатральнай ці канцэртнай сцэны, здымачнай пляцоўкі кінастудыі.
Немалая колькасць тых, чыё аблічча зафіксаванае Яўгенам Коктышам для гісторыі, прыйшлі на вернісаж. Былі сярод іх і ягоныя калегі па творчым цэху — фотажурналісты. А паколькі людзі гэтай прафесіі ніколі не адпачываюць, і, нават знаходзячыся на свяце, адчуваюць сябе, так бы мовіць, “пры выкананні”, усе яны разам са спадаром Яўгенам былі ўзброеныя камерамі і здымалі, здымалі, здымалі…
Падумалася: чаму пры наяўнасці аднолькавага інструментарыя, аднолькавых камер і аб’ектываў у розных аўтараў атрымліваюцца розныя здымкі? Я маю на ўвазе не тэхнічны ўзровень, а мастацкія якасці. А вось і выходзіць, што трымаеш у руках камеру, а здымаеш усё ж такі сэрцам. Яўген Коктыш шануе, любіць сваіх сяброў. І гэта пачуццё нейкім чынам перадаецца аб’ектыву. Таму і назва выставы цалкам адпавядае сутнасці ягонай творчасці.