Праблема не толькі ў танга…

№ 27 (1310) 08.07.2017 - 14.07.2017 г

У газеце “Культура” я найперш з задавальненнем чытаю матэрыялы Алены Ляшкевіч. Яны адрозніваюцца глыбінным разуменнем беларускай народнай культуры ў розных яе праявах — ад каранёвых формаў да сучасных інтэрпрэтацый. Спадарыня Алена смела выказвае свой погляд на “набалелае”, дае слушныя прапановы, ставіць пытанні чытачу са спадзяваннем на адваротную сувязь, прымушае яго паразважаць над прачытаным. Гэта тычыцца і артыкулу “Залік як канцэрт. Чаму студэнты не таньчаць беларускае танга” (”К”, № 24). У ім гаворка ішла і аб маёй працы, за што аўтарцы вялікі дзякуй. З нагоды апублікаванага палічыў патрэбным выказаць свае думкі.

/i/content/pi/cult/646/14343/3.jpg

Як выкладчык беларускага народнага танца на кафедрах этналогіі і фальклору і народна-песеннай творчасці, я ўзяў за правіла выніковыя заняткі (пераважна залікі і экзамены) праводзіць у адкрытым фармаце, з абавязковым запрашэннем выкладчыкаў розных кафедраў універсітэта культуры і іншых навучальных устаноў, навукоўцаў, кіраўнікоў і ўдзельнікаў фальклорных калектываў, прадстаўнікоў СМІ. Так атрымалася і гэтым разам. На канцэрт-справаздачу па дысцыпліне “Побытавы танец” студэнтаў трэцяга курса кафедры народна-песеннай творчасці запрасіў і спадарыню Алену.

Магу адказаць на зададзенае ёю ў загалоўку пытанне. Рэч у тым, што студэнты БДУКМ у сацыяльным побыце не таньчаць не толькі асіміляванае намі танга, але і традыцыйныя беларускія танцы, тыя, па якіх пазнаюць нас у свеце — “Лявоніху” ды “Польку”.

У свой час, калі Барыс Уладзіміравіч Святлоў, сёння міністр культуры, быў яшчэ на пасадзе рэктара БДУКМ, праблема далучэння студэнтаў усіх яго факультэтаў да народнага побытавага танца абмяркоўвалася ў шырокім коле прадстаўнікоў рэктарата, выкладчыкаў кафедры этналогіі і фальклору і спецыялістаў Міністэрства культуры з удзелам тагачаснага намесніка міністра культуры Тадэвуша Стружэцкага. Здавалася, усе бакі знайшлі паразуменне. Аднак пытанне менавіта суцэльнага далучэння студэнтаў усіх кафедраў да фальклорнай харэаграфічнай аўтэнтыкі і студэнцкай побытавай практыкі (а будучым работнікам культуры гэта вой як патрэбна!) так дасюль і не вырашана.

На жаль, сёння нават на харэаграфічнай кафедры не вывучаюць беларускі традыцыйны танец. Праўда, ёсць некалькі гадзін па народна-сцэнічным, але гэта зусім не тое. Ёсць такія напрамкі спецыялізацыі як “Сучасны танец”, “Эстрадны танец”, “Бальны танец”, “Народны танец” (вывучаецца пераважна харэаграфія народаў свету). А дзе ж месца беларускаму? І якая роля кафедры харэаграфіі ў захаванні традыцый і распаўсюджванні беларускай народнай танцавальнай культуры — ад гісторыі, тэорыі і да практыкі?

Напрыклад, у вышэйшых і сярэдніх (я ўжо не кажу пра пачатковыя) навучальных установах культуры і мастацтва Расіі, Украіны, Польшчы, прыбалтыйскіх краін нацыянальны танец сваёй бацькаўшчыны выкладаецца на працягу ўсяго перыяду навучання. Беларусам даводзіцца зайздросціць і тым шматлікім міжнародным фальклорным фестывалям, што праходяць у іншых краінах пад патранатам ЮНЕСКА. У нас жа пакуль яшчэ жыве толькі адзіны, унікальны ў сваім родзе Рэспубліканскі фестываль фальклорнага мастацтва “Берагіня”, скіраваны на дзяцей, моладзь, носьбітаў мастацкіх традыцый. Плюс некалькі адкрытых конкурсаў беларускіх народных побытавых танцаў: “Ветразь” (пры падтрымцы адміністрацыі Кастрычніцкага раёна г. Мінска) і “Мяцеліца” (яго апякае сталічная грамадская маладзёжная ініцыятыва). Яны пакуль яшчэ мала вядомыя, але ўжо яскрава заяўляюць пра сябе. Але гэтага, вядома ж, замала.

Таксама хачу ўзняць пытанне падрыхтоўкі спецыялістаў па народнай інструментальнай музыцы для ўстаноў культуры краіны. Нават “Беларускае танга” нельга выканаць без музычнага суправаджэння! Якое ж было маё здзіўленне, калі я звярнуўся да кіраўніцтва кафедры народна-інструментальнай творчасці (загадчык Вольга Немцава) з прапановай суправадзіць згаданы студэнцкі “канцэрт-справаздачу”. І тут раптам выявілася… Са спісу звыш дваццаці беларускіх аўтэнтычных танцавальных узораў, якія меліся быць выкананымі студэнтамі кафедры народна-песеннай творчасці, музыкі ведалі толькі “Лявоніху” ды “Польку” ў акадэмічнай аранжыроўцы! А ўвогуле, як мне патлумачылі, беларускае народнае — гэта не іх справа (а чыя?). І з гонарам паведамілі: “Мы — класікі”! Гэта значыць, выконваем творы еўрапейскіх, рускіх і зрэдку беларускіх кампазітараў.

Так, акадэмічныя набыткі, канешне, трэба ведаць! Але ж праблема ў іншым: так званыя “класікі” затым выкладаюць у музычных каледжах і школах. Ці змогуць яны навучыць дзятву і моладзь граць на беларускіх народных інструментах, ці будуць выкладаць беларускую інструментальную музыку і традыцыйныя выканальніцкія стылі? Я ўжо нават не кажу пра трансляцыю лакальных адметнасцяў нашай музычнай аўтэнтыкі.

Вось і атрымліваецца такі парадокс. Здаецца, музычныя навучальныя ўстановы выпускаюць дастаткова прафесіяналаў, а вось музыкаў, якія б ведалі беларускі народны рэпертуар і ўмелі б акампанаваць фальклорным і народна-сцэнічным танцавальным і спеўным калектывам — відавочна бракуе! Асабліва тых, хто здатны імправізаваць, а не граць толькі па нотах.

Упэўнены, што ў БДУКМ наспеў час вылучыць асобны факультэт беларускай традыцыйнай культуры. Менавіта ён мог бы стаць ініцыятарам правядзення адпаведнага фестывалю, у якім віравала б усё ўніверсітэцкае студэнцтва, а ў далейшым — і наогул уся беларуская навучальная моладзь. У свой час пра гэта марыла яшчэ светлай памяці Ядвіга Грыгаровіч, якая шмат гадоў узначальвала Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў і багата зрабіла для культуры нашай краіны. Таму фэст справядліва было б назваць у яе гонар.

І калі гэта здзейсніцца, мы можам быць упэўненыя: народная культура Бацькаўшчыны мае добры працяг.

Мікола КОЗЕНКА, лаўрэат спецыяльнай прэміі