Аўтары

Паставіўшы за мэту разабрацца ў такім, падавалася б, нескладаным пытанні, ці была Тадора Пянкальская бабкай Адама Міцкевіча, аўтар нечакана адкрыў невядомы пласт гісторыі роду Міцкевічаў. Знайшліся і незалежныя дакументы, якія сталі ключом, што адкрыў “куфар”.

Нядаўна “К” завяршыла публікацыю цыкла артыкулаў, прысвечаных аднаму з самых спрэчных пытанняў генеалогіі Адама Міцкевіча, а менавіта — паходжанню маці паэта. Былі ўпершыню прадстаўлены дакументы, сярод якіх метрыка хросту Барбары і яе сястры-блізняткі з Маеўскіх. Гэтым разам асветлім некаторыя “зацемненыя” месцы радаводу паэта па мячы, то бок саміх Міцкевічаў. Аўтар і сам не чакаў таго, у які гістарычны вадакрут ён патрапіць...

Чытачам “К” не трэба тлумачыць, хто такі Адам Міцкевіч і кім ён ёсць для Беларусі. Але па пытанні генеалогіі вялікага паэта і да нашага часу вядуцца спрэчкі, хоць, як падаецца, кропкі над “і” былі расстаўлены тройчы — у 1932, 1998 і 2016 гадах. Аўтар спадзяецца, што дыскусія пасля выхаду гэтага артыкула нарэшце спыніцца.

“Зямля наваградская! Край мой родны! / Славутага пяра Трамбецкага ты годны! […] / Адсюль Міндоўг — на поўнач — нёс грамы праз далі, / Моц рымскіх сэрцаў тут Рэйтаны гартавалі…” Гэтыя радкі недакладнага перакладу першай і недапісанай паэмы Адама Міцкевіча “Бульба” ўсё ж у дакладнасці перадаюць яго любоў да роднай наваградскай зямлі, глыбокую пашану не толькі да першага ўладара Вялікага Княства Літоўскага, але і да Тадэвуша Рэйтана, знакамітага пасла на сойм 1773 — 1775 гадоў — у наш час забытага на Бацькаўшчыне героя, чыё імя ўсё ж вяртаецца з нябыту.

Акурат у той самы дзень, 28 лістапада 1865 года, калі ў сям’і Матэйкаў нарадзіўся першынец Тадэвуш, малады жывапісец у сваёй маленькай майстэрні распачаў працу над новай буйной карцінай — як і звычайна, на гістарычную тэматыку. Гэтым разам увага мастака была скіравана да часоў першага падзелу Рэчы Паспалітай, дакладней — Сойму 1773 года. На палатне мелася ўзнікнуць безліч персанажаў, сярод якіх — і тыя, хто ніякім чынам не быў звязаны Соймам, але быў добра вядомы па гісторыі як “нацыянальны здраднік”, перш за ўсё прадстаўнікі “Таргавіцкай канфедэрацыі” (1793). Бадай, адзіным станоўчым героем твора стаў наш суайчыннік, наваградзец Тадэвуш Рэйтан.

У першай частцы нашага дакументальнага даследавання мы пачалі разбірацца ў паходжанні Маеўскіх у Рэчы Паспалітай. Працягнем гэты пошук на аснове архіўных крыніц.

Вакол пытання, кім з’яўляюцца продкі той ці іншай знакамітай асобы, часта ідуць дыскусіі. Падстава — адсутнасць (або нежаданне іх бачыць) дакладных звестак пра бацькоў-прадзедаў. Падчас падрыхтоўкі для “К” артыкула пра вобраз выбітнага беларуса Тадэвуша Рэйтана (1740 — 1780) у творчасці іншага ўраджэнца нашай зямлі, якім з’яўляецца паэт Адам Міцкевіч (1798 — 1855), аўтар гэтых радкоў быў літаральна зачараваны падабенствам у жыццёвых і пасмяротных лёсах гэтых двух найзнакамітых наваградцаў, “тутэйшых да касцей”, але вядомых найперш як палякі.

У № 42 “К” змясціла артыкул “Мы і пра нас” Алеся Сушы. Як папулярызатары дзейнасці Тадэвуша Рэйтана дзякуем аўтару за яго згадку гэтай выбітнай асобы беларускай мінуўшчыны. Але з гэтай нагоды вырашылі падзяліцца сваімі думкамі.

Імя гэтага героя трылогіі “Агнём і мячом”, “Патоп” і “Пан Валадыеўскі” Генрыка Сянкевіча, без сумневу, вядомае беларускім аматарам гістарычнай аповесці. Выкажам гіпотэзу: прататып Пана Заглобы варта пашукаць сярод прадстаўнікоў беларускіх шляхецкіх родаў. Працягваем даследаванне, распачатае ў № 40.

Імя гэтага героя знакамітай трылогіі “Агнём і мячом”, “Патоп” і “Пан Валадыеўскі”, без сумневу, вядомае беларускім аматарам гістарычнай аповесці. Урэшце, папулярнасць згаданых твораў Генрыка Сянкевіча была і застаецца фантастычнай. Але выкажам гіпотэзу: прататып Пана Заглобы варта пашукаць сярод прадстаўнікоў беларускіх шляхецкіх родаў.