Галоўная / Аўтары
АўтарыАўтар Зміцер ЮРКЕВІЧ ( 172 cт. ) |
Таямніцы Манюшкаў
У папярэдніх частках мы ахапілі “Віленскі перыяд” (1840 - 1858 гг.) жыцця Станіслава Манюшкі. Ад шлюбу з Аляксандрай Мюлер (якая, згодна з метрычным запісам аб хросце, аказалася на год старэйшай за мужа, а не на два маладзейшай, як лічылася раней, да фактычна гвалтоўнага “высялення” кампазітара ў Варшаву яго швагерам Янам Мюлерам і “стрыечным швагерам” Каралем Штурмам. Гісторыя апошняга “ва ўсей яе непрыгажосці”, падаецца, упершыню прадстаўленая цалкам. Бо раней Штурм, нягледзячы на ягоную паўсюдную прысутнасць у жыцці Станіслава Манюшкі, быў абсалютна прахадным персанажам у “манюшказнаўцаў”.
А ў новым раздзеле “Таямніцаў” мы працягваем распавядаць пра сваякоў кампазітара. Як і раней, гэта будуць пераважна новыя і “вельмі добра забытыя” звесткі. І пачынаем мы з продкаў жонкі Станіслава, якія адыгралі немалую ролю ў станаўленні беларускага тэатра і сталі “сведкамі” ў адной заблытанай гісторыі з мінуўшчыны нашай оперы.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
Вось як адрэагавала на папярэднія публікацыі “Таямніцаў Манюшкаў” вядомая музыказнаўца Святлена Немагай: “Супрацьстаянне Манюшкі і Штурма — у супрацьлеглай прыродзе іх талентаў. Штурм відавочна “ўзрос” на ідэалах эпохі “эфектных віртуозаў” (Паганіні, Ліст, Шапэн, пазней Концкі), якая тады паланіла розумы і была “ў самым разгары”. А Манюшку “пусканне пылу ў вочы” было цалкам чужое, ды і да віртуозаў-выканаўцаў ён ніколі не належыў. Як ён сам пісаў 7 мая 1857 сваёй цётцы Вікторыі Маджарскай, “сэрцам трэба граць болей, чым пальцамі”. Таму цалкам зразумела, што даўшы парачку эфектных канцэртаў у Вільні, Штурм змог хуценька заняць вяршыню п’едэстала і займець шматлікіх вучняў”.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
Пуцявіны жыцця даволі непрадказальныя, і лёс Манюшкі — таму сведчанне. Калі ягонае з’яўленне ў Вільні можна вытлумачыць самім фактам нараджэння на беларускіх землях, дык з’ехаць на пару гадоў вучыцца ў Берлін, як мы ўжо пісалі раней, яго прымусіла знаёмства з будучай жонкай Аляксандрай Мюлер — а дакладней, яе патрабавальнымі бацькамі.
І таму можна сказаць, што варшавянін Караль Штурм не толькі быў гэткім “злобным геніем” нашага земляка, але аказаў на Станіслава Манюшку і станоўчае ўздзеянне. Бо наяўнасць ворага-зайздросніка, патаемнага ці адкрытага, прымушае творцу быць у баявым тонусе. Хоць, вядома, гэта каштуе і нерваў, і здароў’я, а часам і жыцця. Таму мне не зусім зразумела, чаму асоба Штурма не заслужыла на асобны раздзел у “манюшказнаўстве”. Тым больш, ён быў далёка не “шараговым выкладчыкам музыкі ў Вільні”, як яго часам падаюць у адпаведнай літаратуры.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
Перасцярогі і страшэнная роспач Станіслава Манюшкі, выказаныя ў лісце да Юзафа Сікорскага, не былі пустым гукам. Па-першае, Штурм пачаў адбіраць у кампазітара “хлеб штодзённы” — вучняў, выкарыстоўваючы традыцыйныя сродкі барацьбы за “месца пад сонцам”. Наш зямляк адразу адчуў, чым гэта пагражае і ягонай сям’і, і ягонай рэпутацыі. Пагатоў, ён толькі-толькі выпрастаў крылы, якія праз гады ўзнясуць яго на вяршыні музычнага Алімпу!
Чым адказаў Манюшка на гэты выклік, якія сродкі ўжыў, каб нейтралізаваць “прошукі” Штурма? Пра гэта казаць пакуль цяжка. Увогуле, акалічнасці “Вялікай вайны” (усё ж такі яна доўжылася дванаццаць гадоў!) вельмі слаба адлюстраваныя ў вядомых на сёння крыніцах. Але ўсё, што мы ведаем, распавядзем.
А спярша варта глянуць, чым жыла музычная Вільня ў 1840-х, калі Станіслаў Манюшка настала перасяліўся ў былую сталіцу ВКЛ. І, натуральна, зусім нялішнім будзе распавесці пра сям’ю кампазітара, над якой злавесным ценем навісла постаць Караля Штурма.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
У жыцці Станіслава Манюшкі было нямала знаёмстваў, прыемных і іншых. Зрэшты, як і ў любога іншага чалавека. Аднак рэдка каму “шанцуе” займець “смяротнага ворага”, які б не толькі доўгія гады старанна атручваў вам жыццё, але і гатовы быў бы і на больш радыкальныя крокі. Менавіта такім праўдзівым — а не аперэтачным — “нягоднікам” уяўляецца варшаўскі (а пазней віленскі) музыкант Караль Штурм. Уяўляецца з лістоў Станіслава Манюшкі. Але ж ці было так насамрэч? Варта разабрацца.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
Калі верыць метрычнаму запісу аб хросце, датаванаму 21 чэрвеня 1818 года, будучая жонка Станіслава Манюшкі Аляксандра ўсё ж нарадзілася 13 сакавіка таго ж 1818 года — а не ў 1820-м або 1821-м, як цягам палутара стагоддзяў сцвярджалі даследчкі. Ці ведаў аб гэтым кампазітар, калі браў з ёй шлюб? Ці верыў ён жонцы на слова, што яна была на год за яго маладзейшая? Пытанняў шмат, і адназначнага адказу на іх няма. Таму да з’яўлення новых звестак гэты аркуш справы мы перагарнем. І распачнем новую главу “манюшкініяны”.
Далей
|
Таямніцы Манюшкаў
У адным з апошніх нумароў “К” (№ 7, 15 лютага), распавядаючы пра камень-крэсла Дамініка Манюшкі, не так даўно знойдзены намі ў колішнім маёнтку роду — Радкоўшчыне, я ненаўмысна ўвёў чытачоў у зман. За што прыношу свае выбачэнні. Згадваючы бацькоў кампазітара, замест Альжбэты з Маджарскіх, з невядомай прычыны я напісаў імя жонкі — Аляксандры з Мюлераў. Пэўна, гэта можна патлумачыць тым, што ў думках аўтар быў ужо ў наступнай публікацыі. Дакладней, у цэлым шэрагу артыкулаў — гэтым разам ужо пра таямніцы роду Манюшкаў. І пачнецца ён менавіта з Аляксандры Манюшка. Балазе, ёсць і нагода, бо менавіта на 13 сакавіка прыпадае дзень яе нараджэння.
Далей
|
Таямніца каменнай лавы
Чым вядомая былая вёска Радкоўшчына, аб якой цяпер нагадвае толькі невялічкая памятная дошка, прымацаваная да валуна? Найперш тым, што падчас Другой сусветнай вайны ў гэтай мясцовасці адбыўся люты бой савецкіх войскаў з немцамі, якія патрапілі ў “кацёл”. Уласна, таму і няма цяпер вёскі — яна згарэла ўшчэнт.
Для краязнаўцаў і гісторыкаў мінуўшчына паселішча куды больш глыбокая — і не толькі трагічная. Як па мне, Радкоўшчына са сваёй гісторыяй займае сярод “манюшкаўскіх” мясцін адно з самых важных месцаў — калі не цэнтральнае. Таму ўвага гісторыкаў, грамадскасці і турыстаў да яе цалкам можна прагназаваць. Але заўсёды будзе ўзнікаць пытанне: што паглядзець? Воляй выпадку, нядаўна нам удалося адшукаць там сапраўдную адметнасць. Цяпер пытанне хіба ў тым, як яе захаваць.
Далей
|
Таямніцы роду Рэйтанаў
Як мы ўжо пісалі, пасля шлюбу Дамінік і Тарэза Рэйтаны настала аселі ў Грушаўцы. Дамінік займаўся гаспадарча-палітычнымі справамі — як сям’і, так і ўсяго ВКЛ. А Тарэза спраўна вяла хатнюю гаспадарку. З кожным годам дабрабыт Рэйтанаў павялічваўся. Расла і сям’я. Агулам за шаснадцаць гадоў шлюбу Тарэза нарадзіла дзесяць дзетак. Восем з іх дасягнулі паўналецця і пакінулі пэўны след у беларускай гісторыі (гэта тычыцца не толькі такой культавай асобы, як Тадэвуш Рэйтан). Двое — Барбара (1746) і Піліп Станіслаў-Костка (1756) — памерлі ў дзяцінстве.
Далей
|
Новы нумар
Рэдакцыйна-выдавецкая ўстанова
"Культура і мастацтва"